Kubuś Fatalista i jego pan - Denis Diderot (jak czytac ksiazki za darmo w internecie .txt) 📖
Krótki opis książki:
Najsłynniejsze dzieło Denisa Diderota. Opisuje wyprawę Kubusia i jego pana, podczas której wydarzają się sytuacje prowokujące do wielu rozmów i rozważań o charakterze filozoficznym.
Tytułowy Kubuś jest fatalistą, twierdzi, że wszystko, co się wydarza, zostało określone przez los i człowiek nie ma wpływu na nic. Poglądy tego bohatera pokrywają się z poglądami filozoficznymi Diderota. W powieści zaciera się typowa hierarchiczna relacja pomiędzy panem a sługą, Kubuś natomiast doskonale przedstawia się jako mówca, gawędziasz.
Denis Diderot był pisarzem, krytykiem, filozofem, encyklopedystą epoki francuskiego oświecenia. Zasłynął jako inicjator wydania Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Dzieło Kubuś fatalista i jego pan powstawało między 1765 a 1780 rokiem, a zostało wydane w 1796 roku.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Denis Diderot
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Kubuś Fatalista i jego pan - Denis Diderot (jak czytac ksiazki za darmo w internecie .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Denis Diderot
wina zacnej gospodyni. [przypis tłumacza]
10. Goethe (...) o tej powiastce — list do Mercka z 7 kwietnia r. 1780. [przypis tłumacza]
11. Mówił jeszcze, iż każda kula (...) ma swój adres — uwaga ta, stanowiąca punkt wyjścia gawędy Kubusia i jego pana, znajduje się w tym samym brzmieniu u Sterne’a (Życie i mniemania Tristrama Shandy, ks. VIII, rozdz. CCLXIII). Na ogół naśladownictwo Sterna, z którego nieraz czyniono zarzut tej powiastce, ogranicza się do paru szczegółów zaczerpniętych zeń tak jawnie i niemal dosłownie, iż trzeba w tych analogiach z modną naówczas we Francji powieścią angielskiego pisarza widzieć raczej świadomą zabawkę autora zgodną ze stylem całego opowiadania. [przypis tłumacza]
12. pod Fontenoy — zwycięska bitwa pod Fontenoy pod wodzą Maurycego Saskiego w r. 1745. [przypis tłumacza]
13. zali (daw.) — czyż. [przypis edytorski]
14. etc. (łac. et caetera) — skrót od: i tak dalej (a.: i inne). [przypis edytorski]
15. bogaty (...) jak święty Roch w kapelusze — św. Roch wedle legendy miał trzy kapelusze. [przypis tłumacza]
16. Harpagon (...) powiada (...) Po kiegóż diabła łaził na ten statek? — omyłka ze strony Diderota. Nie Harpagon, ale Geront w Szelmowskich sztuczkach Skapena (Akt II, scena II). [przypis tłumacza]
17. Julian Le Roi — słynny zegarmistrz współczesny. [przypis tłumacza]
18. Regnard — wybitny komediopisarz epoki pomolierowskiej (1655–1709). [przypis tłumacza]
19. Richardson — głośny współcześnie powieściopisarz angielski (1689–1761). [przypis tłumacza]
20. Sedaine — współczesny Diderotowi komediopisarz francuski (1719–1797). [przypis tłumacza]
21. kolumny — kolumny, na których księgarz ogłaszał tytuły dzieł; mediocribus esse poetis/ Non homines, non Di, non concessere columnae. (Horat. De Art. Poet. v. 373). [przypis tłumacza]
22. qui pro quo (łac.) — nieporozumienie; dosł. jeden zamiast drugiego, pomyłka co do osoby. [przypis edytorski]
23. szpiegowie — dziś popr. szpiedzy. [przypis edytorski]
24. Don Kichot bez Sanchy — Avellaneda ogłosił w r. 1614 mało wartościowy utwór zawierający dalszy ciąg przygód Don Kichota. [przypis tłumacza]
25. Ryszardet bez Ferragusa — Forti-Guerra (1674–1735) napisał poemat pt. Ricciardetto, którego pierwszą pieśń ułożył w jednym dniu, mając tym pretensję dowieść, jak łatwo jest sięgnąć po laury Ariosta. Poemat ten doczekał się przekładu lub raczej naśladownictwa w języku francuskim ogłoszonego w r. 1766. [przypis tłumacza]
26. Lekarz mimo woli — komedia Moliera (Akt I, scena I). [przypis tłumacza]
27. Prémontval — zarówno Prémontval, jak jego żona istnieli autentycznie; Prémontval, uprowadziwszy pannę Pigeon, żył jakiś czas w Szwajcarii, potem w Berlinie, gdzie mimo godności członka Akademii Królewskiej, wiódł życie skromne i ubogie. Umarł w r. 1764. Pani Prémontval była lektorką żony księcia Henryka pruskiego; umarła w r. 1767, więc również przed powstaniem tej opowieści. [przypis tłumacza]
28. Hrabia de Saint Florenlin — minister departamentu spraw duchownych w latach 1748–1787. [przypis tłumacza]
29. Dobroczynny gbur — Le bourru bienfaisant, sztuka najwybitniejszego włoskiego komediopisarza, Goldoniego, grana była po raz pierwszy w Paryżu w r. 1771. W swoim czasie, kiedy Diderot wystawił swego Ojca rodziny, wiele mu nadokuczano zarzutami rzekomego plagiatu z Goldoniego. [przypis tłumacza]
30. Tronchin — słynny lekarz genewski (1709–1781). [przypis tłumacza]
31. Pierwsza przysięga (...) dzieci — Diderot cytuje tu samego siebie (Przyczynek do podróży Bongainville’a). [przypis tłumacza]
32. Hrabia de Guerchy — jeden z najdzielniejszych oficerów Ludwika XV, zmarł w r. 1768. [przypis tłumacza]
33. [przypis tłumacza]
34. janseniści — wyznawcy surowej doktryny Jansena, biskupa z Ypres (1585–1638), zacięci przeciwnicy jezuitów, zwanych molinistami od nazwiska jednego z ich teologów, Moliny (1535–1606). [przypis tłumacza]
35. labuś (z fr.) — ksiądz. [przypis edytorski]
36. Saint-Cyr — instytut założony przez panią de Maintenon i Ludwika XIV, gdzie wychowywały się na koszt królewski córki najlepszych szlacheckich rodzin. [przypis tłumacza]
37. kwietyzm — mistyczny kierunek religijny wiodący się od św. Teresy i św. Franciszka Salezego, dążący do osiągnięcia najwyższego stopnia ekstazy przez zupełny zanik indywidualnego życia duchowego. [przypis tłumacza]
38. Vida (1480–1566) — nowołaciński poeta we Włoszech, autor traktatu De arte poetica. [przypis tłumacza]
39. Le Bossu (1631–1681) — autor Traktatu o poemacie epicznym. [przypis tłumacza]
40. Tissot (1727–1797) — lekarz szwajcarski, autor bardzo popularnego poradnika higienicznego. [przypis tłumacza]
41. premonstranci — zakon założony przez św. Norberta w r. 1120. Nosili habit biały, z czystej wełny, bez bielizny pod spodem. [przypis tłumacza]
42. przygodę z tych, jakie zdarzają się tylko w klasztorach — kwestia klasztorów odgrywa w ówczesnej literaturze francuskiej niemałą rolę. Jeden z najgłośniejszych utworów Diderota nosi tytuł La Religieuse (Zakonnica). [przypis tłumacza]
43. rozciągnął zarzut skażenia obyczajów z jednego obrońcy bulli i licencji moralnych na całą sektę — walka między jansenistami a jezuitami, wszczęta już w XVII wieku słynnymi Lettres provinciales Pascala, toczy się w wieku XVIII z całą zaciętością. Jednym z głównych zarzutów, jakie surowy jansenizm czynił jezuitom, była ich rzekoma łatwość i ustępliwość na punkcie moralności, byleby tym sposobem przysporzyć Kościołowi jak najwięcej dusz i wpływu. [przypis tłumacza]
44. konsystorz w Mirepoix — Boyer, biskup Mirepoix, jeden z najzacieklejszych przeciwników jansenizmu. [przypis tłumacza]
45. Unigenitus Dei filius — początkowe słowa bulli wydanej przez papieża Klemensa XI w r. 1713 (za poduszczeniem spowiednika Ludwika XIV, mnicha Le Tellier), potępiająca 101 ustępów z jansenistycznych Reflexions morales Quesnela. Bulla ta stała się początkiem długiego rozdwojenia wśród katolików i kleru we Francji. [przypis tłumacza]
46. in pace — [dosł. z łac.: w pokoju; Red. WL] tak nazywało się więzienie klasztorne dla niesfornych mnichów. [przypis tłumacza]
47. Mój Ryszardzie, ty robisz kpa ze mnie i masz słuszność — drastyczność tego epitetu zatraciła się znacznie w dzisiejszej polszczyźnie. Inaczej jednak brzmiał on uchu dawniej, gdy pamiętano jeszcze jego właściwe pochodzenie [starop. kiep — kobiece genitalia, srom; także: mężczyzna zniewieściały, zachowujący się nie po męsku; Red. WL]. [przypis tłumacza]
48. Piron (1689–1773) — komediopisarz i poeta satyryczny, głośny z ciętych i jadowitych epigramów. [przypis tłumacza]
49. czy pan lubi obrazy — Diderot był znakomitym znawcą sztuki i właściwym twórcą krytyki malarskiej. Jego Salons pozostały do dziś dnia interesującym dokumentem tej strony jego twórczości, dla współczesnych zaś każdorazowe ich pojawienie było w Paryżu ważnym wypadkiem dnia. Estetyczne pojęcia Diderota wywarły znaczny wpływ na Lessinga. [przypis tłumacza]
50. Boucher (1703–1770) — jeden z najcelniejszych malarzy francuskich XVIII stulecia. [przypis tłumacza]
51. Vanloo — nazwisko rodziny holenderskiej, która wydała z ojca na syna szereg wybitnych malarzy osiadłych w XVII i XVIII w. w Paryżu. [przypis tłumacza]
52. Fragonard (1732–1804) — jeden z najwybitniejszych malarzy francuskiej szkoły XVIII w. [przypis tłumacza]
53. Komedia Piekła, Czyśćca i Raju — Non v’acorgete voi che noi siam vermi/ Nati a formar l’angelica farfalla/ Che volla alla giustizia senza schermi? (Dante, Czyściec, pieśń X, w. 123). [przypis tłumacza]
54. Ferragus — Ferragus nie z Orlanda szalonego, ale z wspomnianego naśladownictwa Fort-Guerry. [przypis tłumacza]
55. Byk — w oryginale stary stelmach i jego syn noszą imię Bigre. [przypis tłumacza]
56. Avocat Patelin — nieśmiertelna farsa średniowiecznej literatury francuskiej. [przypis tłumacza]
57. milord Chatham — Wilhelm Pitt, hr. Chatham (1708–1778). [przypis tłumacza]
58. gnip — silny nóż ogrodniczy. [przypis tłumacza]
59. Jan Baptysta Rousseau (1670–1741) — imiennik późniejszego odeń Jana Jakuba, największą część swej sławy zawdzięczał sprośnym epigramom. [przypis tłumacza]
60. Prawiczka — La Pucelle, długi heroikomiczny poemat Woltera, będący parodią dziejów Joanny d’Arc, cieszył się wówczas we Francji niezmierną poczytnością i rozgłosem. [przypis tłumacza]
61. Ob...iajcie — W oryginale foutre; brak potocznego, a możliwego do użycia równoznacznika w języku polskim, kazał tłumaczowi cofnąć się aż do dawnych wzorów: „Jest czas obłapiania, jest czas odchodzenia od obłapiania...” (Eccl. III, 5.). [przypis tłumacza]
62. W jaki sposób (...) proba. — cały ten ustęp, nie odznaczający się zresztą zbytnią lekkością ręki, jest parafrazą Montaigne’a (Essais [Próby; Red. WL], Ks. III, Rozdz. 5.). Trzeba zauważyć, iż uogólnienie co do stylu Montaigne’a jest zbyt śmiałe: w całym jego obszernym dziele ów rozdział jest niemal jedynym poruszającym w nader swobodny sposób tę płochą materię. [przypis tłumacza]
63. Wróżka Bakbuk — w V księdze Pantagruela Rabelais’go, do której to księgi liczne aluzje zawiera cały następujący ustęp. Pantagruel i jego towarzysze wędrują w księdze tej do „boskiej Flaszy”, aby usłyszeć jej wyrocznię. [przypis tłumacza]
64. proboszcz z Meudon — Rabelais (1490–1552). [przypis tłumacza]
65. Engastrimythów — termin zaczerpnięty z dzieła Rabelais’go. [przypis tłumacza]
66. Margrabia de La Fare (1644–1712) — przyjaciel Tureniusza, lekki poeta, głośny z przygód miłosnych i wesołego życia. [przypis tłumacza]
67. La Chapelle (1626–1686) — poeta francuski, nieżywiący wstrętu do butelki; częsty gość w gospodzie de la Croix w towarzystwie Moliera, Boileau i młodego wówczas Racine’a. [przypis tłumacza]
68. Chaulieu (1639–1720) — poeta, przyjaciel książąt de Vendôme, naturalnych synów Henryka IV, i towarzysz ich wybryków. [przypis tłumacza]
69. La Fontaine (1621–1695) — słynny bajkopis, w życiu prywatnym nieuleczalny cygan literacki. [przypis tłumacza]
70. Panard (1694–1765) — poeta, twórca popularnych piosenek i wodewilów. [przypis tłumacza]
71. Gallet — z paryskiego korzennika stał się słynnym piosenkarzem, umarł w r. 1757 w Temple, miejscu schronienia dla niewypłacalnych dłużników. [przypis tłumacza]
72. Vadé — popularny autor wodewilów w XVIII w. [przypis tłumacza]
73. Pomme de Pin — ulubiona gospoda wielkiego poety francuskiego Villona w XV w.; poza tym człowieka najgorszego życia, włóczęgi i opryszka. [przypis tłumacza]
74. Nodot — odnalazł mniemane fragmenty Petroniusza. [przypis tłumacza]
75. de Brosses — usiłował odtworzyć tekst Sallustiusza. [przypis tłumacza]
76. Freinshemius — uzupełnił Kwintusa Kurcjusza. [przypis tłumacza]
77. Brottier — tłumacz Tacyta. [przypis tłumacza]
78. czerwona książka — rejestr policji. [przypis tłumacza]
79. Pani Riccoboni (1714–1792) — autorka powieści francuskich na modłę angielskich wzorów. [przypis tłumacza]
80. Prawda w winie — La verité dans le vin, czyli les Désagréments de la galanterie, wdzięczna komedyjka stanowiąca idealny model literatury lekkiego autoramentu XVIII wieku. [przypis tłumacza]
81. Tutaj (...) nigdy — ustęp wzięty w nawias nie znajduje się w wydaniu oryginalnym. [przypis tłumacza]
82. słynna kurtyzana ubiegłego wieku — Ninon de Lenclos. „Urocza wdowa”, którą mąż długo opłakiwał po jej śmierci jest może najjaskrawszym, ale bynajmniej nie jedynym przykładem niekonsekwencji, jakich pełno znajduje się w poszczególnych opowiastkach Kubusia i jego pana. Przyczyną ich mógł być pośpiech i nieuwaga; niejednokrotnie jednak odnosi się wrażenie, iż autor dopuszcza się ich umyślnie. Jakby chcąc jeszcze dobitniej podkreślić, jak bardzo fabuła jest mu rzeczą obojętną i stanowi jedynie kanwę, którą zahaftowuje arabeskami fantazji. [przypis tłumacza]
83. Bajka o Garonie — bajka La Fontaine’a pt. Żołądź i dynia. [przypis tłumacza]
84. filozof noszący twoje imię — Jan Jakub Rousseau, Emil, Ks. II. [przypis tłumacza]
85. Każdy ma swoje własne, a Jan Jakub nie to, co Jakub — w owym czasie stosunki osobiste między Diderotem a Rousseau, niegdyś bardzo serdeczne, były od dawna zerwane. [przypis tłumacza]
86. potrzebach... — widocznie luka w manuskrypcie. [przypis tłumacza]
87. Dom Ludwik la Taste — benedyktyn, biskup betlejemski rodem z Bordeaux, zmarły w r. 1754, utrzymywał wbrew autorom występującym w obronie konwulsji i innych rzekomych cudów wydarzających się w owym czasie gromadnie w Paryżu, że diabły mogą sprawiać dobroczynne cudy i cudowne uleczenia, aby wodzić ludzi na pokuszenie. Cała ta kwestia była w owej epoce bardzo aktualna. [przypis tłumacza]
88. odometr — przyrząd do mierzenia kroków. [przypis tłumacza]
89. Życie i przygody Kuma Mateusza — Le Compère Mathieu, ou les Bigarrures de l’Esprit humain, zuchwały utwór długo przypisywany Wolterowl lub Diderotowi. Autorem książki był Abbé Delaurens (ur. 1719). Zmuszony uciekać pieszo do Holandii, krył się potem jakiś czas w Niemczech; w końcu pojmano go i skazano na dożywotnie
Darmowe książki «Kubuś Fatalista i jego pan - Denis Diderot (jak czytac ksiazki za darmo w internecie .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)