Pożegnanie jesieni - Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (czy można czytać książki w internecie za darmo .TXT) 📖

class="foreign-word">antrakt — przerwa między jednym a drugim aktem w sztuce teatralnej, operze, koncercie. [przypis edytorski]

268. faute de mieux (fr.) — z braku lepszego. [przypis edytorski]

269. karbolowaty — przypominający karbol, żrący środek odkażający o silnym, nieprzyjemnym zapachu, daw. szeroko używany do dezynfekcji pomieszczeń i przedmiotów. [przypis edytorski]

270. Salome — żydowska księżniczka z dynastii herodiańskiej (wnuczka Heroda Wielkiego); według legendy biblijnej, gdy jej ojczym, Herod Antypas, władca Galilei, zachwycony tańcem dziewczyny obiecał spełnić każde jej życzenie, Salome za namową swej matki Herodiady zażądała głowy Jana Chrzciciela, przyczyniając się w ten sposób bezpośrednio do śmierci proroka. [przypis edytorski]

271. ganglion — zwój komórek nerwowych. [przypis edytorski]

272. blasfemia (daw., z gr.) — bluźnierstwo. [przypis edytorski]

273. Lear — bohater tragedii Shakespeare’a Król Lear, legendarny król Brytanii, popadł w obłęd, kiedy przekonał się, że dwie schlebiające mu córki, którym przekazał swoje królestwo, chcą go ubezwłasnowolnić, podczas kiedy trzecią, odmawiającą gorących zapewnień o swojej miłości do niego, uprzednio wydziedziczył i wygnał. [przypis edytorski]

274. Amazonki (mit. gr.) — plemię wojowniczych kobiet; tworzyły społeczność wyłącznie kobiecą; z potomstwa, pochodzącego z krótkotrwałych związków z mężczyznami, wychowywały jedynie dziewczęta, żeby podtrzymać ród. [przypis edytorski]

275. Lucifer (z łac.: niosący światło) — w demonologii chrześcijańskiej imię przywódcy zbuntowanych przeciw Bogu aniołów, który za karę został strącony w otchłań. [przypis edytorski]

276. blagę Bergsona (...) o tym sphexie — Bersgon rozważa zachowanie błonkówki Sphex w książce Creative Evolution (1907). [przypis edytorski]

277. Sphex (biol.) — nęk, rodzaj pasożytniczych os z rodziny grzebaczowatych, które zapuszczają swoje żądło w zwój nerwowy ofiar, po czym porażone, ale żywe zdobycze umieszczają w norce, do której składają swoje jaja, aby rozwijające się z nich larwy miały zapewnione świeże pożywienie. [przypis edytorski]

278. liszka (pot.) — gąsienica. [przypis edytorski]

279. laka — rodzaj żywicy używanej na Dalekim Wschodzie do wyrobu i malowania ozdobnych przedmiotów, najczęściej barwionej na czarno a. czerwono. [przypis edytorski]

280. ebonit (z gr. ébenos: heban) — twarde, ciemnobrązowe lub czarne tworzywo sztuczne otrzymywane w wyniku wulkanizacji kauczuku dużą ilością siarki. [przypis edytorski]

281. efemeryda — coś krótkotrwałego, przemijającego szybko i bez śladu. [przypis edytorski]

282. Wielka Wojna — określenie I wojny światowej (1914–1918) używane powszechnie w okresie międzywojennym, przed wybuchem II wojny światowej. [przypis edytorski]

283. katzenjammer (niem.) — kac; złe samopoczucie po nadużyciu alkoholu. [przypis edytorski]

284. stuła — w liturgii rzymskokatolickiej: rodzaj szarfy zawieszanej na szyi przez kapłana. [przypis edytorski]

285. brom — tu: sole bromu (bromki), powszechnie stosowane w XIX i na pocz. XX w. jako środek uspokajający i nasenny. [przypis edytorski]

286. przekonywując — dziś popr.: przekonując a. przekonywając. [przypis edytorski]

287. poziomy (daw.) — przyziemny, pospolity. [przypis edytorski]

288. nieznacznie — niezauważalnie, niepostrzeżenie. [przypis edytorski]

289. protoplazma — materia, z której składają się komórki żywych organizmów. [przypis edytorski]

290. tuberkuliczny (daw.) — gruźliczy. [przypis edytorski]

291. Nie-Boska komedia — dramat Zygmunta Krasińskiego z 1835 r. [przypis edytorski]

292. Corydon — książka André Gide’a zawierająca cztery dialogi w obronie homoseksualizmu, w formie wzorowane na dialogach sokratejskich Platona, wyd. w 1924. [przypis edytorski]

293. Gide, André (1869–1951) — francuski pisarz, laureat literackiej Nagrody Nobla (1947); indywidualista, odrzucający tradycyjne normy moralne. [przypis edytorski]

294. katalitycznie — tak jak działa katalizator chemiczny, tj. przyspieszając a. umożliwiając reakcję chemiczną, po zakończeniu której sam pozostaje niezmieniony; przen.: inicjując a. przyspieszając pewien proces. [przypis edytorski]

295. trzewiów — dziś popr.: trzewi. [przypis edytorski]

296. kondotier — w XIV–XVI w. we Włoszech dowódca oddziałów najemnych w służbie miast lub dworów książęcych. [przypis edytorski]

297. linia demarkacyjna — linia oddzielająca walczące ze sobą wojska, ustalona na czas rozejmu; tu przen.: granica. [przypis edytorski]

298. admonicja (z łac., daw.) — przygana, upomnienie. [przypis edytorski]

299. Les premières extases de la lune de miel (fr.) — pierwsze ekstazy miesiąca miodowego. [przypis edytorski]

300. les terreurs hallucinatoires, qui mènent à la folie et à la mort (fr.) — strachy halucynacji, które prowadzą do szaleństwa i śmierci. [przypis edytorski]

301. la mort (fr.) — śmierć. [przypis edytorski]

302. Gauguin, Paul (1848–1903) — francuski malarz, przedstawiciel postimpresjonizmu, w swoim charakterystycznym stylu używał uproszczonych form i malował płaskimi plamami barwnymi. [przypis edytorski]

303. Matisse, Henri (1869–1954) — francuski malarz, grafik i rzeźbiarz, najsłynniejszy przedstawiciel fowizmu, stylu charakteryzującego się użyciem żywych, kontrastowych, płaskich plam koloru. [przypis edytorski]

304. pepitowy — wykonany z pepity, tkaniny w drobną kratkę. [przypis edytorski]

305. galifety a. galife (daw.) — spodnie do wysokich butów, podobne do bryczesów; od nazwiska fr. generała Gastona de Galliffet. [przypis edytorski]

306. de Sainte Croix, Godin (zm. 31 lipca 1672) — francuski kapitan kawalerii, zasłynął przyrządzaniem trucizn oraz przekazaniem swoich umiejętności kochance, markizie de Brinvilliers, która otruła swego ojca, braci i siostrę. [przypis edytorski]

307. fibry (daw., z łac.) — włókna, nerwy. [przypis edytorski]

308. die Welt der Reiterhosen an und für sich (niem.) — świat spodni jeździeckich sam w sobie. [przypis edytorski]

309. riemannowska przestrzeń a. riemannowska rozmaitość (mat.) — typ n-wymiarowej przestrzeni metrycznej będący uogólnieniem tradycyjnej przestrzeni euklidesowej oraz przestrzeni nieeuklidesowych (eliptycznych i hiperbolicznych). [przypis edytorski]

310. przedustawna harmonia — pojęcie wprowadzone przez G. W. Leibniza, filozofa epoki oświecenia: według jego koncepcji cały świat, wszystkie ciała i dusze (umysły) są w rzeczywistości wzajemnie od siebie niezależne, ale dzięki temu, że zostały odpowiednio z góry zaprogramowane przez Boga, działają w świecie w sposób skoordynowany. Jako ilustrację Leibniz podawał przykład dwu jednakowo wyregulowanych zegarów. [przypis edytorski]

311. aphrodisiacum (łac. z gr.) — afrodyzjak, substancja powodująca zwiększony popęd płciowy lub wzmagająca potencję. [przypis edytorski]

312. zamalgamować — zlać w całość, złączyć, zjednoczyć. [przypis edytorski]

313. de Sade, Donatien-Alphonse-François (1740–1814) — kontrowersyjny pisarz francuski, krytykujący moralność i z upodobaniem przedstawiający przemoc seksualną; od jego nazwiska utworzono słowo „sadyzm”. [przypis edytorski]

314. de Rais, Gilles (1404–1440) — francuski arystokrata i dowódca wojskowy, został skazany i stracony za torturowanie, gwałty i zamordowanie kilkudziesięciu dzieci. [przypis edytorski]

315. lejbgwardii kawalergardzkom połku (ros. лейб-гвардии кавалергардском полку) — gwardyjskim pułku ciężkiej kawalerii Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]

316. zróżniczkować — dziś poza znaczeniem matematycznym: zróżnicować. [przypis edytorski]

317. wokabularz (daw.) — słownik. [przypis edytorski]

318. Panimajete gaspadá: aná byłá takaja... (ros., z wtrętem fr.) — Pamiętacie, panowie, ona była taką rudziutką Żydówką z maleńkim „pieprzykiem nie wiem gdzie, ale wreszcie”, podsadziliśmy ją na palik, a potem, pamiętacie, hrabia Burdyszew, kornet (najniższy stopniem oficer kawalerii), dragon gwardii, w polskiej służbie teraz, zrobił jej takie długie nacięcie.... [przypis edytorski]

319. kiereńszczyzna — określenie liberalnych rządów demokratycznych, których słabość ułatwia rewolucję i objęcie władzy przez komunistów; od nazwiska Aleksandra Kiereńskiego, ros. polityka, socjalisty, premiera Rządu Tymczasowego w Rosji po rewolucji lutowej, obalonego przez rewolucję październikową. [przypis edytorski]

320. atelier (fr.) — pracownia, warsztat. [przypis edytorski]

321. Kepler, Johannes (1571–1630) — niemiecki astronom i matematyk, odkrywca trzech praw ruchu planet wokół Słońca po orbitach eliptycznych. [przypis edytorski]

322. Beethoven, Ludvig van (1770–1827) — kompozytor niemiecki, zaliczany do tzw. klasyków wiedeńskich, a zarazem prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]

323. Wot kak zabawliajetsa polskij graf... (ros.) — Oto jak się zabawia polski hrabia w rewolucyjnych czasach. Truje przyjaciół, hi, hi! No, dawajcie jeszcze, hrabio. Ja rzadko, powiadają, ale mocno. W dobrym towarzystwie... [przypis edytorski]

324. Astarte a. Asztarte (mit.) — zachodniosemicka bogini miłości, płodności i wojny, królowa niebios, utożsamiana z mezopotamską boginią Isztar. [przypis edytorski]

325. Kybele (mit.) — bogini frygijska, Wielka Matka, patronka płodności i urodzaju, czczona także przez Greków i Rzymian; jej młodym kochankiem był pasterz Attis, bóg wegetacji i wiosny. [przypis edytorski]

326. Adonis (mit. gr.) — otaczany kultem piękny młodzieniec, w którym kochały się boginie Afrodyta i Persefona. Na skutek sprzeczki bogów Adonis zginął stratowany przez dzika, po czym został wskrzeszony przez Zeusa. Kult Adonisa dotarł do Grecji w okresie archaicznym z terenów bliskowschodnich. [przypis edytorski]

327. Attis, Attys a. Atys (mit.) — bóg wegetacji, odpowiednik syryjskiego Adonisa, ukochany bogini Kybele; jego samokastracja, śmierć i zmartwychwstanie odzwierciedlały cykliczne zmiany w przyrodzie. [przypis edytorski]

328. tabu — silny zakaz kulturowy robienia czegoś; także czynność, rzecz a. osoba objęta takim zakazem; pierwotnie: nietykalność, świętość. [przypis edytorski]

329. par excellence (fr.) — w całym znaczeniu tego słowa, w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]

330. teoria mnogości (mat.) — dział logiki matematycznej zajmujący się zbiorami. [przypis edytorski]

331. Wittgenstein, Ludwig (1889–1951) — austriacki filozof, jeden z najbardziej wpływowych filozofów XX w., zajmujący się głównie logiką, filozofią języka i filozofią umysłu. [przypis edytorski]

332. Śmierć kończy nierozwiązalne rachunki — życia się lękam i jego tajemniczych mroków — parafraza zdania T. Micińskiego z tekstu Fundamenty Nowej Polski z tomu szkiców Do źródeł duszy polskiej (1906). [przypis edytorski]

333. Syriusz, Wega, Aldebaran — bardzo jasne gwiazdy nieba północnego. [przypis edytorski]

334. en règle (fr.) — jak należy, zgodnie z zasadami. [przypis edytorski]

335. la fée blanche (fr.) — biała wróżka. [przypis edytorski]

336. Rops, Félicien (1833–1898) — belgijski grafik, znany gł. ze swoich litografii i akwafort o tematyce erotycznej i satanistycznej. [przypis edytorski]

337. Munch, Edvard (1863–1944) — norweski malarz i grafik, prekursor ekspresjonizmu, autor sugestywnych, pełnych ekspresji kompozycji, wyrażających przygnębienie, lęki i obsesje. [przypis edytorski]

338. pochmielje (ros.) — przepicie, stan po nadużyciu alkoholu. [przypis edytorski]

339. chloral — bezbarwna, oleista ciecz o drażniącym zapachu używana dawniej powszechnie jako środek uspokajający i nasenny. [przypis edytorski]

340. pasy magnetyczne — ruchy rąk stosowane w dawnej metodzie leczenia wymyślonej przez F. Mesmera, mające powodować uregulowanie przepływu tzw. magnetyzmu zwierzęcego, krążącego w ciele pacjenta. Mimo obalenia w 1784 teorii Mesmera jako nienaukowej, „magnetyzowanie” stosowano jako zabieg leczniczy przez cały XIX w. aż do lat 20. XX w. [przypis edytorski]

341. fagas (daw., pogard.) — służący, lokaj, sługus. [przypis edytorski]

342. szlus (pot., z niem.) — koniec. [przypis edytorski]

343. dryńdziarz (daw. pot.) — dorożkarz. [przypis edytorski]

344. inszy (daw., gw.) — inny. [przypis edytorski]

345. Lechoń, Jan, właśc. Leszek Serafinowicz (1899–1956) — poeta, krytyk literacki i teatralny, współtwórca grupy poetyckiej Skamander, redagującej miesięcznik o takim samym tytule. Był autorem m.in. tomiku wierszy pt. Srebrne i czarne (1924). [przypis edytorski]

346. contrarié (fr.) — zirytowany, rozdrażniony. [przypis edytorski]

347. au fond (fr.) — w głębi. [przypis edytorski]

348. katalicznie — dziś: katalitycznie. [przypis edytorski]

349. prelud — preludium, instrumentalny wstęp do dłuższego utworu muzycznego. [przypis edytorski]

350. kwas siarczany (daw.) — kwas siarkowy, silnie żrący kwas nieorganiczny. [przypis edytorski]

351. alembik — dawne naczynie laboratoryjne służące do destylacji cieczy. [przypis edytorski]

352. synkopa (muz.) — rodzaj zaburzenia naturalnego rytmu w toku utworu; zjawisko polegające na przesuwaniu akcentu metrycznego na dźwięk nieakcentowany, wykorzystywane jako środek stylistyczny w muzyce jazzowej i bluesie. [przypis edytorski]

353. maniwelka (z fr. manivelle) — rączka, korba. [przypis edytorski]

354. fetysz — w religiach pierwotnych: przedmiot mający nadprzyrodzoną moc. [przypis edytorski]

355. magnetyzer (daw.) — hipnotyzer. [przypis edytorski]

356. Drop this subject please (ang.) — porzuć ten temat, proszę. [przypis edytorski]

357. jarzębowy — przym. od jarząb (rodzaj drzewa z rodziny różowatych, którego jednym z gatunków jest jarząb pospolity, czyli jarzębina). [przypis edytorski]

358. Stryjeński, Karol (1889–1932) — architekt, profesor krakowskiej ASP, działacz Towarzystwa Tatrzańskiego; zaprojektował mauzoleum Jana Kasprowicza i Wielką Krokiew w Zakopanem. [przypis edytorski]

359. blasfemia (daw., z gr.) — bluźnierstwo. [przypis edytorski]

360. Stryjeńska, Zofia (1891–1976) — polska malarka i graficzka, reprezentantka art déco, zajmująca się