Chleb rzucony umarłym - Bogdan Wojdowski (biblioteka naukowa online .txt) 📖

szana habaa be Jeruszalaim (hebr.) — dosł.: w przyszłym roku w Jerozolimie; życzenia, jakie tradycyjnie składają sobie wyznawcy judaizmu podczas sederu, tj. uroczystej wieczerzy w Święto Pesach (Paschy). [przypis edytorski]

189. alle, alle Menschen weg nach Madagaskar (niem.) — wszyscy, wszyscy ludzie precz, na Madagaskar. [przypis edytorski]

190. Le szana habaa be Jeruszalaim (hebr.) — dosł.: w przyszłym roku w Jerozolimie; życzenia, jakie tradycyjnie składają sobie wyznawcy judaizmu podczas sederu, tj. uroczystej wieczerzy w Święto Pesach (Paschy). [przypis edytorski]

191. rodał — zwój Tory; Pismo Święte. [przypis edytorski]

192. mues (gw. środ.; z jid.) — pieniądze. [przypis edytorski]

193. kejsef (gw. środ., z jid.) — złoto i srebro (w języku złodziejskim). [przypis edytorski]

194. Halt! Halt! Halt alle bis auf den letzten (niem.) — Stać! Stać! Stać wszyscy do ostatniego. [przypis edytorski]

195. parabellum — rodzaj pistoletu. [przypis edytorski]

196. leica — tu: aparat fotograficzny (od nazwy własnej firmy produkującej sprzęt fotograficzny i optyczny). [przypis edytorski]

197. Hilfe (niem.) — pomocy. [przypis edytorski]

198. Lotte, was ist los (niem.) — Lotte, co się dzieje? [przypis edytorski]

199. Bei Gott, das geht über alle Begriffe. Hier darf man nicht gehen (niem.) — Na Boga, to przechodzi wszelkie pojęcie. Tu nie można chodzić. [przypis edytorski]

200. abtreten (niem.) — odstąpić, odejść; odmaszerować. [przypis edytorski]

201. Wie alt bist du? Sprich (niem.) — Ile masz lat? Mów. [przypis edytorski]

202. Vierzehn, Herr Oberleutnant — Czternaście, panie poruczniku. [przypis edytorski]

203. du (niem.) — tu: a ty? [przypis edytorski]

204. zwölf (niem.) — dwanaście. [przypis edytorski]

205. das genügt (niem.) — to wystarczy. [przypis edytorski]

206. Bei Gott, das geht über alle Begriffe. Es ist schmutzig dort. Bei solchen Wetter der Staub setzt sich in die Kleider und das schneidet mir ins Herz (niem.) — Na Boga, to przechodzi wszelkie pojęcie. Tam jest brudno. Przy tej pogodzie pył osiada na ubraniach, a przez to serce mi się kraje. [przypis edytorski]

207. Lotte, wonach schmeckt das? Wonne! Schnauben Sie nach Luft (niem.) — Lotte, czym to pachnie? Rozkosz! Niech pani odetchnie tym powietrzem. [przypis edytorski]

208. Gott behüte (niem.) — broń Boże. [przypis edytorski]

209. Pfui! Kurt, das ist schwer, ja, unmöglich (niem.) — Fu, Kurt, co za zaduch, tak, nie do wytrzymania. [przypis edytorski]

210. ein Gedanke steigt mir auf (niem.) — pewna myśl przyszła mi do głowy. [przypis edytorski]

211. Ruhe! Was wird er wohl sagen (niem.) — Cisza! Co on nam tu powie? [przypis edytorski]

212. Ich bitte, sagen Sie, Kurt (niem.) — Proszę, niech pan powie, Kurt. [przypis edytorski]

213. Meine Damen und Herren, da liegt der Hund begraben (niem.) — Drogie panie i panowie, tu leży pies pogrzebany. [przypis edytorski]

214. Ja, ja, ein Mann, ein Wort. Aber noch mein Vater pflegte zu sagen: da liegt der Hund begraben. Ich sage: da liegt der Jude begraben (niem.) — Tak, tak. Jeden człowiek, jedno słowo. Ale jeszcze mój ojciec mawiał: tu leży pies pogrzebany. Ja mówię: tu leży Żyd pogrzebany. [przypis edytorski]

215. Mit der Zeit pflückt man Rosen, Oswald (niem.) — Z czasem będzie się tu zbierać róże, Oswald. [przypis edytorski]

216. Bravo, Oswald! Wunderbar, Kurt! Tränen standen mir in den Augen (niem.) — Brawo, Oswald! Cudownie, Kurt! Aż mi łzy stanęły w oczach. [przypis edytorski]

217. Wie gut es sich trifft, Oswald? Oswald, ich habe eine Bitte an Sie (niem.) — Jak to dobrze się spotkać, Oswald. Mam do pana prośbę. [przypis edytorski]

218. Was befehlen Sie, mein Schatz (niem.) — Co pani rozkaże, mój skarbie. [przypis edytorski]

219. bitte schön (niem.) — bardzo proszę. [przypis edytorski]

220. O ja, mein Schatz, aber zur grösseren Sicherheit, haben Sie Geld bei sich (niem.) — O tak, mój skarbie, ale dla większego bezpieczeństwa, czy ma pani ze sobą pieniądze? [przypis edytorski]

221. Oswald, Oswald, eine treue Seele... Das ist nicht mit Gold aufzuwiegen (niem.) — Oswaldzie, Oswaldzie, poczciwa duszo... Tego się nie da zrównoważyć pieniędzmi. [przypis edytorski]

222. Damen und Herren, still (niem.) — panie i panowie, spokojnie. [przypis edytorski]

223. Totenstille (niem.) — śmiertelny spokój. [przypis edytorski]

224. Nicht wahr (niem.) — czyż nie; nieprawdaż. [przypis edytorski]

225. Bei Gott, es ist zum Totlachen (niem.) — na Boga, można skonać ze śmiechu. [przypis edytorski]

226. Damen und Herren, jetzt Totalansicht (niem.) — panie i panowie, a teraz ujęcie totalne. [przypis edytorski]

227. Leute zur Arbeit. Los, los (niem.) — Ludzie, do roboty. Dalej, dalej. [przypis edytorski]

228. Was ist los? Das Schlimmste ist zu befürchten (niem.) — Co się dzieje? Należy obawiać się najgorszego. [przypis edytorski]

229. ans Werk (niem.) — do pracy (tryb rozk. czas.). [przypis edytorski]

230. Meine Damen, Herren. Bitte jetzt aufstellen Sie sich. Das Gewitter zieht auf. Schnell! Aber doch sicher treten Sie ans Licht. Ans Licht! Gut, gut. Momentverschluss hundert... Mollig Bildchen. Lotte! Lotte, halten Sie sich rechts. Jetzt. Ich schiesse, bums! Danke (niem.) — Drogie panie i panowie. Proszę teraz się ustawić. Nadciąga burza. Szybciej! Ale wejdźcie państwo w światło. Na światło! Dobrze, dobrze. Czas migawki na setkę... Przyjemny obrazek. Lotte! Lotte, niech pani trzyma się prawej strony. Teraz. Strzelam, bum! Dziękuję. [przypis edytorski]

231. Jodallali-iii — zapis dźwięku odpowiadającego tzw. jodłowaniu, będącemu elementem tradycyjnego śpiewu górali z Tyrolu. [przypis edytorski]

232. Mein Liebchen komm zurück (niem.) — wróć, moja ukochana. [przypis edytorski]

233. Mit ein Blumenstrauss (niem.) — z bukietem kwiatów. [przypis edytorski]

234. Mit wendender Post (niem.) — z powrotną pocztą. [przypis edytorski]

235. Halt, eine wunderschöne Bildfläche. Nochmals (niem.) — Stop, co za cudownie piękny widok. Jeszcze raz. [przypis edytorski]

236. Ruhe... Bums! Totalansicht (niem.) — Cisza... Bum! Ujęcie totalne. [przypis edytorski]

237. da kommt er (niem.) — tam idzie. [przypis edytorski]

238. Was? Was... pfui, tun Sie es ja nicht. Wie sind Sie darauf gekommen (niem.) — Co? Co... fuj, niech pan tego nie robi. Jak pan do tego doszedł? [przypis edytorski]

239. Jawohl, mein Schatz, es kam mir in den Sinn (niem.) — Tak jest, mój skarbie, przyszło mi do głowy... [przypis edytorski]

240. meiner Treu, er ist kinderlieb (niem.) — mój poczciwiec, on tak lubi dzieci. [przypis edytorski]

241. Die Krankheit tritt verheerend auf, Oswald (niem.) — Choroba robi tu katastrofalne postępy, Oswald. [przypis edytorski]

242. jawohl, je eher, je lieber (niem.) — tak jest, im większe, tym lepiej. [przypis edytorski]

243. feldgrau (z niem.) — kolor charakterystyczny dla mundurów polowych, szarozielony. [przypis edytorski]

244. Auf die Seite. Los (niem.) — Na bok. Dalej (tryb rozk. czas.). [przypis edytorski]

245. kejsef (gw. środ., z jid.) — złoto i srebro. [przypis edytorski]

246. do motja (gw. środ.) — do spółki. [przypis edytorski]

247. kejsef (gw. środ., z jid.) — złoto i srebro. [przypis edytorski]

248. ligać (gw., daw.) — wierzgać, kopać. [przypis edytorski]

249. dać zeks (gw. środ.) — dać cynk; dać znać; powiadomić. [przypis edytorski]

250. chałef (gw. środ., z jid.) — policjant, agent policyjny. [przypis edytorski]

251. chatranka (gw. środ., z jid.) — patrol policyjny; przeszukanie policyjne. [przypis edytorski]

252. mieć cykorię (gw. środ.) — bać się. [przypis edytorski]

253. kuszer (gw. środ.) — łupy złodziejskie większej wartości. [przypis edytorski]

254. zejwech (gw. środ.; z jid.) — złodziej kieszonkowy. [przypis edytorski]

255. tycer (gw. środ.) — złodziej stojący na czatach, zasłaniający kradzież, obserwator; pomagier złodziejski. [przypis edytorski]

256. omnibus (z łac. dosł. omnibus: dla wszystkich) — daw. miejski środek transportu publicznego; wagonik na kołach wyposażony w ławki dla pasażerów, ciągnięty przez konie; właśc. stosowany od XVII do XIX w., a następnie zastąpiony przez autobus. [przypis edytorski]

257. szmondak (z jid.) — człowiek małej wartości; w gw. środ.: złodziej kradnący rzeczy małej wartości; też wulg.: dupek, łajza itp. [przypis edytorski]

258. orczyk (z niem. Ortscheit) — tu: poziomy drążek służący do połączenia uprzęży koni pociągowych z pojazdem. [przypis edytorski]

259. Aber doch sicher treten Sie ans Licht. Ans Licht (niem.) — Niechże pan wejdzie dokładnie w światło. W światło. [przypis edytorski]

260. żółty — tu: funkcjonariusz policji żydowskiej w getcie. [przypis edytorski]

261. Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”; następnie zaś, od 22 lipca 1942 r. (tj. od rozpoczęcia akcji likwidacyjnej mającej na celu wymordowanie wszystkich uwięzionych uprzednio w gettach Żydów) miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych do obozu zagłady w Treblince. [przypis edytorski]

262. Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”; następnie zaś, od 22 lipca 1942 r. (tj. od rozpoczęcia akcji likwidacyjnej mającej na celu wymordowanie wszystkich uwięzionych uprzednio w gettach Żydów) miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych do obozu zagłady w Treblince. [przypis edytorski]

263. es lebe Staat, es lebe Krieg (niem.) — niech żyje państwo, niech żyje wojna. [przypis edytorski]

264. heil Hitler (niem.) — niech żyje Hitler; cześć Hitlerowi. [przypis edytorski]

265. Rattenrein (niem.) — odszczurzanie. [przypis edytorski]

266. Auf die Strasse raus! Schnell, Jude, herunter Schwein. Aber los! Los (niem.) — Wynocha na jezdnię! Szybciej, Żydzie, zejdź, świnio. Ale już! Dalej no. [przypis edytorski]

267. Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”; następnie zaś, od 22 lipca 1942 r. (tj. od rozpoczęcia akcji likwidacyjnej mającej na celu wymordowanie wszystkich uwięzionych uprzednio w gettach Żydów) miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych do obozu zagłady w Treblince. [przypis edytorski]

268. żółci OD-mani — tu: funkcjonariusze żydowskiej służby porządkowej w getcie. [przypis edytorski]

269. ah so (niem.) — ach, tak. [przypis edytorski]

270. Du, Lumpenhund. Vater? Das macht nichts. Ein Schuss, ein Mensch... es ist aus mit ihm (niem.) — Ty szmato. Ojciec? To nic nie znaczy. Jeden strzał, jeden człowiek... już po nim. [przypis edytorski]

271. Umschlagplatz (niem.) — dosł.: plac przeładunkowy; tu: poprowadzona od Dworca Gdańskiego w Warszawie bocznica kolejowa wraz z magazynami, zlokalizowana u zbiegu ulic Stawki i Dzikiej, służąca wymianie towarowej między gettem warszawskim a tzw. „stroną aryjską”; następnie zaś, od 22 lipca 1942 r. (tj. od rozpoczęcia akcji likwidacyjnej mającej na celu wymordowanie wszystkich uwięzionych uprzednio w gettach Żydów) miejsce, gdzie gromadzono ludzi wywożonych do obozu zagłady w Treblince. [przypis edytorski]

272. czarni — tu: żołnierze gestapo (od koloru munduru). [przypis edytorski]

273. dek — kryty pomost a. pokład; tu: osłonięta brezentem skrzynia ciężarówki, na której przewożono aresztowanych ludzi. [przypis edytorski]

274. Weg (niem.) — z drogi. [przypis edytorski]

275. Auf die Seite, weg! Rechts halten, rechts halten (niem.) — Na bok, z drogi! Trzymać się prawej. [przypis edytorski]

276. zurück (niem.) — z powrotem; wracaj (tryb rozk. czas.). [przypis edytorski]

277. Herr Offizier, wie weit ist es nach Treblinka (niem.) — panie oficerze, jak daleko jest do Treblinki. [przypis edytorski]

278. kogutek