Pożegnanie jesieni - Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (czy można czytać książki w internecie za darmo .TXT) 📖

— anioł stojący wysoko w niebiańskiej hierarchii, przebywający blisko Boga; przen.: młody człowiek o delikatnej urodzie. [przypis edytorski]

453. Spécialité pour les musiciens... (fr., niem., ang.) — specjalnie dla muzyków, wyostrza zmysł słuchu, zachwycająca wrażliwość na muzykę. [przypis edytorski]

454. Gebrauchsanwajzung (niem.) — fonet. zapisane Gebrauchsanweisung: instrukcja obsługi. [przypis edytorski]

455. Niepoprawni — tytuł, pod którym opublikowano po raz pierwszy nieukończony dramat Fantazy Juliusza Słowackiego, nadany przez wydawcę, A. Małeckiego. [przypis edytorski]

456. Ah, non, pas si bête que ça (fr.) — Ach nie, nie taki głupi. [przypis edytorski]

457. abulia — brak woli. [przypis edytorski]

458. kooperatywa (daw.) — spółdzielnia. [przypis edytorski]

459. motylica wątrobowa — rodzaj przywry, pasożyt wewnętrzny żyjący w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców, czasem także człowieka. [przypis edytorski]

460. szpicruta — elastyczny pręt pokryty skórą lub pleciony z rzemienia, używany do poganiania konia. [przypis edytorski]

461. incognito (z łac.) — ukrywając swoją tożsamość. [przypis edytorski]

462. przeflancowywać — przesadzać w inne miejsce (od flanca: sadzonka, rozsada); tu przen. [przypis edytorski]

463. mimikra (biol.) — przystosowanie polegające na upodobnieniu się do innego, zdolnego do obrony gatunku zwierzęcia. [przypis edytorski]

464. mimicry (ang.) — mimikra. [przypis edytorski]

465. autochton — rdzenny mieszkaniec danego terenu. [przypis edytorski]

466. kobaltowy — tu: ciemnoniebieski, o barwie glinianu kobaltu, minerału używanego jako naturalny niebieski barwnik. [przypis edytorski]

467. Orient Express — luksusowy pociąg pasażerski, który kursował na trasie z Paryża do Stambułu w latach 1883–1977, z przerwami podczas obu wojen światowych. Pod tą nazwą funkcjonowały także inne pociągi złożone z wagonów należących do tego samego przewoźnika, Międzynarodowego Towarzystwa Wagonów Sypialnych (Compagnie Internationale des Wagons-Lits, w skrócie C.I.W.L). Na terenie Polski był to pociąg z Warszawy i Krakowa do czeskiej Pragi i dalej do Paryża. Niektóre z wagonów z Polski kursowały w tym pociągu na południe Europy, na trasie Warszawa – Stambuł, Warszawa – Triest lub Warszawa – Rzym. [przypis edytorski]

468. mogoł — tytuł władcy indyjskiego, tu ironicznie: wybitna osobistość. [przypis edytorski]

469. tłomok — dziś: tłumok, tj. tobół, pakunek podróżny. [przypis edytorski]

470. ci-devant aristos (fr.) — byli arystokraci. [przypis edytorski]

471. in spe (łac. dosł.: w nadziei) — w oczekiwanej przyszłości. [przypis edytorski]

472. Rurykowicze — dynastia książąt ruskich i carów moskiewskich wywodzących się od Ruryka (zm. 879), wodza Waregów (wikingów), założyciela państwa ruskiego. [przypis edytorski]

473. Port Said — miasto w Egipcie, nad M. Śródziemnym, przy wejściu do Kanału Sueskiego. [przypis edytorski]

474. niezróżniczkowany — dziś: niezróżnicowany. [przypis edytorski]

475. dualizm (filoz.) — dwoistość natury zjawisk a. świata. [przypis edytorski]

476. spiritus movens (łac. dosł.: duch poruszający) — siła sprawcza, główna przyczyna działania. [przypis edytorski]

477. élan vital (fr., filoz.) — pęd życiowy, w filozofii H. Bergsona czynnik stanowiący źródło aktywności wszystkich organizmów. [przypis edytorski]

478. dualizm psychofizyczny (filoz.) — pogląd w metafizyce i filozofii umysłu zakładający całkowitą odrębność i niezależność od siebie umysłu i ciała. [przypis edytorski]

479. no admittance this way (please) (ang.) — tędy wstęp wzbroniony (uprasza się). [przypis edytorski]

480. Sokotra — wyspa oraz noszący tę samą nazwę archipelag na Oceanie Indyjskim, ok. 350 km na płd. od Półwyspu Arabskiego, na trasie z M. Czerwonego do Indii. [przypis edytorski]

481. monsun — wiatr sezonowo zmieniający kierunek, występujący u płd. i wsch. wybrzeży Azji, w Zatoce Gwinejskiej i w Ameryce Środkowej. [przypis edytorski]

482. banyan (ang.) — banian, figowiec bengalski, gatunek potężnego drzewa figowego o bardzo rozłożystej koronie; narodowe drzewo Indii, w religiach indyjskich uważane za święte. [przypis edytorski]

483. fakir (ar.) — pierwotnie: żebrzący ascetyczny mnich muzułmański; dziś: asceta indyjski poddający swoje ciało różnym niezwykłym formom umartwienia, np. kładzenie się na ostrzach i chodzenie boso po rozżarzonych węglach. [przypis edytorski]

484. bullock cart (ang.) — wóz ciągniety przez woły. [przypis edytorski]

485. Wyspy Sundzkie — dziś: Wyspy Sundajskie, grupa wysp położonych w zachodniej części Archipelagu Malajskiego: Sumatra, Jawa, Borneo, Celebes oraz pomniejsze wyspy leżące pomiędzy nimi a Australią. [przypis edytorski]

486. miesięczny (daw.) — księżycowy; miesiąc (daw., poet.): księżyc. [przypis edytorski]

487. rest house (ang.) — zajazd, kwatery odpoczynkowe dla turystów w miejscu, gdzie nie ma hoteli. [przypis edytorski]

488. kablogram — telegram przekazany za pomocą kabla podmorskiego. [przypis edytorski]

489. szwarcować (pot. z niem. schwärzen) — przewozić a. przenosić nielegalnie przez granicę, przemycać. [przypis edytorski]

490. heterogeniczny — różnorodny, złożony ze składowych o różnej naturze. [przypis edytorski]

491. grandeur privée (fr.) — wewnętrzna wielkość. [przypis edytorski]

492. Kleopatra, właśc. Kleopatra VII Filopator (69–30 p.n.e.) — ostatnia królowa Egiptu, słynna z urody i uroku osobistego. [przypis edytorski]

493. false (ang.) — fałszywy; rzekomy. [przypis edytorski]

494. Jack the Ripper (ang.) — Kuba Rozpruwacz, pseudonim nadany seryjnemu mordercy kobiet działającemu w Londynie w 1888 roku; jego tożsamość nie została ustalona. [przypis edytorski]

495. Izyda (mit. egip.) — bogini płodności, patronka macierzyństwa, rodziny, sztuki i magii. [przypis edytorski]

496. 45° Réamura (poprawnie: 45° Réaumura) — 45 °Ré odpowiada 56,25 °C. Skala termometryczna Réaumura została opisana w 1731 roku przez francuskiego fizyka R. A. F. de Réaumura (1683-1757) i była używana w Europie Środkowej jeszcze na początku XX w.). [przypis edytorski]

497. monsoon (ang.) — monsun, wiatr sezonowo zmieniający kierunek, występujący m.in. u płd. i wsch. wybrzeży Azji. [przypis edytorski]

498. lagerbier (niem.) — lager, piwo jasne pełne, długo leżakowane. [przypis edytorski]

499. punkha, właśc. punkah a. pankhā — duży wachlarz z rozpiętego na ramie liścia palmy, piór lub materiału, używany w płd. Azji do wentylacji pomieszczeń. [przypis edytorski]

500. das metaphysische Bedürfnis (niem.) — potrzeba metafizyczna. [przypis edytorski]

501. epifenomen (filoz.) — fenomen wtórny, uboczny, współwystępujący ze zjawiskiem głównym, ale niemający na nie wpływu; termin występujący gł. w epifenomenalizmie, stanowisku w filozofii umysłu, wg którego zjawiska psychiczne są tylko epifenomenami zjawisk fizjologicznych, zwłaszcza neurologicznych procesów mózgu. [przypis edytorski]

502. hubka — miąższ huby, grzyba rosnącego na pniach drzew, używany do rozniecania ognia z pomocą krzesiwa. [przypis edytorski]

503. dagoba — typ sakralnej budowli buddyjskiej na Cejlonie, odpowiednik indyjskiej stupy. [przypis edytorski]

504. ostromlecz (bot.) — wilczomlecz, rodzaj roślin rosnących w cieplejszych strefach całego świata, wytwarzających biały, ostry i trujący sok mleczny. [przypis edytorski]

505. truc (fr.) — trik, sztuczka stosowana w celu osiągnięcia jakiegoś szczególnego efektu. [przypis edytorski]

506. bazylissa (z gr.) — żona cesarza bizantyjskiego, cesarzowa. [przypis edytorski]

507. stratus — niska chmura chmura w postaci jednolitej białej lub szarawej warstwy; jej występowaniu czasem towarzyszy opad mżawki lub bardzo drobnego deszczu. [przypis edytorski]

508. Hajdarabad — wielkie miasto w środkowo-południowych Indiach. [przypis edytorski]

509. Commercial Bank of India (ang.) — Bank Handlowy Indii. [przypis edytorski]

510. sanskryt — język indoaryjski z rodziny indoeuropejskiej, używany w staroż. Indiach, później jako język liturgiczny i literacki pełnił funkcję podobną do łaciny w Europie; zapisywany zwykle sylabicznym pismem dewanagari. [przypis edytorski]

511. tromboza (pot.) — zakrzepica, stan chorobowy polegający na powstaniu zakrzepu w układzie żył głębokich. [przypis edytorski]

512. stadowego — dziś popr.: stadnego. [przypis edytorski]

513. Kamasutra (sanskr. kāma sūtra: traktat o miłowaniu) — staroż. traktat indyjski w sanskrycie na temat seksualności i zachowań seksualnych, powstały ok. III w., przypisywany mędrcowi Watsjajanie; najważniejszy indyjski tekst o erotyce, stanowiący rodzaj podręcznika i encyklopedii sztuki miłosnej. [przypis edytorski]

514. nowalia — nowinka. [przypis edytorski]

515. Budionny, Siemion Michajłowicz (1883–1973) — rosyjski, a potem radziecki dowódca wojskowy, kawalerzysta, dowódca I Armii Konnej, wsławionej istotnym wkładem w zwycięstwo bolszewików podczas rosyjskiej wojny domowej (1919–1921), biorącej udział w walkach także na froncie polskim. [przypis edytorski]

516. ataraksja (z gr.: brak niepokoju) — w filoz. starożytnej: niewzruszoność, równowaga ducha, ideał spokoju wewnętrznego człowieka; w psychologii: obojętność na problemy i własną krzywdę. [przypis edytorski]

517. kursa — dziś popr. M. lm: kursy. [przypis edytorski]

518. Sziwa, Siwa a. Śiwa — jeden z trzech najważniejszych bogów hinduizmu, razem z Brahmą i Wisznu tworzy trójcę zwaną Trimurti: Brahma stwarza wszechświat, Wisznu go utrzymuje, a Śiwa unicestwia; w śiwaizmie, jednej z gł. tradycji współcz. hinduizmu, uznawany za najwyższego boga, stwórcę, opiekuna i niszczyciela świata. [przypis edytorski]

519. Egeria (mit. rzym.) — nimfa wodna, doradczyni króla Rzymu Numy Pompiliusza; przen. jako jako rzecz. pospolity egeria oznacza doradczynię, powiernicę męża stanu a. artysty. [przypis edytorski]

520. duchess (ang.) — księżna. [przypis edytorski]

521. Burmani — dziś: Birmańczycy, dominująca grupa etniczna w Mjanmie (Birmie), państwie w Azji płd.-wsch., które w czasach kolonialnych jako ang. kolonia nazywało się Burma. [przypis edytorski]

522. Syjam — dawna nazwa Tajlandii, państwa w płd.-wsch Azji, używana w czasach kolonialnych. [przypis edytorski]

523. Anamici — dziś: Wietnamczycy; Annam a. Anam to hist. nazwa Wietnamu, w czasach kolonialnych Protektorat Annam obejmował terytorium ob. Wietnamu Środkowego, będące częścią francuskich Indochin. [przypis edytorski]

524. mongołoidy — dziś popr.: mongoloidzi, ludzie należący do antropologicznego typu mongoloidalnego rasy żółtej, występującego w Azji. [przypis edytorski]

525. coloured people (ang.) — kolorowi, termin hist. określający ludzi innych ras niż biała. [przypis edytorski]

526. eine Transcendentale Gesetzmässigkeit (niem.) — transcendentalna prawidłowość. [przypis edytorski]

527. megaterium, Megatherium (paleont.) — rodzaj wymarłego olbrzymiego naziemnego leniwca, żyjącego w Ameryce Płd. i Środkowej od 5,3 mln do 11 tys. lat temu; skamieniałości megaterium jako pierwszy opisał i zrekonstruował zwierzę jako leniwca fr. uczony Cuvier w 1796; megaterium i inne wielkie wymarłe ssaki były popularne w społeczeństwie aż do odkrycia dinozaurów kilkadziesiąt lat później. [przypis edytorski]

528. Cuvier, Georges (1769–1832) — wybitny fr. zoolog i paleontolog, współtwórca anatomii porównawczej. [przypis edytorski]

529. stupor (łac.: odrętwienie, niewrażliwość) — osłupienie, stan ograniczenia funkcji poznawczych i psychicznych charakteryzujący się otępieniem, bezruchem i brakiem reakcji na bodźce zewnętrzne. [przypis edytorski]

530. chinina — lek przeciwmalaryczny w postaci białego, gorzkiego proszku, otrzymywany z kory chinowca. [przypis edytorski]

531. nimfomania — nadmierne pobudzenie seksualne u kobiet, chorobliwa, ciągła i uporczywa potrzeba uprawiania stosunków płciowych, przesłaniająca inne potrzeby. [przypis edytorski]

532. panreligia — wszechreligia; neologizm z użyciem jako przedrostka gr. słowa pan: wszystko. [przypis edytorski]

533. Ragnarok — miejscowość fikcyjna, nazwa nawiązuje do słowa ragnarök występującego w mitologii skandynawskiej, oznaczającego zagładę bogów (przeznaczenie bogów) i całego świata, która nastąpi po ostatniej bitwie bogów z olbrzymami. [przypis edytorski]

534. Weddowie — rdzenna ludność Cejlonu, ob. zamieszkująca górskie obszary płd.-wsch. części wyspy; na początku XX w. Weddów uważano za jeden z najbardziej pierwotnych ludów na Ziemi; kiedy powstawała powieść, populacja Weddów liczyła ok. 5000 osób, obecnie wg jednych źródeł jest mniejsza niż 500 osób, wg innych przestali istnieć jako odrębna grupa etniczna, zasymilowani przez Syngalezów. [przypis edytorski]

535. Tamilowie — naród z grupy ludów drawidyjskich, zamieszkujący płd. kraniec Płw. Indyjskiego oraz płn.-wsch. część Cejlonu. [przypis edytorski]

536. myriada (z gr. myrias) — dziś popr.: miriada, grecki liczebnik oznaczający dziesięć tysięcy, używany zwykle w liczbie mnogiej na określenie ogromnej, trudnej do policzenia liczby czegoś. [przypis edytorski]

537. świetlak — dziś: świetlik. [przypis edytorski]

538. Tiger, tiger! (...) Shoot, Sahib! Shoot anywhere! (ang.) — Tygrys, tygrys! Strzelaj, sahibie! Strzelaj gdziekolwiek! (sahib: pan, tytuł stosowany przez rodzimych mieszkańców Indii kolonialnych w stosunku do Europejczyków). [przypis edytorski]

539. magazyn — dziś: magazynek, zasobnik z amunicją. [przypis edytorski]

540. Got him, got a deer. Good luck, Sahib. No fear (ang.) — Masz go, masz jelenia. Poszczęściło się, sahibie. Bez obaw. [przypis edytorski]

541. łączący Indie (po mostach między wyspami), Anaradżapura, Kandy i Colombo — połączenie mostami Płw. Indyjskiego i wyspy Cejlon, poprzez archipelag leżących między nimi wysepek, raf i mielizn zwanych Mostem