Adam Zagajewski, Świat nieprzedstawiony - Julian Kornhauser (biblioteka dla dzieci txt) 📖

J. Kwiatkowski, Klucze do wyobraźni, op. cit., s. 190. [przypis autorski]

202. tamże, s. 191. [przypis autorski]

203. tamże, s. 198. [przypis autorski]

204. Jaworski, Roman (1883–1944) — prozaik i dramaturg, którego utwory cechowały się ekspresjonizmem i groteską. [przypis edytorski]

205. tamże, s. 207. [przypis autorski]

206. Lisiecka, Alicja (ur. 1931) — krytyczka literacka. [przypis edytorski]

207. Baudelaire, Charles (1821–1867) — francuski poeta, krytyk sztuki, tłumacz Edgara Allana Poe, prekursor symbolizmu i poezji nowoczesnej, parnasista, dekadent. Uznawany za jednego z tzw. „poetów przeklętych”. Jego twórczość była kontrowersyjna, samego autora oskarżano o niemoralność ze względu na podejmowaną tematykę w swych utworach: dewiacje, rzekome popieranie satanizmu, prostytucja, życie marginesu społecznego itd. Najsłynniejszym dziełem Baudelaire’a są wydane w 1857 r. Kwiaty zła (Les fleurs du mal), znane również pod innym polskim tytułem — Kwiaty grzechu. [przypis edytorski]

208. Orientacja Poetycka Hybrydy — grupa literacka, złożona z poetów debiutujących w 1. poł. lat 60., nazwana od warszawskiego klubu studenckiego „Hybrydy”; rozpadła się w roku 1965. [przypis edytorski]

209. J. Błoński, op. cit., s. 80. [przypis autorski]

210. Ociepka, Teofil (1891–1978) — malarz samouk (z zawodu górnik), teozof i okultysta. [przypis edytorski]

211. Kafka, Franz (1883–1924) — piszący po niemiecku autor z Pragi czeskiej, tworzący pesymistyczne, naznaczone przemocą i anonimową presją wizje świata i człowieka w powieściach takich jak Proces czy Zamek. [przypis edytorski]

212. anakolut — błąd składniowy, zaburzający relację logiczną między członami zdania. [przypis edytorski]

213. Prokop, Jan (ur. 1931) — poeta, prozaik, tłumacz i eseista. [przypis edytorski]

214. J. Prokop, Lekcja rzeczy, Kraków 1972, s. 24. [przypis autorski]

215. mimetycznie — tu: naśladowczo, z zamiarem odzwierciedlania rzeczywistości. [przypis edytorski]

216. Hybrydy — warszawski klub studencki, istniejący od końca lat 50., miejsce ożywionej działalności kulturalnej. [przypis edytorski]

217. ZSP — Zrzeszenie Studentów Polskich, organizacja studencka powstała w 1950 r. [przypis edytorski]

218. Rilke, Rainer Maria (1875 –1926) — poeta i prozaik austriacki, twórca symbolicznych liryków, uważany za prekursora egzystencjalizmu. [przypis edytorski]

219. Eliot, Tomas Stearns (1888–1965) — anglojęzyczny poeta modernizmu, laureat Nagrody Nobla (1948), autor m. in. poematu Ziemia jałowa (1922). [przypis edytorski]

220. Camus, Albert (1913–1960) — francuski prozaik i eseista, przedstawiciel egzystencjalizmu, laureat Nagrody Nobla (1957), autor powieści Dżuma i Obcy. [przypis edytorski]

221. Pound, Ezra (1885–1972) — wybitny amerykański poeta modernistyczny, erudyta, autor cyklu Cantos (Pieśni), postać kontrowersyjna ze względu na fascynację włoskim faszyzmem. [przypis edytorski]

222. Donne, John (1572–1631) — angielski poeta, czołowy przedstawiciel nurtu poezji metafizycznej, tłumaczony na język polski m.in. przez Stanisława Barańczaka. [przypis edytorski]

223. Sokrates (469–399 p.n.e.) — filozof grecki, nauczyciel Platona. Stosował metodę żywego dialogu, dysputy jako sposób dochodzenia do prawdy. Nie pozostawił żadnych pism, zaś jego poglądy są znane z dzieł autorów, którzy go znali: Platona, Ksenofonta i Arystofanesa. W kulturze utrwalił się wizerunek Sokratesa stworzony przez Platona w jego dialogach. [przypis edytorski]

224. Stein, Gertrude (1874–1946) — amerykańska powieściopisarka i feministka. [przypis edytorski]

225. Gąsiorowski, Krzysztof (1935–2012) — poeta, eseista i krytyk literacki, związany z Orientacją Poetycką Hybrydy. [przypis edytorski]

226. Jerzyna, Zbigniew (1938–2010) — poeta, eseista, dramaturg, jeden z założycieli spółdzielni wydawniczej „Anagram”. [przypis edytorski]

227. Bordowicz, Wojciech Zenon (1941–2009) — aktor teatralny (do 1971, kiedy to zrezygnował z aktorstwa), reżyser, pisarz i poeta. [przypis edytorski]

228. Górzański, Jerzy (1938–2016) — poeta, prozaik, autor słuchowisk radiowych, związany z Orientacją Poetycką Hybrydy. [przypis edytorski]

229. Żernicki, Janusz (1939–2001) — poeta, związany z Orientacją Poetycką Hybrydy. [przypis edytorski]

230. Waśkiewicz, Andrzej (1941–2012) — poeta, krytyk, redaktor czasopisma „Autograf”. [przypis edytorski]

231. Herbert, Zbigniew (1924–1998) — poeta, eseista i dramaturg, często odwołujący się do elementów kultury antycznej i tradycji malarskiej, autor m. in. rozciągniętego między kilka książek poetyckich cyklu Pan Cogito. [przypis edytorski]

232. ornatus difficilis (łac.) — trudna ozdobność, styl literatury łacińskiej XII w. [przypis edytorski]

233. Dichtung und Wahrheit (niem.) — poezja i prawda (podtytuł autobiografii Johanna Wolfganga Goethego). [przypis edytorski]

234. Caruso, Enrico (1873–1921) — włoski śpiewak operowy, określany mianem „króla tenorów”. [przypis edytorski]

235. J. Rogoziński, Preteksty, „Poezja” 1972, nr 2, s. 42. [przypis autorski]

236. Asnyk, Adam (1838–1897) — poeta, przedstawiciel pozytywizmu, członek Rządu Narodowego podczas powstania styczniowego. [przypis edytorski]

237. Apollo (mit. gr.) — syn Zeusa i Latony, bliźniaczy brat Artemidy, bóg światła (zwany był też Febus, tzn. jaśniejący), jasnowidzenia i gwałtownej śmierci; opiekun sztuk i nauk, jego orszak stanowiły Muzy patronujące poszczególnym dziedzinom sztuk. [przypis edytorski]

238. Marsjasz (mit. gr.) — satyr z Frygii, jako muzyk konkurujący z Apollem, który za karę obdarł go ze skóry; bohater wiersza Zbigniewa Herberta Apollo i Marsjasz. [przypis edytorski]

239. Gauguin, Paul (1848–1903) — francuski malarz, postimpresjonista, związany z tzw. szkołą Pont-Aven, część życia spędził na Tahiti. [przypis edytorski]

240. Fortynbras — postać z Hamleta Williama Shakespeare’a, obejmująca władzę w Danii po śmierci tytułowego bohatera; jeden z wierszy Zbigniewa Herberta nosi tytuł Tren Fortynbrasa. [przypis edytorski]

241. Jonasz — prorok, jego historia opisana jest w Księdze Jonasza: został powołany przez Boga do upomnienia mieszkańców Niniwy, stolicy Asyrii, państwa wrogiego Żydom. Jonasz nie chcąc ryzykować życiem wsiadł na statek płynący w przeciwną stronę, do Tarszisz (Jon 1,1–3). Bóg zesłał sztorm, który uspokoił się dopiero, gdy Jonasza wyrzucono za burtę (Jon 1,15). W morzu Jonasza połknęła ryba, w której wnętrznościach spędził trzy doby (Jon 2,1). Następnie ryba wypluła Jonasza na ląd i ten poszedł wypełnić polecenie Boga (Jon 3,3). [przypis edytorski]

242. Tacyt — właśc. Publiusz Korneliusz Tacyt (ok. 55–120), wybitny historyk rzym., autor m.in. Roczników oraz Dziejów, opisujących historię Rzymu w I w. n.e. [przypis edytorski]

243. Hamlet — dramat Williama Shakespeare’a (1564–1616) oraz imię jego głównego bohatera. Hamlet jest tu uosobieniem rozterek wewnętrznych i zaniechań. [przypis edytorski]

244. Stańczyk (ok. 1480–1560) — błazen na dworze kilku polskich królów z dynastii Jagiellonów; przypisuje się mu cięty dowcip i polityczną mądrość. [przypis edytorski]

245. J. Trznadel, Kamienowanie mądrości, „Literatura” 1972, nr 47, s. 7. [przypis autorski]

246. Prometeusz (mit. gr.) — bohater, który stworzył człowieka, lepiąc go z gliny zmieszanej ze łzami, a następnie, wbrew woli bogów, obawiających się buntu ludzi podobnego do wcześniejszego buntu Tytanów, podarował ludziom ogień. Za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu codziennie odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

247. Z. Herbert, Wiersze wybrane, Warszawa 1972, s. 22–23. [przypis autorski]

248. Akwilon (mit. rzym.) — bóg północnego, zimnego wiatru. [przypis edytorski]

249. tamże, s. 49. [przypis autorski]

250. geometria Euklidesowa — geometria obiektów na płaszczyźnie; od nazwiska Euklidesa (ok. 365–ok. 300 p.n.e.), greckiego matematyka. [przypis edytorski]

251. Euklides (ok. 365–ok. 300 p.n.e.) — grecki matematyk, specjalizujący się w geometrii; współcześnie „geometria Euklidesowa” oznacza geometrię obiektów na płaszczyźnie. [przypis edytorski]

252. Archimedes (ok. 287–212 p.n.e.) — największy matematyk, fizyk, inżynier i wynalazca starożytności; twórca podstaw statyki i hydrauliki; autor traktatów o liczbie pi, o krzywych stożkowych i bryłach obrotowych, jako pierwszy posłużył się sumowaniem szeregów nieskończonych. Prawdopodobnie studiował w Aleksandrii. [przypis edytorski]

253. strukturalizm — prąd intelektualny w obrębie nauk humanistycznych (m. in. językoznawstwa, nauki o literaturze, antropologii kulturowej, filozofii), opisujący strukturę badanych zjawisk, a nie ich genezę, historię czy funkcje. [przypis edytorski]

254. Heidegger, Martin (1889–1976) — niemiecki filozof, autor książki Bycie i czas (1927), operujący pojęciem Dasein (niem. bycie-tutaj). [przypis edytorski]

255. Eliade, Mircea (1907–1986) — rumuński filozof kultury, historyk religii i religioznawca, koncentrujący się na badaniach porównawczych dotyczących archetypów religijnych; opisywał człowieka terminem homo religiosus. [przypis edytorski]

256. Jung, Karl Gustav 1875–1961) — szwajcarski psycholog i psychiatra, na początku XX w. uczeń Freuda, potem twórca własnych koncepcji psychologicznych. Jeden z twórców psychologii głębi, zakładał m. in. istnienie kolektywnej podświadomości, zawierającej wspólne dla wszystkich ludzi archetypy. [przypis edytorski]

257. Kartezjusz — René Descartes (1596–1650), francuski fizyk, matematyk i filozof, prekursor europejskiej filozofii nowożytnej. W swoich rozważaniach wyszedł z założenia, że wobec każdego stwierdzenia możliwe jest sformułowanie twierdzenia przeciwnego. W wątpliwość nie można poddać tylko samego wątpienia, które jest aktem myśli, zatem musi istnieć też ktoś, kto te myśli formułuje: dubito ergo cogito ergo sum (łac. wątpię więc myślę, więc jestem). Posługując się metodą dedukcji zbudował najważniejszy od czasów Arystotelesa system filozoficzny, zawarty w jego Rozprawie o metodzie (1637). [przypis edytorski]

258. Camus, Albert (1913–1960) — francuski prozaik i eseista, przedstawiciel egzystencjalizmu, laureat Nagrody Nobla (1957), autor powieści Dżuma i Obcy. [przypis edytorski]

259. faber (łac.) — kowal, rzemieślnik. [przypis edytorski]

260. Turgieniew, Iwan (1818–1883) — pisarz rosyjski, przedstawiciel realizmu, autor m. in. powieści Ojcowie i dzieci (1862). [przypis edytorski]

261. Brzozowski, Stanisław (1878–1911) — filozof i krytyk literacki, autor Legendy Młodej Polski (pierwsze wydanie 1909). [przypis edytorski]

262. Strzemiński, Władysław (1893–1952) — malarz i teoretyk sztuki, przedstawiciel awangardy, związany z konstruktywizmem, autor własnej koncepcji malarstwa znanej jako unizm. [przypis edytorski]

263. akademizm — kierunek w sztuce od XVII do XIX w., wzorujący się na malarstwie i rzeźbie renesansu i antyku, oparty na naśladownictwie, preferujący doskonałość formalną kosztem ekspresji, propagowany przez ówczesne akademie sztuk pięknych. [przypis edytorski]

264. Stendhal (1783–1842)— właśc. Marie-Henri Beyle, francuski pisarz doby romantyzmu, który wyprzedził swoją epokę i tworzył w nurcie realistycznym, kreował doskonałe portrety psychologiczne bohaterów, analizował ich namiętności na tle społeczno-obyczajowym. Najsłynniejsze powieści to: Czerwone i czarne (1830) i Pustynia parmeńska (1839). [przypis edytorski]

265. Baudelaire, Charles (1821–1867) — francuski poeta, krytyk sztuki, tłumacz Edgara Allana Poe, prekursor symbolizmu i poezji nowoczesnej, parnasista, dekadent. Uznawany za jednego z tzw. „poetów przeklętych”. Jego twórczość była kontrowersyjna, samego autora oskarżano o niemoralność ze względu na podejmowaną tematykę w swych utworach: dewiacje, rzekome popieranie satanizmu, prostytucja, życie marginesu społecznego itd. Najsłynniejszym dziełem Baudelaire’a są wydane w 1857 r. Kwiaty zła (Les fleurs du mal), znane również pod innym polskim tytułem — Kwiaty grzechu. [przypis edytorski]

266. dandyzm — ostentacyjna, niekiedy przesadna elegancja. [przypis edytorski]

267. Wojaczek, Rafał (1945–1971) — poeta (zaliczany do tzw. poetów wyklętych) oraz prozaik. [przypis edytorski]

268. Bursa, Andrzej (1932–1957) — poeta, a także prozaik, dziennikarz i dramaturg; określany mianem „poety przeklętego” z uwagi na przedwczesną śmierć oraz brutalność i antyestetyzm poetyki. [przypis edytorski]

269. Pinthus, Kurt (1886–1975) — pisarz niemiecki, zakazany w III Rzeszy. [przypis edytorski]

270. M. Podraza-Kwiatkowska, Młodopolskie harmonie i dysonanse, Warszawa 1969, s. 138–168. [przypis autorski]

271. Komornicka, Maria (1876–1949) — poetka okresu Młodej Polski, od 1901 roku uznająca się za mężczyznę i używająca pseudonimu Piotr Odmieniec Włast. [przypis edytorski]

272. Miciński, Tadeusz (1873–1918) — poeta, dramaturg i prozaik, jeden z czołowych polskich ekspresjonistów. [przypis edytorski]

273. Heym, Stefan (1913–2001) — (właśc. Helmut Flieg) pisarz niemiecki pochodzenia żydowskiego, pod pseudonimem Heym pisał od 1933. [przypis edytorski]

274. Trakl, Georg (1887–1914) — poeta austriacki, przedstawiciel ekspresjonizmu. [przypis edytorski]

275. Werfel, Franz (1890–1945) — tworzący po niemiecku pisarz pochodzenia żydowskiego. [przypis edytorski]

276. Brecht, Bertolt (1898–1956) — dramaturg i teoretyk teatru, pozostający pod wpływem marksizmu, jak również poeta, autor m. in. Opery za trzy grosze (1928), stosujący w swoich dziełach teatralnych koncepcję „efektu obcości”. [przypis edytorski]

277. Benn, Gottfried (1886–1956) — pisarz niemiecki, łączący twórczość z zawodem lekarza. [przypis edytorski]

278. Schirokauer, Arno (1899–1954) — niemiecki pisarz żydowskiego pochodzenia, germanista. [przypis edytorski]

279. Wojaczek, Rafał (1945–1971) — poeta (zaliczany do tzw. poetów wyklętych) oraz prozaik. [przypis edytorski]

280. Peiper, Tadeusz (1891–1969) — poeta, krytyk i teoretyk sztuki, przedstawiciel awangardy, redaktor czasopisma „Zwrotnica”, twórca koncepcji „zdania rozkwitającego”. [przypis edytorski]

281. Ważyk, Adam — właśc. Adam Wagman (1905–1982) poeta tłumacz i eseista, przedstawiciel Awangardy Krakowskiej,