Stanisław Wyspiański
Wyzwolenie
Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fundację Nowoczesna Polska.
ISBN 978-83-288-4031-7
Wyzwolenie
Strona tytułowa
Spis treści
Początek utworu
DEKORACJA
SCENA 1
SCENA 2
SCENA 3
SCENA 4
SCENA 5
SCENA 6
SCENA 7
SCENA 8
SCENA 9
SCENA 10
SCENA 11
SCENA 12
INNA DEKORACJA
W KATEDRZE NA WAWELU
Przypisy
Wesprzyj Wolne Lektury
Strona redakcyjna
Wyzwolenie
Dramat w trzech aktach
Rzecz napisana w roku 1902. Dzieje się na scenie teatru krakowskiego.
Gdzieś przed siódmą wieczorem,
Kościół kończył nieszporem1,
bram teatru ledwo uchylono:
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
DEKORACJA
Wielka scena otworem,
przestrzeń wokół ogromna;
jeszcze gazu i ramp nie świecono.
Kto ci ludzie pod ścianą?
Cóż tu czynić im dano?
Czy to rzesza biedaków bezdomna?
Głowy wsparli strudzone,
cóż ich twarze zmarszczone?
Przecież pracę ich dzienną płacono.
Scena wielka otwarta:
Kościół Boga czy Czarta,
czym się stanie ta sztuki gontyna2?
Choć kurtyny zaklęte,
widowisko zaczęte:
oto wszedł ktoś, — puściła go warta.
wszedł Konrad
Weszedł3, — uszedł baczności. —
Czy raz pierwszy tu gości,
bo się dziwno rozgląda i bada.
Ci, co siedzą pod ścianą,
gdzie kulisy składano,
nasłuchują; on rozpowiada.
Słów słuchają zdziwieni,
czyli4 duchem pojęni5,
skąd to idą te myśli Konrada?
Czarny płaszcz go okrywa,
ręce wiążą ogniwa,
na rękach ma kajdany.
To powolny, to rzutny,
to zapalny, to smutny,
w mowę własną dziwnie zasłuchany:
KONRAD
Idę z daleka, nie wiem z raju czyli6 z piekła.
Błyskawic gradem
drży ziemia, z której pochodzę,
we krwi brodzę,
nazywam się Konradem.
Rozpacz za mną się wlekła
głową wężów, okropnym widziadłem,
wyjąc: ZEMSTA.
Byłem gwiazdą,
gwiazdą stałą, niebios niewolnicą.
Tam hen, ujęty łańcuchem,
z wyprężonymi ramiony7,
uwięzgłem8 duchem,
gdzie gwiazd iskrzące skorpiony
świecą
w przestrzeni wieczystych głusz,
gdzie gniazda bogów i dusz —
i spadłem.
Tę ziemię ukochałem
szałem
i w żądzy palącej posiadłem
ciałem! —
Jestem w każdym człowieku, żyję w każdym sercu.
Po kwietnym łąk kobiercu,
po skalnych paściach9, krzesanicach10
jestem niesion skrzydłami
z płomieniem w licach.
Ogień, płomienie w piersi! —
Przyszedłem, — wy najpierwsi —
wyciąga ręce ku tym, co siedzą w uboczach i mrocznych zakątach sceny
Przyszedłem — — — cyt — — przychodzę
Myśli zmąciłem w drodze...
CHÓR
Czego żądasz?
KONRAD
Służby jedynej godziny.
CHÓR
Czego żądasz?
KONRAD
Przychodzę wprząc was do dzieła.
CHÓR
Czego żądasz —?
KONRAD
Na was myśl moja spoczęła.
jakby przypomnieć chciał rzecz, z dawna już jemu znaną
Tam, kędyś trzeba dojść i wniść11
a mocą rozprzeć wrota, — —
nie patrzeć pozad12...
Nim zwiędnie kwiatu świeży liść,
zanim ptacy13 zaświergocą swój świt
nad śmiertelną mogiłą,
nim pojmie14 ich martwota
i wznieść pochodnię ponad! —
Tam kędyś trzeba dojść i wniść
siłą!!
patrzy się po otaczających go robotnikach
Siła to wy.
CHÓR
Czego żądasz?
KONRAD
Poznałem w was siłę.
CHÓR
Czego żądasz —?
KONRAD
Wiem15: kościół, zamek, mogiłę.
Te postawię i zburzę.
zrywając ręce w silnym ruchu, poszarpnął kajdan
Zejmijcie16 mi kajdany.
CHÓR
U rąk je dźwigasz, u nóg;
drogą ty spracowany.
KONRAD
Przeszedłem ciemnie dróg. —
Zejmijcie z prawej ręki.
CHÓR
Znaki więzień i męki.
KONRAD
Zejmijcie z rąk i stóp.
CHÓR
Krwią ubroczone17 stopy.
KONRAD
Przeszedłem ognie prób;
czoło poorał cierń.
CHÓR
Jesteś wolny.
KONRAD
Kto wy jesteście —?
CHÓR
Chłopy.
KONRAD
Kto wy jesteście —?
CHÓR
Czerń18.
ROBOTNIK
Śród parcia ludu onego na ostrza bagnetów, padła mi u stóp siostra moja, a krew chlusnęła na moją pierś, — chlusnęła ku oczom. Nic już nie widziałem dalej, jeno krew i krew siostrzaną.
KONRAD
Synu zemsty, — dzieła dokonam z wami i na czyn twój patrzeć będę. Tu będą się bawić, a wy będziecie patrzeć, aż przyjdzie godzina zemsty.
ROBOTNIK
Czekamy takiej godziny.
KONRAD
Oto usiądźcie tam w kątach i uboczach, aż zawezwę was, abyście wystąpili z czynem.
ROBOTNIK
Co rozkażesz —?
KONRAD
Będziecie czynić, co czynicie co wieczór w tym oto gmachu.
ROBOTNIK
I zwykłą dostaniemy zapłatę.
KONRAD
I zwykłą dostaniecie zapłatę.
ROBOTNIK
Dalej nic nie myślę.
KONRAD
Będziecie budować i burzyć.
ROBOTNIK
Tak upływa nam życie nasze. Synowie nasi zburzą, co my budujemy. Burzymy, co zbudowali ojcowie nasi.
KONRAD
Będziecie budować i burzyć w milczeniu i cokolwiek byście obaczyli, ktobykolwiek był na waszej drodze, przystąpcie nieubłagalni19 i podporę wyrwiecie, o którą wsparty i bel weźmiecie, którym się ogrodzą i otoczą, — i rzućcie precz, jako odrzuca się i odciska rumowisko, śmieć i łachy a rupiecie stargane. I ani pojrzycie, co czynić wam przyjdzie.
ROBOTNIK
Tacy jesteśmy.
KONRAD
Takich was widzę i tacy będziecie.
ROBOTNIK
Ujrzysz nas.
KONRAD
A teraz idźcie wypoczywać i czekajcie znaku:
ROBOTNIK
Kto nam da znak?
KONRAD
— — Zapadnie jakoby smuga mroku i cieniem przesłoni wszystko, co przed waszymi oczami.
ROBOTNIK
Oczy nasze nawykły do mroku.
INNY ROBOTNIK
Mrok mnie miły i łagodny.
ROBOTNIK
Noc upragniona i jedyna.
KONRAD
Po czynach waszych przyjdzie NOC.
CHÓR
Noc upragniona i jedyna.
KONRAD
Odejdźcie.
Oddalają się. Wchodzi Reżyser.
REŻYSER
A! witam pana, witam, witam!
Ho, czasów tyle, kopę lat!
Mamy tu scenę, — właśnie czytam
o Romantyzmie, — przerósł świat.
Romantyzm sobie buja, wodzi,
coraz to wyżej, nie dba nic
a światek coraz niżej schodzi.
Cóż tam? Jest jaka sztuka?
KONRAD
Nic.
REŻYSER
Nic!? A my mamy wielką scenę:
dwadzieścia kroków wszerz i wzdłuż.
Przecież to miejsce dość obszerne,
by w nim myśl polską zamknąć już,
by się te iskry ducho-żerne,
co u rozstajnych siedzą dróg,
zeszły tu wszystkie za nasz próg
w światło kinkietów, — zacząć ruch.
Talenta bowiem są niezmierne,
lecz trzeba, by w mnie wstąpił duch.
To są syntezy
Uwagi (0)