Żyto w dżungli - Zbigniew Uniłowski (nowoczesna biblioteka szkolna .txt) 📖

polana i w ich nikłym blasku widać było śpiące na ławach kobiety. Zawróciłem, usiadłem i zacząłem oglądać palce u nogi. Tuż pod paznokciem wielkiego palca czernił się nikły punkcik otoczony różową obwódką.

— Co to może być takiego? — zwróciłem się do Grzeszczeszyna.

— A, daj mi pan spokój. Pedikiurzysta jestem, czy co?!

Usiadł, ziewnął szeroko i przyglądał mi się niedobrym wzrokiem. Wyciągnąłem szpilkę z kołnierza koszuli i zacząłem nakłuwać czarny punkcik. Czynność ta sprawiała mi bolesną przyjemność. Wyciągnąłem po chwili „bisza” razem z jajkowym woreczkiem, zaraz odkryłem innego i w końcu doszukałem się siedmiu sztuk tego paskudztwa.

— Panu by się przydał lokaj w tej podróży — szepnął Grzeszczeszyn zjadliwie.

— Kto wie, może jeszcze pana zgodzę, jak się pan będzie dobrze sprawował — odciąłem się.

Wstał i zaczął mówić z jakimś wściekłym sykiem:

— Tylko niech pan sobie za bardzo nie pozwala, bo ja w nerwach jestem nieobliczalny!... Panu to chamstwo dogadza i myśli pan, że razem z nimi huzia teraz na Grzeszczeszyna!... a niech ja się tylko rozchoruję w tej drodzem, to w całej Paranie będzie huczeć... Jeszcze ma się za mną kto ująć, nie myśl pan!

Począł szybko chodzić i nerwowo skręcał papierosa. Postanowiłem już się do niego nie odzywać. Wciągnąłem but, położyłem się na deskach, nakryłem się kapą i przez zamrużone oczy przyglądałem się temu ananasowi, przypominając sobie jednocześnie książkę jakiegoś Anglika, który twierdzi, że istnieje rodzaj mężczyzn, którzy psychicznie przechodzą w formie szczątkowej okresy podobne do periodów kobiecych. Obserwuję już prawie miesiąc Grzeszczeszyna, hipoteza ta wydała mi się dość prawdopodobna. Przypomniałem sobie jego zachowanie w Iraty... biedaczysko! Istotnie przechodził jakieś gnilne nastroje. Palił, przysiadał, wstawał i w rudawej barwie świecy wyglądał odrażająco. Chwilami przystawał i patrzył na mnie z miną, jakby zamierzał podskoczyć i kopnąć mnie. Atmosfera była taka, że mocno ująłem pod kapą rewolwer. W tej chwili wszedł do izby (czy stodoły? diabli to wiedzą!) mały kaboklo w czapce z daszkiem i fuzją pod pachą. Rozejrzał się jakby węsząc i cichutko przemknął do kuchni. Zauważyłem, że w ręku trzymał za ogon pancernika. Koszmar, psiakrew! Grzeszczeszyn zgasił świecę i wyszedł. Postanowiłem chwilę czuwać, ale zaraz zasnąłem.

Ranek urodził się pod znakiem koni. Mianowicie koń Dąbskiego nie wrócił, natomiast chory koń wyzdrowiał. Obejmując to umysłem, sprawa jest na remis. Dużo o tym mówiono przy ogniu, a Dąbski był bardzo zgryziony. Chłopiec także nie wrócił i nie wiadomo, czym bardziej Dąbski się gryzł. Postanowił czekać na obydwóch. Grzeszczeszyn był w usposobieniu wprost radosnym; gwizdał, kręcił się koło koni, zaglądał im tu i ówdzie, oceniał wiek i siłę, kilkakrotnie nawet zajrzał w zęby... Zagadywał chłopów i nie zrażał się ich lekką rezerwą w stosunku do siebie. Do mnie się odzywał jakby nigdy nic. Taki to już dziwny był człowiek. Wsypałem w siebie kilka łyżek pasoki, zalałem ją wrzątkiem kawy i powoli zabrałem się do siodłania bura. To co widziałem wokół siebie podczas tej czynności, napełniało mnie na razie uczuciem pogodzenia z losem i dobrą wewnętrzną aurą. Tropa żrąca przy żłobach, chłopi pojadający przy ogniu i żebrzący na tylnych łapach kundel, i rozkraczony Bełcik pijący swą porcję kaszasy, wszystko to było czyściutko wyzłocone słońcem i tchnęło radosną rzeczywistością. Bełcik odjął butelkę od ust, potrząsnął nią w stronę Grzeszczeszyna i powiedział:

— Lepsza ona — mój dziobalu — od was, pocieszycielka ta moja... Nie grozi dziedzicami, o nie!

Grzeszczeszyn uśmiechnął się jakimś stłuczonym śmiechem i pochylił się nad psem. Pomyślałem sobie, ile też ten Bełcik wiezie ze sobą wódki, skoro zawartość flaszki zdaje się nie mieć końca, pomyślałem również, że cieszy mnie przymusowy postój Dąbskiego, bo mimo że nie absorbował zbytnio w drodze, to jednak chwilami drażnił mnie swoją fornalską psychiką. Przed chałupę wyszedł mały kaboklo i dziwnie nikle i obrzydliwie odcinał się od grupy przy ogniu. Zresztą chłopi poczęli się zrywać z ziemi, jeden zajął się zmywaniem naczyń, inni nakładali kalgiery na bury, siodłali konie, wynosili posłania z noclegu w szopie. Zapłaciłem kaboklowi dwa milreisy za kukurydzę dla mego bura, po czym usadowiłem się w siodle i czekałem, aż wszyscy będą gotowi do drogi. Aby uniknąć tego, co się zdarzyło Dąbskiemu, chłopi uwiązywali niespokojniejszym zwierzętom dzwonki u szyi. Wreszcie Sawczukowie wsiedli na konie i cała wyprawa ruchomym sznurem ludzi i zwierząt wcisnęła się w leśną dziedzinę. W chłodnym, orzeźwiającym półmroku, wypoczęte konie rwały się do szybszego biegu, leśna ścieżka napełniła się odgłosami dzwonków, brzęczeń luźno umieszczonych przedmiotów w kalgierach, okrzykami, dudnieniem kopyt, wesołą wrzawą. Bełcik lekko podochocony swoją ranną porcją, wyśpiewywał ochryple nieprzyzwoite teksty rosyjskich piosenek, zawracał koniem, dogadywał, znów pędził naprzód. Już teraz wiedziałem, że ten wesoły pijaczyna stanie się zmorą i udręką Grzeszczeszyna, bo co i raz koniem na niego nacierał, zaglądał w oczy, stroił miny do tyłu i nawet głośno krzyknął coś o karakułach; miało to związek z nierównością lic Grzeszczeszyna. Ale Bełcik powoli przycichł, przycichła także cała tropa; jechało się teraz wolno, teren stał się nierówny, ścieżka gęsto porosła, pełna kryjomych jam, zawalona co kilkaset metrów na pół zgniłymi pniami, lub też zarosła w poprzek takuarą, tak że trzeba było się schylać, aby nie zawadzić szyją o te naturalne szykany. Ranny, orzeźwiający urok dżungli począł z wolna zanikać; z gęstwy wionęło dusznymi waporami, zgnilizną i próchnicą. Siodło uwierało lędźwia i dopiekało. Nad uszami koni unosiły się drobne owady i duże, brunatne bąki cięły żądłami do krwi i tak przylegały do ciała zwierząt, że mazały się pod dłonią krwistą mazią. Jazda stawała się coraz bardziej dokuczliwa. Na przedzie cięli fakonami takuarę i rozhuśtane, ostre końce łodyg uderzały po twarzy i szarpały ubranie. W pewnym miejscu przerzedziło się i zaczęliśmy zjeżdżać w rozległy jar, pochyłą, zawaloną korzeniami ścieżką. W skwarnej i sennej ciszy wyłoniła się spomiędzy krzewów nędzna szopa, przed którą stał brodaty, dziko obrośnięty człowiek w portkach i koszuli. Wiało od niego samotnością i niesamowitym opuszczeniem. Przesłaniając dłonią oczy od słońca, patrzył na nas, wyprostowany, nieruchomy. Zagadnąłem jadącego przede mną Bełcika, kto to jest, ten pustelnik. Odpowiedział mi, że to trędowaty. Po chwili straciliśmy go z oczu. Groza była w tym obojętnym ominięciu nieszczęśnika. Znów wchłonął nas cuchnący jednocześne zgnilizną i surowizną, mroczny, przesłaniający zrośniętymi konarami las. Podenerwowane parną dusznością i kąsaniem owadów zwierzęta zbaczały z drogi, zaszywały się w zaroślach, dzwoniąc niewidzialnie dzwonkami u szyj. Ten i ów z jeźdźców parł konia w gęstwę, płoszył uciekinierów, podróż stawała się opieszała i mozolna. Bury zawadzały kalgierami o drzewa, wciskały się między nie, nie mogąc ruszyć dalej, kalgiery się obluźniały, trzeba było schodzić z koni, poprawiać. Ludzie obcierali chustkami pot z twarzy i karków, a wabione potem małe muszki oblepiały policzki i nie płosząc się, ginęły pod rozcierającą je dłonią. Byłem tak zajęty mnóstwem dolegliwości, ciągłym poprawianiem się w siodle i opędzaniem od owadów, że nie było wprost czasu nudzić się monotonią tej drogi. Za koszulę przedostały mi się paprochy ze zwisających gałęzi i świerzbiły rozgrzaną skórę. Bardzo rzadko mignął się ptak i poza rojem owadów nie widziało się innych stworzeń. Ścieżka się rozszerzyła i stanęliśmy nad małym strumykiem. Tropa tłoczyła się, pijąc wodę. Niektórzy pozłazili z koni, poprawiali siodła i podciągali popręgi. Byłem tak zmęczony i odurzony dusznością, że nawet nie chciało mi się złazić z bura. Chciał pić, ale nie mógł przedostać się do wody, więc na razie osunął się spokojnie na ziemię, niby wielbłąd. Z niezdecydowanę miną stałem rozkraczony nad błogo mrużęcym oczy bydlęciem. Przelazłem przez niego, odwrócił ode mnie łeb z wyniosłę pogardą i rozwalił się jeszcze wygodniej. Nie lubię być przedmiotem czyjejś wesołości, toteż bezradnie, w gniewie, przysłuchiwałem się docinkom kolonistów.

— Połóż się pan obok niego! — krzyknęł podochocony ogólnym nastrojem Grzeszczeszyn.

Przyjrzałem mu się uważnie i zaraz umilkł. Podszedł starszy Sawczuk i powiedział:

— Czyj to bur? Dąbskiego... Zwierzęta sę pomęczone, trzeba będzie panu dać konia. Weź pan sobie tego, co wczoraj chorował, to dobry koń!

Chwyciłem uzdę i podbiegłem do pojącego się konia. Bura rozsiodłałem, wymierzyłem mu solidnego kopniaka. Wstał i z grację podszedł do strumyka. Tropa ruszyła naprzód i siodłajęc konia przez chwilę zostałem sam na ścieżce. W obłokach muszek, odpędzajęc natarczywe bąki, stałem pełen zapiekłego gniewu i zniechęcenia. Nad błotem koło strumyka krążyły barwne motyle, niby skrawki perkalu. Niechętnie, z obolałymi lędźwiami, wgramoliłem się na konia i szybko ruszyłem naprzód. Dogoniłem tropę i pogrążyłem się w monotonię jazdy. Nagle droga zrobiła się okropna. Zwierzęta brnęły po kolana w błocie, człapały pod górę, obsuwały im się kopyta. Bury z kalgierami kładły się na suchszych miejscach i bite, z trudem wstawały. Rozpoczęło się piekiełko. Siodła obsuwały się, ludzie poprawiali je, w końcu wielu zeszło i piechotę prowadziło konie za uzdy. Pikada tak porosła, że trzeba było cięć gałęzie fakonami. W końcu wszyscy pozsiadali z koni, bo na wysokości piersi rosły pnącza i uniedostępniały jazdę, zawadzajęc o głowy. Po godzinie takiej jazdy pod górę, koń mój pokrył się płatami piany i robił bokami. Zatrzymałem się, abyśmy odpoczęli i przez ten czas tropa tak się oddaliła, że już nawet nie słyszałem odgłosów. Spojrzałem w górę. Ledwie widzialna pikada, zawalona bryłami tłustego błocka, wrzynała się w splątaną pochyłość Zauważyłem, że pewien rodzaj bąków trzyma się tylko na wysokości brzucha końskiego i kiedy pochylony wspinałem się po brunatnej mazi pod górę, na twarz moją przypuściły gwałtowny szturm te rozbrzęczane, ohydne owady. O ile jadąc na koniu miałem — mimo duszności — czym oddychać, to na tej wysokości zalewały mnie duszne fale zgniłych wyziewów, muchy oblepiały zlane potem policzki, potwornie gorący zaduch tamował oddech i drapał w gardle. Posuwałem się wolno w mrocznej męce, nad głową sterczało poszycie z pnączów, przesłaniając niebo. Szedłem jak w jakim podziemnym korytarzu. Serce mi waliło, całe ciało piekło, zacząłem się słaniać i kilkakrotnie upadłem na kolana. Ogarnęła mnie determinacja i wlokłem się w osłabieniu, z szumem w głowie. Koszmar ten trwał z półtorej godziny i w końcu pochyłość się skończyła, błoto znikło i pokazała się droga mniej zarośnięta. Wsiadłem na konia i popędziłem, uchylając głowy przed rosnącymi poziomo pułapkami z lian i takuary. Dobiegł mnie gwar tropy, mignął zad koński, i po chwili przyłączyłem się do tropy. Po godzinie odsłoniła się porosła kapuejrą, z plackami nikłej trawy, wolna i bezdrzewna przestrzeń z na pół rozwaloną ranszą o dachu z wysuszonej trzciny. Nad tą polaną, między rzadkimi piniorami, snuła się popołudniowa, tęskna i dzika cisza. Dżungla otaczała ją czarnym i posępnym murem; na tej jasnej przestrzeni czułeś się jak na dnie wielkiego pudła. Tropa szybko biegła w stronę ranszy, konie z rozwianymi grzywami i wydłużonymi szyjami kąsały się, bury kopały zadami, wszystko zdawało się być podniecone, po samotni rozbiegł się gwar, zabrzmiały okrzyki: „O, o, ooo!”

Wszystko skupiło się koło opuszczonej ranszy, zaczęło się odjuczanie burów, zdejmowanie siodeł. Sawczukowie wyrzucali z kalgiera kaczamy kukurydzy na ziemię, kaboklo i Bełcik rozpalali ogień, Grzeszczeszyn już zdążył przygrzać trochę wody i zmywał grzbiet swojego konia. Niektórzy prostowali kości, przeciągali się, skręcali papierosy. Wszystkie zwierzęta w grupach jadły z ziemi kukurydzę. Obsiedliśmy ognisko, pomęczeni i nieskorzy do rozmów. Jeden Bełcik wykrzykiwał z ochotą, ale ten był już po swojej porcyjce. Podszedłem do Sawczuków i powiadomiłem ich o mojej sytuacji żywnościowej w związku z rozstaniem się z Dębskim oraz jego workem z pasoką. Postanowili mnie dopuścić do wspólnych zapasów, a co do kosztów, to jakoś się później obliczymy. Usiadłem przy ogniu. W kociołku już bulgotała kolacja, gryzący dym wionął na twarze. Słońce ociekało przezroczystym różem i cała okolica zdawała się omdlewać w pysznych barwach. Niebo pokryło się pierzastymi obłokami i uroda usypiającego świata zdawała się strząsać z ludzi i zwierzęt brudne zmęczenie przebytej drogi. Dojeżdżajęc do ranszy, zauważyłem jasne koryto niewielkiej rzeczki, więc wyjąłem z torby mydło i ręcznik, po czym udałem się w stronę tej wody. Nagi, zanurzony po szyję w chłodnej wodzie, rozmyślałem o dziwnie konspirujęcych się niebezpieczeństwach tego kraju. Oddalony byłem od obozu o jakie dwieście metrów i gdyby w tej chwili z zarośli wychynął tygrys109 lub puma, zginąłbym tego pięknego zmierzchania, jak cielę z przegryzionym gardłem. Ale zarośla nieruchomo pławiły się w cudnych barwach zachodu, w powietrzu tylko drgał kłąb komarów i z obozu biegły głuche szmery.

Wymyty i rześki wróciłem do ogniska. Bełcik stał pochylony koło swego młodego bura i szmatką umaczanę w kreolinie110 przemywał mu rojącą się od białych robaków ranę w zgięciu, gdzie się łączy noga z piersiami. Stanęłem, przysłuchujęc się wyrzekaniom Bełcika:

— A gdzieżeś ty sobie, gówniarzu, taki nabytek zawalił... Pewnie o przeciętę takuarę zawadziłeś girę, diabli potomku!... A tu macie ich... jakaś świnia jajka uroniła i już małe padalce dobrały się do obiadu... A bodajże was! Też nie miałeś się gdzie, czorcie, pocharatać, tylko w takim ruchomym miejscu! A okulej mi, ty wieprzu! Gdzie, gdzie, ośli synu!

Zatrute robaki wypadły z rany, w końcu Bełcik uderzył bura w zad i kucnął przy ogniu. Zwierzęta porozłaziły się po polanie skubiąc trawę. Tu i ówdzie, w ciszy wieczoru, leniwie jęczały dzwonki. Chłopi nakładali sobie na talerze fiżon i ryż, posypywali mąką z mandioki, mieszali i gęstą potrawę polewali tłuszczem z małego rondelka. Szwagier Sawczuków mówił, jedząc powoli:

— Piec lati ja jechało tęnty i tu... na tij ranszi onsa zagryźć nam bur na spaniu... w noczi... To newim czi teros tako nie pedzie...

— Ja mogę spać na dworze i pilnować, tylko dajcie mi jeszcze jednego szmita. Już ja mu dam bura!... Polowałem na tygrysy w Matto Grosso, wiem jak je podchodzić — wtrącił Grzeszczeszyn i zaraz umilkł, bo Bełcik spojrzał na niego wymownie.

— Oj, mój ty księży towarzyszu, śpij lepiej w ranszy, to ino cię bisze oblezą, a na dworzu i po nocy, to was tygrys od bura nie odróżni i jeszcze mu się potem dziobate synki urodzą...

— Mógłby pan trochę liczyć się ze słowami, panie Bełcik, bom dla was