Pożegnanie jesieni - Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (czy można czytać książki w internecie za darmo .TXT) 📖

Adama, planowano już pod koniec XIX w., ale do dziś takich zamierzeń zrealizowano. Od roku 1914 podczas podróży koleją korzystano z liczącego 30 km połączenia promowego pomiędzy stacją Dhanushkodi na wyspie Pamban, połączoną mostem z głównym lądem Indii, a stacją Talaimannar na wysepce Mannar, połączonej groblą komunikacyjną z Cejlonem. [przypis edytorski]

542. Anaradżapura, Kandy i Colombo — miasta na wyspie Cejlon: Anuradhapura w płn. części, ok. 250 km na płn. wsch. od Kolombo; Kandy pośrodku wyspy, z ważną świątynią buddyjską, hist. stolica królestwa Kandy; Kolombo na płd.-zach. wybrzeżu, największe miasto kraju, do 1982 stolica państwa. [przypis edytorski]

543. Peninsular and Oriental Company, właśc. Peninsular and Oriental Steam Navigation Company — Towarzystwo Żeglugi Indyjskiej i Orientalnej, brytyjska spółka przewozowa założona w 1837, najstarsze i jedno z największych przedsiębiorstw transportu morskiego, operujące na M. Śródziemnym, na trasie do Indii, Dalekiego Wschodu i Australii. [przypis edytorski]

544. kokota (daw.) — prostytutka. [przypis edytorski]

545. purser (ang.) — intendent, główny steward na statku pasażerskim. [przypis edytorski]

546. retrospektywny — odwołujący się do przeżyć i zdarzeń z przeszłości. [przypis edytorski]

547. w Pireus — dziś odm.: w Pireusie; Pireus: miasto portowe oddalone ok. 8 km od Aten. [przypis edytorski]

548. bajzel (pot.) — dom publiczny. [przypis edytorski]

549. Kiszyniów — gł. miasto i stolica Mołdawii; od 1812 zaanektowany przez Rosję, zamieszkiwany w większości przez ludność żydowską, w 1903 miejsce pogromu Żydów; od 1918 przyłączony do Rumunii, od 1940 do ZSRR; w czerwcu 1941, w wyniku agresji Niemiec i Rumunii na ZSRR, ponownie w granicach Rumunii, stał się miejscem kolejnej fali pogromów, która niemal całkowicie wyeliminowała ludność żydowską. [przypis edytorski]

550. Kralován (węg.), Kraľovany (słow.) — Królewiany, wieś w płn. Słowacji, położona na daw. trasie kolejowej prowadzącej z południa przez Orawę na Podhale: przez Królewiany, Suchą Górę (Suchą Horę), Podczerwone i Nowy Targ. [przypis edytorski]

551. kubizm — kierunek w sztukach plastycznych powstały na pocz. XX w., charakteryzujący się sprowadzaniem przedmiotów i postaci do układów uproszczonych brył geometrycznych, próbami jednoczesnego przedstawiania przedmiotu z różnych punktów widzenia; jako pierwszy kierunek, który radykalnie zerwał z tradycyjną koncepcją sztuki, kubizm wywarł wielki wpływ na rozwój sztuki nowoczesnej. [przypis edytorski]

552. Picasso, Pablo (1881–1973) — hiszpański malarz, grafik i rzeźbiarz, uznawany za jednego z najwybitniejszych artystów XX w., współtwórca nurtu malarstwa zwanego kubizmem. [przypis edytorski]

553. Dorian Gray — bohater powieści Oscara Wilde’a Portret Doriana Graya, piękny młodzieniec, który oglądając swój portret, dał się przekonać, że piękno i zmysłowe spełnienie są jedynymi rzeczami, o jakie warto zabiegać, i wypowiedział życzenie sprzedania własnej duszy, żeby zamiast niego starzała się i szpetniała twarz na obrazie. Jego życzenie zostało spełnione, Dorian Gray prowadził amoralne życie, stawał się coraz bardziej rozwiązły i okrutny, a twarz na portrecie cały czas starzała się i oszpecała pod wpływem każdego występku. [przypis edytorski]

554. emblem a. emblemat — wyobrażenie przedmiotu symbolizujące pojęcie, ideę, organizację itp.; godło, herb. [przypis edytorski]

555. ci-devant (fr.) — były. [przypis edytorski]

556. stołownia (daw.) — jadalnia; stołówka. [przypis edytorski]

557. Eine transcendentale Gesetzmässigkeit (niem.) — transcendentalna prawidłowość. [przypis edytorski]

558. Własną pierś rozdarłem i broczę krwią — cytat z wiersza Micińskiego Jaki lekki – zwinny..., należącego do cyklu W pośród Raju z tomiku W mroku gwiazd. [przypis edytorski]

559. tub (ang.) — wanna. [przypis edytorski]

560. omnibus (łac. dosł.: dla wszystkich) — duży, kryty pojazd konny o wielu miejscach, pod koniec XIX w. powszechny jako środek regularnej komunikacji w dużych miastach Europy; poprzednik autobusów. [przypis edytorski]

561. czyn (z ros.) — ranga urzędnicza lub wojskowa. [przypis edytorski]

562. srężoga a. śreżoga — zjawisko optyczne, jakie dają promienie światła przeświecające przez mgłę, dym, zapylone a. mocno rozgrzane powietrze, co sprawia wrażenie wibracji, migotania obrazu. [przypis edytorski]

563. bronchit — zapalenie oskrzeli. [przypis edytorski]

564. wsiakuju swołocz (ros.) — wszelką swołocz. [przypis edytorski]

565. aeroplan (daw.) — samolot. [przypis edytorski]

566. bywszaja (ros.) — była, dawna. [przypis edytorski]

567. À la manière de... (fr.: Na sposób...) — tytuł popularnej serii zbiorów pastiszy napisanych przez Paula Reboux i Charlesa Müllera (1908, 1910, 1913); po śmierci Müllera kolejne pisał sam Reboux (1925, 1950). Naśladujące styl Octave’a Mirbeau opowiadanie Pour les pauvres (Dla biednych) opublikowano w drugiej serii, z roku 1910. [przypis edytorski]

568. gazdostwo — gospodarstwo wiejskie na Podhalu a. gazdowanie, czyli bycie gazdą, właścicielem takiego gospodarstwa. [przypis edytorski]

569. wielkiego prawie jak Syriusz Canopusa — Kanopus, niewidoczny z Polski, jest drugą po Syriuszu pod względem jasności gwiazdą nocnego nieba. Natomiast fizycznym rozmiarem (średnicą) przewyższa kilkadziesiąt razy Syriusza, znajdującego się znacznie bliżej Słońca. [przypis edytorski]

570. Southern Cross (ang.) — Krzyż Południa, najbardziej charakterystyczny, łatwo rozpoznawalny gwiazdozbiór nieba południowego. Na półkuli północnej Krzyż Południa jest widoczny wyłącznie w okolicach tropikalnych, położonych nie dalej niż ok. 20° od równika, przez kilka godzin nocnych zimą i wiosną, nisko nad horyzontem. [przypis edytorski]

571. Chmurki Magellana — chodzi o Obłoki Magellana (Wielki Obłok Magellana i sąsiedni Mały Obłok Magellana), dwie nieregularne karłowate galaktyki, wyglądające z Ziemi jak małe jasne kawałki oderwane od Drogi Mlecznej. [przypis edytorski]

572. Worek Węgla — najbardziej widoczna ciemna mgławica, dostrzegalna gołym okiem jako duża ciemna plama na tle Drogi Mlecznej w gwiazdozbiorze Krzyża Południa. [przypis edytorski]

573. maggi — marka płynnej przyprawy, koncentrat zbliżony w konsystencji i smaku do sosu sojowego; dziś rzecz. ndm. [przypis edytorski]

574. elokwencja — umiejętność wysławiania się. [przypis edytorski]

575. deputat (daw.) — przedstawiciel, deputowany, delegat. [przypis edytorski]

576. czerezwyczajka (pot., z ros.) — potoczna nazwa policji politycznej w Rosji Radzieckiej w latach 1917–1922, utworzona od części oficjalnej nazwy: Wsierossijskaja czriezwyczajnaja komissija po bor’bie s kontrriewolucyjej i sabotażom (Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem). [przypis edytorski]

577. reduta — mały fort, otoczony rowem, wałami i ostrokołem; dawniej także: bal maskowy. [przypis edytorski]

578. à la manière russe (fr.) — na sposób rosyjski. [przypis edytorski]

579. siklawa — wodospad górski. [przypis edytorski]

580. krzesanica — urwisko skalne w górach. [przypis edytorski]

581. wanta (gw. podhalańska) — głaz, skała. [przypis edytorski]

582. watra (gw. podhalańska) — ognisko. [przypis edytorski]

583. Luptak a. Liptak — góral z Liptowa, krainy w Słowacji obejmującej Kotlinę Liptowską oraz stoki otaczających ją pasm górskich, od północy sąsiadującej z Orawą oraz, przez grzbiet Tatr, z polskim Podhalem. [przypis edytorski]

584. rokita — gatunek krzewiastej wierzby, rosnącej na terenach wilgotnych, torfowiskach, mokrych łąkach. [przypis edytorski]

585. kosodrzew — kosodrzewina, gatunek sosny karłowatej, rosnącej na terenach górskich. [przypis edytorski]

586. l’incorruptible (fr.) — nieprzekupny. [przypis edytorski]

587. Robespierre, Maximilien de (1758–1794) — jeden z przywódców Rewolucji Francuskiej, czołowa postać klubu jakobinów; Robespierre’a zwykło się uznawać za symbol krwawego terroru i dyktatury rewolucyjnej; słynął z niezwykłej uczciwości (dzięki czemu zyskał przydomek Nieprzekupnego) oraz ze skrajnego ograniczania własnych potrzeb. [przypis edytorski]

588. skoruszyna (gw. podhalańska) — jarzębina. [przypis edytorski]

589. Cantor, Georg (1845–1918) — niemiecki matematyk, uznawany za za twórcę teorii mnogości, początkowo budzącej kontrowersje ze względu na nieintuicyjne wyniki dotyczące zbiorów o nieskończenie wielu elementach; w szczególności wprowadził pojęcie przeliczalności i wykazał, że zbiór liczb naturalnych jest równoliczny ze zbiorem liczb wymiernych, ale nie jest równoliczny ze zbiorem liczb rzeczywistych. [przypis edytorski]

590. Sardanapal — wg staroż. gr. autora Ktezjasza ostatni król Asyrii, żyjący w przepychu zniewieściały i dekadencki władca, który swymi działaniami doprowadził do upadku państwa. Dekadencja Sardanapala stała się popularnym tematem w literaturze i sztuce, szczególnie w romantyzmie. Imię Sardanapal to najprawdopodobniej zniekształcone Aszurbanipal, imię, które nosił król Asyrii panujący w latach 669–631 p.n.e., będący jednak władcą wykształconym, skutecznym i silnym, odnoszącym zwycięstwa. [przypis edytorski]

591. Wega — najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Lutni, trzecia co do jasności gwiazda na północnej półkuli niebieskiej, odległa od Słońca o zaledwie 25 lat świetlnych; pędzi ku nam siedemdziesiąt pięć kilometrów na sekundę... — tak wg obliczeń z XIX w.; obecnie szacuje się, że Wega zbliża się do Słońca z prędkością ok. 14 km/s, porusza się jednak na ukos i najbliżej znajdzie się, za ok. 260 tys. lat, w odległości ok. 13 lat świetlnych, o wiele za daleko, by utworzyć ze Słońcem układ podwójny; następnie będzie się oddalać. [przypis edytorski]

592. jucha (daw.) — krew, tu jako przekleństwo. [przypis edytorski]

593. Jak ty śmieł z miesta zejść, ty gawnó sabáczeje?... (z ros.) — Jak śmiałeś z posterunku zejść, ty gówno sobacze? Ty wiesz, co za to? [przypis edytorski]

594. Małczat’! (ros.) — milczeć. [przypis edytorski]

595. A ty na luptowsku stronu zaczem chodził? (z ros.) — A ty na luptowską stronę po co chodziłeś? [przypis edytorski]

596. Szpionić chodzisz od kontrrewolucjonnych Luptaków? (z ros.) — Szpiegować chodzisz od kontrrewolucyjnych Luptaków? [przypis edytorski]

597. wymoczek (biol.) —- dziś: orzęsek, typ pierwotniaków zaliczanych do królestwa protistów. [przypis edytorski]

598. .Starałem się przezwyciężyć i pisać np. „módz” przez „c” (...) ale wytrzymać w tym do końca nie mogłem — w niniejszym wydaniu poprawiono przeoczone przez autora przypadki anachronicznej pisowni. Ponadto mimo że w sporządzonym przez niego wykazie „Ważniejszych omyłek” znalazły się także poprawki w stronę przeciwną, zmieniające nową pisownię na dawną, korekt takich nie naniesiono; tekst poddano konsekwentnej modernizacji pisowni. [przypis edytorski]