Myśli - Blaise Pascal (access biblioteka txt) 📖

zabijać, aby zapobiec istnieniu złych? — To znaczy uczynić dwóch zamiast jednego: Vince in bono malum789 (Św. Aug.). 912.

Powszechne. — Moralność — i język — to są nauki poszczególne, ale powszechne.

913.

Prawdopodobieństwo. — Każdy może przydać, nikt nie może odjąć.

914.

Pozwalają działać namiętnościom, a powściągają skrupuł, podczas kiedy trzeba by czynić przeciwnie.

915.

Montalte790. — Rozprzężone zasady tak bardzo podobają się ludziom, iż dziw jest, że ich zasady nie podobają się; to iż przekroczyły wszelką miarę. I co więcej, jest dużo ludzi, którzy widzą prawdę, a którzy nie mogą jej dosięgnąć, ale niewielu jest, którzy nie wiedzą, iż czystość religii przeciwna jest naszym skażeniom. Śmieszne jest mówić, iż wiekuista nagroda będzie udziałem obyczajów eskobarskich791.

916.

Prawdopodobieństwo792. — Mają niektóre zasady prawdziwe; ale ich nadużywają. Otóż nadużycie prawdy powinno być tyleż karane co wprowadzenie kłamstwa.

Jak gdyby istniały dwa piekła, jedno za grzechy przeciw Miłości, drugie przeciw sprawiedliwości!

917.

Prawdopodobieństwo. — Żarliwość świętych w szukaniu prawdy byłaby bezcelowa, jeżeli prawdopodobne jest pewnym. Lęk świętych, którzy zawsze szli za pewniejszym (Św. Teresa zawsze szła za swoim spowiednikiem).

918.

Odejmijcie prawdopodobieństwo, niepodobna już być miłym światu; przyjmijcie prawdopodobieństwo, niepodobna mu być niemiłym.

919.

Są to skutki grzechów ludów i jezuitów: możni pragnęli, aby im schlebiano; jezuici pragnęli posiąść miłość możnych. Wszyscy byli godni, aby się stali łupem ducha kłamstwa: jedni, aby oszukiwać, drudzy, aby być oszukiwanymi. Byli chciwi, ambitni, rozkosznicy: Coacervabunt sibi magistros793. Godni uczniowie takich mistrzów, digni sunt. Szukali pochlebców i znaleźli.

920.

Jeżeli nie wyrzekną się prawdopodobieństwa, ich dobre maksymy są równie mało święte co złe, ponieważ są oparte na powadze ludzkiej; i tak jeżeli są sprawiedliwsze, będą bardziej racjonalne, ale nie bardziej święte: mają coś z dzikiej łodygi, na której je zaszczepiono.

Jeżeli to, co mówię, nie posłuży, aby was oświecić, posłuży ludowi.

Jeżeli ci będą milczeli, kamienie przemówią.

Milczenie jest największym prześladowaniem. Nigdy święci nie milczeli. Prawda, iż trzeba powołania, ale nie z wyroków Rady794 trzeba się dowiadywać, czy się jest powołanym: obowiązkiem jest mówić. Owo skoro Rzym przemówił795 i kiedy myślą, iż potępił prawdę, i napisali to796; i kiedy książki piszące inaczej ulegają cenzurze, tym bardziej głośno trzeba krzyczeć, iż ta cenzura jest niesprawiedliwa i że chce gwałtem zdławić słowo, póki nie przyjdzie papież, który wysłucha obu stron i który poradzi się starożytności797, aby uczynić sprawiedliwość. Tak więc dobrzy papieże zastaną jeszcze Kościół w zgiełku.

Inkwizycja i Towarzystwo798, dwie plagi prawdy.

Czemu nie oskarżacie ich o arianizm? Powiedzieli bowiem, że Chrystus jest Bogiem; może rozumieją to nie w naturalny sposób, ale jako jest powiedziane: Dii estis799.

Jeżeli moje listy są potępione w Rzymie, to, co ja w nich potępiam, jest potępione w niebie: Ad tuum, Domine Jesu, tribunal appello800.

Wy sami jesteście przedajni.

Widząc iż mnie potępiono, lękałem się, iż może napisałem co złego, ale przykład tylu pobożnych pism każe mi sądzić przeciwnie. Nie wolno już pisać prawdy, tak inkwizycja jest skażona lub niewiedząca!

„Lepiej być posłusznym Bogu niż ludziom801”.

Nie lękam się niczego, nie spodziewam się niczego. Z biskupami nie jest tak. Port-Royal lęka się; zła to polityka rozdzielać ich802, nie będą się bowiem bali i staną się groźniejsi. Nie obawiam się nawet waszych osobliwych cenzur, jeżeli nie są oparte na cenzurach tradycji. Czy wszystko cenzurujecie? Jak to! Nawet mój szacunek?803 Nie. Powiedzcie zatem co albo nie zdziałacie nic, jeśli nie wskażecie zła i czemu jest złem. A to z trudnością przyjdzie im uczynić.

Prawdopodobieństwo. — Pociesznie wytłumaczyli pewność; ustaliwszy bowiem, że wszystkie ich drogi są pewne, nie nazwali już pewnym tego, co wiedzie do nieba bez niebezpieczeństwa niedojścia tam tędy, ale to, co tam wiedzie bez niebezpieczeństwa zejścia z tej drogi.

921.

Coście zyskali oskarżając mnie, że szydzę z rzeczy świętych? Nie więcej zyskacie, oskarżając mnie o szalbierstwo.

Nie powiedziałem wszystkiego, przekonacie się804.

Nie jestem heretykiem; nie broniłem pięciu twierdzeń, twierdzicie to, nie dowodzicie tego, ja twierdzę, żeście to powiedzieli i dowodzę tego.

Grozicie mi.

Powiadacie, że jestem szalbierzem?

Powiadam wam, że wy jesteście szalbierze. Udowadniam to i to, że się nie kryjecie z tym, i że uprawniacie bezwstydnie Brisaciera, Meyniera, d’Alby. Elidere.

Kiedyście uważali pana Puys za wroga Towarzystwa, był niegodnym pasterzem swego Kościoła, nieukiem, heretykiem, złej wiary i obyczajów. Później stał się godnym pasterzem, dobrej wiary i obyczajów.

Ponieważ poruszyliście tylko to, znaczy, iż uznajecie wszystko inne.

Spotwarzać, haec est magna caecitas cordis805, nie widzieć w tym zła, haec est major caecitas cordis806; bronić go, zamiast wyznać je jako grzech, haec tunc hominem concludit profunditas iniquitatis807 etc. 230 passim, Elidere, Caramuel808.

Wielcy panowie dzielą się w wojnach domowych; tak samo wy w wojnie domowej ludzi.

Chcę to powiedzieć wam samym, iżby to miało więcej siły.

Co do tych, którzy badają książki, jestem pewien ich aprobaty. Ale ci, którzy czytają tylko tytuły, a ci są w większej liczbie, ci mogliby wam uwierzyć na słowo, nie przypuszczając, aby zakonnicy byli szalbierzami.

To nie znaczy, abym nie widział, w jak wielkim jesteście kłopocie: gdybyście bowiem chcieli się wyprzeć, to byłoby skończone, ale etc.

Święci subtylizują, aby się dopatrzyć w sobie zbrodni i oskarżają swoje najlepsze uczynki; a ci subtylizują, aby uniewinnić najgorsze.

Nie myślcie, że to się załatwi w dyspucie; damy wydrukować wasze dzieła w całości i po francusku i uczynimy cały świat ich sędzią.

Proszę, iżby mi uczyniono tę sprawiedliwość, aby im już nie wierzyć na słowo.

Budynek równie piękny z zewnątrz, ale na złym fundamencie, budowali mędrcy pogańscy; i diabeł oszukuje ludzi tym pozornym podobieństwem opartym na najróżniejszym fundamencie.

Nigdy żaden człowiek nie miał tak dobrej sprawy jak ja i nigdy nikt nie był tak łatwą zdobyczą jak wy.

Ludzie światowi nie sądzą, aby byli na dobrej drodze.

Im więcej wykazują słabości w mej osobie, tym bardziej wzmacniają moją sprawę.

Powiadacie, że jestem heretykiem. Czy to wolno? A jeśli nie obawiacie się, by ludzie nie uczynili sprawiedliwości, czy nie obawiacie się, aby Bóg jej nie uczynił?

Uczujecie siłę prawdy i ustąpicie jej.

Trzeba by zniewolić świat, aby wam uwierzył pod karą grzechu śmiertelnego.

Elidere. Grzechem jest wierzyć lekkomyślnie obmowie. Non credebitur temere calumniatori. (Św. Aug.)

Fecitque cadendo undique me cadere809, przez maksymę obmowy.

Jest co nienaturalnego w takim oślepieniu. Digna necessitas810.

Jestem sam przeciw trzydziestu tysiącom? Wcale nie. Zachowajcie wy dwór, wy szalbierstwo, ja — prawdę; to cała moja siła; jeśli ją stracę, jestem zgubiony. Nie ominą mnie oskarżenia i prześladowania. Ale ja mam prawdę i zobaczymy, kto zwycięży.

Niewart jestem, aby bronić religii, ale wy nie jesteście warci, aby bronić fałszu i nieprawości. Niechaj Bóg w swoim miłosierdziu, nie mając względu na zło, które jest we mnie, a mając wzgląd na dobro, które jest w was, uczyni nam tę łaskę, aby prawda nie poległa w moim ręku i aby kłamstwo nie...

Mentiris impudentissime811.

230. — Ostateczny grzech jest bronić się. Eiidere.

340, 23. — Szczęście złych.

Doctrina sua noscitur vir812.

66. Labor mendacii813.

80. Dii iniqui814.

Fatszywa pobożność, podwójny grzech.

922.

Prawdopodobne. — Trzeba zbadać, czy się szuka szczerze Boga, przez porównanie rzeczy, które się ceni. Prawdopodobne jest, że tą potrawą się nie otruję; prawdopodobnym jest, iż nie przegram procesu, nie broniąc go...

Gdyby nawet było prawdą, iż poważni autorowie oraz ich racje wystarczą, powiem, że nie są ani poważni, ani racjonalni. Jak to! Mąż może ciągnąć korzyść ze swojej żony wedle Moliny! Czy racja, którą na to podaje, jest racjonalna? A przeciwna racja Lezjusza jest również racjonalna815?

Czy odważycie się, wy, dworować sobie z edyktów królewskich? Powiadając, iż wybrać się w pole, oczekując przeciwnika, to nie znaczy bić się w pojedynku816!

Iż Kościół zabronił wprawdzie pojedynku, ale nie przechadzki.

I także lichwy, ale nie...817

I symonii, ale nie...818

I zemsty, ale nie...819

I sodomitów, ale nie...

I quam primum820, ale nie...

923.

Nie samo tylko rozgrzeszenie odpuszcza grzechy przy sakramencie pokuty, ale skrucha, która nie jest prawdziwa, jeżeli nie szuka sakramentu.

Toż samo nie błogosławieństwo ślubne usuwa grzech przy płodzeniu, ale pragnienie spłodzenia dzieci Bogu, które jest prawdziwe jedynie w małżeństwie.

I tak jak człowiek nawiedzony skruchą bez sakramentu jest bardziej przygotowany do rozgrzeszenia niż zatwardziały z sakramentem, tak samo córki Lota na przykład, które miały jeno pragnienie dzieci, były czystsze bez małżeństwa niż osoby zamężne bez pragnienia dzieci.

924.

Ludzie bez słowa, bez wiary, bez czci, dwoistego serca, dwoistego języka, podobni — jak wam to zarzucono niegdyś — do tego wodnoziemca z bajki, który przedstawiał wątpliwą postać między rybami a ptactwem.

Port-Royal to nie Voltigerod821.

Jeśli postępowanie wasze jest sprawiedliwe wedle tego kruczka, o tyle jest niesprawiedliwe, jeśli się zważa chrześcijańską pobożność.

Zależy królom, książętom na tym, aby zażywali opinii pobożnych; w tym celu trzeba im się spowiadać u was822.

925.

Zbadać pobudki cenzury na podstawie faktów: stworzyć hipotezę, która by obejmowała wszystkie.

Strój stanowi o nauce.

Spowiadacie tylu ludzi, którzy się spowiadają tylko raz do roku.

Sądziłem, że istnieje opinia przeciw opinii.

Kiedy się jest tak niegodziwym, że się nie odczuwa żadnego wyrzutu, nie można być niemiłym. Prześladujecie tedy pana Arnauld bez wyrzutów.

Nie ufam tej nauce, jest mi bowiem zbyt łagodna jak na tę złość, która, jak twierdzą, jest we mnie.

Nie ufam ich spójni, zważywszy ich poszczególne sprzeczności. Zaczekam, aż się zgodzą, nim powezmę decyzję. Za jednego przyjaciela miałbym zbyt wielu nieprzyjaciół. Nie jestem dość uczony, aby im odpowiedzieć.

Czemu nie wybierzecie sobie jakiej grubej herezji!

Zakład.

Rozumiałem dobrze, iż można być potępionym za to, że się nie ma dobrych myśli, ale za to, że się wierzy, iż nikt ich nie ma, to dla mnie nowość!

Na co się to zda? Aby pocieszyć sprawiedliwych i zbawić od rozpaczy? — Nie, nikt bowiem nie ma prawa uważać się za sprawiedliwego.

Pan Chamillard byłby heretykiem, co jest oczywisty fałsz — pisał bowiem w obronie pana Arnauld.

— Ci, którzy mniemają dobrze czynić, grzesząc.

W r. 1647 — łaska dla wszystkich; w 1650 stała się rzadszą etc.

Luter — wszystko z wyjątkiem prawdy.

Gdyby nie było w Kościele podobnych sposobności; ale zdaję się z tym na mego proboszcza.

Jeden powiada prawdę.

Jeśli jest im bodaj trochę nie na rękę, sporządzają inne (łaski), rozrządzają tym bowiem jak swoim dziełem. Przy każdej sposobności osobna łaska; dla każdej osoby: łaska dla możnych, łaska dla urwipołciów.

Wreszcie pan Chamillard jest jej tak bliski, że jeżeli istnieją szczeble do zstępowania w nicość, ta wystarczająca łaska jest teraz najbliższa.

Śmieszne, aby dlatego być heretykiem!

Nie masz takiego, który by się nie zdumiał; nie widziano bowiem czegoś podobnego w Piśmie św. ani u Ojców etc.

Od jak dawna, mój ojcze, jest to artykułem wiary; co najwyżej od wyrażenia: „najbliższa możność”; i przypuszczam, iż rodząc się popełnił tę herezję i że urodził się jeno w tym celu.

Cenzura jeno zabrania mówić w ten sposób o św. Piotrze i nic więcej.

Bardzo im jestem obowiązany. To sprytni ludzie; ulękli się, iż listy pisane na prowincję...

Nie warto, dla jednego słówka.

Sądzę, iż wykroczyli z porządku. Wszystko z wyjątkiem prawdy. Członek — heretyk. Unam sanctam823.

Ozdoby824 przeszkadzają mi.

To samo twierdzenie dobre jest w jednym autorze, a złe w drugim.

Tak; ale istnieją tedy inne zdrożne twierdzenia.

Są ludzie, którzy ustępują cenzurze; inni racjom; i wszyscy racjom. Dziwię się, że nie obraliście tedy drogi powszechnej w miejsce poszczególnej lub przynajmniej żeście ich nie połączyli.

Jakże mi to ulżyło! Nie ma Francuza dobrego katolika.

Bóg opiekuje się nami widocznie.

„Człowiek jest bardzo szalony. Nie może stworzyć małego robaczka825”.

Zamiast pragnąć łaski, aby doń dojść. Wielość łask.

Przekłady jansenistyczne.

Św. Augustyn ma ich najwięcej z przyczyny rozdwojenia jego przyjaciół826. Poza rzeczą, którą można uważać za nieprzerwaną tradycję dwunastu tysięcy papieży, soborów etc.

Pan Arnauld musi zatem mieć bardzo złe intencje, skoro zakaża tych, których pieści.

Cenzura okaże się złą jedynie wówczas,