O łajdactwach męskich - Pietro Aretino (wypożyczalnia książek TXT) 📖

class="foreign-word">synowiec (daw.) — bratanek. [przypis edytorski]

173. rewerencja (daw.) — poważanie, uszanowanie, szacunek; reverendo (wł.): czcigodny, wielebny, zwrot używany w odniesieniu do dostojników kościelnych. [przypis edytorski]

174. pojrzenie (daw.) — spojrzenie. [przypis edytorski]

175. de terzio pelo, właśc. de terciopelo (hiszp.) — aksamitny. [przypis edytorski]

176. kurwiarstwo — dziś: kurewstwo. [przypis edytorski]

177. wystawić sobie (daw.) — wyobrazić sobie. [przypis edytorski]

178. Monsignore a. Monsignor (wł.) — tytuł dostojników kościelnych. [przypis edytorski]

179. dusery — pochlebstwa, komplementy. [przypis redakcyjny]

180. ladaco — człowiek nieodpowiedzialny, nicpoń. [przypis edytorski]

181. cekin — włoska złota moneta, później dukat. [przypis edytorski]

182. rozdziewać się (daw.) — zdejmować ubranie, rozbierać się. [przypis edytorski]

183. żupanik — zdr. od żupan: szlachecki ubiór męski o kroju długiej, zapinanej sukni. [przypis edytorski]

184. rzezimieszek (daw.) — złodziej; dosł. ten, który odcina mieszki (woreczki na pieniądze), żeby je ukraść. [przypis edytorski]

185. zagiąć parol (daw.) — uwziąć się. [przypis edytorski]

186. sakwa — tu: duża sakiewka (woreczek na pieniądze). [przypis edytorski]

187. tuszyć (daw.) — mieć nadzieję. [przypis edytorski]

188. koper — od czasów starożytnych znany był jako afrodyzjak. [przypis redakcyjny]

189. szalbierz (daw.) — oszust, szachraj. [przypis edytorski]

190. małmazja — słodkie wino pochodzące z południa Europy. [przypis redakcyjny]

191. marcepan — tu: wykwintny smakołyk. [przypis edytorski]

192. tudzież — oraz, również, także. [przypis edytorski]

193. modła — sposób. [przypis edytorski]

194. gamratka (daw.) — prostytutka, kobieta lekkich obyczajów. [przypis edytorski]

195. po próżnicy (daw.) — niepotrzebnie, na próżno. [przypis edytorski]

196. racja — tu: powód, przyczyna, uzasadnienie. [przypis edytorski]

197. obsrajmurek — pogardliwe określenie; dziś funkcjonuje raczej: obszczymurek. [przypis edytorski]

198. zbrodzień (daw.) — zbrodniarz, przestępca. [przypis edytorski]

199. wartać (daw.) — mieć wartość. [przypis edytorski]

200. kontentować (daw.) — cieszyć, zadowalać. [przypis edytorski]

201. fortel (daw.) — podstęp. [przypis edytorski]

202. matacz — oszust, krętacz; czyniący matactwa. [przypis edytorski]

203. oblig (daw.) — zobowiązanie, dług. [przypis edytorski]

204. jubka a. jupka (daw.) — kobiecy kaftan z rękawami noszony w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]

205. kum — ojciec chrzestny, pot. przyjaciel; kuma: matka chrzestna, (pot.) przyjaciółka, sąsiadka. [przypis edytorski]

206. buciar (daw., pot.) — bucior. [przypis edytorski]

207. liczman (daw.) — rzecz bezwartościowa, moneta z metalu nieszlachetnego. [przypis edytorski]

208. zbogacić (daw.) — wzbogacić. [przypis edytorski]

209. dzieża — naczynie do wyrabiania ciasta. [przypis edytorski]

210. bardziej lubi dzielnicę tylną (...) niźli dzielnicę przednią (...) — aluzja do homoseksualistów. [przypis redakcyjny]

211. messere a. messer (wł.) — pan; mój panie. [przypis edytorski]

212. chwalba (daw.) — uznanie, pochwała, komplement. [przypis edytorski]

213. nikczemny — tu: o malej wartości materialnej. [przypis edytorski]

214. Corso (wł.) — rodzaj wina produkowanego w XV–XVI w.; z kontekstu wynika, że było ono dość pośledniego gatunku. [przypis edytorski]

215. talar — srebrna moneta używana w Europie od XV w. [przypis edytorski]

216. wszarz (obelż.) — osoba podła, niemoralna. [przypis edytorski]

217. strawa (daw.) — pożywienie, jedzenie. [przypis edytorski]

218. beneficjum — zysk, rozmaite korzyści (ziemia, urząd). [przypis edytorski]

219. O włosy złote na wietrze rozwiane! — Francesco Petrarca, Sonety do Laury, incipit sonetu 90. [przypis edytorski]

220. Tak cienka jest ta nić, och, taka cienka! — Francesco Petrarca, Sonety do Laury, incipit sonetu 37. [przypis edytorski]

221. madrygał — dawna włoska pieśń o tematyce sielankowej. [przypis edytorski]

222. Gloria Patri (łac.) — Chwała Ojcu; tu: w znaczeniu zapłaty modlitwą. [przypis redakcyjny]

223. wonieć — pachnieć. [przypis edytorski]

224. Te Deum Laudamus (łac.) — „Ciebie Boga wychwalamy”; uroczysty, pochwalny hymn kościelny. [przypis redakcyjny]

225. lichwa — pożyczanie pieniędzy na procent. [przypis edytorski]

226. sknera — skąpiec, chciwiec. [przypis edytorski]

227. obracać się — zwracać się. [przypis edytorski]

228. harc (daw.) — pojedynek staczany przed rozpoczęciem bitwy. [przypis edytorski]

229. prawy — tu: prawowity. [przypis edytorski]

230. godziwy (daw.) — odpowiedni, słuszny. [przypis edytorski]

231. inkaust (daw.) — atrament. [przypis edytorski]

232. Alleluja (rel., hebr. ‏הַלְלוּיָהּ‎: hallelujah, halelu-Jáh) — chwalcie Pana; zwrot używany w Biblii i w liturgii kościelnej. [przypis edytorski]

233. wbić sobie do głowy ćwieka — mieć manię, bzika na punkcie czegoś. [przypis edytorski]

234. dostatek — dobrobyt, bogactwo; tu: posiadane dobra materialne. [przypis edytorski]

235. wiano (daw.) — posag, wyprawa kobiety wychodzącej za mąż. [przypis edytorski]

236. paladyn — sławny rycerz towarzyszący władcy. [przypis edytorski]

237. Campo di Fiore (wł.) — obecnie: Campo de’ Fiori, słynny plac w Rzymie. [przypis edytorski]

238. obrócić się (pot., daw.) — skierować się, udać się. [przypis edytorski]

239. filut — cwaniak, spryciarz, żartowniś. [przypis edytorski]

240. Nafissa a. Nefissa — mieszkanka renesansowej Wenecji, wyimaginowana święta, znana ze swej hojności i rzekomo obdarzona szczególnymi umiejętnościami; bohaterka wielu utworów włoskiego Cinquecento. [przypis edytorski]

241. palestrant (daw.) — prawnik, członek palestry. [przypis edytorski]

242. luby — miły, ulubiony, drogi. [przypis edytorski]

243. masztalerz (daw.) — starszy stajenny nadzorujący konie w stajniach dworskich. [przypis edytorski]

244. rezonować — dowodzić czegoś, mówić o czymś z przekonaniem. [przypis edytorski]

245. wielkorządca — urzędnik zarządzający dochodami z miast i dóbr na poziomie prowincji, regionu etc. [przypis edytorski]

246. rak świstnie — powiedzenie: jak rak świśnie, a ryba piśnie, czyli nigdy. [przypis edytorski]

247. dąć się (pot.) — nadymać się, być zarozumiałym. [przypis edytorski]

248. dla parady — tu: dla efektownego widoku. [przypis edytorski]

249. wszetecznik (daw.) — rozpustnik, gorszyciel. [przypis edytorski]

250. wieczerza (daw.) — kolacja. [przypis edytorski]

251. duchem — żwawo, szybko. [przypis edytorski]

252. przedni — tu: w dobrym gatunku. [przypis edytorski]

253. kuglarz — «wędrowny magik; sprytny oszust. [przypis edytorski]

254. podlec — człowiek podły. [przypis edytorski]

255. cembrowina — murowane umocnienie zbiornika wodnego. [przypis edytorski]

256. chorąży jerozolimski — w oryginale: gonfaloniere di Gerusalemme (wł.), szef milicji miejskiej lub cywilny zarządca miasta. [przypis edytorski]

257. wyciruch (pogard.) — prostytutka, brudas. [przypis edytorski]

258. kuś a. kuśka (pot.) — członek męski. [przypis edytorski]

259. strachać się (daw.) — bać się, obawiać się. [przypis edytorski]

260. ażeby ich wściurności a. wciurności! (daw.) — a niech ich szlag trafi! [przypis edytorski]

261. Piemont — kraina historyczna i region administracyjny w płn.-zach. Włoszech. [przypis edytorski]

262. Sabaudia — kraina historyczna w płd.-wsch. Francji, na granicy ze Szwajcarią i Włochami. [przypis edytorski]

263. konszachty — tajne, nieuczciwe układy. [przypis edytorski]

264. sławy Bevilaque’a, który szukał zwady z muchami — W oryginale nie pada zadne nazwisko, mowa o bivilacqui (pisownia małą literą), czyli „wodopijcy”. [przypis edytorski]

265. zwada — spór, kłótnia. [przypis edytorski]

266. wszarka (obelż.) — osoba podła, niemoralna. [przypis edytorski]

267. jucha (daw.) — krew. [przypis edytorski]

268. Ponte Sisto — dosł. Most Sykstusa; most nad Tybrem w Rzymie, łączący Zatybrze z resztą miasta, wzniesiony w 1475 r. na polecenie papieża Sykstusa IV; wspomnianą tu „złą sławę” miałby może ze względu na prostytutki, które na nim czekały na klientów; Sam Ponte Sisto nie pocałowałby go, choćby i mógł nadzieję żywić, że dzięki temu straci swą złą sławę: w oryginale mamy: Pontesisto (pisane łącznie): zapewne nazwisko (albo przypisanie do miejsca) jakiegoś lokalnego bohatera, okrytego niezbyt dobrą sławą. [przypis edytorski]

269. rosły — dobrze zbudowany. [przypis edytorski]

270. obyczajny — tu: przyzwoity, kulturalny, cywilizowany. [przypis edytorski]

271. parzygnat (daw., żart.) — marny kucharz. [przypis edytorski]

272. wcale — tu: całkiem. [przypis edytorski]

273. Ave Maria (rel., łac.) — Zdrowaś Mario, modlitwa chrześcijańska. [przypis edytorski]

274. wieczerzać (daw.) — spozywać wieczorny posiłek. [przypis edytorski]

275. szubrawiec (daw.) — łajdak, łotr, człowiek nieuczciwy. [przypis edytorski]

276. trzonek (posp.) — tu: członek męski. [przypis edytorski]

277. Smutna wdowa śpi samotnie (...) Zmilkłyby skargi niebogi — Auto-parafraza fragmentu Il Marescalco, autorstwa Pietro Aretino: „La vedovella quando dorme sola, lamentarsi di me non ha ragione (...)” (Wdowa, gdy śpi sama, narzekać na mnie nie ma powodu). W Żywotach kurtyzan w oryginale: „La vedovella quando donne sola: lamentasi di sè lamentarsi di me non ha ragione” (Wdowa, gdy śpi sama, ma żal do siebie, narzekać na mnie nie ma powodu). [przypis edytorski]

278. Montefiascone — miasto w śr. Włoszech, niedaleko od Rzymu. [przypis edytorski]

279. tkać (posp.) — tu: wkładać, wtykać. [przypis edytorski]

280. radlować — tu: obracać (od radło: prymitywny pług). [przypis edytorski]

281. gusła — obrzędy dotyczące praktyk magicznych. [przypis edytorski]

282. kredyt (daw.) — wiarygodność; tu: szacunek, poważanie. [przypis edytorski]

283. Borgo Vecchio — ulica w Rzymie, istotna z powodów historycznych i architektonicznych. [przypis edytorski]

284. Borgo Nuovo — ulica w Rzymie, istotna z powodów historyczych i architektonicznych. [przypis edytorski]

285. Most — prawdopodobnie Ponte Sant’Angelo, most nad Tybrem w Rzymie. [przypis edytorski]

286. Chiavica — ulica Chiavica di Santa Lucia, historyczny fragment Via dei Banchi Vecchi w Rzymie. [przypis edytorski]

287. pod wtór — do wtóru. [przypis edytorski]

288. obalić się — przewrócić się. [przypis edytorski]

289. serenada — pieśń miłosna śpiewana wieczorem pod oknem ukochanej. [przypis edytorski]

290. dziwować się (daw.) — dziwić się. [przypis edytorski]

291. jołop (pogard.) — człowiek niezbyt bystry. [przypis edytorski]

292. pręgierz — w średniowiecznych miastach słup służący do publicznej chłosty skazańców. [przypis edytorski]

293. do kaduka (daw.) — do diabła. [przypis edytorski]

294. choroba francuska — choroba weneryczna (kiła, syfilis). [przypis redakcyjny]

295. naganiacz — osoba skłaniająca kogoś do czegoś. [przypis edytorski]

296. messir — w oryginale: messer. [przypis edytorski]

297. Job — postać biblijna, bohater hebrajskiej Księgi Hioba. [przypis redakcyjny]

298. Ponte Sisto — most nad Tybrem w Rzymie. [przypis edytorski]

299. franca (posp.) — kiła, syfilis. [przypis edytorski]

300. galon — naszywka ze złotej lub srebrnej taśmy. [przypis edytorski]

301. dworka a. dwórka — szlachcianka należąca do dworu. [przypis edytorski]

302. gorzeć – palić się, płonąć. [przypis edytorski]

303. czczy — płonny, pusty, bez znaczenia. [przypis edytorski]

304. począć — tu: zacząć. [przypis edytorski]

305. Angelica — piękna księżniczka, w której byli zakochani dwaj rycerze Karola Wielkiego Roland (Orlando) i Renaud de Montauban (Rinaldo). [przypis redakcyjny]

306. k’temu a. ku temu (daw.) — do tego. [przypis edytorski]

307. paź — chłopiec ze szlacheckiego rodu służący na dworze. [przypis edytorski]

308. liberia — oficjalny