Sprzysiężenie Fieska w Genui - Fryderyk Schiller (biblioteki internetowe darmowe txt) 📖
Schedę po rządzącym Genuą księciu Andrzeju ma objąć Gianettino Doria, zapowiadający się na okrutnego tyrana.
Krzywdy doznaje choćby piękna dziewica, która pewnej nocy zostaje pohańbiona przez aroganckiego przyszłgo władcę. Niejaki Fiesko przygotowuje więc spisek przeciwko Dorii — chce go jednak obalić i samemu rządzić w sposób nie mniej tyrański niż Doria. Jego inicjatywa rozpoczyna więc szereg intryg dworskich i osobistych, lecz współspiskowcy zaczynają podejrzewać, jaki motyw do całego przedsięwzięcia ma Fiesko…
Sprzysiężenie Fieska w Genui to ballada autorstwa, która powstała w 1784 roku. Fryderyk Schiller to niemiecki poeta, filozof, dramaturg drugiej połowy XVIII wieku. Był przedstawicielem tzw. okresu Sturm und Drang, czyli Burzy i naporu. Zasłynął przede wszystkim jako autor Zbójców, Dziewicy Orleańskiej i Ody do radości. Jego twórczośc była inspiracją m.in. dla Adama Mickiewicza.
- Autor: Fryderyk Schiller
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Sprzysiężenie Fieska w Genui - Fryderyk Schiller (biblioteki internetowe darmowe txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Fryderyk Schiller
Szczęśliwie! Szczęśliwie! W płomieniu słoma rzeczypospolitej. Ogień już domy i wieże ogarnął! Rozżarzajmy, rozżarzajmy! Niech pożar całą łuną zaświeci, a wiatr niszczący wionie spustoszenie.
SCENA SIÓDMATłum za tłumem!
FIESKOOtwórz na roścież oboje drzwi bramy, niech wchodzi, kto nogi ma.
MURZYNRepublikanie! Republikanie! Ciągną swoją wolność pod jarzmem, dychają jak pługowe woły pod twą pychą arystokratyczną.
FIESKOGłupcy, myślą, że Fiesko Lawania będzie kończył, czego Fiesko Lawania nie zaczynał? Powstanie przychodzi w porę. Ale sprzysiężenie musi wyjść ode mnie. Walą się na schody.
MURZYNHola! hola! Oni tu z całego domu drzwi zrobią.
Zemsta na Doriów! Zemsta na Gianettina!
FIESKOZ wolna, moi ziomkowie! Wasza ufność we mnie dowodzi serca dobrego, ale mam uszy delikatne.
WSZYSCYZwalić Doriów! Zwalić stryja i synowca!
FIESKODwunastu! Znakomite wojsko.
NIEKTÓRZYCi Doria muszą precz! Rząd musi inny kształt przybrać!
PIERWSZY RZEMIEŚLNIKNaszych sędziów pokoju ze schodów spychać — ze schodów sędziów pokoju!
DRUGIWyobraź sobie, Lawania, ze schodów za to, że mu się w wyborach sprzeciwili.
WSZYSCYTego ścierpieć nie można. Tego ścierpieć nie powinno!
TRZECIZa miecz brać w radzie!
PIERWSZYMiecz! Znak wojny w izbie pokoju!
DRUGIW szkarłatach do senatu przychodzić, nie w czarnym stroju jak inni radcy!
PIERWSZYOśmiu rumakami przez miasto przejeżdżać!
WSZYSCYTyran! Zdrajca kraju i rządu!
DRUGIDwustu Niemców do swojej straży od cesarza kupić.
PIERWSZYCudzoziemcy przeciw dzieciom ojczyzny! Niemcy przeciw Włochom! Żołnierze obok prawa!
WSZYSCYZdrada kraju! Bunt! Genui upadek!
PIERWSZYHerb rzeczypospolitej kłaść na powozach!
DRUGIPosąg Andrzeja przed pałacem seniorii!
WSZYSCYNa sztuki Andrzeja! Na tysiąc sztuk i posąg, i żywego!
FIESKOGenueńczycy! Dlaczegóż z tym do mnie?
PIERWSZYNie powinieneś tego ścierpieć! Powinieneś go moresu nauczyć!
DRUGIZ ciebie mądry człowiek; nie powinieneś cierpieć, powinieneś za nas mieć rozum.
PIERWSZYI lepszym od niego jesteś szlachcicem, i powinieneś oddać mu za to i tego nie ścierpieć!
FIESKOWasze zaufanie pochlebia mi bardzo! Mogęż na nie przez czyny zasłużyć?
WSZYSCYBij! Wal! Wyswobódź!
FIESKODobre jednakże słowo przyjmiecie ode mnie?
NIEKTÓRZYMów, Lawania!
FIESKOGenueńczycy! W królestwie zwierząt przyszło niegdyś do niepokojów domowych. Stronnictwa biły na stronnictwa, i brytan tronem owładnął. Nawykły pod nóż rzeźniczy bydło zaganiać, po psiemu rządził on w kraju: warczał, kąsał, ludu swego kości ogryzał. Naród szemrał — najśmielsi znieśli się47 z sobą i zadławili książęcego kundysa48. Sejm się otworzył, aleby wielkie rozwiązać zadanie: jaki rząd byłby najpożądańszy. Głosy na trzy się strony podzieliły. Genueńczycy! Za którą byście poszli?
PIERWSZYZa ludem, wszyscy za ludem!
FIESKOLud wziął górę — rząd był demokratyczny. Każdy obywatel dawał głosy swoje, większość rozstrzygała. Zaledwo kilka ubiegło tygodni, nowo sklejonej rzeczypospolitej człowiek wypowiedział wojnę. Rada się zebrała. Koń, lew, tygrys, niedźwiedź, słoń i nosorożec wystąpili i ryknęli na głos: Do broni! Kolej przyszła na innych. Baran, zajęć, jeleń, osieł49, całe królestwo owadów, ptaków, ryb, całe tchórzów wojsko wpadło między nich i zajęczało: Pokój! Patrzcie, Genueńczycy! Tchórzów było więcej niż walecznych, głupich więcej jak mądrych. — Większość przekreskowała50, zwierzęta złożyły broń — człowiek ich państwo plądrował. Ten więc kształt rządu został odrzucony. Genueńczycy! Do jakiego teraz bylibyście skłonni?
PIERWSZY I DRUGIDo elekcyjnego! Bez sprzeczki, do elekcyjnego!
FIESKOZdanie to podobało się. Sprawy krajowe rozdzieliły się na kilka izb. Wilk rządził skarbem, lis był jego sekretarzem. Gołębie prowadziły procesy kryminalne, tygrysy dobrowolne sądy, capy godziły spory małżeńskie. Zające były żołnierzami; lwy i słonie przy bagażach; osieł był posłem, a kret inspektorem spraw urzędowych. Genueńczycy, czego spodziewać się możecie po tym mądrym rozdziale? Kogo wilk nie rozszarpał, lis okpił. Kto mu się wymknął, pod ośle musiał wpaść kopyta. Tygrysy dusiły niewinność; gołąb ułaskawiał złodziejów i rozbójników, a w końcu gdy urzędy były złożone, kret je znajdywał sumiennie sprawowane. — Zwierzęta zbuntowały się. Wybierzmy króla! — zawołały zgodnie — który by miał pazury i mózg i jeden tylko żołądek. Jednego naczelnika wszyscy słuchali jednego, Genueńczycy! — ale — z dumą przystępując do nich ten jeden był lwem.
WSZYSCYBrawo! brawo! Sprytnie to zrobili.
PIERWSZYI Genua powinna naśladować — Genua ma już swojego męża.
FIESKONie chcę o nim wiedzieć. Idźcie do domu i na lwa pomnijcie. Mieszczanie tłumem wychodzą. Wszystko idzie po myśli. Lud i senat przeciw Doriom — Lud i senat za Fieskiem. Hassan! Hassan! — Trzeba tę nienawiść umocnić, tan pociąg odświeżyć. Tu, Hassan! Psi synu piekła! Hassan! Hassan!
SCENA DZIEWIĄTAPięty palą się jeszcze. Cóż nowego?
FIESKOCo rozkażą.
MURZYNGdzie mam lecieć naprzód — gdzie na ostatku?
FIESKOOd latania na ten raz cię uwalniam. Raczej powleką ciebie — przygotuj się; roztrąbię natychmiast zabójstwo, któreś chciał popełnić, i związanego oddam cię inkwizycji.
MURZYNPanie! To przeciw umowie.
FIESKOBądź spokojny — to tylko dla zabawki. Wszystko w tej chwili na tym polega, żeby Gianettina napaść na życie moje była głośną w mieście. Będą cię badali.
MURZYNMamże wyznać czy zaprzeć się?
FIESKOZaprzesz się. Wezmą cię na tortury. Pierwszą próbę wytrzymasz. Tę bagatelę możesz przyjąć na konto twego zabójstwa. Na drugiej wyznasz.
MURZYNSzatan to figlarz — ci panowie mogą mnie na obiad zatrzymać i ja dla niewinnej zabawki mogę być kołowany51.
FIESKOWyjdziesz nietknięty — hrabiowskie daję ci słowo. Zażądam twojej kary jako należne mi zadosyćuczynienie52 i w oczach całej rzeczypospolitej winę ci przebaczę.
MURZYNNiech i tak będzie. Trochę mi stawy porozciągają, to mnie zwinniejszym uczyni.
FIESKOZadrażnij prędko ramię moje sztyletem tak, żeby krew wytrysła. Udam, że cię na uczynku w tej chwili złowiłem. Dobrze! Przeraźliwie krzycząc. Zbójca! Zbójca! Zbójca! Zabieżcie drogę, zaprzyjcie53 bramy!
Zabójstwo! Krzyczeli, zabójstwo! Krzyk stąd wychodził.
RÓŻAFałszywy gwar pewnie, jak to powszednie w Genui.
LEONORAKrzyczeli: zabójstwo, i lud wyraźnie powtarzał: „Fiesko”. Nędzni oszukańce, oczy moje chcą oszczędzić — a serce moje ich podchodzi. Prędzej — bież tam, powiedz mi, gdzie go ciągną?
RÓŻAUspokój się — Bella już poszła.
LEONORABella jego gasnące spojrzenie jeszcze uchwyci. Szczeliwa Bella — biada mi, jego zabójczyni! Gdyby Fiesko mógł mnie kochać, nigdy by w świat się nie rzucał, nie rzucał się na miecz zazdrości. Bella idzie — precz — Ach! nie mów mi nic, Bello!...
SCENA JEDENASTAHrabia żywy i w zdrowiu. Widziałam, jak przez miasto cwałował. Jeszcze tak pięknym nie był pan nasz nigdy. Koń się pod nim nadymał i spędzał wspaniałym kopytem lud cisnący się do książęcego jeźdźca. Postrzegł mnie, rzucił okiem na zamek i trzy całuski posłał — co zrobić z nimi, sinioro?
LEONORASwawolna szczebiotko, odnieś mu nazad54.
RÓŻAPatrzajże pani, otóż znowu szkarłatem twarz się twoja oblała.
LEONORAOn serce swoje dla rozpustnic rzuca, a ja za jednym gonię spojrzeniem? — O kobiety! kobiety!
Niech ryczą za wolnością swoją, jak lwica za dziećmi. Ja przy moim stoję.
LOMELLINAle łaskawy panie...
GIANETTINODo szatana idź z swoim ale, trzygodzinny prokuratorze! Na włosek nie ustąpię. Niech wieże Genui wstrząsają szczyty twoje, niech groźne morze twoje Nie zaryczy. Tego się buntu nie lękam.
LOMELLINMotłoch wprawdzie jest tylko drzewem zapalonym, ale szlachta swoim go wichrem rozdyma. Cała rzeczpospolita wre gniewem — lud i patrycjusze.
GIANETTINOStoję więc jak Nero55 na górze i na błazeński pożar spoglądam.
LOMELLINAż cały tłum buntowny rzuci się w objęcie jednego naczelnika, który żądzy swej panowania przygotuje żniwo w spustoszeniu.
GIANETTINOKpiny! kpiny! — Znam tylko jednego, co by strasznym mógł zostać, ale o nim już pomyślano.
LOMELLINJego Wysokość!
Sinior Lomellino! moja synowica chce odjechać.
LOMELLINBędę miał łaskę towarzyszenia jej.
Słuchaj, synowcze, niekontent56 jestem z ciebie.
GIANETTINORacz mnie posłuchać, prześwietny stryju!
ANDRZEJNajlichszego żebraka w Genui, jeśli tego jest godzien; ale łotra nigdy, choćby był moim synowcem. Dość mojej łaski, że jak stryj tylko jawię się przed tobą. Zasłużyłeś księcia i siniorię słyszeć.
GIANETTINOJedno tylko słowo, najłaskawszy panie!...
ANDRZEJSłuchaj, coś zrobił, a odpowiedz wtenczas sobie. — Zwaliłeś budynek, który ja przez pół wieku z trudem postawiłem — Pomnik grobowy twojego stryja, jego jedyną piramidę — miłość Genueńczyków. Lekkość umysłu przebacza ci Andrzej.
GIANETTINOMój stryju i książę...
ANDRZEJNie przerywaj! — Zniszczyłeś najpiękniejsze arcydzieło rządu, które ja sam niebu wydarłem i dałem Genueńczykom, które mnie tyle nocy, tyle niebezpieczeństw, tyle krwi kosztowało. Książęcą cześć moją przed całą Genuą znieważyłeś, boś mojej pracy nie uszanował. Komu ona świętą będzie, gdy nią własna krew moja pogardza? To szaleństwo stryj ci przebacza.
GIANETTINONajłaskawszy panie, tyś mnie na księcia Genui wychował.
ANDRZEJMilcz! Zdrajcą jesteś państwa, serce jego życia zraniłeś. Rozważ, chłopcze! Tu trzeba posłuszeństwa. Dlatego, że pasterz na wieczór rzucił swoją pracę, tyś myślał, że trzodę opuścił? Dlatego, że Andrzej siwymi pokrył się włosami, ty jak chłopak uliczny masz prawa nogami deptać?
GIANETTINOZ wolna, książę. I w moich żyłach kipi krew Andrzeja, przed którym Francja drżała.
ANDRZEJMilcz! Rozkazuję ci. Przywykłem, żeby morze słuchało, gdy ja głos podniosę. Oplwałeś majestat sprawiedliwości w środku jej własnej świątyni. Znasz ty, jak to karzą, buntowniku? Teraz odpowiadaj! Gianettino bezmowny spuszcza wzrok do ziemi. Nieszczęśliwy Andrzeju! W własnym twym sercu wylęgłeś robaka, co twoje zasługi roztoczył. Wystawiłem Genueńczykom dom, co z całej przeszłości mógł szydzić, i własną ręką rzucam do niego pierwsze zarzewie pożaru — oto tego. Dziękuj, nierozważny, siwej mojej głowie, która na rękach krewnych swoich chce być do grobu niesioną. Dziękuj mojej bezbożnej miłości, że obrażonemu państwu z rusztowania nie rzucę głowy buntownika.
Com ja widział, com ja słyszał? Teraz uciekaj, książę, wszystko stracone.
GIANETTINOCóż było do stracenia?
LOMELLINGenua, książę! Wracam z rynku. Lud ciśnie się wokoło Murzyna, którego tam na powrozie prowadzono. Hrabia Lawania na czele trzechset szlachty szedł do sądu, gdzie zbójcę torturowano. Murzyn złapany był na uczynku w chwili, gdy Fieska chciał życia pozbawić.
GIANETTINOCo? — czy wszystkie szatany z piekła dziś wyleciały?
LOMELLINBadano ostro, kto go przekupił. Murzyn nic nie wyznał; wzięto na pierwszą katownię — nic nie wyznał. Wzięto na drugą — powiedział, wszystko powiedział. Łaskawy panie, o czym myślałeś, gdyś twój honor takiemu łotrowi na łup oddawał?
GIANETTINONie pytaj mnie o nic!
LOMELLINRacz słuchać dalej. Zaledwie imię Doria wymówione było — wolałbym stokroć moje nazwisko na szatańskiej tablicy wyczytać, jak tam twoje usłyszeć — Fiesko ukazał się ludowi. Znasz go, tego człowieka, co rozkazując błaga, tego lichwiarza57 serc tłumu! Całe zgromadzenie wlokło się za nim osłupiałymi, przejętymi strachem grupami. Mało on mówił, ukazał tylko ramię zakrwawione — lud bił się o krople spadające jakby o relikwie, oddano Murzyna jego woli, a Fiesko — sztylet w serca nasze! — Fiesko go ułaskawił. Teraz dopiero ponure milczenie ludu rozwściekliło się krzykiem straszliwym, każdy oddech zdawał się gruchotać Dorię — z tysiączno-głośnym okrzykiem odprowadzono Fieska do domu.
GIANETTINOOkrzyk buntowniczy w gardło mi się wraża. Cesarz Karol! Tym jednym słowem obalę ich, tak że głos nawet dzwonu po Genui rozchodzić się nie będzie.
LOMELLINCzechy daleko od Włoch leżą. Jeżeli się Karol pośpieszy, zdąży na czas, żeby na twojej pogrzebowej stypie uczestniczyć!
GIANETTINOSzczęście tylko, że już tu przybył. Czy się Lomellin zadziwia? Sądziłże mnie do tyla58 szalonym, żebym wściekłych republikanów rozdrażniał, gdyby oni już przekupieni i zdradzeni nie byli?
LOMELLINNie wiem, co mam myśleć!
GIANETTINOJa myślę, o czym ty nie wiesz. Przymierze zawarte. Pojutrze dwunastu padnie senatorów. Doria wstanie królem, a Karol jego protektorem. Cofasz się?
LOMELLINDwunastu senatorów! Moje serce jest za małe, aby dwanaście zabójstw rasem pomieścić.
GIANETTINOGłupcze! Tron zabójstwa gładzi. Rozważyłem widzisz z ministrami Karola, że Francja w Genui silne ma jeszcze stronnictwa, które by drugi raz mogły miasto w ręce im oddać, gdyby ich z korzeniem nie wyniszczono. Trafiło to do rozumu starego Karola — podpisał mój projekt — a ty napiszesz, co ja podyktuję.
LOMELLINJeszcze nie wiem...
GIANETTINOSiadaj i pisz!
LOMELLINAle cóż mam pisać?
GIANETTINONazwiska dwunastu kandydatów; Franciszek Centurione.
LOMELLINW nagrodę za gałkę swoją prowadzi orszak pogrzebowy.
GIANETTINOKorneliusz Kalwa.
LOMELLINKalwa.
GIANETTINOMichał
Uwagi (0)