Żywoty kurtyzan - Pietro Aretino (czytać ksiązki TXT) 📖
Najbardziej znany z trzech dialogów tworzących pierwszą część Ragionamenti, czyli „Rozważań”, Pietra Aretino. Podstarzała kurtyzana Nanna prosi przyjaciółkę Antonię o radę, jaką drogę życiową wybrać dla swej dorastającej córki. Sama zdobyła bogate doświadczenie: była mniszką, mężatką, a wreszcie kurtyzaną. Namówiona przez Antonię, w trzech kolejnych dniach opowiada przyjaciółce niektóre ze swoich przygód, przedstawia korzyści, niebezpieczeństwa i przyjemności, jakie przynosi każdy z trzech sposobów życia. Żywoty kurtyzan to rozmowa na temat służby Wenerze. Pikantne historyjki, dowcipnie opowiedziane żywym, codziennym językiem, ukazują prawdziwy obraz renesansowego społeczeństwa i jego obyczajowości. Różnorodne charaktery i typy ludzkie, gry pożądania i miłości, kosztowne podarunki, wyłudzenia i podstępy, by zapewnić sobie jedzenie, odzież, dobytek — składają się na powodzenie zbioru barwnych anegdot, który mimo oskarżeń o niemoralność i zakazów przez pokolenia krążył w nielegalnym obiegu.
- Autor: Pietro Aretino
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Żywoty kurtyzan - Pietro Aretino (czytać ksiązki TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Pietro Aretino
Kiedy indziej opowiem ci wszystko, wraz z krótką relacją o pewnym szlachetnym panu, który nago na dach musiał z mojej alkowy uciekać! Teraz dosyć, dosyć na Boga, bo mi język kołkiem już staje!
ANTONIAA niech diabli porwą wszystkie kaszle, katary i inne wilgotności w kupie! A to słońce też miłe stworzenie; musiało nam popsuć taką miłą pogawędkę.
Nie chciałam ci opowiadania przerywać, ale wydaje mi się mało podobnym do wiary, abyś zaraz pierwszego dnia w klasztorze mogła się natknąć na tyle świństw z rzędu i żeś tak prosto z mostu dała się ujeździć temu ojcu — Katechecie214.
NANNAKlnę się na wszystkie świętości; przecież zanim wstąpiłam do klasztoru, już tam coś niecoś brakowało mojemu dziewictwu! A co do świństw... Moja droga, widywałam znacznie gorsze na świecie! Powróćmy jednak do rzeczy! Miałaś mi przecie dać jakąś radę w tym moim zmartwieniu z Pippą.
ANTONIAObiecać — obiecałam, lecz teraz widzę, iż obietnicy nie będę mogła dotrzymać.
NANNAA to dlaczego?
ANTONIADałabym ci dobrą radę, gdybyś upomniała się o nią zaraz, natychmiast po przyrzeczeniu!
My, kobiety, póty jesteśmy mądre, póki nie zaczniemy się namyślać; jak trochę pomyślimy — zdechł pies, już po rozumie. Mogę ci jednak powiedzieć, jakie jest moje zdanie; wyłuskaj z niego sobie ziarno, a plew poniechaj!
NANNASłucham!
ANTONIAOtóż, odrzućmy coś niecoś z tego, coś mi naopowiadała, dając wiarę reszcie. Nie masz dobrej prawdy bez przyprawy kłamstwa; na nic opowieść, gdy jej wymysłem nieco nie ocukrujesz!
NANNACóż to! Widzę, że masz mnie za łgarza!?
ANTONIANie łżesz, ale koloryzujesz. Zresztą, myślę, iż twoja niechęć do mniszek i do mężatek musi mieć jeszcze jakieś inne, ukryte powody.
Ale w istocie, wśród jednych, jak i wśród drugich więcej jest złych i przewrotnych, niż ich być powinno. Kurtyzan również nie bronię!
NANNANie marudź, kumo, nie marudź. Doradź mi coś i chodźmy, bo mnie ten kaszel do cna zmorduje!
ANTONIAMoja rada: zrób z Pippci kurtyzanę!
Mniszka gwałci mniszą przysięgę, mężatka małżeńską, kurtyzana przynajmniej nie ma na swym sumieniu ani reguły, ani męża. Jest ona jak ten żołnierz, któremu płacą za to, że niszczy wszystko naokół.
Zło jest jej właściwym rzemiosłem, więc też zła nie unika: kramik jej dobrze zaopatrzony w to, czego w nim ludzie szukają.
Gdy jaki człek otworzy oberżę — śmiało może nie pisać nad drzwiami, że to zajazd; wystarcza aż nadto, iż tam ludziska jedzą, piją, swadźbią215, klną, grają w kości i dzielą się złodziejskim łupem. Ogrodnicy sprzedają warzywa, a kupcy korzeni — korzenie! W zamtuzach możesz kupić do woli bluźnierstw, łajdactw, świństw, bójek, zdrad, oszustw, niesławy, nędzy, hańby, krosty i francy.
Zaprowadź Pippcię do zamtuza; od jednego zamachu pokaż jej wszystko i wszystkiego naucz.
A potem wiedź ją do księdza spowiednika, ten zaiste jest jak lekarz, który prędko się sprawi z twoim cierpieniem, gdy mu bez mitręgi i bez zbytniego wstydu ukażesz zastarzały wrzód.
Mała pokuta, dwie krople święconej wody i twoja córuchna będzie na kwit ze zmorą swego gamrackiego stanu!
Tym bardziej że, o ile cię zrozumiałam, grzechy kurtyzany są w pewnym względzie również jej cnotami.
A zresztą dobra to rzecz, gdy cię ludzie zawsze godnie traktują, gdy nawet wielcy panowie obchodzą się z tobą jak z markizą!
Przednia to rzecz, na honor, jeść zawsze po pańsku, wylegiwać się na puchach, ubierać się w atłasy, tracić czas na uciechach, weselu, zabawie!
Sama wiesz najlepiej, jak to wszystko smakuje! Twojej Pippci nie zbraknie nawet ptasiego mleka, będzie obdzielać ludzi swą łaską niby królowa!
...Rzym był, jest i będzie... chciałam rzec: miastem kurtyzan, ale się w jęzor ugryzłam.
NANNADobrze mówisz, kumo, zrobię tak, jak mi mówisz!
To rzekłszy, obudziła służebną, która się była216 odrobinę zdrzemnęła, dała jej kosz i pustą flaszkę; Antonia wzięła pod pachę obrus i serwety i wszystkie trzy skierowały się ku domowi.
Tam zgotowano dla kaszlącej Nanny odwaru z lukrecji i przyrządzono jej na kolację wodziankę.
Antonia, będąc zdrową jak ryba, powieczerzała obficiej; na drugi zaś dzień od rana zajęła się jak zwykle swoim straganem.
Ubóstwo paskudnie jej doskwierało, ale wśród pracy i zabiegów nieraz ulatała myślą do słów Nanny i wówczas zapominała o swej mizerii. Kiwała głową w zadumie, rozpamiętując, ile to zła codziennie wyrządzają kurtyzany na świecie!
Jest tych gamratek przecież więcej niż mrówek, much i komarów w upalne lato!
Nanna mi paplała bez opamiętania, a przecież nawet połowy wszystkiego nie zdołała opowiedzieć...
1. Wawrzyniec Medyceusz, właśc. Lorenzo di Piero de’ Medici, znany jako Wawrzyniec Wspaniały (1449–1492) — faktyczny władca Republiki Florencji, wybitny polityk, entuzjastyczny mecenas kultury renesansowej. [przypis edytorski]
2. Quant’è bella giovinezza (...) Di daman non c’è certezza! (wł.) — Jakże piękna jest młodość,/ A jednak przemija!/ Kto chce być wesoły, niech będzie./ Albowiem jutro jest niepewne! [przypis tłumacza]
3. Juliusz II, właśc. Giuliano della Rovere (1443–1513) — papież od 1503; umocnił Państwo Kościelne, m.in. przez podboje militarne i umiejętną dyplomację międzynarodową, doprowadził de facto do zjednoczenia znacznej części Włoch pod egidą papiestwa; w 1512 zwołał sobór laterański; mecenas sztuki (Bramante, Rafael, Michał Anioł, rozpoczęcie budowy Bazyliki św. Piotra w Rzymie). [przypis edytorski]
4. quattrocento (wł.: czterysta) — XV wiek w kulturze włoskiej (lata tysiąc czterysetne). [przypis edytorski]
5. August a. Oktawian August, właśc. Gaius Iulius Caesar Octavianus (63 p.n.e.–14 n.e.) — pierwszy cesarz rzymski; po okresie wojen domowych zapoczątkował epokę pokoju wewnętrznego i dobrobytu, zreformował armię i finanse, patronował rozbudowie i upiększaniu Rzymu, był opiekunem literatury. [przypis edytorski]
6. Na stolicy Piotrowej zasiadł papież-schyłkowiec, papież-dekadent... — Leon X, właśc. Giovanni di Lorenzo de’ Medici (1475–1521), papież od 1513; młodszy syn władcy Florencji, Wawrzyńca Medyceusza, bliski współpracownik i następca Juliusza II; mecenas sztuki; ostatni papież niemający święceń kapłańskich w chwili wyboru; znany z wprowadzenia sprzedaży odpustów na budowę Bazyliki św. Piotra, co doprowadziło do wystąpienia Marcina Lutra (1517). [przypis edytorski]
7. sybarytyzm — rozmiłowanie w przyjemnościach życia. [przypis edytorski]
8. Curis animique doloribus quacunque ratione editum intercludere (łac.) — Wszelkimi sposobami odciąć bólom i troskom dostęp do duszy. [przypis tłumacza]
9. fra (wł.) — brat (używane przed imieniem zakonnika). [przypis edytorski]
10. Viviane, babbo santo, perchè tutt’altra cosa è burla! (wł.) — Żyjmy, ojcze święty, ponieważ wszystko inne jest fraszką! [przypis tłumacza]
11. carpe diem (łac.) — chwytaj dzień, przen.: używaj życia (formuła z Pieśni Horacego). [przypis edytorski]
12. kamaryla — klika, grupa osób wykorzystująca swoje stanowiska dla własnych korzyści i uprawiania stronniczej polityki. [przypis edytorski]
13. symonia — świętokupstwo, sprzedawanie i kupowanie godności i urzędów kościelnych. [przypis edytorski]
14. tragedia ostatniego Medyceusza na Zamku św. Anioła — w Zamku św. Anioła, w okresie średniowiecza i renesansu służącym papieżom jako więzienie i twierdza, schronił się w 1527 papież Klemens VII (właśc. Giulio de’ Medici) podczas najazdu cesarza Karola V; zdobycie i złupienie miasta, tzw. Sacco di Roma, położyło kres świetności renesansowego Rzymu. [przypis edytorski]
15. Ariosto, Ludovico Giovanni (1474–1533) — włoski poeta renesansowy, autor poematu rycerskiego Orland szalony. [przypis edytorski]
16. epigramat przybity na torsie Pasquina — Na Piazza Novana w Rzymie znajdowała się bardzo zniszczona rzeźba starożytna, przedstawiająca Menelausa z ciałem Patroklesa. Pewien humanista wpadł na pomysł, aby na torsie marmurowym przyklejać rymy studentów oraz wiersze własne. Z biegiem lat messer Pasquino stał się wykładnikiem ludowego humoru. O złośliwości jego języka najlepiej świadczy historia następująca: Papież Sykstus V pochodził z ubogiej rodziny z miasteczka Montalto; jego rodzona siostra, Kamilla, była za młodu praczką. Zostawszy papieżem, Sykstus uczynił Kamillę księżniczką rzymską. W parę dni po nominacji zdziwiony lud ujrzał Pasquina ubranego w strasznie brudną koszulą. Posąg Marforia zapytuje: „Jakże ty śmiał, bracie Pasquino, ukazać się na placu rzymskim w tak nieprzystojnej szacie?”. A Pasquino odpowiada: „Odkąd Kamilla została księżniczką, nie ma kto uprać bielizny”. [przypis tłumacza]
17. Parnas — góra w Grecji, tradycyjnie uznawana za siedzibę Muz. [przypis edytorski]
18. monsignore (wł.) — tytuł wysokich dostojników kościelnych we Włoszech. [przypis edytorski]
19. Hadrian VI, właśc. Adriaan Florenszoon Boeyens (1459–1523) — papież od 1522, z pochodzenia Holender, ostatni niewłoski papież przed Janem Pawłem II. [przypis edytorski]
20. Cortegiano, Ragionamento delle corti — Cortegiano (Dworzanin, 1508–1516): sławne dzieło Castiglionego, wpływowe w kręgach dworskich XVI w., zajmujące się etykietą, zachowaniem i moralnością; Ragionamento delle corti (Traktat o dworach, 1538): dialog autorstwa Aretina, wytykający wady pleniące się na dworach włoskich. [przypis edytorski]
21. Prognostyki Pantagruelskie — fr. Pantagrueline prognostication (1532), żartobliwa parodia astrologicznej wiedzy kalendarzowej, napisana przez Rabelais’go; prognostyki: przepowiednie. [przypis edytorski]
22. wszeteczny (daw.) — nieprzyzwoity, bezwstydny; rozpustny. [przypis edytorski]
23. sztychować — wykonywać sztychy, tj. obrazy wyryte na metalowej płycie, służącej do tworzenia papierowych odbitek. [przypis edytorski]
24. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]
25. carissimo amico (wł.) — najdroższy przyjaciel. [przypis edytorski]
26. kondotier — w XIV–XVI w. we Włoszech dowódca oddziałów najemnych w służbie miast lub dworów książęcych. [przypis edytorski]
27. bastard — dziecko urodzone poza związkiem małżeńskim. [przypis edytorski]
28. giudicio (daw. wł.) — dosł.: werdykt, wyrok sądowy, tu: rodzaj utworu satyrycznego. [przypis edytorski]
29. frottola (z wł.) — strofkowa pieśń miłosna lub satyryczna, popularna we Włoszech w XV i XVI w. [przypis edytorski]
30. Wenera a. Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości. [przypis edytorski]
31. per la grazia di Dio uomo libero (wł.) — z łaski Bożej człowiek wolny. [przypis edytorski]
32. il veritiero, l’uomo verace (wł.) — prawdomówny, człowiek prawdomówny. [przypis edytorski]
33. Veritas odium parit (łac.) — prawda rodzi nienawiść. [przypis edytorski]
34. Scypion Afrykański Starszy (235–183 p.n.e.) — rzymski wódz z okresu II wojny punickiej, zwyciężył Hannibala w bitwie pod Zamą, która przesądziła o klęsce Kartaginy w rywalizacji z Rzymem. [przypis edytorski]
35. Rozrzutność jest mi tak wrodzona (...) stokrotnie zwracam ubogim — Aretino P. Lettere I, 15. [przypis tłumacza]
36. iść w paragon (daw.) — iść w zawody; dorównywać. [przypis edytorski]
37. li tylko — konstrukcja z partykułą li, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]
38. Franciszek I (1494–1547) — z gałęzi orleańskiej Walezjuszów, król Francji od 1515. [przypis edytorski]
39. Lingua eius loquetur mendacium (łac.) — język jego głosi kłamstwo. [przypis edytorski]
40. w krótkim przeciągu czasu — dziś popr.: w ciągu krótkiego czasu. [przypis edytorski]
41. Karol V Habsburg (1500–1558) — od 1516 król Hiszpanii (jako Karol I), od 1519 cesarz rzymsko-niemiecki; abdykował w 1556. [przypis edytorski]
42. skud — daw. złota lub srebrna moneta bita we Włoszech. [przypis edytorski]
43. tedy (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
44. Paweł III, właśc. Alessandro Farnese (1468–1549) — papież od 1534, zapoczątkował reformy w Kościele, zwołał sobór trydencki (1545); uprawiał nepotyzm: dwóm swoim nastoletnim wnukom nadał godności kardynalskie, dla syna utworzył z terenów Państwa Kościelnego księstwo Parmy i Piacenzy. [przypis edytorski]
45. despekt — urażenie czyjegoś honoru. [przypis edytorski]
46. Juliusz III, właśc. Giovanni Maria Ciocchi del Monte (1487–1555) — papież od 1550; mecenas nauki i sztuki. [przypis edytorski]
47. cavaliere di S. Pietro (wł.) — kawaler św. Piotra. [przypis edytorski]
48. Amor (mit. rzym.) — bóg miłości. [przypis edytorski]
49. L’Aretin per Dio grazia (...) in una mano — Aretino z łaski Boga jest żywy i zdrowy./ Ale mordę ma wspaniale ozdobioną./ Więcej dostał razów niż ma palców u ręki. [przypis tłumacza]
50. bystrość Augustyna z moralnością Grzegorza, głębokość myśli Hieronima z pięknym stylem Ambrożego — Augustyn z Hippony (354–430): filozof i teolog chrześcijański, polemista, czołowy autorytet teologii, jeden z tzw. ojców oraz doktorów Kościoła; Grzegorz z Nazjanzu (ok. 330–390): patriarcha Konstantynopola, doktor Kościoła, słynny ze swoich mów; Hieronim ze Strydonu (ok. 347–420): tłumacz Biblii na łacinę, autor komentarzy biblijnych i polemicznych pism teologicznych; Ambroży z Mediolanu (ok. 339–397): ojciec i doktor Kościoła, autor licznych traktatów teologicznych. [przypis edytorski]
51. Powiadam, że jesteś synem Boga (...) co dobrych wychwalał, podnosił i oczyszczał — Lettere scritte al sign. Aretino. [przypis tłumacza]
52. Hayreddin, zwany w źródłach zach. Barbarossa (1478–1546) — turecki
Uwagi (0)