Murdelio - Zygmunt Kaczkowski (czy można czytać książki w internecie za darmo .txt) 📖
Rzecz dzieje się po pierwszym, a przed drugim rozbiorem Polski i dotyczy codziennej egzystencji obywateli kraju w tym czasie. Typowy, średniozmożny szlachcic Marcin Nieczuja, mający za sobą doświadczenie walki u boku ojca w konfederacji barskiej, obejmuje po raz pierwszy samodzielnie gospodarstwo, dąży do wyzwolenia się z dzierżawy i uzyskania własnego majątku, przeżywa pierwszą miłość i konkuruje o rękę pięknej i dobrej jak anioł Zosi. Zwyczajne te sprawy — w jego życiu jednak przybierają niezwykle skomplikowany obrót, doprowadzają go do austriackiego więzienia i do udziału w zajeździe szlacheckim na zamek złowrogiego magnata. Na drodze młodego Nieczui nieustannie staje tajemniczy Murdelio. Wraz z rozwojem wydarzeń wyjaśnia się wiele dotyczących tej demonicznej postaci zagadek. Nie wszystkie jednak.
W toku akcji powieści Murdelio mamy możliwość między innymi poznać polskie zwyczaje związane z karnawałem, wniknąć w symboliczne znaczenie stosowanej mody męskiej w XVIII wieku czy dowiedzieć się, jak to się praktycznie i szczegółowo działo, że przedstawiciele stanu szlacheckiego, mogący o sobie mówić „Polska to my”, tak wiele pili i pojedynkowali się nieustannie o byle co. Kaczkowski jest poniekąd polskim Aleksandrem Dumas. Zawczasu przygotowuje publiczność na przyjęcie Sienkiewicza, wyrabiając jej apetyt na fabułę historyczno-przygodową, ale zarazem pozostaje mniej dogmatyczny, bardziej od Sienkiewicza zniuansowany w sądach. Obu wspomnianych tu powieściopisarzy wiele i na rozmaite sposoby łączy. Choćby fakt, że w rzeczywistości prototyp głównej postaci noweli Latarnik zaczytał się nie w Panu Tadeuszu, ale w Murdelionie właśnie — i ta wersja wydarzeń wydaje się bardziej prawdopodobna.
- Autor: Zygmunt Kaczkowski
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Murdelio - Zygmunt Kaczkowski (czy można czytać książki w internecie za darmo .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Zygmunt Kaczkowski
18. obadwa (daw.) — dziś popr. forma: obydwaj. [przypis edytorski]
19. cale (daw.) — całkiem, całkowicie; zupełnie. [przypis edytorski]
20. tafta — rodzaj sztywnego materiału. [przypis edytorski]
21. przeciem sobie (...) pomyślał (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: przecie sobie pomyślałem. [przypis edytorski]
22. hungaricum (łac.) — węgierskie; wino węgierskie, węgrzyn. [przypis edytorski]
23. frant (daw.) — przebiegły człowiek. [przypis edytorski]
24. rozkować się — rozkuć się; wydostać się z okowów, wyswobodzić się. [przypis edytorski]
25. parol (daw., z fr.) — słowo (honoru), przysięga. [przypis edytorski]
26. tameśmy (...) poznali — tam poznaliśmy. [przypis edytorski]
27. po tychże [jezuitów] zniesieniu — zniesienie (kasacja) zakonu jezuitów nastąpiło w Polsce w 1773 r. na mocy breve kasacyjnego papieża Klemensa XIV Dominus ac Redemptor, przyjętego przez Sejm Rozbiorowy (1773–1775), który zarazem powołał Komisje Rozdawnicze Koronną i Litewską mające zarządzać majątkiem skasowanego zakonu; król Stanisław August Poniatowski wspierał dążenia zmierzające do tego, aby majątek pojezuicki zasilił instytucje edukacyjne Rzeczpospolitej. [przypis edytorski]
28. wypuszczać — tu: dzierżawić, wynajmować. [przypis edytorski]
29. de noviter (łac.) — od nowa. [przypis edytorski]
30. półgarncowy — o pojemności pół garnca; garniec: daw. jednostka objętości, stosowana w Europie od średniowiecza; w Polsce przedrozbiorowej stanowił 1/32 korca, dzielił się na 4 kwarty i stanowił odpowiednik od 2 do niemal 4 litrów (zależnie od regionu kraju i okresu), zaś jako miara płynów garniec stanowił 1/72 beczki; w XIX w. garniec liczył 4 l. [przypis edytorski]
31. laudetur Jesus Christus (łac.) — niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. [przypis edytorski]
32. in saecula saeculorum (łac.) — na wieki wieków. [przypis edytorski]
33. Siciński, Władysław Wiktoryn (1615–1672) — poseł upicki (z Upity) ziemi trockiej, uważany za tego, który 9 marca 1652 jako pierwszy zerwał sejm, wykorzystując prawo liberum veto; poseł Siciński nie pozwolił na kontynuowanie obrad ponad czas przewidzianych obrad sejmu, po tym opuścił salę. [przypis edytorski]
34. ex ordine mendicantium (łac.) — z zakonu żebraczego. [przypis edytorski]
35. partyzant (daw.) — tu: stronnik. [przypis edytorski]
36. Familia — nazwa stronnictwa utworzonego w XVIII w. przez rodzinę Czartoryskich i magnatów z nią spokrewnionych. [przypis edytorski]
37. niepomału (daw.) — niemało. [przypis edytorski]
38. podobno (daw.) — tu: najwyraźniej. [przypis edytorski]
39. rekuza (daw.) — odmowa ze strony kobiety, odrzucenie propozycji małżeństwa. [przypis edytorski]
40. memento mori (łac.) — pamiętaj o śmierci. [przypis edytorski]
41. silentium (łac.) — milczenie, cisza. [przypis edytorski]
42. zdybywać — tu: spotykać. [przypis edytorski]
43. Ave Maria (łac.) — Zdrowaś Mario. [przypis edytorski]
44. biba (z łac.) — tu: pijak. [przypis edytorski]
45. oblatować (łac.) — wpisać do akt. [przypis edytorski]
46. do trzechkroć sta tysięcy (daw.) — do trzystu tysięcy. [przypis edytorski]
47. biba (z łac.) — pijak. [przypis edytorski]
48. nadeszle — dziś popr. forma: nadeśle. [przypis edytorski]
49. przeciem — skrót od: przecie(ż) jestem. [przypis edytorski]
50. lagier — osad tworzący w beczkach podczas fermentacji wina. [przypis edytorski]
51. Skarga herbu Pawęża, Piotr (1536–1612) — jezuita, czołowy przedstawiciel kontrreformacji w Polsce, kaznodzieja nadworny Zygmunta III Wazy, rektor Kolegium Jezuitów w Wilnie i pierwszy rektor Uniwersytetu Wileńskiego; sławny też jako autor Żywotów świętych i Kazań sejmowych; inna forma nazwiska to: Piotr Powęski a. mylnie: Pawęski. [przypis edytorski]
52. in gratiam (łac.) — tu: z powodu. [przypis edytorski]
53. krotochwila (daw.) — zabawa. [przypis edytorski]
54. intrata (daw., z łac.) — dochód. [przypis edytorski]
55. przeciem ja — przecież jestem. [przypis edytorski]
56. czegóżeś tak smutny (daw.) — czemu jesteś tak smutny. [przypis edytorski]
57. cale (daw.) — całkiem, całkowicie. [przypis edytorski]
58. święty Marcin — tj. 11 listopada, w kalendarzu chrześcijańskim dzień poświęcony św. Marcinowi z Tours. [przypis edytorski]
59. ritus graeci (łac.) — obrządku greckiego. [przypis edytorski]
60. malum terrestre (łac.) — zło przyziemne; tu: choroba ciała. [przypis edytorski]
61. tylkom (...) był — tylko byłem. [przypis edytorski]
62. ab ovo (łac.) — od samego początku. [przypis edytorski]
63. curriculum (łac.) — bieg, przebieg. [przypis edytorski]
64. mantolet kanoniczny — jedwabna peleryna. [przypis edytorski]
65. lubo (daw.) — choć. [przypis edytorski]
66. ponowny (daw.) — tu: następny po nowiu. [przypis edytorski]
67. dział — tu: wzgórek, granica między posiadłościami. [przypis edytorski]
68. przezdrowie — toast wznoszony za zdrowie. [przypis edytorski]
69. anniwersarz (łac.) — święto obchodzone co roku, tu: imieniny. [przypis edytorski]
70. Donec felix eris, multos numerabis amicos; tempora si fuerint nubila, solus eris. (łac.) — słowa Owidiusza, wypowiedziane na wygnaniu: „Dopóki będziesz szczęśliwy, będziesz miał wielu przyjaciół, gdy nastanie czas zły — zostaniesz sam”. [przypis edytorski]
71. nie starczy w słowie — nie dotrzymuje słowa. [przypis edytorski]
72. lubo (daw.) — choć, chociaż. [przypis edytorski]
73. cale (daw.) — całkiem, zupełnie. [przypis edytorski]
74. parol dać (daw.) — dać słowo (honoru). [przypis edytorski]
75. respekt (z łac.) — tu: ziemia podarowana komuś przez wzgląd na zasługi jego lub rodziny. [przypis edytorski]
76. zachowania zażywać u kogo (daw.) — być przez kogo szanowanym. [przypis edytorski]
77. ex officio (łac.) — urzędowo. [przypis edytorski]
78. azaliż (daw.) — czyż, czy też. [przypis edytorski]
79. młodym jest — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: młody jestem. [przypis edytorski]
80. naprzeli się czego (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli naprze się czego (tj. jeśli uprze się przy czym). [przypis edytorski]
81. znajdęż ja (daw.) — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy znajdę, czyż znajdę. [przypis edytorski]
82. przyjdąli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli przyjdą. [przypis edytorski]
83. będęż (...) miał (daw.) — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy będę, czyż będę. [przypis edytorski]
84. starym już (daw.) — skrót od: jestem już stary. [przypis edytorski]
85. in dubio (łac.) — w zwątpieniu. [przypis edytorski]
86. każden (daw.) — każdy. [przypis edytorski]
87. niepomału (daw.) — niemało. [przypis edytorski]
88. zmięszać (daw.) — dziś: zmieszać. [przypis edytorski]
89. in originali (łac.) — w oryginale. [przypis edytorski]
90. powiada się wielką krwią (daw.) — utrzymuje, że jego szlachectwo ma dawne korzenie. [przypis edytorski]
91. obudwom (daw.) — dziś popr. forma: obydwóm (Rzeczpospolitej i szlachcie sanockiej). [przypis edytorski]
92. in pleno (łac.) — w całości. [przypis edytorski]
93. komput (łac.) — poczet, spis. [przypis edytorski]
94. sumpt (daw., z łac.) — koszt. [przypis edytorski]
95. sukurs (daw., z łac.) — pomoc. [przypis edytorski]
96. intrata (daw., z łac.) — dochód. [przypis edytorski]
97. partykularny (z łac.) — jednostkowy, osobisty, stronniczy. [przypis edytorski]
98. skarbniczek — rodzaj staroświeckiej bryczki. [przypis edytorski]
99. aspani (daw.) — zwrot grzecznościowy, skrót od: waszmość pani. [przypis edytorski]
100. patron (...) trybunalski czy foralny — adwokat w trybunale albo na innym forum. [przypis edytorski]
101. pono (daw.) — ponoć, podobno; tu: prawdopodobnie. [przypis edytorski]
102. drugi (daw.) — tu: inny. [przypis edytorski]
103. zapewnie — dziś popr. forma: zapewne. [przypis edytorski]
104. ażali a. azali (daw.) — czy, czy też, czy aby. [przypis edytorski]
105. aliści (daw.) — jednak, jednakże. [przypis edytorski]
106. niekoniecznieśmy mocni — skrót od: niekoniecznie jesteśmy mocni. [przypis edytorski]
107. karabon — kryty wóz. [przypis edytorski]
108. sanna droga — droga przejezdna dla sań. [przypis edytorski]
109. dreszcz mnie przeszła — dziś r.ż.: dreszcz mnie przeszedł. [przypis edytorski]
110. jovialis (łac. śrdw.) — człowiek skłonny do żartów. [przypis edytorski]
111. dojąć (daw.) — dotknąć, ubóść; dokuczyć. [przypis edytorski]
112. suponować (z łac.) — podejrzewać. [przypis edytorski]
113. kałauz (daw., z tur.) — więzienie. [przypis edytorski]
114. suspicja (łac.) — przypuszczenie. [przypis edytorski]
115. popaść a. popasać — odpocząć, dając jeść (paszę) koniowi. [przypis edytorski]
116. obserwowany (z łac., daw.) — zachowywany, utrzymywany (np. o obyczaju, tradycji). [przypis edytorski]
117. złoto ciągnione — złote nitki, którymi przetykano drogie tkaniny. [przypis edytorski]
118. kolbertyna — szeroka naszywka. [przypis edytorski]
119. harbejtel (z niem.) — woreczek, w którym umieszczano warkocz noszony z tyłu peruki przez mężczyzn. [przypis edytorski]
120. adwersarz (daw., z łac.) — przeciwnik, oponent. [przypis edytorski]
121. gaszkostwo (daw.) — młodość, czasy kawalerskie (od daw. gach: młodzieniec). [przypis edytorski]
122. trzy czapek (daw.) — dziś popr. forma: trzy czapki. [przypis edytorski]
123. et quidem (łac.) — mianowicie. [przypis edytorski]
124. czeczuga — rodzaj szabli popularny w Polsce w XVII i XVIII wieku. [przypis edytorski]
125. rapcia — pasek z taśmy lub rzemienia do noszenia szabli. [przypis edytorski]
126. obudwu (daw.) — dziś popr. forma: (po) obydwu (stronach). [przypis edytorski]
127. obudwoma (daw.) — dziś popr. forma: (nad) obydwoma (pawilonami). [przypis edytorski]
128. zapewnie — dziś popr. forma: zapewne. [przypis edytorski]
129. fortes fortuna juvat (łac.) — los sprzyja odważnym. [przypis edytorski]
130. antykamera (z łac.) — przedpokój, poczekalnia. [przypis edytorski]
131. znachodzić (daw.) — znajdować; tu: spotykać. [przypis edytorski]
132. robron — suknia ze sztywną spódnicą i trenem. [przypis edytorski]
133. pielgrzymka — tu: pelerynka. [przypis edytorski]
134. manualik (daw., z łac.) — podręczna książeczka; podręcznik. [przypis edytorski]
135. nachodzić się (daw.) — znajdować się. [przypis edytorski]
136. ochapia mi się (daw.) — przypomina mi się [przypis edytorski]
137. siedmdziesiąt (daw.) — dziś popr. forma: siedemdziesiąt. [przypis edytorski]
138. żali a. zali (daw.) — tu: jeśli. [przypis edytorski]
139. kiedy my pod Leszczyńskim parli sieniawszczyków na Rusi Czerwonej — Leszczyński, Stanisław (1677–1766), król Polski w latach 1705–1709 i 1733–1736, walczył o władzę z przedstawicielami dynastii saskiej, pod koniec życia (od 1738) książę Baru i Lotaryngii; sieniawszczycy to wojska wierne królowi Augustowi II Mocnemu, które pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego przeciwstawiły się próbie odzyskania tronu podjętej przez Leszczyńskiego w 1713 r. z pomocą kilkudziesięciu tysięcy Tatarów, wojsk tureckich i dragonów szwedzkich . [przypis edytorski]
140. prawdać (daw.) — forma z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
141. obiedwie (daw.) — dziś popr. forma: obydwie (panienki). [przypis edytorski]
142. in crudo (łac.) — w stanie pierwotnym. [przypis edytorski]
143. cale (daw.) — zupełnie, całkowicie. [przypis edytorski]
144. asumpt (łac.) — pretekst. [przypis edytorski]
145. mosanie (daw.) — forma grzecznościowa, skrót od: mości panie, wasza miłość panie. [przypis edytorski]
146. snadź (daw.) — widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]
147. potwarzać (daw.) — obrzucać potwarzami, oszczerstwami; obrażać. [przypis edytorski]
148. Ciołek — rodzinny herb Poniatowskich. [przypis edytorski]
149. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]
150.
Uwagi (0)