Sen srebrny Salomei - Juliusz Słowacki (biblioteka komiksowo .txt) 📖

1. regimentarz — w daw. wojsku polskim zastępca hetmana. [przypis edytorski]

2. waćpan — daw. skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość pan. [przypis edytorski]

3. wici — dawny sposób zwoływania wojowników na wyprawę wojenną. [przypis edytorski]

4. Moskal (daw., pogard.) — Rosjanin; obywatel państwa moskiewskiego, szczególnie urzędnik a. żołnierz. [przypis edytorski]

5. pierwej (daw.) — najpierw; tu: prędzej. [przypis edytorski]

6. mocanie — daw. skrót od zwrotu grzecznościowego: mości panie, waszmość panie. [przypis edytorski]

7. wacan — daw. skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość pan. [przypis edytorski]

8. dziadowski — należący do dziada (przodka), odziedziczony po nim. [przypis edytorski]

9. krwawnik — daw. określenie ozdobnego kamienia barwy czerwonej, rubinu a. granatu. [przypis edytorski]

10. kurhan — rodzaj daw. mogiły. [przypis edytorski]

11. hajdamacki — związany z hajdamakami, tj. uczestnikami zbrojnych i krwawych rebelii przeciwko Rzeczypospolitej w latach 1730–1770. [przypis edytorski]

12. czerń — chłopstwo. [przypis edytorski]

13. przydybać — złapać; zaczaić się na kogoś i spotkać go. [przypis edytorski]

14. mentes (łac.) — umysły. [przypis edytorski]

15. kord — krótka szabla, używana zazwyczaj przez niższe warstwy społeczeństwa. [przypis edytorski]

16. żupan — staropolska szata męska w kształcie długiej sukni z długimi rękawami, zapinana na rząd guzików. [przypis edytorski]

17. lama — tu: ozdobny materiał. [przypis edytorski]

18. kontusz — staropolska szata wierzchnia z rękawami rozciętymi od pach do łokci, tak aby widać było żupan. [przypis edytorski]

19. kapający — dziś: kapiący. [przypis edytorski]

20. berberys — krzew o opadających gałęziach, w okresie dojrzewania cały pokryty podłużnymi, czerwonymi jagodami. [przypis edytorski]

21. tanquam drago (łac.) — jak smok. [przypis edytorski]

22. de caeteris (łac.) — o innym; o czym innym; o innych sprawach a. pozostałych osobach. [przypis edytorski]

23. popy — dziś popr. forma D.lm: popów. [przypis edytorski]

24. proskura — chleb pszenny pełniący w cerkwiach rolę hostii (ofiary). [przypis edytorski]

25. aurora — jutrzenka, zorza, brzask. [przypis edytorski]

26. Wernyhora — lirnik kozacki z XVIII w., który przepowiedział rozbiory Rzeczypospolitej, a następnie jej odrodzenie się. [przypis edytorski]

27. futor a. chutor — przysiółek stanicy kozackiej na ukraińskich stepach. [przypis edytorski]

28. fama — sława. [przypis edytorski]

29. czem — dziś popr.: czym. [przypis edytorski]

30. augur — starożytny kapłan, który wnioskował wolę bogów z lotu dużych ptaków drapieżnych. [przypis edytorski]

31. Trofoniuszowa jama — Trofoniusz był murarzem, który miał wybudować niezwykle bogatemu człowiekowi jamę, w której będzie on mógł trzymać złoto; wiedząc o tym, pozostawił jeden kamień na tyle luźno, że nocami zakradał się tam i kradł cenny kruszec. [przypis edytorski]

32. nie umył się — nie umywa się; jest bez porównania gorszy. [przypis edytorski]

33. lira — instrument muzyczny szarpany. [przypis edytorski]

34. Doroszenko — hetman ukraiński w latach 1665–1676. [przypis edytorski]

35. de propriis (łac.) — własne; tu: o rzeczy mnie dotyczące. [przypis edytorski]

36. szlaga (z niem. schlagen: bić, uderzać) — rębajło; por. szlagon: prowincjonalny, zasiedziały na wsi, niewykształcony szlachcic, hreczkosiej. [przypis edytorski]

37. afekt (daw.) — miłość, uczucie. [przypis edytorski]

38. na respekcie (...) służy — być na utrzymaniu; por. panna respektowa: kobieta niezamężna, mieszkająca stale u bogatszego krewnego lub u pracodawcy i będąca na jego utrzymaniu. [przypis edytorski]

39. huf (daw.) — zastęp, hufiec. [przypis edytorski]

40. Lew — dosł. tłumaczenie z łac. i wschodniosłowiański odpowiednik imienia Leon. [przypis edytorski]

41. Kozak Sawa — Józef Sawa-Caliński, wybitny dowódca konfederacji barskiej. [przypis edytorski]

42. wczora — dziś popr.: wczoraj. [przypis edytorski]

43. ekspedycja — tu: wysłanie listu, przesyłki. [przypis edytorski]

44. Złotyj Lach — tu: iron. o bogatym Polaku. [przypis edytorski]

45. bodiak — roślina stepowa o kolczastych łodygach i liściach. [przypis edytorski]

46. toj — ten. [przypis edytorski]

47. chłopy — dziś popr. forma B.lm: chłopów. [przypis edytorski]

48. nahaj — skórzany bicz. [przypis edytorski]

49. porać — tu: bić. [przypis edytorski]

50. graf — tytuł arystokratyczny. [przypis edytorski]

51. szczyglic — syn szczygła; tu: ptaszek. [przypis edytorski]

52. gach — lekceważąco o kochanku. [przypis edytorski]

53. barwinek — roślina o niebieskich kwiatach; tu: bukiet ślubny. [przypis edytorski]

54. rzezuń (z ukr. rezun) — zabijaka, hajdamak. [przypis edytorski]

55. rom — rum. [przypis edytorski]

56. skoczywby — dziś popr.: skoczyłby. [przypis edytorski]

57. wyrezać — wyrżnąć. [przypis edytorski]

58. alkowa — ustronna izba; sypialnia. [przypis edytorski]

59. widun — szaman, jasnowidz, opowiadacz baśni. [przypis edytorski]

60. oblask — odblask. [przypis edytorski]

61. bohaterny — dziś: bohaterski. [przypis edytorski]

62. czasza — tu: kielich. [przypis edytorski]

63. laszy — polski. [przypis edytorski]

64. pany Lachy — panowie Polacy. [przypis edytorski]

65. taj — toć; przecież. [przypis edytorski]

66. szczo panna (z ukr.) — co, panienko; słucham panienko. [przypis edytorski]

67. każdem — dziś popr.: każdym. [przypis edytorski]

68. czart — diabeł. [przypis edytorski]

69. Laszka — Polka. [przypis edytorski]

70. spanoszyć się — stać się panem; zyskać bogactwo, władzę, panowanie. [przypis edytorski]

71. acan (daw.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: waszmość pan. [przypis edytorski]

72. twojem rozwidnionem licem — daw. formy dla r.ż. i r.n.; dziś: twoim rozwidnionym licem. [przypis edytorski]

73. iść zapaśnie — iść w zapasy, stawać do walki. [przypis edytorski]

74. śmiecie — dziś popr. forma B.lm: śmieci. [przypis edytorski]

75. acanna (daw.) — skrót od zwrotu grzecznościowego: miłościwa panna. [przypis edytorski]

76. hymen — tu: płomień zapalany podczas uroczystości zaślubin. [przypis edytorski]

77. o tem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: o tym. [przypis edytorski]

78. kropla z Dejaniry koszuli (mit. gr.) — Dejanira nieświadomie podarowała swojemu mężowi, Heraklesowi, zatrutą jadem (umoczoną we krwi centaura Nessosa) koszulę, przez którą heros zginął. [przypis edytorski]

79. wiosczana ulica — wiejska droga; droga przez wioskę. [przypis edytorski]

80. lewada (daw.) — łąka, polana. [przypis edytorski]

81. rozczuchać się — rozczmuchać się, otrząsnąć się z senności, rozbudzić. [przypis edytorski]

82. czyli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; czy też. [przypis edytorski]

83. popowicz — syn popa (kapłana Cerkwi prawosławnej). [przypis edytorski]

84. proklaty (z ukr.) — przeklęty. [przypis edytorski]

85. zadławić — tu: udusić. [przypis edytorski]

86. budesz ty sto hroszy warta (z ukr.) — Będziesz ty sto groszy warta. [przypis edytorski]

87. lewada (daw.) — łąka, polana. [przypis edytorski]

88. pałasz — broń do walki wręcz z prostą, długą i szeroką głownią (częścią broni służącą do zadawania ciosów). [przypis edytorski]

89. powstański — powstańczy. [przypis edytorski]

90. krucy — dziś popr. forma M.lm: kruki. [przypis edytorski]

91. eksord (z łac.) — wstęp. [przypis edytorski]

92. Dominus vobiscum (łac.) — Pan z tobą; zwyczajowe słowa powitania używane przez osoby duchowne w kościele katolickim. [przypis edytorski]

93. hasło konfederackie — chodzi o konfederację barską, zbrojny związek szlachty polskiej w latach 1768–1772, zawiązany w Barze na Podolu pod hasłem obrony wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowany przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i popierającym go wojskom rosyjskim; jednym z gł. celów konfederacji było zniesienie narzuconych przez Rosję ustaw dających równouprawnienie innowiercom. [przypis edytorski]

94. rozparać — rozpierać. [przypis edytorski]

95. o odwrócenie kielicha modli się — nawiązanie do Ewangelii, według której Jezus miał tuż przed uwięzieniem, które w efekcie doprowadziło do jego męczeńskiej śmierci, modlić się do Boga tymi słowami („odwróć ode mnie ten kielich”) o uniknięcie okrutnego losu, który przeczuwał. [przypis edytorski]

96. aści — skrót od daw. formy grzecznościowej: waszmości. [przypis edytorski]

97. waść — skrót od daw. formy grzecznościowej: wasza miłość; używany popularnie między szlachtą i mający wydźwięk poufałości. [przypis edytorski]

98. pasu — dziś popr. forma D.lp: pasa. [przypis edytorski]

99. widomie — w sposób oczywisty; widocznie, widzialnie. [przypis edytorski]

100. na domie — dziś popr. forma Msc.lp: domu. [przypis edytorski]

101. dziatki (daw.) — dzieci. [przypis edytorski]

102. patrzały — popr.: patrzyły. [przypis edytorski]

103. świécę — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]

104. niespokoić — niepokoić. [przypis edytorski]

105. zmaluchleć (neol.) — zmaleć. [przypis edytorski]

106. toć (przest.) — wszakże, przecież. [przypis edytorski]

107. rosochaty — rozgałęziony. [przypis edytorski]

108. roztruchan — wielki, ozdobny kielich w kształcie zwierzęcia, służył do wznoszenia toastów. [przypis edytorski]

109. chimera (mit.) — potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża. [przypis edytorski]

110. cugi — dziś popr. forma N.lm: cugami; cug tu: zaprzęg. [przypis edytorski]

111. Psyche (mit. gr.) — personifikacja duszy ludzkiej. [przypis edytorski]

112. Kupid właśc. Kupidyn (mit. rzym.) — bóg miłości. [przypis edytorski]

113. selenit — kamień księżycowy o specyficznym połysku. [przypis edytorski]

114. wzroki — dziś tylko forma lp: wzrok. [przypis edytorski]

115. płeć (daw.) — cera; twarz. [przypis