Polski strajk - Halina Krahelska (jak polubić czytanie książek .TXT) 📖

Podobnie do wody zaskórnej, która występuje niewiadomego dnia na powierzchnię, wszystkie nurtujące w załodze fabryki „Szpilka” prądy i nurty fermentu wystąpiły na powierzchnię życia fabrycznego w lutym roku 1936. Ujawniły się nagle w oszałamiająco jaskrawej postaci przewędrowania całej załogi fabrycznej ze związku prorządowego do opozycyjnego, do socjalistów. Zdarzenie to poprzedził fakt dużo mniejszej wagi: przeniesienie inspektora Miernika do innego województwa i zjawienie się w fabryce nowego obwodowego inspektora wraz z okręgowym inspektorem Kostrzewą. Zorganizowaniu się załogi w innym związku towarzyszyły wybory nowego delegata: był to więc koniec delegata Gałkowskiego! Gałkowski był nawet rad z takiego wyjścia, bo grubo gorzej byłoby wypadać z delegatury w wyniku związkowego śledztwa i ustalenia, być może, pewnych wiadomych rzeczy. Zresztą i śledztwo zakończyło się bardzo nieprzyjemnie dla Gałkowskiego. Wprawdzie ani Nowicki ani Malczyk nie mogli oczywiście przedstawić żadnego dowodu na piśmie, ale Malczyk wiedział od żony Jackowskiego (która w końcu dobrnęła do widzenia się z mężem w więzieniu), że Jackowski siedzi jedynie za doniesieniem Gałkowskiego, a ta sama była przyczyna aresztu Nowickiego. Jackowski zdążył szepnąć to żonie do ucha; po wyjściu zaś dopiero opowie, skąd — szczęśliwym wypadkiem — o tym się dowiedział. Wszystko się sprawdzało, bo i władze związku: Mitek i sekretarz Korzeniowski, szturmując do policji o zwolnienie członka związku Jackowskiego, natrafiały w tej sprawie na dziwną tajemniczość i staranne ukrywanie informatora. Nic nie pomogło, że i Mitek i Korzeniowski ręczyli za Jackowskim iż nigdy nie był komunistą; nie puszczano go i starano się zmylić ich budzącą się czujność. Toteż natychmiast po zakończeniu protokołów komisji, sekretarz Korzeniowski oświadczył Gałkowskiemu, że ma się wypisać ze związku i przerwać od razu wszystkie organizacyjne kontakty; odebrał mu legitymację i wygotował pismo do centrali ugrupowania, że Gałkowski przestaje być członkiem związku „dla względów natury etycznej”, jak to określił w piśmie. Gałkowski udawał niewinnie pokrzywdzonego i nawet z lekka stawiał się, zwracając legitymację. Ale ustawicznie spozierał na drzwi w ciągu tej rozmowy, bo bał się zapalczywości Mitka. Nie uniknął jej zresztą, bo tamten znów starannie pilnował jego ostatniej wizyty w związku. Wszedł też przy końcu rozmowy, podszedł wprost do Gałkowskiego i powiedział krótko:

— Wstań, Judaszu. Broń się! To masz za zdradę!

I wyrżnął go tak w twarz pięścią, że Gałkowski zwalił się na wznak, zalewając się krwią. Korzeniowski żachnął się, chwycił Mitka za ręce i krzywiąc się, zawołał:

— Dowodów, Jaś, nie masz! Jak możesz zabijać!

Mitek obtarł rękę chustką, obejrzał się na zemdlonego na podłodze i powiedział spokojnie:

— Nie zabijałem ścierwa. Bardzo nawet słabo pouczyłem go. Też masz się czym przejmować!

I wyszedł z pokoju. Wtedy Korzeniowski ze wstrętem zbliżył się do Gałkowskiego i z karafki wylał mu ciurkiem na twarz dużo ciepłej wody. Gałkowski usiadł natychmiast, więc chyba przytomności nie tracił: był to tylko zręczny manewr ochronny przed wściekłością Mitka. Wtedy Korzeniowski dał mu ręcznik z szafy, kazał mu piorunem się umyć i wiać:

— Żebym tu cię więcej nie oglądał; i w twoim to własnym interesie jest zwijać się!!

Istotnie, Gałkowski nabrał tak błyskawicznej szybkości, że nie upłynęły dwie minuty, jak nie było go już w lokalu; wybiegł, zakrywając twarz chustką od nosa. Był to jego ostatni popis w związku. W fabryce już od kilku dni nie bywał; od chwili, gdy spadł z delegactwa, bał się już tam przychodzić. Jak bronić się było dłużej przed głośnym omawianiem wyników śledztwa? Meldował się też w urzędzie, prosząc o ochronę: kazano mu troszczyć się samemu o siebie, zmienić mieszkanie, wyjechać, skoro się bał, z miasta. Nie mógł już być na tym terenie potrzebny, gdyż został tak czy inaczej rozkonspirowany; mógł tylko już szkodzić.

Delegatem fabryki został Władek Malczyk. W nowym związku, gdy zreferował w szczegółach położenie robotników w fabryce, działania dyrekcji, majstrów, bezczynność i krętactwo inspektora pracy, postanowiono, że musi natychmiast rozpocząć energiczną akcję ofensywy, gdyż fabryka należy do mocno zabagnionych. Pracował tedy przez szereg wieczorów w związku nad sformułowaniem żądań, jakie miał przedstawić dyrekcji. Odrzucono zupełnie ewentualność zwrócenia się o pośrednictwo do inspekcji pracy. Zbyt długo robotnicy obserwowali działalność inspektora Miernika i utracili wszelkie zaufanie do całego urzędu, jakkolwiek nowy inspektor na zlecenie okręgowego inspektora wdrożył już naprawdę dochodzenie karne w sprawie nieprawidłowego obliczania robotników przy zapłatach. Nie mogli już wierzyć żadnemu. Postanowiono więc bez pośrednictwa inspekcji rozpocząć akcję.

Genka wstępowała codziennie po męża do nowego związku. Siedziała cichutko pod ścianą w sąsiednim pokoju i wyczekiwała cierpliwie, aż skończył swoją pracę. Gdy zaś wychodził — taki inny niż dawniej, nieponury, z płonącymi oczami, z energicznym ruchem rąk, zbliżała się do niego, radosna i dumna i wychodzili razem. Na schodach brał ją pod brodę i zaglądał w oczy.

— Dobrze jest, będziemy się teraz bronili! — mówił. — Taki idzie czas, że się każdy związek podciągnie; tamten dawny nasz, po wywaleniu Gałkowskiego, pójdzie teraz też rzetelnie razem z nami, jak wytną sobie te wrzody.

Szli do domu, do maluteńkiego, wspólnego mieszkanka. Byli bardzo szczęśliwi. Przejście z majstrem samej Gence wydawało się teraz niebyłym38.

W dyrekcji Malczyk jako delegat, pierwszą rozmowę miał tylko z Pańkowiczem. Chciał od razu mówić z samym Baczyńskim, ale ten rzadko „na takie głupstwa” miał czas. Natomiast o rozmowie Pańkowicza z delegatem Baczyński dowiedział się tegoż dnia, gdyż istotnie wszystkie najczarniejsze przewidywania Pańkowicza co do zmiany nastrojów w załodze okazały się słuszne. Malczyk zgłosił imieniem załogi żądania: 1) podwyżki płac, 2) rzetelnego obliczania przy wypłatach, 3) usunięcia majstra Zielnika i portiera Zielaka, 4) zwolnienia z fabryki byłego delegata Gałkowskiego, który wprawdzie już „zachorował”, ale był jeszcze robotnikiem fabryki. Wszystko to krótko, bez komentarzy, wyrecytował Pańkowicz Baczyńskiemu przez telefon, a od siebie dodał tylko:

— Pan Prezes wybaczy, bo ma mnie Pan Prezes za pesymistę, ale zdaje mi się, że oni nie ustąpią! Pójdą na całego!

Baczyński odciął się tylko przez telefon:

— Zobaczymy panie, zobaczymy! Niech mi pan tylko w kantorze nie rozsiewa tej swojej... — zawahał się — aha, kiereńszczyzny39! Właśnie kiereńszczyzny!! Nie mamy jeszcze rady delegatów, żeby tak od razu pasować40 przed motłochem! Mam jeszcze urzędy, mam jeszcze swoje stosunki! Zobaczymy, kto mocniejszy!

Pańkowicz położył uszy po sobie i milczał. Przecie „kiereńszczyzna” mogła go kosztować wymówienie posady. Tym naprawdę nie mógł ryzykować!

Ale za pięć minut poderwał go od biurka wściekły głos szefa.

— Panie! — krzyczał — co to u cholery, zmowa, czy co? Dzwonię do Miernika, nie spotykałem go od paru tygodni, wyjeżdżał, a teraz nie ma go, ale to wcale nie ma już w mieście!!! Mieszkanie nie odpowiada, godzina czwarta, co się dzieje! Szukaj go pan!

Pańkowicz uczuł skryte, wewnętrznie zadowolenie:

— Myślałem, że Pan Prezes wie; przecie pan Miernik tu wstępował się żegnać, Pan Prezes miał się z nim widzieć. Pan Miernik przecie już tu nie urzęduje, został na przedstawienie pana Kostrzewy odwołany i przeniesiony do innego okręgu.

W telefonie słychać było tylko sapanie. Po chwili Baczyński począł znów krzyczeć:

— To pan to ma sobie za nic? Takie to faramuszki dla pana, że go tracimy z terenu?! Nie orientuje się pan chyba, że to skarb, nieoceniony skarb dla nas: inspektor pracy, który życiowo traktuje to wszystko, uwzględnia trudności placówki, racje gospodarcze...

Pańkowicz wpadł w pauzę, żeby oświadczyć aksamitnym głosem:

— Ależ, Panie Prezesie, ja to bardzo dobrze doceniam... Pracuję z Panem Prezesem, a i z panem Miernikiem całe lata. Właśnie moja ocena sytuacji w fabryce wiązała się...

Nastąpiło rozłączenie. Odłożył więc słuchawkę, żeby za chwilę znów podnieść ją do ucha. Baczyński cicho, jakoś dziwnie chrypliwie, zgrzytał przez telefon:

— No, musiałem rozłączyć, żeby nie powiedzieć panu brzydkich słów!!! Naprawdę, w tak przykrej chwili, pan doprowadza mnie do pasji swoimi analizami! Co pan, socjolog czy filozof, u ciężkiej cholery! Wiązało się panu! Proszę!! Tak samo tam wiązało się wszystko w tej kiereńszczyźnie, aż zawiązało im na własnej szyi! Proszę pana! Musimy się ratować, ten Malczyk, to przecie kat, to oprawca, widziałem go kiedyś z daleka — ponury, wściekły drab! Że też ten Gałkowski upadł, cóż to za święty człowiek był razem ze wszystkimi swymi pretensjami! Teraz to już naprawdę nie pojmuję, żem nie miał dość względów i ustępliwości dla takiego, jak Gałkowski, delegata! Trzeba było im wtedy te wypłaty wyregulować, no, doprawdy, taki błąd!

— Pytałem, Panie Prezesie, Pan nie kazał...

— Hu-u-u. Pytał pan!!! Ależ z pana słodki charakter!!! Krew mnie chyba zaleje... Panie Zygmuncie kochany, no dzwoń pan do tego Kostrzewy, czy innej cholery, jaka tam się dziś wygłupiać będzie nad nami! Ja do nich dzwonić nie będę! Kostrzewa był dawniej na lewicy; wiem, zbierałem kiedyś od naszych ludzi informacje! Do Naczelnika Państwa z delegacjami małorolnych chodził w 1919 roku! O reformę rolną! Sztandary czerwone po zamkach wywieszał! Ja takich rzeczy nie daruję! Nie zapominam! Chodź pan, zakrzątnij się pan, panie kochany, bo naprawdę ścięty jestem z nóg tym Miernikiem i tym wszystkim... Zresztą, mam dziś pilne sprawy. Nie mam dziś ani czasu, ani zdrowia na fabrykę. A tu trzeba zapobiec, panie, od razu zapobiec, bo inaczej może być zupełna klapa! Brakowało nam jeszcze strajku!!

Pańkowicz sądził, że rozmowa skończona i żegnał się, bo przecie musiał jeszcze złapać przy telefonie inspektorów — urzędowanie kończyło się. Ale prezes miał jeszcze coś do powiedzenia.

— Panie! W dzień i w nocy proszę o wieści! W ostateczności będę błagał wojewodę o ratunek! Ale to w ostateczności, pan rozumie, nadużywać nie mogę! A teraz niech pan działa, łagodzi! Grozi! Ostrzega, tak, jak tam lepiej wypadnie... Słowem, zapobiega pan!... A ja pana przepraszam za niegrzeczność, ale wie pan...

— Ależ nic nie szkodzi, Panie Prezesie. Moje