W walce o równe prawa. Nasze bojownice - Cecylia Walewska (jagoda cieszynska ksiazki .txt) 📖
Wydane w 1930 r. przez redakcję tygodnika „Kobieta Współczesna”
Wcześniejsza publikacja „przygotowawcza: Ruch kobiecy w Polsce (cz. 1–2, 1909)
- Autor: Cecylia Walewska
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «W walce o równe prawa. Nasze bojownice - Cecylia Walewska (jagoda cieszynska ksiazki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Cecylia Walewska
Na czele sympatyczek ruchu kobiecego stanęły z ramienia prawicy w 1905 r. znane działaczki oświatowe: powieściopisarka i publicystka Teresa Wołowska-Prażmowska i dr med. Teresa Ciszkiewiczowa, które w im. Koła Kobiet Polskich z Warszawy złożyły na ręce posła do I Dumy, ks. Gralewskiego, adres w sprawie przyznania równych praw kobiecie.
Reformę praw cywilnych i dążenie do równouprawnienia miało w programie swoim również Zjednoczone Koło Ziemianek, założone w 1899 r., uzależniając je wszakże od polityki narodowo-demokratycznej.
(Jedno z najstarszych zrzeszeń kobiecych, Towarzystwo Ochrony Kobiet, z głównymi działaczkami pp. Przeździecką, Kołaczkowską, Ośmiałowską, Zarembiną, Czosnowską, Paleolog i M. Walewską (misje dworcowe) na czele, wprawdzie stało zawsze z dala od haseł równouprawnienia, jednak obejmując walkę z prostytucją, która stanowi jeden z naczelnych punktów programu ruchu kobiecego, jest z nim poniekąd związane ideowo).
Sztandarową „bojownicą” była nestorka ruchu kobiecego we Lwowie, Stefania Wechslerowa, przewodnicząca Czytelni dla Kobiet, organizatorka pierwszego wiecu w sprawie reformy praw wyborczych, autorka petycji do Sejmu, pod którą udało jej się zebrać aż 12 000 podpisów.
Wiernie służyła idei równouprawnienia Weronika Downar-Zapolska, z obozu Kuczalskiej-Reinschmit. Jadwiga z Dmowskich Rajkowska, żona lekarza, znanego społecznika z Ciechanowa, założycielka i przewodnicząca Związku Kobiet „Spójnia”, które m.in. prowadziło walkę o równe prawa obywatelskie kobiet. Emilia Pankiewiczówna, nauczycielka, cicha, wielkich zasług i ofiarnej pracy kobieta.
Powitała chwilę dopuszczenia kobiet do głosu nasza znana, utalentowana i tak bardzo ceniona powieściopisarka, Maria Rodziewiczówna, była redaktorka „Łanu Polskiego” i „Ziemianki”, wypowiadająca się żywo i gorąco za równouprawnieniem kobiet, podkreślająca zwłaszcza krzywdę uwiedzionych dziewcząt (Joan VIII, 4). I Maria Dunin-Sulgustowska, założycielka pierwszej u nas szkoły i pracowni slöjdu165, szczera, po dzień dzisiejszy apostołka równouprawnienia. I Antoszka (Smiszkowa), bardzo zasłużona działaczka oświatowa. Także powieściopisarki nasze, felietonistki, społecznice, jak: Regina Zienkiewiczowa (Domosława), współpracowniczka „Steru”, którego nakładem wyszła nowela jej O szczęście Hani, rozchwytywana w pierwszym wydaniu, służyła bowiem jako wątek do wielu wieczorów dyskusyjnych i jako temat rozważań maturzystek w sprawie obrania zawodu, Natalia Greniewska, stała współpracowniczka i członek komisji redakcyjnej organów: „Praca obywatelska”, „Prosta Droga” — pisma dla włościanek (wydawnictwo Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet). Pani Greniewska w utworach swoich, zwłaszcza w powieści Orły, przedstawiła typ wyzwalającej się kobiety, a w licznych odczytach popierała zawsze gorąco tezę równouprawnienia. Róża Lindenbergowa, autorka pracy o sądach dla nieletnich i sprawozdań z ruchu kobiecego. Róża Centnerszwerowa, autorka studium o inspektorkach pracy i innych. Anna Lewicka, redaktorka „Małego Światka”, jedna z wybitnych działaczek lwowskich itd.
Wszystkie wyżej wymienione działaczki należały bądź do Związku, bądź do Stowarzyszenia Równouprawnienia Kobiet Polskich.
W obozie umiarkowanym i prawicowym grupę znanych popleczniczek ruchu kobiecego, które przetrwały okres wojny, stanowią: pp. Maria Karczewska, autorka broszury O prawa równe i sprawiedliwe. Iza Moszczeńska (niegdyś bardzo lewicowa), autorka broszury Zdradne sieci (w sprawie handlu żywym towarem). Teresa Lubińska, Stefania Laudynowa, Natalia Jastrzębska, H. Bojarska (Poraj), Zofia Bielicka, J. Oksza, (Julia Kisielewska), Kazimiera Proczkówna, Anna Limprechtówna, Maria Cz. Przewóska, która zajęła odrębne stanowisko, rozpatrując sprawę kobiecą z punktu filozoficznego.
Do tzw. „skrajnych” albo „bezkompromisowych” feministek, które do końca wytrwały pod sztandarem Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit, należały i należą: Józefa Wynder, autorka wiersza Za wolność i równość naszą, napisanego na otwarcie Związku Równouprawnienia Kobiet („Ster” 1907 r.); Maria Biniakówna, włościanka, redaktorka „Świtu”, organu młodzieży wiejskiej. Nauczycielki: Róża Markiewicz z Wilna, matematyczka, Jadwiga Basendowska, autorka bardzo znanego w swoim czasie wiersza Do Gołotczyźnianke, Sabina Jaworska i inne. Poza tym pionierki pracy rękodzielniczej i przemysłowej wśród inteligentek: Felicja Czarnecka, właścicielka sklepu, długoletnia skarbniczka Związku Równouprawnienia, Kazimiera Fijałkowska, właścicielka pracowni pończoch, Janina Glińska, właścicielka fabryki, Maria Bormanowa, była kierowniczka pracowni sukien, niestrudzona opiekunka małoletnich przestępców. Helena Winawerowa, właścicielka pracowni kapeluszy. Helena Lindenbergowa i wiele innych. Wszystkie pełne oddania pracy ideowej, wszystkie na czatach wyzwolenia i wszystkie dzielne, niezmordowane pracownice na polu działalności społecznej.
Pominęłam niewątpliwie dużo nazwisk, które powinny być wpisane w księgę rozwoju ruchu kobiecego. Nie oddałam czci wielu żyjącym i zmarłym. Ale zwykła to już kolej prac, które muszą opierać się jedynie i wyłącznie na pamięci autora wobec braku źródeł i danych zasadniczych.
*
Po wojnie powstały organizacje służące sprawie kobiet w potrzebach wywołanych nowymi warunkami bytu społecznego.
Klub Polityczny Kobiet Postępowych pod wodzą dr J. Budzińskiej-Tylickiej zgromadził wybitne prawniczki, lekarki, urzędniczki państwowe, biuralistki prywatne, dzielne siły pedagogiczne — świat intelektu kobiecego, który czuwa nad wycofywaniem pokutujących jeszcze ograniczeń prawnego i zawodowego położenia kobiet. W zarządzie zasiadają prócz dr Tylickiej, T. Męczkowskiej, posłanki Waśniewskiej, pp. Maria Kiernikowa, Aniela Kulwieciowa, Maria Stanowska, Sylwia Bujak-Bogucka, autorka publikacji, wydanej przez Klub Polityczny Kobiet Postępowych dla uczczenia 10-lecia istnienia Klubu. Zofia Stankiewiczówna, pp. Loretowa i Baryszowa.
Prawie równocześnie z Klubem Politycznym zostało utworzone prawicowe zrzeszenie o celach politycznych: Narodowa Organizacja Kobiet, która prowadzi akcję w sprawie reformy kodeksu cywilnego. Kierownictwo po byłej posłance Irenie Puzyniance objęła senatorka Józefa Szebekówna.
Do zarządu należą: pp. Zofia Guerquin, wiceprzewodnicząca, Zofia Zaleska, sekretarka, Gabriela Balicka, Aniela Zdanowska (organizacja kobiet wiejskich) i inne.
Mimo różnicy partyjnego zabarwienia instytucje te schodzą się na bardzo wielu poszczególnych punktach programu ruchu kobiecego i gdyby możliwe było prowadzenie w tych wypadkach wspólnej akcji, osiągałyby cel niewątpliwie szybciej i sprawniej. W każdym razie obie spełniają niezmiernie ważne zadanie politycznego uświadamiania kobiet, tak bardzo do niedawna obcych tej dziedzinie.
Przy PPS powstała przed kilkoma laty Sekcja Kobieca, która urządza raz do roku Dzień Kobiet, wydaje broszury, ulotki, dodatek tygodniowy do „Robotnika”, „Głos kobiet”, poruszając wszystkie sprawy związane z obecnym ruchem kobiecym, oparte jednak na podłożu klasowym. Pracują w Sekcji: senatorka Dora Kłuszyńska, posłanka Zofia Praussowa, dr J. B. Tylicka, Weychert-Szymanowska, Woszczyńska, Wojnarowska i inne.
Z organizacji sympatyzujących z ruchem kobiecym powstały w czasach powojennych:
Koło Polek (kierownictwo: Konstancja Łubieńska, Maria Błeszyńska, Sława Browińska).
Rada Narodowa Polek pod przewodnictwem Józefy Szebekówny, wiceprzewodnicząca Anna Szelągowska, sekretarka Eugenia Brzezińska, pPrzewodnciczą sekcji prawnej sędzia Wanda Grabińska, sekcji pedagogicznej Zofia Iwaszkiewiczowa. Do zarządu należą: pp. Holder-Eggerowa, zasłużona działaczka w sprawie przeciwdziałania handlowi żywym towarem, Józefa Klawerowa, niestrudzona społecznica, dr Daszyńska-Golińska, pp. Zofia Zaleska, Halina Siemieńska, Adamowiczowa, Węcławowiczowa.
Stowarzyszenie Kobiet z Wyższym Wykształceniem” (przewodnicząca Cezaria Erenkreutzowa).
Związek Pracy Obywatelskiej (przewodnicząca Zofia Moraczewska).
Służba Obywatelska” (przewodnicząca Zarządu Gł. Maria Zaborowska).
Przed bojownicą dzisiejszą i jutrzejszą otwierają się nowe pola działania — szerokie, bo obejmujące naród cały, którego jako wyborczynie, posłanki, senatorki, radne miejskie stały się przedstawicielkami.
Wzeszła zorza dni, które jeszcze mało dały znać o sobie. Niechże rozbłyśnie słońcem wolnego ducha i górnej myśli!
Już w XVI w. Andrzej Glaber z Kobylina i Łukasz Górnicki domagali się prawa kobiet do nauki. Głosy ich były tym pierwszym młotem, który uderzył w mur tradycji, żeby odezwać się powtórnie w XIX stuleciu dopiero.
„Młodzi”, zgromadzeni dokoła „Przeglądu Naukowego”, redagowanego przez Edwarda Dembowskiego i Hipolita Skimborowicza, w latach czterdziestych gorąco popierali żądania entuzjastek, domagających się niezależności kobiet, dopuszczania ich do wyższej nauki, zniesienia przymusu rodzinnego, zwalczania podwójnej moralności itp.
W 1873 r. powstała epokowa książka Edwarda Prądzyńskiego O prawach kobiety, bardzo kompromisowo żądająca postawienia nas na liście wyborczyń, ale silnie i twardo opierająca wyzwolenie kobiet na gruncie ekonomicznym. W tym samym czasie poparli ruch kobiecy młodzi pozytywiści, mimo iż pierwszy rzecznik tej doktryny u nas, Józef Supiński, był przeciwnikiem emancypacji. Gdy w 1880 r. padło z ust Kuczalskiej-Reinschmit hasło pełnego równouprawnienia, cała prasa postępowa stanęła za nim. Adam Wiślicki w „Przeglądzie Tygodniowym”, Marian Bohusz w „Głosie” otworzyli na ścieżaj wrota krzykom bólu i krzywd, świtom nowych potrzeb i spowiedzi nowych dusz kobiecych.
Na wyżyny jednego z najpoważniejszych zagadnień społecznych dźwignęli kwestię kobiecą u nas Piotr Chmielowski, Aleksander Świętochowski, prof. dr Benedykt Dybowski, Ludwik Krzywicki, Stanisław Posner, red. Stanisław Kempner.
Chmielowski w doskonałej książce Autorki polskie XIX w. dał pierwszą wyczerpującą monografię ruchu kobiecego u nas po ostatnie, jeszcze nieuwzględnione hasła pełnego równouprawnienia.
Świętochowski uważał sprawę kobiecą za jedno z zagadnień, od rozwiązania których zależy zupełny przewrót w systemie moralności. Stanowisko swoje zaznaczył w świetnych odczytach O wyższym i średnim wykształceniu kobiet, drukowanych w „Przeglądzie Tygodniowym” (1873 r.), a później w referacie, wygłoszonym na I Zjeździe Kobiet Polskich w Warszawie 1907 r., drukowanym w „Prawdzie” (czerwiec 1907 r.) i w „Nowym Słowie” (zeszyt 14–15, rocznik V).
Jako ogniwo w łańcuchu ogólnych dążeń do wyzwolenia uważa sprawę kobiecą L. Krzywicki. O ile Świętochowski uznaje w niej jednak pobudki ideowe, o tyle Krzywicki opiera ją na podłożu czysto ekonomicznym, nadając hasłom ideowym znaczenie co najwyżej latarki, przyświecającej ruchowi wywołanemu „na przekór kobiecie” wirem nowych potrzeb i przełomów życiowych.
W 1897 r. na rzecz gimnazjum żeńskiego w Krakowie ukazała się praca dr. B. Dybowskiego O kwestii tzw. kobiecej ze stanowiska nauk przyrodniczych, jeden protest namiętny przeciwko egoizmowi mężczyzn, którzy od wieków wchłaniają indywidualność kobiety wbrew prawom przyrody, stawiającej organizm żeński zawsze na czele samodzielnego rozwoju postępowego, nawet wówczas, gdy organizm męski schodzi do roli pasożyta. O ciekawej tej książce prawie nie było wzmianek w prasie i przeoczyła ją czytająca publiczność.
Do gorliwych rzeczników równouprawnienia należeli w ciągu ubiegłego ćwierćwiecza: prof. Adrian Baraniecki, założyciel wyższych kursów dla kobiet w Krakowie, i Edward Łojko, który w 1884 r. zapisał 20 000 rubli na stypendium dla studentek warszawskiego uniwersytetu (suma, która ze względu na zamknięty dla kobiet uniwersytet, nie mogła być przyjęta i zdaje się, mimo starań, nie została wywindykowana od rządu rosyjskiego).
Sprawę kobiet podnosiło w ciągu lat 40 przed wojną kilkanaście organów m.in. poza „Prawdą”, „Przeglądem Tygodniowym”, „Głosem” M. Bohusza — „Ogniwo” Stanisława Posnera, „Kultura” Pietkiewicza, „Kultura Polska”, „Sfinks”, „Wolne Słowo”, „Kurier Lwowski”, na łamach którego toczyła się w 1908 roku gorąca akcja w celu zapewnienia kobietom pław wyborczych i poparcia kandydatury M. Dułębianki na posłankę do Sejmu., „Myśl Niepodległa” Andrzeja Niemojewskiego, który w jednym z powojennych numerów złożył hołd polskim działaczkom, pisząc: „W chwili tak przełomowej jak ta, dzięki której powstała Rzeczpospolita Polska, kobieta nasza nie siedziała z założonymi rękami. I nie było tak, iżby mężczyznę doganiała lub przeganiała. Obyło się bez rywalizacji płci. Tylko po prostu zatarła się różnica pomiędzy mężczyzną a kobietą, gdy chodziło o czyn piękny, myśl wielką, sprawę narodową”.
Stałą rubrykę „Z ruchu kobiecego” prowadziła „Nowa Gazeta” Stanisława Kempnera, dając głos wszystkim przejawom nowej duszy i nowych potrzeb kobiety współczesnej. Redaktor uznawał konieczność niezależnego ruchu kobiecego. „Obok walki klasowej — pisał — którą pracownica prowadzić musi wspólnie z pracownikiem, istnieje w zakresie całego zagadnienia pełni praw kobiecych inna walka, w której posiłkować się należy czynnikami idealistycznymi”.
Stanisław Kempner brał czynny udział w sekcji ekonomicznej na I Zjeździe Kobiet im. Orzeszkowej, wygłosiwszy referat w sprawie stosunku kobiet do związków zawodowych, gdzie podkreślił, iż wspólność działania obowiązuje wówczas, gdy chodzi o walkę z kapitałem. Ilekroć trzeba prowadzić bój z tradycją i przywilejami, kobiety muszą iść oddzielnie.
Organy socjalistyczne („Naprzód” i inne) nie uznawały dawniej wyłączności kwestii kobiecej, widząc rozwiązanie jej tylko w zwycięstwie ogólnym ruchu wyzwoleńczego. Od niedawna dopiero na wezwanie hamburskiej międzynarodówki166 sprawa kobieca weszła na łamy prasy socjalistycznej jako zagadnienie odrębne. Przy „Robotniku” wychodzi oddzielny organ „Głos Kobiet”, który co rok urządza „Dzień kobiecy”, wydaje broszury i ulotki.
Wrzawy przed kilkunastu laty narobiła paradoksalna książka popularnego powieściopisarza i publicysty, Wacława Gąsiorowskiego (Sclavus) Thalita Kumi (Zbudź się, dziewczyno!) — to jeden krzyk namiętny o prawo macierzyste, krzyk, który odezwał się głośnym echem. Dzieci otrzymują spadek, tylko po matce: córki dwa razy tyle, co synowie. Przedstawicielką rodziny i administratorką majątku jest tylko matka. Dochodzenie ojcostwa ustaje. Prawo do dziecka ma każda kobieta bez względu na to, czy weźmie ślub lub nie.
Padają klątwy Sclavusa, niektóre słuszne, sprawiedliwe, ale dokoła chaos bez wyjścia. Po krzywdzie macierzyństwa krzywda ojcostwa; rondel świata wywrócony do góry dnem.
*
Długa jest lista rzeczników ruchu kobiecego. Nie żyją już dziś: Karol Dunin, po którym została praca Prawa kobiet w nowym kodeksie cywilnym szwajcarskim, Józef Lange, autor broszury O prawach kobiety jako żony i matki, dr Walenty Miklaszewski, współpracownik „Steru”, dr Męczkowski i inni.
Do żyjących, zasłużonych w sprawie kobiecej, należą: Aleksander Mogilnicki, były Prezes Sądu Najwyższego, publicysta, który niejednokrotnie wygłaszał odczyty w Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich, Emil Stanisław Rappaport, który mimo wielkich trudności przeprowadził z pobudek ideowych legalizację Związku Równouprawnienia Kobiet Polskich w 1907 r., Wacław Łypacewicz, były poseł na Sejm, Edward Chwalewik, autor broszury Ekonomiczne czynniki ruchu kobiecego, Jerzy Kurnatowski, Zenon Pietkiewicz, były redaktor „Kultury”, prof. dr Odo Bujwid, Konrad Szydłowski, gospodarz z Woli Skronowskiej, korespondent „Steru”, Tomasz Nocznicki, były senator, prezes Kółek Staszicowskich167, Stanisław Koszutski, autor broszury Kobieta i polityka — i inni.
Mało jest chyba krajów, gdzieby mężczyźni tak licznie popierali sprawę kobiet. Za przyznaniem nam praw wyborczych biernych i czynnych wypowiedziały się zarówno stronnictwa lewicowe, jak i prawicowe. I oto dziś kobieta, uznana za pełnoprawną obywatelkę, dopuszczona do wszystkich wyższych uczelni i do wszystkich zawodów, stająca przy wszystkich warsztatach pracy społecznej, co jeszcze przy entuzjastkach było nie do pomyślenia, przekonała orędowników swoich, że walczy o równe prawa nie żeby „przeganiać” mężczyznę, lecz żeby stanąć obok niego tam wszędzie, gdzie swoją wiedzą gospodarczą i wychowawczą, swoją intuicją, pracą i prawością poczynań może być tą drugą siłą, dźwigającą naród swój na wyżyny kultury, etyki, dobrobytu.
Uwagi (0)