Wybrane utwory - Horacy (szkolna biblioteka TXT) 📖
Krótki opis książki:
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Horacy
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Wybrane utwory - Horacy (szkolna biblioteka TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Horacy
mogą,
czego nie mogą i dokąd talent lub obłęd zawiedzie...
Myśleć porządnie jest źródłem oraz zasadą dobrego
zawdy216 pisania, to dzieła z szkoły Sokrata217 ci wskażą.
Treść gdy obmyślisz, wyrazy same nastręczą się przez się
Kto się nauczył, co winien swojej Ojczyźnie, przyjaźni,
jak tam rodzica, jak brata trzeba miłować, jak gościa,
jaką senator i jaką sędzia powinność wziął na się,
jakie zadanie jest wodza w wojnie, potrafi zapewne
co odpowiednim jest, nadać każdej osobie. Na wzory
obyczajów ze życia wzięte powinien się biegły
naśladowca zapatrzeć, zacne z nich głosy dobywać.
Nieraz przez piękne ustępy, trafne zwyczajów oddanie,
dramat bez wdzięku, bez sztuki, wreszcie bez wszelkiej wartości,
bardziej zabawi publiczność, lepiej uwagę jej zajmie,
niźli ubogie w swej treści wiersze i dźwięczne gadulstwo...
Grekom, co chwały jedynie byli chciwymi, Kamena
dała i zdolność wrodzoną, świetnie też brzmiącą wymowę;
rzymska zaś uczy się młodzież w długich rachunkach grosiwo
dzielić na setne ułamki. Niechaj, na przykład, Albina218
synek odpowie: «od piątki jeśli dwunastkę odciągniesz,
cóż się zostanie?... no, mówże przecie!... Ot, trojak... Wybornie!
ty już majątku nie stracisz!... Dodaj część jedną, cóż będzie?
Szóstka!... Lecz skoro na sercu rdza ta osiędzie i troska
o chudobę219, czy można jeszcze spodziewać się wierszy
godnych, by olej cedrowy w pudłach z cyprysu je wiecznił?...
Albo pożytek chcą przynieść, albo zabawić poeci,
lub jednocześnie przyjemność złączyć z pożytkiem dla życia.
Dając naukę, bądź krótkim, aby chętliwe umysły,
prędko pojąwszy twe słowa, wiernie zachować je mogły.
Pierś gdy się nasza przepełni, zbytek z niej zawdy220 wyciecze.
Coś dla zabawy wymyślił, prawdzie najbliższym niech będzie,
niech zaś nie żąda twa bajka, abym jej całkiem uwierzył,
niech nie wyciąga żywego chłopca z kałdunu221 upiora...
Co bez pożytku, to zawsze sotnie starszyzny potępią,
młodzież rycerska w swej bucie sztuką poważną pogardzi,
wszystkie zaś głosy pozyska, łącząc przyjemność z pożytkiem,
kto czytelnika nie tylko bawi, lecz oraz poucza.
Taka to książka zbogaci Sosjów222 i przejdzie za morze
i wsławionego pisarza życie wiekami przedłuży...
Są jednakże i błędy, którym przebaczyć pragnąłbym,
bo i struna nie zawsze zabrzmi, jak palce by chciały,
tonu gdyś żądał niskiego, często się ozwie wysokim,
a nie zawsze też strzelec z łuku tam trafi, gdzie grozi.
Lecz gdy niemało piękności w wierszu jaśnieje, nieliczne
plamki, co pośpiech uronił, których też ludzka się ustrzec
przeć nieudolność nie może, wcale mnie razić nie będą.
Cóż stąd?... Ot, słuchaj! jak godzien kary jest pismak, co, mimo
przestróg, w tych samych ci zawsze błądzi wyrazach, jak wyśmian
będzie lutnista, tą samą struną wżdy223 brzęcząc fałszywie,
tak, kto się często opuści, Cheril224 w mych oczach wierutny!
Śmieję i dziwię się, jeśli dwakroć lub trzykroć coś dobrze
powie, a gorszy mnie niemniej Homer225 gdy zaśnie poczciwiec;
wszakże, przy dłuższej iż pracy sen nas zaskoczy, to nie dziw!...
Ma z obrazami poezja wiele wspólnego226; niektóre
z bliska cię ujmą, gdy inne robią wrażenie z daleka;
w cieniu na jeden, na drugi w świetle wpatrywać się trzeba,
przenikliwości bystrego aby się znawcy nie uląkł;
ten się podoba raz tylko, tamten ilekroć nań spojrzysz...
O, ty starszy z cnych braci!227 chociaż ojcowskie nauki
i rozsądek ci własny prawdę wskazują, te słowa
schowaj w pamięci! Są rzeczy, w których przeciętnym i znośnym
środkiem jest zawsze ustąpić. Prawnik i rzecznik w sądowych
sprawach pomierny, choć nie ma przecie tej świetnej wymowy228,
jak Messala229, ni tyle umie co Aulus Kascellius230,
bez wartości jednakże nie jest; poetom ni bóstwa
być miernymi nie dadzą, ani księgarnie, ni ludzie.
Jak, wśród rozkosznej biesiady, dźwięki niesfornej muzyki,
mak słodzony sardyńskim miodem231 i stęchłe olejki
niesmak sprawiają, bo mogła uczta też bez nich się obyć,
tak i poezje stworzone na to, by krzepić umysły,
gdy się cokolwiek ze szczytu zwichną, spadają aż na dół.
Kto na szermierce się nie zna, Marsa232 niech pole omija;
kto się nie uczył grać w piłkę, w krąga, lub obręcz, ten nie gra,
by zeń liczne się widzów koła nie śmiały bezkarnie,
wiersze zaś, choć nie potrafi, każdy tam kuje bezczelnie.
Czemuż by nie miał? Wszak wolny, z wolnych rodziców, z majątku
swego do jazdy policzon, mąż zeń bez skazy w swym życiu!
Ty zaś, ni mówić, ni pisać, wbrew twej zdolności nie będziesz;
znam ja twój sposób myślenia, znam twój rozsądek, lecz jeślić
zdarzy się kiedyś coś pisać, sędzia niech Mecjus to najpierw
słyszy i ojciec i Flakkus233, niechaj rękopis w skrzyneczce
do dziewiątego się roku kurczy! Wszak skreślić ci wolno,
czegoś nie wydał; na powrót, coś raz wygłosił, nie wróci!...
Wieszczek ów Orfej234, pośrednik bogów, przeć ludzi żyjących
w lasach od mordów i sprośnej strawy powstrzymał; dla tego
głoszą, że lwice i wściekłe umiał łagodzić tygrysy;
wszakże Amfion235, jak mówią, twórca tebańskiej warowni,
skały, gdzie zechciał, tam wodził brzmieniem swej lutni żółwiowej
i pochlebnymi prośbami. Mędrców to kiedyś rzecz była
od publicznych odróżniać sprawy prywatne, od świeckich
święte, niesforne ukracać śluby, dać prawa małżonkom,
miasta budować, na taflach prawa wyrzynać drewnianych.
Stąd też spłynęły na boskich wieszczów zaszczyty i chwała,
oraz na pieśni. A po nich Homer przesławny i Tyrtej236
męskie do bojów marsowych serca zaostrzać umieli
swymi wierszami; wyrocznie w wierszach składano i pieśnią
mędrzec wskazywał koleje życia prawego; po łaską
królów sięgały pieryjskie rytmy, a wreszcie igrzyska
wynaleziono, ten koniec prac uciążliwych; więc wstydzić
pewno nie będziesz się Muzy lutnią władnącej i boga
śpiewów?... Czy zdolność, czy sztuka wiersz doskonałym uczyni,
nieraz pytano; ja nie wiem, co by, bez żyły obfitej,
sama usilność zdołała, albo też zdolność bez pracy!
tak to z nich jedno pomocy szuka drugiego w przyjaznym
spisku... Kto pragnie w gonitwach do pożądanej dobiegnąć
mety, ten z młodu się ćwiczył, pocił i marznął i znosił
trudów niemało, miłostką gardził i winem, a fletnik,
który w pytyjskich wystąpi szrankach, pod mistrzem się groźnym
pierwej wyuczył. Nie dosyć ręczyć: «przecudne układam
pieśni; parszywiec, kto za mną! Wstyd by mi było na końcu
zostać i wyznać, iż tego, czegom nie uczył się, nie wiem!...»
Jak ów woźny, co ściąga gawiedź na sprzedaż publiczną,
tak też poeta, co znaczny pieniądz na lichwie i wielkie
dobra posiada, nadzieją zysku przywabia pochlebców,
jeśli zaś tłuste półmiski zręcznie zastawiać potrafi
i za chudym pachołkiem ręczyć, pieniacza wywikłać
z sprawy złowrogiej, to dziwić się będę, gdy, w czepku urodzon,
od fałszywych przyjaciół zdoła prawdziwych rozpoznać.
Ty zaś, czy komu co dałeś, czyli też masz go obdarzyć,
nie chciej pełnego radości ciągnąć, by słuchał twych wierszy;
krzyczeć on będzie: „Prześlicznie! jak to wybornie! jak trafnie!”,
a przy innym zaś miejscu zblednie, z życzliwej źrenicy
łzy uroni, podskoczy, tupać ci będzie nogami.
Jak te najęte na pogrzeb płaczki i beczą, i prawią,
dręcząc się więcej niż krewni szczerze zmartwieni, tak więcej
od rzetelnego ci chwalcy wrzasku narobi szydercą.
Otóż, podobno bogacze trapią rzęsistym kielichem,
winem wciąż męcząc, jeżeli kogoś wybadać zapragną,
czy przyjaźni ich godzien; pisząc więc wiersze, pamiętaj,
abyć nie zwiodły zamiary w lisiej kryjące się skórze.
Gdy mu cośkolwiek czytano, mawiał Kwinktilius: „Braciszku!
to mi tu popraw i tamto!” Jeśliś powiedział: „Nie umiem,
trzykroć się darmo kusiłem!” kazał ci jednak przekreślać
i na kowadle przerabiać źle utoczone wierszyki.
Gdy zaś wolałeś twych błędów bronić, niż wiersze przerabiać,
słówka już więcej nie tracąc, rady nie marnił daremnej,
czemu byś nie miał się kochać w sobie i w swoich wierszydłach,
sam, bez rywala!... Roztropny znawca i biegły nagani
wiersze niezręczne lub twarde, w poprzek ci czarnym nakreśli
znakiem zbyt szorstkie, zmaże ozdoby zbyt szumne,
każe ci jaśniej wyrazić wszystko, co trudno zrozumieć,
wyraz dwuznaczny potępi, wytknie, co zmienić potrzeba;
będzie to drugi Aristarch237; pewno nie powie: „i po cóż
martwić przyjaciół fraszkami!” Ale te fraszki w istotną
biedę wprowadzą, gdyć krzywo przyjmie i wydrwi publiczność.
Jak przed człowiekiem, którego trapią żółtaczka, lub brzydka
świerzba238, lub szały świąteczne, albo też Diana239 w swym gniewie,
tak przed szalonym poetą człowiek rozsądny ucieka,
ani go nie tknie; niebaczni idą z nim, żaczki go dręczą.
Gdy się on włóczy z zadartą głową do góry, puchając
wiersze, jeśli gdzie wpadnie w studnię, lub jamę, jak ptasznik
kosy po lasach wabiący, może bez końca: „ratujcie!”
wrzeszczeć, „o bracia!”, bo żaden z dziury go dobyć nie zechce.
Jeślibyś jednak z pomocą spieszył i spuszczał powrozy,
„skąd wiesz, czyli umyślnie w studnię nie wskoczył i nie chcąc
wcale ratunku?” zawołam na cię i wieszcza Sycylii
zgon ci przytoczę. Ot, przecie, pragnąc za boga uchodzić,
z zimnym rozmysłem Empedokl240 rzucił się w Etny241 płomienie.
Niech tam poetom dozwolą sprzątnąć się z świata, gdy zechcą;
od samowolnej ratować śmierci, toż samo, co zabić!
Nieraz on puszczał się na to; choćbyś go wyrwał, nie będzie
przecież jak inni, lecz zawsze goni za śmiercią rozgłośną.
Czemuż więc wiersze on kuje?... Tego nie wiemy; być może,
ojca iż popiół splugawił mokrzem, że zgwałcił, niecnota,
znaki piorunu złowrogie. Wariat zaiste i jako
niedźwiedź, gdy kraty swej klatki zdoła połamać, rozpędza
z nieuczonymi uczonych, głosząc swe wiersze zawzięcie,
kogo zaś schwyci, nie puści więcej, zabije czytaniem,
jak nie popuszcza pijawka skóry, aż krwią się nasyci!
Pieśń II, 7. O saepe mecum tempus in ultimum...
Do Pompejusza
Pompejuszu242, coś ze mną nieraz najcięższe chwile
przebył w wojsku, gdy nami Brutus243 dowodził244, któż cię
wrócił jako Kwirytę245
bogom naszym, niebiosom italskim?
Pierwszyś z moich przyjaciół, z tobą częstokroć długie
doby winem skracałem, wieńcząc kwiatami włosy
malabatrem246 syryjskim
namaszczone. Przeć’247 z tobą nieszczęsne
ja Filippi248 poczułem, z tobą przebyłem też nagłą
tę ucieczkę, niepięknie tarczę rzuciwszy249, mężnych
gdy znękano, gdy groźni
krwawej ziemi się twarzą dotknęli.
Mnie zaś wystraszonego szybko Merkury250 uniósł,
w gęstej chmurze, przez wrogów hufce, a ciebie odpływ
morza porwał, na powrót
pędząc falą burzliwą do wojny.
Więc należną biesiadę wypraw Zeusowi, długą
zaś żołnierką znużone boki wyciągnij sobie
tu, pod moim wawrzynem;
nie szczędź dzbanów dla ciebie schowanych!
Puchar winem napełnij, w którym się troski topią,
polej głowę pachnidłem z muszli obszernej!... Któż się
stara, aby z selery251
wilgnej, albo też z mirtu spleciono
wieńce?... Kogoż ogłosi Wenus252 sędzią pijących253?...
Edończykom254 w Bachusa255 szale ustąpić nie chcę!
Miło przecież mi szaleć,
skoro taki powrócił przyjaciel!
Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/
Pieśń II, 14. Eheu fugaces, Postume, Postume...
Do Postumiusa256
O, Postumie, Postumie! lata, niestety, szybko
nam uchodzą; pobożność nawet nie może wstrzymać
ani zmarszczek grożących,
ani śmierci, co zwalczyć się nie da;
choćbyś, ile dni w roku, co dzień zarzynał trzysta
byków257, zmiękczyć Plutona258, bracie, nie zdołasz, bo on,
na łzy wszelkie nieczuły,
Geriona259, to cielsko troiste,
i Titiosa260 w niewoli trzyma za smutną rzeką,
którą musim przepłynąć wszyscy261, co z darów ziemi
żyjem, czy tam królami
będziem, czy też biednymi chłopami.
Wszak daremnie krwawego będziem unikać Marsa262
i rozbitych o skały Hadrii263 ryczącej wałów264,
albo wiatrów północnych
zdrowiu w porze jesiennej szkodliwych;
musim czarny oglądać Kocyt265, błądzący prądem,
tu i ówdzie, leniwym, niecne Danaów plemię266,
Eolidę Syzyfa267,
skazanego na trudy bez końca;
musim ziemię pożegnać, dom i kochaną żonę,
z tych zaś, które hodujesz, drzewek nie pójdzie z tobą,
panem krótkochwilowym,
żadne, oprócz obrzydłych cyprysów268.
Ten twój Cekub269, którego mnogie ci klucze strzegą,
mędrszy dziedzic wypije; sławnym tym winem, raczej
uczty kapłanów godnym,
będzie swoje posadzki oblewał!
Pieśń I, 14. O navis, referent in mare te novi...
Do Rzeczypospolitej
Darmowe książki «Wybrane utwory - Horacy (szkolna biblioteka TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)