Pożegnanie jesieni - Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (czy można czytać książki w internecie za darmo .TXT) 📖

(mat.) — tradycyjna nazwa nieskończenie małej zmiany danej zmiennej; pojęcie w rachunku różniczkowym i całkowym. [przypis edytorski]

172. całkowanie (mat.) — rodzaj sumowania nieskończenie wielu nieskończenie małych wartości, stosowany dla wielkości zmieniających się w sposób ciągły. [przypis edytorski]

173. esdek (pot.) — członek partii socjaldemokratycznej lub zwolennik socjaldemokracji, tj. lewicowego ruchu głoszącego idee demokracji, neutralności światopoglądowej państwa i sprawiedliwości społecznej, początkowo zmierzającego do zastąpienia kapitalizmu socjalizmem i uspołecznienia gospodarki rynkowej. [przypis edytorski]

174. willa Hadriana pod Tivoli — rozległa rezydencja rzym. cesarza Hadriana, zbudowana w latach 118–134 w Tivoli, ok. 30 km od Rzymu, składająca się z zespołu budowli rozlokowanych w sztucznie urozmaiconym krajobrazie, na obszarze ok. 1 km². [przypis edytorski]

175. junkier — pruski wielki właściciel ziemski; junkrzy byli przeciwnikami liberalizmu i często zostawali oficerami w armii. [przypis edytorski]

176. Wilhelm II Hohenzollern (1859–1941) — ostatni niemiecki cesarz i król Prus; rzecznik polityki imperialistycznej, brutalności i bezwzględności podczas prowadzonych wojen. [przypis edytorski]

177. Ludendorff, Erich (1865–1937) — niemiecki generał i polityk, czołowy dowódca w czasie I wojny światowej, po wojnie związany z Hitlerem (był uczestnikiem puczu monachijskiego w 1923); autor książki Der Totale Krieg (Wojna totalna, 1935). [przypis edytorski]

178. emanacja — manifestacja, uzewnętrznienie się czegoś. [przypis edytorski]

179. Hohenzollernowie — niemiecka dynastia, której przedstawiciele panowali w krajach niemieckich (m.in. w Brandenburgii i w Prusach), jako cesarze niemieccy (1871–1918) oraz w Rumunii (1869–1947). [przypis edytorski]

180. chimera — tu: urojenie, coś nierealnego, ułuda. [przypis edytorski]

181. bachanalia — ekstatyczne święta na cześć Bachusa, rzym. boga wina. [przypis edytorski]

182. wiedzieć — tu: znać. [przypis edytorski]

183. ezoteryczny — dostępny tylko dla wtajemniczonych. [przypis edytorski]

184. nadobniś (daw.) — człowiek nadobny, pełen powabu, wdzięku. [przypis edytorski]

185. inwersja (z łac. inversio: odwrócenie) — zmiana zwykłego układu na odwrotny. [przypis edytorski]

186. truc (fr.) — trik, sztuczka stosowana w celu osiągnięcia jakiegoś szczególnego efektu. [przypis edytorski]

187. Spengler, Oswald (1880–1936) — niemiecki filozof i historiozof, autor bestsellerowej książki Zmierzch Zachodu (1917), przewidującej upadek cywilizacji europejskiej. [przypis edytorski]

188. cykloida (mat.) — krzywa płaska, jaką zatacza punkt okręgu toczącego się po prostej. [przypis edytorski]

189. parabola (mat.) — krzywa płaska będąca zbiorem punktów jednakowo odległych od stałej prostej (kierownicy paraboli) i od stałego punktu (ogniska paraboli). [przypis edytorski]

190. Mach, Ernst (1838–1916) — austriacki fizyk i filozof, twórca empiriokrytycyzmu, nurtu filoz. postulującego usunięcie z nauki czynników i pojęć metafizycznych i subiektywnych przez sprowadzenie jej do skrótowego opisu zjawisk danych w bezpośrednim, „czystym” doświadczeniu. [przypis edytorski]

191. witalizm — koncepcja zakładająca istnienie w organizmach żywych specyficznej niematerialnej „siły życiowej” (łac. vis vitalis, fr. élan vital), która kieruje procesami życiowymi. [przypis edytorski]

192. binokle — rodzaj okularów bez uchwytów, mocowanych na nosie z pomocą sprężynki. [przypis edytorski]

193. drog (z fr. drogue) — narkotyk. [przypis edytorski]

194. drogista (daw.) — właściciel lub sprzedawca w drogerii, sklepie z lekami dostępnymi bez recepty, kosmetykami itp. [przypis edytorski]

195. Ah non, c’est un snob des drogues... (fr.) — O nie, to snob narkotykowy, i „muzyka przede wszystkim”. [przypis edytorski]

196. Szymanowski, Karol (1882–1937) — wybitny polski kompozytor (stawiany obok Chopina), pianista, pedagog i krytyk muzyczny. [przypis edytorski]

197. Schönberg, Arnold (1874–1951) — kompozytor austriacki, pionier muzyki dodekafonicznej i atonalności. [przypis edytorski]

198. pure nonsens (ang.) — czysty nonsens. [przypis edytorski]

199. Ludwik XV (1710–1774) — król Francji z dynastii Burbonów. [przypis edytorski]

200. Almanach Gotajski — rocznik genealogiczny wydawany od 1763, zawierający informacje o europejskich rodach arystokratycznych. [przypis edytorski]

201. eine transcendentale Gesetzmässigkeit (niem.) — transcendentalna prawidłowość. [przypis edytorski]

202. rançon du génie (fr.) — cena za genialność. [przypis edytorski]

203. dialektyka (filoz.) — koncepcja, w której rzeczywistość jest zmienna i stanowi proces rozwijający się przez przeciwieństwa. [przypis edytorski]

204. cumulus — biała kłębiasta chmura, towarzysząca pięknej pogodzie. [przypis edytorski]

205. daimonion (z gr. daimon: bóstwo, demon) — w filoz. staroż.: ostrzegawczy głos wewnętrzny, powstrzymujący człowieka przed błędnymi decyzjami i popełnieniem zła. [przypis edytorski]

206. juchtowy — zrobiony z grubej wyprawionej skóry bydlęcej. [przypis edytorski]

207. chloroform — organiczny związek chemiczny w postaci lotnej cieczy o słodkawym zapachu, używany jako środek usypiający. [przypis edytorski]

208. lyngam — popr.: lingam a. linga, obiekt kultu hinduskiego boga Śiwy, symbolizujący jego moc twórczą: pionowy kamienny słup z obłym wierzchołkiem, na podstawce odprowadzającej wodę z rytuałów obmywania; przez Europejczyków uznawany za symbol falliczny, organu rozrodczego Śiwy. [przypis edytorski]

209. w gastrulach czy blastulach — blastula: wczesne stadium rozwoju zarodkowego zwierząt (w tym także człowieka), w którym zarodek ma postać pojedynczej warstwy komórek tworzących tarczkę a. kulisty pęcherzyk z płynem w środku; gastrula: stadium rozwojowe zarodka następujące po fazie blastuli, różniące się wykształceniem dwóch a. trzech warstw komórek. [przypis edytorski]

210. składać (tu daw.) — tworzyć, stanowić, składać się na coś. [przypis edytorski]

211. lawunek — technika malarska (lawowanie), jeden z jej etapów albo powstały tą techniką obraz, dający efekt głębi, przestrzenności, uzyskiwany przez cieniowanie i nakładanie kolejnych warstw koloru za pomocą pędzla a. piórka; tu: warstwa. [przypis edytorski]

212. starozakonny (przym.) — starotestamentowy; odnoszący się do judaizmu. [przypis edytorski]

213. Talmud (z hebr. talmud: nauka) — religijna księga żydowska, zbiór tradycyjnego prawa judaizmu, początkowo przekazywanego ustnie, komentującego Stary Testament i przystosowującego jego przekaz do zmieniających się czasów; Talmud stał się, obok Biblii hebrajskiej, podstawą judaizmu. [przypis edytorski]

214. felieton powieści (z fr. feuilleton) — dziś popr.: odcinek powieści. [przypis edytorski]

215. Bechstein — tu: renomowana marka fortepianów z wytwórni zał. w 1853 przez niem. przedsiębiorcę Carla Bechsteina. [przypis edytorski]

216. wszów — dziś popr. forma D. lm: wszy. [przypis edytorski]

217. kooperatywa (daw.) — spółdzielnia. [przypis edytorski]

218. syndykat — związek zawodowy we Francji i niektórych in. krajach. [przypis edytorski]

219. dialektycznie — o rozumowaniu i dyskusji: według zasad rozumowego dochodzenia do prawdy, w szczególności przez wskazywanie sprzeczności w sądach i argumentacji przeciwnika. [przypis edytorski]

220. je ne sais quoi (fr.) — nie wiem co. [przypis edytorski]

221. Shaw, George Bernard (1856–1950) — irlandzki dramatopisarz i krytyk, laureat literackiej Nagrody Nobla (1925); autor ironiczno-humorystycznych, pozostających w nurcie realizmu sztuk obnażających konwencjonalność epoki. [przypis edytorski]

222. logistyka (daw.) — logika matematyczna. [przypis edytorski]

223. un demi-aristo (fr.) — skrócone un demi-aristocrate: półarystokrata. [przypis edytorski]

224. pronunciamento (hiszp. dosł.: oświadczenie) — rodzaj wojskowego buntu a. zamachu stanu, który zaczyna się od publicznej deklaracji wypowiedzenia posłuszeństwa rządowi dokonanej przez grupę spiskowców oczekujących następnie na poparcie reszty sił zbrojnych; pronunciamento było charakterystyczne dla Hiszpanii, Portugalii i krajów Ameryki Łacińskiej, szczególnie w XIX w. [przypis edytorski]

225. malstrom — prąd morski o silnych wirach wywoływany pływami w fiordach północnej Norwegii. [przypis edytorski]

226. plaques muqueuses (fr.) — plamiaste wykwity w jamie ustnej charakterystyczne dla kiły. [przypis edytorski]

227. sportsman (daw.) — sportsmen, człowiek uprawiający sport, sportowiec. [przypis edytorski]

228. Malinowski, Bronisław (1884–1942) — antropolog społeczny i etnolog, współtwórca funkcjonalnej teorii kultury, autor koncepcji „obserwacji uczestniczącej”; przyjaciel S. I. Witkiewicza; jego książka Wierzenia pierwotne i formy ustroju społecznego (1915) dotyczy genezy wierzeń religijnych. [przypis edytorski]

229. Nord Express — dawny pociąg pasażerski kursujący na trasie kolejowej z Paryża przez Berlin i Warszawę do Moskwy. [przypis edytorski]

230. kacabaja (daw.) — ciepły kaftan. [przypis edytorski]

231. dżokejka — rodzaj sztywnej czapki, zwykle używanej do jazdy konnej. [przypis edytorski]

232. kandyzować — smażyć w cukrze; tu przen. [przypis edytorski]

233. humbug (ang.) — blaga, oszustwo. [przypis edytorski]

234. uniwersalista — zwolennik uniwersalizmu, tj. powszechności, objęcia jakąś działalnością wszystkich ludzi lub pewnej całości spraw; w filozofii: zwolennik zasady dominacji całości nad częściami, ogółu nad jednostkami. [przypis edytorski]

235. SD — skrót od socjaldemokracja. [przypis edytorski]

236. kaptować (z łac.) — zdobywać, pozyskiwać. [przypis edytorski]

237. lejtenant — popr.: lejtnant, porucznik. [przypis edytorski]

238. gwardiejskij ekipaż (ros. гвардейский экипаж) — jednostka piechoty morskiej elitarnej Gwardii Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]

239. socjał (daw.) — socjalista. [przypis edytorski]

240. self-made man (ang.) — człowiek, który sam wszystko osiągnął, własną pracą doszedł do majątku. [przypis edytorski]

241. komunał — ogólnie znane stwierdzenie, nieposiadające głębszej treści; banał, frazes. [przypis edytorski]

242. nieznacznie — niezauważalnie, niepostrzeżenie. [przypis edytorski]

243. minderwärtig (niem.) — małowartościowy. [przypis edytorski]

244. paliatyw (z łac.) — środek przynoszący ulgę, nie leczący choroby, ale łagodzący jej objawy. [przypis edytorski]

245. żuiser (z fr. jouisseur) — lubieżnik. [przypis edytorski]

246. de La Roncière, Emile François Guillaume (1804–1874) — fr. hrabia, oficer kawalerii oskarżony w 1835 w głośnym procesie o gwałt na 16-letniej córce swego przełożonego, Marie de Morell. Mimo przekonujących dowodów, że świadectwo dziewczyny było fałszywe, sąd uznał go za winnego i skazał na 10 lat więzienia. Dzięki staraniom rodziny La Roncière w 1843 został zwolniony. W 1848 sprawę wznowiono, został zrehabilitowany, po czym kontynuował karierę wojskową, został administratorem kolonialnym i gubernatorem Tahiti. [przypis edytorski]

247. anglik — tu: koń rasy angielskiej. [przypis edytorski]

248. kuczer (daw., z niem.) — woźnica. [przypis edytorski]

249. fagas (daw., pogard.) — służący, lokaj, sługus. [przypis edytorski]

250. eser — członek rosyjskiej Partii Socjalistów-Rewolucjonistów. [przypis edytorski]

251. pieśń Szymanowskiego o młodym pasterzu, przyjacielu samotnego króla — z opery K. Szymanowskiego Król Roger (1924), z librettem kompozytora i J. Iwaszkiewicza, wystawionej po raz pierwszy w czerwcu 1926. [przypis edytorski]

252. Ramzes II (1304–1237 p.n.e.) — trzeci faraon XIX dynastii, najwybitniejszy władca okresu Nowego Państwa, często uważany za największego i najpotężniejszego faraona w całej historii Egiptu. [przypis edytorski]

253. deci — dziś: decy-, przedrostek wyrażający jedną dziesiątą część jednostki podstawowej; tu: skrócenie od decygramów. [przypis edytorski]

254. Rotszyldowie a. Rothschildowie — bogata i wpływowa rodzina niemieckich Żydów, zajmująca się bankowością i finansami, jedna z najbogatszych rodzin na świecie. Rodzinną firmę zapoczątkował kantor Mayera Amschela Rothschilda założony w latach 60. XVIII w. [przypis edytorski]

255. Mendelssohnowie — rodzina pochodzenia żydowskiego, do której należało wielu bankierów, a także artystów i muzyków, wywodząca się od Mosesa (Mojżesza) Mendelssohna (1729–1786), filozofa i pisarza, prekursora oświecenia żydowskiego w Europie. [przypis edytorski]

256. Bleichröderowie — potomkowie Gersona von Bleichrödera (1822–1893), niemieckiego bankiera pochodzenia żydowskiego. Był bankierem kanclerza Bismarcka, za swoje zasługi dla państwa pruskiego otrzymał tytuł szlachecki. [przypis edytorski]

257. Malaj — członek grupy ludów austronezyjskich zamieszkujących Płw. Malajski oraz część Archipelagu Malajskiego, pomiędzy płd.-wsch. Azją a Australią. [przypis edytorski]

258. ein psychischer Lustmörder (niem.) — psychiczny morderca z lubieżności, na tle seksualnym. [przypis edytorski]

259. półdziewica — kobieta mająca kontakty seksualne z mężczyznami, ale zachowująca dziewictwo; określenie zaczerpnięte z powieści fr. pisarza Marcela Prévosta pt. Les Demi-vierges (Półdziewice, 1894). [przypis edytorski]

260. asystencja (daw.) — grupa ludzi towarzyszących; świta, orszak. [przypis edytorski]

261. incorruptible (fr., ang.) — nieprzekupny. [przypis edytorski]

262. odegrywać — dziś: odgrywać. [przypis edytorski]

263. radża (sanskr.: król) — tytuł lokalnych hinduskich władców w Indiach oraz władców hinduskich i buddyjskich państw w Azji płd.-wsch.; odpowiednik tytułu książęcego. [przypis edytorski]

264. Timor — wyspa w archipelagu Małych Wysp Sundajskich, w płd.-wsch. Azji. [przypis edytorski]

265. lipoidy — lipidy, grupa naturalnych związków organicznych służących gł. do magazynowania energii lub jako składnik budulcowy komórek i tkanek, obejmująca m.in. tłuszcze i woski. [przypis edytorski]

266. prosceniowy — znajdujący się na proscenium, tj. na odsłoniętej części sceny, znajdującej się przed kurtyną. [przypis edytorski]

267.