Dla szczęścia - Stanisław Przybyszewski (biblioteka medyczna online za darmo .TXT) 📖
Helena dowiaduje się, że została zdradzona przez swojego narzeczonego i porzucona dla innej kobiety. Dziewczyna jest w rozpaczy i nie chce przyjąć tego do wiadomości.
Dowiaduje się, że kobietą, dla której została porzucona, jest Olga, rozwiązła uwodzicielka. Między Mlickim, byłym narzeczonym, a Żdżarskim, jego przyjacielem, wywiązuje się dyskusja o tym, jakie znaczenie ma dla nich dziewictwo kobiety. Helena zarzuca Mlickiemu, że nie docenił tego, że był jej pierwszym mężczyzną, a po odebraniu cnoty odwrócił się od niej dla innej. Żdżarski uświadamia Mlickiego, że Helena planuje samobójstwo i to on będzie za nie odpowiedzialny.
Dramat autorstwa Stanisława Przybyszewskiego Dla szczęścia powstał w 1900 roku. Obrazuje on realia obyczajowe — sposób, w jaki postrzegane były kobiety przez mężczyzn na przełomie XIX i XX wieku.
Stanisław Przybyszewski to jeden z najważniejszych twórców okresu Młodej Polski, prekursos polskiego modernizmu, kontrowersyjny dramaturg, eseista, przedstawiciel tzw. cyganerii krakowskiej.
- Autor: Stanisław Przybyszewski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Dla szczęścia - Stanisław Przybyszewski (biblioteka medyczna online za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Przybyszewski
Czemu mi pan tego dawniej nie mówił?... w wielkim niepokoju. I on o tem wie, i pomimo tego chce mnie opuścić — mnie — mnie, dla niej — co z rąk do rąk przechodziła... O mój Boże... mój Boże...
ZDŻARSKIJeszcze nic nie stracone. Powiedz mu to pani. Pani sama musi to powiedzieć!
HELENANie, nie. to się na nic nie zda. To nic nie pomoże. — On o tem wie, wie o wszystkiem i pomimo tego idzie do niej... O Boże, jak on ją kocha!
ZDŻARSKIPosłuchaj mnie pani.
HELENANie, nie, nie! nie mów pan dalej! To nie ma sensu... On wie o tem, a jednak, jednak mnie opuszcza... nie ma rady, nie ma...
Od jutra mam sama pozostać... z trwogą. Sama! Co to znaczy? Jak to jest, być samą — samiuteńką?... o Boże! To musi być straszne.
ZDŻARSKITo więcej, jak straszne! po chwili. Pani nie ma pojęcia, jakie to okropne... a te noce, te noce, te noce szału i obłąkania... nocą w łóżku... tak strasznie cicho... słyszy się bicie własnego serca... Lampa zgaszona — a serce bije, bije, bije — ktoś stuka do drzwi — czoło się potem oblewa — a ktoś puka, puka gwałtownie, bezładnie, sam pełen strasznego lęku, jakieś szmery wokoło... szepty, obłąkany śmiech... wyskakuję z łóżka, drżę na całem ciele, zapalam świecę... Strach spojrzeć za siebie, bo tuż za mną ktoś stoi, ktoś rękę wyciąga coraz gwałtowniej. A drzwi, drzwi zdają się otwierać. — Chcę biedz ku drzwiom, rzucić się na nie, zaprzeć je... skradam się pocichutku... Jezus! Marya! Drzwi się otwierają...
HELENAJezus! Marya!
ZDŻARSKIA płomień świecy rzuca jakieś straszne cienie — cały pokój drży, błyska niespokojnie... Cienie zamieniają się w upiory, schodzą ze ścian, wyciągają ręce, zbliżają się...
HELENAPrzestań pan, przestań...
ZDŻARSKITeraz Stefan widma odgania i rozprasza upiory, ale jak pani sama zostanie z tą wściekłą rozpaczą w sercu...
HELENATen los mnie czeka, ten los...
ZDŻARSKITak! Ten los panią czeka.
HELENATo się nie dobrze skończy... nie dobrze... nie dobrze...
ZDŻARSKITak, to nie dobrze się skończy. Pani zmarnieje, a Mlickiego gorszy los jeszcze czeka. — Dzień i noc będzie się truł i gryzł i myślał o swoich szczęśliwych poprzednikach. Dla nich była ta pani kochanką, dla niego żoną! Ha! ha! żona Mlickiego była metresą innych! Ta myśl się wpije w jego krew, zatruje mu każde uczucie, zaprzepaści duszę! — Jego gorszy los czeka, niż panią!... Pani będzie żyła; tak łatwo sobie człowiek życia nie odbiera... Będzie się pani musiała postarać o jakieś zatrudnienie urywa nagle. Tak! będzie się pani musiała obejrzeć za zarobkiem. — O, o to trudna rzecz... Pani zepsute dziecko bogatych rodziców, wychowana w zbytku i pieszczotach — pani będzie wędrować od jednego pryncypała do drugiego... a pani znajdzie zarobek, bo jest pani przystojna, bardzo przystojna... rozumie pani, co to znaczy?... Trzeba być bardzo przystojną, by otrzymać pracę...
HELENAJak mnie pan męczy! jak mnie pan męczy! Co mam począć nieszczęśliwa?... On nie zważa na moje prośby... odtrącił mnie wczoraj od siebie. Całą noc chodził po pokoju. Jak szalony, kładł się i zrywał znowu... i błagał i nogi mi całował... Mój Boże, on opętany... on nie może żyć bez niej — niech idzie — niech idzie — niech zmarnieje przy niej, byle tylko mi nie robił wyrzutów... niech się ze mną dzieje, co chce... byle mnie nie zabijał swoją rozpaczą!...
ZDŻARSKIOn chce panią zmusić swoją niecną komedyą.
HELENACo pan powiedział? Co? Tego panu nie wolno mówić!...
ZDŻARSKIOwszem! jeszcze raz powtarzam, że Mlicki gra niecną komedyę. To nie miłość, co go ku niej ciągnie, to próżność — prosta, marna próżność.
HELENAPan kłamie! naraz patrzy nań dziko i krzyczy. Pan ją jeszcze kocha! Kocha! Kocha!...
ZDŻARSKIMilcz pan! pan ją kocha! pan się chce mścić na niej i na nim... O, o, jak pan zbladł... jak twarz pana drga...
ZDŻARSKIJa jej nie kocham, ale ją zmiażdżę! zmiażdżę! Pomszczę panią i siebie!
HELENAJa nie chcę, byś pan mnie mścił! nie chcę, nie pozwalam! Stefan ma być szczęśliwy! Będzie szczęśliwy! Nie pozwolę panu się mścić! Będę żyć, będę pracować, przyjmę jego pomoc.
ZDŻARSKITego pani nie zrobi...
HELENAZrobię! zrobię!
ZDŻARSKINie krzycz! Mlicki stoi za drzwiami — ha, ha, ha!
HELENAA! a!...
Coś jej powiedział? Co?
ZDŻARSKINic jej nie powiedziałem. Tylko Hela mi wyłożyła jasno jak na stole, że kocham twoją narzeczoną, że chcę się mścić na niej i na tobie. A więc powiedziała to samo, co ty myślisz — nie prawda?...
MLICKIA tak, mniej więcej to samo.
ZDŻARSKIWiem, wiem o tem od dawna.
MLICKIDlaczego jesteś moim wrogiem?
ZDŻARSKINie jestem — ja nie uważam nikogo za wroga.
MLICKIZupełnie nie rozumiem, co ty sobie właściwie za pretensyę do niej rościsz? Cóż ona temu winna, że się nie mogła do tego przymusić, by cię pokochać. Widzisz, szanuję o tyle twoją inteligencyę, że szukam w innych przyczynach źródła twojej nienawiści.
ZDŻARSKIHm. Jesteś człowiek mądry i sprawiedliwy.
MLICKIWięc idzie ci o Helenę!
ZDŻARSKIMoże być!
MLICKIAle przecież nie jesteś na tyle brutalny, na tyle parobkiem, żebyś sobie życzył, bym z Heleną dalej żył, nie kochając jej?...
ZDŻARSKIJestem nim na tyle, że nie życzyłbym sobie, byś Helenę w przepaść wtrącał.
MLICKIWięc to będzie szczęściem dla niej, jeżeli pozostanę i będę ją nienawidził?...
ZDŻARSKIOpamiętasz się. Pozatem Heli nie można nienawidzieć.
MLICKIA ze mną całkiem się nie liczysz?
ZDŻARSKIWłaśnie, że się liczę. Jeżeli się ożenisz z panną Agrelli, to zmarniejesz. Kark skręcisz w tem szczęściu, do którego tak dążysz — To nie fraszka nazywać kobietę z jej przeszłością — swoją żoną.
MLICKIPowiedz raz do djabła, dlaczego wciąż tę głupią przeszłość wywlekasz?
ZDŻARSKIByś się opamiętał.
MLICKIAle przecież ja wiem o wszystkiem.
ZDŻARSKIHe, he! o wszystkiem! Tu nie idzie o to, że się wie o jakimś gołym fakcie, n. p. należała do tego lub owego. Tu idzie o drobne szczegóły, o te maleńkie i drobne tajemnice sypialni... Te drobniutkie szczegóły he, he! jak mam je nazwać? te wszystkie tajemnicze pieszczoty, które trzeba przed światem kryć — ha, ha, ha — wiesz, te wszystkie pieszczoty, których małżeństwo nie zna. W małżeństwie nie ma tego drżącego strachu, tego nasłuchiwania, czy ktoś nie przeszkodzi, tego tajemniczego skradania się po ciemnych schodach do kapliczki miłości...
MLICKIWolę to, jak żyć bez niej... chodzi niespokojny, naraz śmieje się krótkim, urywanym śmiechem. Może jeszcze masz co na sercu?...
ZDŻARSKIOwszem. Daj mi papierosa.
MLICKIMasz jakie wiadomości z kraju?
ZDŻARSKINatrętny ci jestem?
MLICKIBynajmniej, ale jutro opuszczam to mieszkanie.
ZDŻARSKITak? hm... sięga po pugilares. Załatwimy jeszcze rachunek. Tu masz pieniądze, któreś mi wczoraj pożyczył... Bardzo ci jestem zobowiązany wstaje, chwilę zamyślony. Jest mi niesłychanie przykro, że w takich warunkach się rozstajemy, pauza byłeś serdecznym i dobrym przyjacielem — spędziłem z tobą chwile, których się nie zapomina — żal mi cię...
Więc jutro opuszczasz Helę, by żyć z kobietą, o której nawet nie wiesz, czy cię kocha?...
MLICKINie wiem, czy mnie kocha?
ZDŻARSKITo przecież sambyś sobie mógł powiedzieć, że siła miłości, jak każda inna siła, jest ograniczona. Kochała tego pierwszego. Ten pierwszy zużył wszystkie jej zasoby miłości... a to ją zniszczyło — szła od jednego do drugiego zmęczona, znudzona, może tylko dlatego, by zapomnieć o pustce swego serca. Ty sprawiłeś na niej względnie największe wrażenie — względnie — względnie...
MLICKIŚmiejesz się? naraz zimno. Poco grasz tę komedyę? Twój śmiech nie z serca. Ty się mnie boisz.
MLICKIJa, ciebie?
ZDŻARSKITak!...
MLICKICzy sądzisz z tego, że cię dotychczas jeszcze nie wyrzuciłem!
ZDŻARSKIZgadłeś!...
MLICKITo tylko dlatego, że chciałem w tobie szatana ubezwładnić!
ZDŻARSKII to ci się nie udało?
MLICKIZdaje się, że nie.
ZDŻARSKIWięc słuchaj. — Rób co chcesz, bądź szczęśliwy lub nieszczęśliwy, to mi wszystko jedno — ale jeżeli Helena w przystępie chwilowego szału położy koniec swemu biednemu życiu...
MLICKITo będzie tylko twoją winą! twoją! twoją! tyś ją wepchnął w wir tego szalonego strachu... tyś w niej przepaść roztworzył... przez całe dwa dni działałeś na nią, bo ci potrzeba śmierci Heli, by się na Oldze zemścić!...
ZDŻARSKITo głupstwo, co mówisz! Jesteś zbyt rozdrażniony. Ale pamiętaj, jeżeli Helena sobie życie odbierze, a zrobi to z pewnością...
MLICKITy, ty wiesz to?...
ZDŻARSKIWiem... no! bądź zdrów, muszę iść!
MLICKICzekaj tylko — jeżeli więc — jeżeli — co potem?...
ZDŻARSKIPotem? To już twoja rzecz.
MLICKIA jeżeli i to przemogę...
ZDŻARSKINie zdołasz.
MLICKIPrzemogę.
ZDŻARSKIOtóż właśnie — że nie, w tem cała moja zemsta!
MLICKITwoja!
ZDŻARSKIMoja!... moja!...
MLICKICom ja ci zrobił złego?
ZDŻARSKITy? Nic!
MLICKIZemsta twoja na mnie spada... tylko na mnie!
ZDŻARSKIBardzo mi przykro, że to cię pośrednio dotknie... pamiętaj... Nie porzucaj Heli!... Bądź zdrów!
Hela!
Hela, rozejdziemy się jak przyjaciele.
HELENAJak chcesz.
MLICKIZmiłuj się moja droga: zechciej to wszystko zrozumieć!
HELENAWszystko zrozumiałam.
MLICKINie chcę, abyśmy się rozstali w gniewie i żalu. Zanadtoś mi droga. Nie miej do mnie nienawiści. Ja nie mogę inaczej postąpić; chociażbym chciał, nie mogę się wycofać! Toby mi życie złamało. Będę ci bratem, będę ci pomagał — będę się opiekował tobą...
HELENAI dasz mi dużo, dużo pieniędzy namyśla się. Ale cóż ja ci w zamian dam? Dałam ci moją duszę, moje ciało! patrzy na niego długo. Stefan, dałam ci czyste ciało! Tak czyste, jak u dziecka. Zaczem cię poznałam, nie wiedziałam, co to jest ciało...
MLICKITak, Stefan, byłam czysta, byłam niewinna; wszystko było twojem, tylko twojem — myśli, serce, dusza, ciało — każdy nerw... naraz gwałtownie. Pogardziłeś! odrzuciłeś! Cóż ci dam za twoją pomoc, za twoją opiekę?!... Nie chcesz mnie, gardzisz mną! Więc co? co?...
MLICKIZlituj się Helo! zlituj się! Nie męcz mnie tak szalenie!
HELENAPrecz z twoją pomocą! Nie chcę twojej pomocy! Idź do niej! Dziel z innymi ostatnie męty jej miłości!...
MLICKI
Uwagi (0)