Powrót - Jerzy Żuławski (czytaj książki za darmo .txt) 📖

się... (w przeszłości). [przypis edytorski]

67. batystowy — wykonany z batystu, cienkiej tkaniny lnianej lub bawełnianej. [przypis edytorski]

68. Pseudodiphterithis (łac.) — pseudo dyfteryt, czyli rzekoma błonica, choroba podobna do błonicy. [przypis edytorski]

69. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

70. lege artis (łac.) — wedle reguł sztuki. [przypis edytorski]

71. to be or not to be... (ang.) — być albo nie być, słynny cytat z Hamleta Szekspira. [przypis edytorski]

72. Hegesias (Hegezjasz), zwany Peisithanatosem — filozof hellenistyczny żyjący ok. IV–III w. p.n.e, reprezentujący skrajny pesymizm. Uważał, że prawdziwe szczęście (będące jednocześnie celem życia) jest nieosiągalne, bowiem przyjemność jest chwilowa, rzadko doświadczana i subiektywna. Z tego powodu uznawał śmierć, samobójstwo za możliwość uwolnienia od cierpień. [przypis edytorski]

73. był domyślił, czy dowiedział — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: domyślił czy dowiedział (wcześniej). [przypis edytorski]

74. żeś tu dzisiaj bił — że się tu dzisiaj biłeś. [przypis edytorski]

75. rozkwitniona — rozkwitnięta. [przypis edytorski]

76. wertheimowski zatrzask — produkt słynnego austriackiego przedsiębiorstwa Wertheim. [przypis edytorski]

77. poste-restante (fr.) — poczta pozostająca, wysyłka na adres dowolnego urzędu pocztowego, a nie na adres zamieszkania. [przypis edytorski]

78. in corpore (łac.) — w komplecie. [przypis edytorski]

79. Schronisko nad Morskim Okiem — jedno z najpopularniejszych schronisk w Tatrach polskich, funkcjonujące prawdopodobnie już lat dwudziestych XIX w. [przypis edytorski]

80. pono — daw. ponoć. [przypis edytorski]

81. krócica — krótka broń palna. [przypis edytorski]

82. browning — krótka broń palna, której nazwa pochodzi od nazwiska Johna Browninga, amerykańskiego konstruktora broni. [przypis edytorski]

83. Rysy — najwyższy szczyt polskich Tatr i najwyższy szczyt w Polsce (2499 m n.p.m.). [przypis edytorski]

84. Mięguszowiecki Szczyt — drugi co do wysokości szczyt w Polsce, mierzący 2438 m n.p.m. [przypis edytorski]

85. Czarny Staw — a. Czarny Staw pod Rysami, tatrzańskie jezioro znajdujące się na poziomie 1583 m n.p.m. [przypis edytorski]

86. Miedziane — szczyt w polskich Tatrach o wysokości 2233 m n.p.m. [przypis edytorski]

87. Mięguszowieckie Szczyty, — grupa trzech szczytów (Mięguszowiecki Szczyt o wys. 2438 m n.p.m., Mięguszowiecki Szczyt Pośredni o wys. 2393 m n.p.m. i Mięguszowiecki Szczyt Czarny o wys. 2410 m n.p.m.) w głównej grani Tatr. [przypis edytorski]

88. ku Czarnemu Stawu — dziś raczej: ku Czarnemu Stawowi. [przypis edytorski]

89. pustać — pustkowie. [przypis edytorski]

90. Żabia Przełęcz — przełęcz w głównej grani Tatr pomiędzy dwoma szczytami: Rysami i Żabim Koniem. [przypis edytorski]

91. Czubryna — a. Cubryna, szczyt na granicy polsko-słowackiej o wys. 2376 m n.p.m. [przypis edytorski]

92. Wyźnia (Wyżnia) Żabia Przełęcz — przełęcz w głównej grani Tatr pomiędzy Żabim Koniem a Żabią Turnią Mięguszowiecką. [przypis edytorski]

93. sirokko — a. sirocco, suchy i gorący wiatr, pojawiający się w basenie Morza Śródziemnego. [przypis edytorski]

94. jękło — dziś raczej: jęknęło. [przypis edytorski]

95. czerstwy — daw. świeży. [przypis edytorski]

96. Żabi Koń — szczyt w głównej grani Tatr o wys. 2291 m n.p.m. [przypis edytorski]

97. lege artis (łac.) — wedle reguł sztuki. [przypis edytorski]

98. ceper — określenie używane przez górali do nazwania osób pochodzących z terenów nizinnych. Również obraźliwe określenie niewprawnych (zdaniem mówiącego) turystów. [przypis edytorski]

99. był urwał — daw. forma czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: urwał się (wcześniej). [przypis edytorski]

100. ochmistrzyni — tu: opiekunka, nauczycielka i wychowawczyni dziecka. [przypis edytorski]

101. węgieł — narożnik. [przypis edytorski]

102. primo voto — z pierwszego małżeństwa. [przypis edytorski]

103. Poroniec — wł. Wierchporoniec a. Wierch Poroniec, grzbiet górski w Tatrach o wys. 1105 m n.p.m. [przypis edytorski]

104. Widno było — widać było. [przypis edytorski]

105. miesiąc — tu: księżyc. [przypis edytorski]

106. Gdybyś był miał cierpliwość, gdybyś mnie nie był naglił — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: Gdybyś miał (wcześniej) cierpliwość, gdybyś mnie (wcześniej) nie naglił... [przypis edytorski]

107. smrek — w gwarze góralskiej: świerk. [przypis edytorski]

108. Cyrhli — prawdopodobnie chodzi o Toporową Cyrhlę, najwyżej położoną część Zakopanego. [przypis edytorski]

109. Jaszczurówka — obecnie obszar we wschodniej części Zakopanego. [przypis edytorski]

110. skłonił lekko głową — dziś: „skłonił lekko głowę” lub „skinął lekko głową”. [przypis edytorski]

111. Deux inseparables (fr.) — nierozłączna dwójka. [przypis edytorski]

112. W lubelskiem — zakładając, że świat przedstawiony w powieści ma odbicie w rzeczywistości, zatem mniej więcej w czasach współczesnych autorowi (początek XX wieku) w Polsce będącej pod zaborami, należy uściślić, że pani Irena ma na myśli zapewne gubernię lubelską, funkcjonującą od 1837 do 1918 roku (ze zmianami terytorialnymi w tym czasie). [przypis edytorski]

113. Giewont — masyw górski w Tatrach Zachodnich o wys. 1894 m n.p.m. [przypis edytorski]

114. Ruszyła — dziś raczej: wzruszyła. [przypis edytorski]

115. słonić — dziś raczej: zasłaniać. [przypis edytorski]

116. był upadł — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: (wcześniej) upadł. [przypis edytorski]

117. eunuch — kastrat. [przypis edytorski]

118. resumé (fr.) — streszczenie. [przypis edytorski]

119. Brutus is an honourable man! (ang.) — Brutus to człowiek honoru! (przemówienie Marka Antoniusza, patrz Juliusz Cezar Shakespeare’a). [przypis edytorski]

120. elukubracje — utwory o niskiej wartości, napisane przez człowieka bez talentu poetyckiego. [przypis edytorski]

121. intratniejszego — przynoszącego większy zysk. [przypis edytorski]

122. człowiekiem, jak sam twierdzi, majętnym — dziś raczej: jako człowiek majętny. [przypis edytorski]

123. pargaminowe policzki (przest.) — pergaminowe. [przypis edytorski]

124. następnych dwóch dni — dziś raczej: w następnych dwóch dniach. [przypis edytorski]

125. jak najlepszą — dziś raczej: jak największą. [przypis edytorski]

126. otomana — kanapa, sofa. [przypis edytorski]

127. Je vous ai aime de toute mon ame... (fr.) — Kochałem cię całą moją duszą... [przypis edytorski]

128. Tu es belle, oh! Comme tu es belle, Helene... (fr.) — Och, jesteś piękna! Jaka ty jesteś piękna, Heleno! [przypis edytorski]

129. nie zwłócząc — nie zwlekając. [przypis edytorski]

130. Reliefbühne (niem.) — scena reliefowa, o uproszczonych dekoracjach, jej celem miało być zbliżenie aktora do publiczności, umożliwić jej doznanie oczyszczenia przez sztukę. [przypis edytorski]

131. osobliwie — tu: osobiście. [przypis edytorski]

132. gamelanu — styl muzyczny z Indonezji, tu jako złożony instrument złożony z wiszących bębnów i gongów. [przypis edytorski]

133. ergo (łac.) — więc. [przypis edytorski]

134. et cetera (łac.) — i tak dalej. [przypis edytorski]

135. — Snadź wszystkie są w życiu poniekąd aktorkami (...) i może dlatego właśnie tak trudno znaleźć taką, która by była zdolną wyłącznie do czystego, świętego kłamstwa sztuki. — w poglądzie Turskiego widoczna jest myśl Fryderyka Nietzschego, jednego z filozofów, który najbardziej wpłynął na światopogląd Żuławskiego. O tym, że kobieta jest aktorką sama z siebie, pisał Nietzsche m.in. w swoim dziele Wiedza radosna. [przypis edytorski]

136. Jak? — tu w znaczeniu: słucham?! [przypis edytorski]

137. Veuve Cliquot, Moet et Chandon, Perier Jouet, Pol Roger — marki wytwornych szampanów. [przypis edytorski]

138. snadź (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

139. był wyszedł — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: wyszedł (wcześniej). [przypis edytorski]

140. bruśnica — borówka brusznica, borówka czerwona. [przypis edytorski]

141. Talmud — jedna z najważniejszych ksiąg judaizmu. [przypis edytorski]

142. chianti — włoskie wino wytrawne. [przypis edytorski]

143. Fiesole — miasteczko niedaleko Florencji, w którym znajdują się m.in. pozostałości murów etruskich z IV w. p.n.e. oraz teatru rzymskiego z I w. p.n.e. [przypis edytorski]

144. śreżoga — blask promieni słonecznych wyzierających zza mgły. [przypis edytorski]

145. Podczas pewnej bytności Turskiego w Krakowie — dziś raczej: Pewnego razu, gdy Turski był w Krakowie (...). [przypis edytorski]

146. postawił był — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: postawił (w przeszłości). [przypis edytorski]

147. Kupił ją był — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: kupił ją (w przeszłości). [przypis edytorski]

148. nie dostrzegł był — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: nie dostrzegł (wcześniej). [przypis edytorski]

149. Na Anioł Pański biją dzwony — wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera. [przypis edytorski]

150. snadź (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]

151. kędyś — gdzieś. [przypis edytorski]

152. Pani Helo — dziś raczej: Pani Helu, odmiana właściwa czasom powstania książki. [przypis edytorski]

153. Gdybym się była domyśliła — daw. formy czasu zaprzeszłego, używanego dla wyrażenia czynności (zdarzenia, stanu itp.) poprzedzającej inną czynność (zdarzenie, stan itp.) wyrażoną w czasie przeszłym zwykłym; znaczenie: Gdybym się domyśliła (w przeszłości). [przypis edytorski]

154. Voila! (fr.) — Proszę, oto jest! [przypis edytorski]

155. Naszą nałożnicą lub matką naszych dzieci — podsumowanie teorii Ottona Weiningera wyłożonej w dziele tegoż zatytułowanym Płeć i charakter. [przypis edytorski]

156. weiningierowski — Otto Weininger (1880–1903) był austriackim filozofem, w wieku 23 lat napisał rozprawę Płeć i charakter, w której wyłożył swoje przekonania dotyczące kobiecości. Miały one wybitnie mizoginiczny wymiar. Weininger kilka miesięcy po publikacji popełnił samobójstwo. Zarówno książka, jak i postać Weiningera zyskały ogromną popularność w epoce. Teoriami samobójcy inspirował się m.in. Zygmunt Freud i Stanisław Przybyszewski. [przypis edytorski]

157. p. t. — skrót od pleno titulo, z łac.: z zachowaniem wszystkich należnych tytułów. [przypis edytorski]

158. Staś W puszczy i na pustyni — powinno być „(...) jak Staś we W pustyni i w puszczy”. [przypis edytorski]

159. kabotyn — pozer, tu: pogardliwie o aktorze, komediant. [przypis edytorski]

160. hrabia Villiers de Isle Adam — pisarz i poeta francuski. Pisał powieści kryminalne, zajmował się poezją symboliczną. [przypis edytorski]

161. Autrefois, autrefois, quand je faisais partie... (fr.) —