Krysia bezimienna - Antonina Domańska (dostęp do książek online .txt) 📖
Do dwórek królowej Anny dołącza Marysia Krupska, by kontyunować naukę i służyć jej. Marysia nie przybywa jednak sama — towarzyszy jej kilkuletnia Krysia, której pochodzenie jest nieznane.
Dziewczynka początkowo jest nieodłączną towarzyszką dwórki, jednak z biegiem czasu zaczyna się usamodzielniać i staje się ulubienicą królowej. Pewnego dnia tylko dzięki natychmiastowej reakcji dworskiego pieska zostaje wyratowana od porwania przez tajemniczego mężczyznę. Wygląda na to, że ktoś dybie na życie Krysi…
Krysia Bezimienna to jedna z powieści historycznych dla dzieci autorstwa Antoniny Domańskiej, tworzącej na początku I połowy XX wieku. Utwór powstał w 1914 roku. Pisarka zasłynęła jako autorka tego typu utworów prozatorskich, w których przystępną fabułę, bliską dziecięcej rzeczywistości, łączyła z faktami historycznymi.
- Autor: Antonina Domańska
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Krysia bezimienna - Antonina Domańska (dostęp do książek online .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Antonina Domańska
A na dolę tłumy ludu, z trudem utrzymywane w jakiej takiej karności przez straż miejską i halabardników, tłoczyły się podwójnym murem, zostawiając z musu wolne przejście hufcom.
Samych żołnierzy pancernych, na rosłych, olbrzymiej siły rumakach, było półtora tysiąca. Postępowali trójkami, proporce mieli różnobarwne, złotem i srebrem malowane, konie rotmistrzów były okryte siatką złotą lub srebrną, inne blachami zdobnymi w drogie kamienie. To znów czapraki jedwabne, kunsztownie haftowane, klejnotami przetykane. Strzemiona, wędzidła, zamiast uzd łańcuchy, wszystko było szczerozłote, a przynajmniej srebrne. Na łbach końskich kity z białych piór. Słowem, było się czemu napatrzeć, choćby tylko rumaki podziwiając.
Gdy przeminęli pancerni, ukazał się oddział janczarów z turecka przybranych, dalej trębacze i znowu oddziały wojska, z muzyką na czele, sprawnie i do taktu, a ciągle trójkami. Niektóre chorągwie liczyły po sześciuset ludzi.
— O matusiu... o chrzestna matko... prędzej, prędzej, na Boga! — krzyknęła Zośka Danigielówna, córka rajcy miejskiego i właściciela kamienicy Pod Jastrzębiem. — Ady spieszcie się... wilcy jadą!
— Cóż za koszałki opałki! Ludzi wilkami robisz?
— No, patrzcie sami, jak się przystroili; czymże ich nazwać, jak nie wilkami?
— Sprawiedliwie dziecko gada — stanęła w obronie swej chrześnicy pani Bonarowa, synowa starosty — przyjrzyjcie się bacznie, co za błazeństwa kunsztowne: na końskiej głowie umocowany wilczy łeb, wedle szyi sterczą łapy, a cała skóra precz na żołnierzu położona, jeszcze i ogon mu się na ramieniu chybocze.
— Jak Balcera miłuję, prawda — przyznała kiwając głową pani Danigielowa. — A to im się pomysłów przebrało! Pogańskie zabawki, dzikie bestie ze siebie robić. I tyle tego! Chyba ze dwustu tych wilkołaków jedzie... Straszne sądy boskie!
— Ale za to ci, co teraz idą, piękni na podziw! O matusiu, matusiu... aże się serce do nich wyrywa!
— Powiedz onemu, że głupie, niech się nie wyrywa!
— Jadą, jadą, jadą, po trzech, tam ta ram, tam ta ram... adamaszek zielony, przez ramię łańcuch złoty, w ręku dzida z białym proporcem. Ach... znowu insi! Szkarłatno ubrani z zapuszczonymi przyłbicami! A konie... jak to nóżkami przebierają, z drobniuchna, niczym panienki w tańcu. Tu znowu Tatarowie jacyś... niechby prędzej przeminęli, bo tam z bramy coś okrutnie cudnego zbliża się ku nam. Niechże pani matka sami patrzą, bo znowu będą przyganiali, żem zełgała. Dziwolągi jakieś abo diabły, abo zamorskie bydło, czy co takiego?
Zbita ciżba ludu parła ku środkowi ulicy, nie pomogły gęste razy wymierzane szczodrze przez ceklarzy85 na wszystkie strony, wolna przestrzeń wzdłuż ulicy zwęziła się znacznie, nowe oddziały przesuwały się z trudnością.
Kompania strojna i konie dzielne, ale o to mniejsza, takich i piękniejszych już dwadzieścia przejechało; nie żołnierzy lud okrzykami przyjmuje. Dwóch pachołków w modrych kubrakach z czerwonymi pasami prowadziło luzem jakieś cudaczne zwierzęta. Były to, co prawda, najzwyklejsze w świecie konie, ale przeinaczone do niepoznania. Jeden miał sierść pstrokatą, krętą i długawą jak u barana. Drugiemu przyprawiono u przednich łopatek skrzydła, do pyska dziób ogromny, zakrzywiony, do kopyt szpony. Można go było wziąć za jakiegoś hipogryfa lub smoka.
Tłum nie posiadał się z radości. Klaskano w ręce, huczały przeraźliwe wrzaski, stary i młody zanosił się od śmiechu... A konie, prowadzone u pysków, stąpały z dostojną powagą, co potęgowało jeszcze wesołość widzów poza wszelkie granice.
Szczęściem dwa potwory wkroczyły w rynek, aby tam święcić nowe tryumfy, a od bramy posuwała się kompania, przybrana w czarny aksamit i na karych koniach. W innym dniu wyglądałoby to poważnie, nawet smutnie, ale dziś, po tak różnobarwnych, jaskrawych strojach, ten oddział czarnych żołnierzy był odpoczynkiem dla oczu, a przedstawiał się wielce wspaniale. Jako odszkodowanie za czarną barwę swych szat prowadzili przodem konia zaszytego w niedźwiedzią skórę.
Były roty przybrane z węgierska, inne z włoska, sześćdziesięciu dworzan pana Firleja w pąsowym aksamicie, bramowanym sobolami, dalej dwór biskupa krakowskiego czarno ze złotem, trzystu rajterów na doborowych, fryzyjskich86 koniach, kilkuset łuczników i jeszcze, i jeszcze, i ciągle nowe hufce wynurzały się spod sklepienia Floriańskiej bramy. Aż tu, gdy gawiedź uspokojona po niedawnych wybrykach już tylko półgłosem wyrażała pochwały przejeżdżającym wojskom, nowy okrzyk zachwytu i zdumienia popłynął falą aż ku rynkowi: oto ukazali się rycerze z bajki! Na bułanych koniach o jasnych grzywach i jasnych długich ogonach — jechali piękni, młodzi, strojni w karmazynowy atłas, gęsto srebrem i złotem szyty. Za każdym jeźdżcem przymocowany do grzbietu wierzchowca rozpościerał skrzydła łabędź biały... Było tych rycerzy dwustu.
Za nimi postępowało stu lekko zbrojnych, koń i człowiek w lamparcich skórach. Aż się dziwowano, skąd wzięto tyle skór, tak rzadkich w owych czasach.
Krótki dzień zimowy miał się już ku schyłkowi, a coraz nowe roty płynęły i płynęły jak rzeka. Mrok zapadał, gdy się pojawili dygnitarze Korony i Litwy i przedniejsi panowie z dworu królewskiego. Ich przejazd trwał dwie godziny.
Na ganku nad bramą Floriańską, na murach miejskich i w rynku, płonęły smolne beczki. Było już około ósmej, gdy wtem dano ognia ze wszystkich dział, jakie się w mieście znajdowały. Huk armat wstrząsnął murami... królewski rumak przestąpił wrota bramy Floriańskiej.
Henryk Walezjusz jechał bardzo powoli, pod baldachimem, niesionym przez ośmiu rajców miejskich.
Serce pani Danigielowej zamierało z dumy i rozkoszy... toć jej Baltazar był jednym z ośmiu!
Z obu stron ulicy szła gwardia halabardników z pochodniami i strzelcy gaskońscy. Król miał na sobie ferezję aksamitną, rysiami podbitą, bramowaną lamą srebrną; na głowie czapkę podobnąż, na której jarzyły się brylanty i szmaragdy.
Tłumy witały pana nie cichnącymi ani na chwilę okrzykami: „Niech żyje”, a on uśmiechał się blado i łaskawym skinieniem ręki odpowiadał.
Na rynku krakowskim wzniesiono łuk triumfalny, na którym osadzony był z wielką sztuką orzeł biały, jako herb Rzeczypospolitej; na piersiach miał lilie87 francuskie. Gdy się król zbliżał, ów orzeł roztworzył skrzydła, jakby chciał lecieć na powitanie miłościwego pana. Pod orłem znajdowały się wiersze łacińskie następującej treści:
Nasz Orle, ty wróżb rodzicielu w królestwie powietrznych skrzydlaczów.
Kwitnące na sercu twym dziś co wróżą Lilie te nam?
To wróżą, iż nasza Sarmacja pod królem Henrykiem zakwitnie!
Niemal tuż za baldachimem jechało pięciu braci Zborowskich: Piotr, Jan, Andrzej, Krzysztof i Samuel. Posłowie francuscy mieli aż nadto sposobności, by zmiarkować, kto był podczas elekcji za Henrykiem, a kto przeciw. Powiadomili też młodego księcia, jeszcze zanim z Paryża wyjechał, że silnej partii Zborowskich zawdzięcza na pewne koronę. Gdyby ten ród potężny ze swymi posłusznymi stronnikami chciał osadzić na tronie innego księcia, niezawodnie by tego dokazał.
Król był młody, lecz roztropny: umiał sobie ludzi jednać miłym obejściem; łagodność i uprzejmość jego była niemal przysłowiowa; gdy jeszcze chciał szczerze przywiązać kogo do siebie, łaskawe słowa miodem płynęły z ust jego. Wstępując na ziemię polską powitał Zborowskich niemal serdecznie, mówił z nimi poufale, jak z przyjaciółmi, nie jak z poddanymi. Piotrowi, najstarszemu z braci, dał do zrozumienia, że pragnie ich wszystkich mieć zawsze blisko siebie.
Bokiem ulicy, pomieszani z gwardią gaskońską, jechali dworzanie królewskiego orszaku... Było tam dwóch paziów kasztelańca Samuela, rękodajni wojewodów Piotra i Jana, giermek Andrzeja i pacholik Krzysztofa.
Jędruś Chwalibóg wypatrywał oczy na wspaniałości i bogactwa, których się tu na jeden dzień tyle zebrało, ile przez długie życie człowiek ani nawet we śnie nie zobaczy. Starszy od niego Michał Niemcewicz, ze świty Piotra Zborowskiego, pokpiwał z oszołomionej miny chłopca i droczył się z nim jak z dzieckiem; Jędruś obracał wszystko w śmiech albo odgryzał się, jak mógł.
— Jak ci się zda, Michał, miłościwy pan musi być srodze umęczony dzisiejszym dniem? Takie długie, nudne oracje w Rabsztynie, w Balicach i do Krakowa nim się dostał... ja, gdybym był królem, dawno bym konia wypuścił, aby co najrychlej do izby i do łóżka.
— Ano, pewno; prawda twoja; inoś zabaczył88, że prócz ceregieli z rycerstwem i uprzejmego poglądania na rozwrzeszczany motłoch, musi nasz miłościwy pan jeszcze do katedry.
— Taak? Nie jutro rano?
— Ot, katolik, a dziwuje się. Wszak ci waszemu zabobonowi gwoli, musi poklęknąć tam i sam, to pocałować jaką spróchniałą kość, ówdzie pokłonić się tej pannie.
— Milcz, bezbożniku przeklęty! — syknął paź podsuwając pobladłą od gniewu twarz do dworzanina. — Jeszcze jedno słowo, a nie pytam na nijakiego króla, ino ci łeb rozwalęl
— Ciszej, ciszej, synku... pierwej bym ja tobie gnaty pogruchotał, zanimbyś do mego łba się dobrał. To ci pchła czupurna dopiero! Pożartować z nim nie lza89, od razu kara.
— Dworuj90 sobie ze mnie, ile wola, nic ci za to; ale od Panienki Najświętszej wara!
— No, no, spokój... ludzie na nas patrzą. Kto cię tam wiedział, żeś taki zaciekły papista; mniemałem, że u pana kasztelanica w służbie dawno ci te baje wywietrzały z głowy.
— Znowu zaczynasz?
— No, nie; już nic nie gadam. A nie myśl przypadkiem, wróblu, żeś mnie przestraszył; w dwóch palcach zdusiłbym cię, dlatego mię twoje groźby śmieszą, nie gniewają.
Podjeżdżano pod wawelską górę: minięto most zwodzony, przed schodami katedry Henryk Walezjusz zsiadł z konia. Biskup krakowski w otoczeniu opatów i kanoników przyjął miłościwego pana, powitał go krótką oracją i znów pod baldachimem wprowadzono króla do kościoła. Organy brzmiały hucznie; kaplica św. Stanisława na środku nawy głównej płonęła blaskiem tysiąca świec. Biskup warszawski oczekiwał przy ołtarzu na jego królewską miłość w kapie ze szczerozłotej lamy i infule św. Stanisława. Henryk Walezjusz wszedł za ogrodzenie, przykląkł na stopniu i pocałował relikwie świętego patrona Polski.
— A co, nie mówiłem? — mruknął zjadliwie Niemcewicz.
Po krótkiej modlitwie, bez śpiewu i ostentacji, gdyż król uskarżał się na wielkie zmęczenie, wojewoda Firlej, starosta Bonar i dwaj Zborowscy zaprowadzili go do komnat.
— Najmiłościwszy pan rozkaże zapewne przywołać służbę i raczy się udać natychmiast na spoczynek? — spytał Firlej. Król spojrzał nań i westchnął.
— Nie; nie może to być; małą chwilkę zaczekawszy, muszę się przebrać i z wizytą do infantki. Proszę wysłać podkomorzego, by miłościwą królewnę zapytał, czy zechce mię przyjąć.
— Właściwie... dość czasu byłoby jutro... — nieśmiało doradzał Bonar.
— Nie, to byłoby niegrzecznie. A niegrzecznym być nie umiem i nie chcę.
Samuel Zborowski szepnął Firlejowi na ucho:
— Ja pójdę dać znać jej miłości o królewskich odwiedzinach; rad bym ją widział; zawsze wielce łaskawa dla mnie.
— Idź, wasza miłość, i owszem.
Kasztelanie wymknął się z komnaty, skinął ręką na pazia czekającego w antykamerze91, wyszli na korytarz.
— Biegaj mi w te pędy na pokoje miłościwej królewny i ślij pazia do niej, zali raczy mnie przyjąć natychmiast w sprawie niezmiernej wagi. No, jeszcześ tu?
Jędruś chciał odpowiedzieć, że nie wie, gdzie mieszkanie jej miłości, ale przyznać się, że czegoś nie rozumie, że sobie nie umie dać rady, byłoby wstydem dla porządnego pazia. Kopnął się więc prosto przed siebie, aż biały kurz wzbił się za nim z podłogi. Pierwszego dworzanina, na którego się natknął, spytał o drogę i już biegł dalej, jakby u siebie w domu. W kilka minut wracał naprzeciw swego pana.
— Miłościwa królewna uprzejmie oczekuje waszej wielmożności.
— Idź przodem. Zaczekasz u drzwi.
Bytność pana Samuela ograniczyła się tylko na ucałowaniu ręki królewny i oznajmieniu jej wizyty najjaśniejszego pana; za to Jędruś obrzucił komnatę ciekawym wzrokiem i uśmiechnął się.
Na ławie pod oknem siedziało czarnowłose dziewczątko z głębokimi jak noc oczyma, z dziecinną, wesołą buzią.
Spojrzeli na siebie.
Dziewczyna zesunęła się z ławki bez szmeru i popod ścianą, na paluszkach, zbliżyła się do drzwi.
— Jędruś...
— Krysia... — wyszeptali jednocześnie.
— Gdybym nie wiedział, żeś to ty, nigdy bym cię nie poznał... takeś urosła.
— Co? Naprawdę? Ogromnam?
— Niczym wielkolud; ażem się zaląkł.
— Proszę bardzo, nie dworuj sobie ze mnie... już kończę dziewięć lat!
— A ja skończyłem piętnaście.
— Przyjdziesz tu jeszcze?
— Pewno nie, ale i tak się zobaczymy w tych dniach. Ja cię będę upatrował między pannami jej miłości, a ty zapamiętaj barwę Zborowskich, to mię zawdy znajdziesz wpośród dworzan. Kukłami bawisz się jeszcze?
— A jakże, mam ich ze trzydzieści, a strojne!... Jako życie nie będę miała takich aksamitowych sukienek ani takich złotych przepasek jak one.
— Będziesz mieć szaty ze złotogłowiu, a pasy diamentami sadzone...
— To dopiero! Jakimże cudem?
— Nijakim. Ino gdy dorosnę, pójdę na wojnę, łupu do dom przyniosę drogocennego pełne skrzynie.
— Daj ci Boże... ale cóż mi z tego przyjdzie?
— Co? Ożenię się z tobą i wszelakimi dobrociami cię obsypię. Ino czy mnie będziesz chciała?
— Nie mam ani braciszka, ani siostrzyczki; biednam sierotka.
— Alem cię okrutnie upodobał...
— I ja ciebie.
— Uciekaj... uciekaj... coby nas nie połajano.
Zborowski opuścił komnatę. Krysia schowała się w ciemny kącik za ławę. Dwaj śliczni paziowie stanęli po dwóch stronach rozwartych podwoi; marszałek dworu raz jeszcze oznajmił najjaśniejszego pana, król Henryk wszedł do komnaty.
Strojny był francuską modą w aksamitny, kusy ubiór z szeroką dokoła szyi krezą, z bufiastymi rękawami, ściągniętymi trzykrotnie złotą wstęgą i zakończonymi cieniutką koronką, opadającą na alabastrowobiałe, wypieszczone rączki. Ciemnopopielate, jedwabne trykoty przylegały do nóg jak oklejone. Safianowe trzewiki dopełniały ubioru. Lewą ręką przytrzymywał brylantami sadzoną rękojeść szpady, prawą uchylał płaskiego beretu, kłaniając się z wykwintnym wdziękiem królewnie.
Henryk Walezjusz, nie znający innych języków prócz francuskiego, pewny był, że mu przyjdzie posługiwać się tłumaczem; jednak nie darmo Anna Jagiellonka była córką niewiasty słynnej z uczoności92; powitała króla swobodnie w jego ojczystej mowie, dziękując zarazem za wielką łaskę, jaką jej swym przybyciem okazał.
— Nie zaznałbym spokoju ni zadowolenia, pókibym nie spełnił najmilszego sercu obowiązku poznania najdostojniejszej infantki — odpowiedział z nowym ukłonem.
Anna zarumieniła się aż po czoło i wskazała wysokie krzesło z oparciem.
— Jakoż się powiodła droga waszej królewskiej miłości? — spytała.
— Najpomyślniej i najdogodniej; a naród polski, począwszy od sfer najwyższych (nowy ukłon i wymowne spojrzenie) aż do pospólstwa ulicznego jest najsympatyczniejszym narodem w Europie. Serce moje oddaję Polakom bez podziału.
Oczy królewny zajaśniały jakby odblaskiem dawnej, uroczej młodości.
— Lecz co widzę?... Najmiłościwsza infantka w żałobnej szacie93? Toż nie smutek nas czeka, śmiem tuszyć, ino pogodne dni po frasobliwych nastaną. Wysłuchajcie pierwszej prośby swego sługi, a da Bóg, w przyszłości najbliższej przyjaciela, i przystrójcie się jasno, barwno, jako jasnej i słonecznej doli mi życzycie. A może się mylę?
— Najmiłościwszy panie, od jutra nie ujrzycie mnie już w czerni, rada przyrzekam.
Król powstał.
— Gdyby nie późna godzina, przykrzyłbym się waszej miłości dłużej; odkładam do jutra i najbliższych
Uwagi (0)