Adam Zagajewski, Świat nieprzedstawiony - Julian Kornhauser (biblioteka dla dzieci txt) 📖

w darze od narodu otrzymał pałacyk w Oblęgorku pod Kielcami. [przypis edytorski]

16. Generał Barcz — powieść polityczna Juliusza Kadena-Bandrowskiego, wydana w 1923 roku; jej bohater tytułowy miał pewne cechy marszałka Józefa Piłsudskiego. [przypis edytorski]

17. Mury Jerycha — powieść Tadeusza Brezy, pisana podczas II wojny światowej, przedstawiająca w krzywym zwierciadle II Rzeczpospolitą. [przypis edytorski]

18. T. Peiper Tędy. Nowe usta, Kraków 1972, s. 27. [przypis autorski]

19. Peiper, Tadeusz (1891–1969) — poeta, krytyk i teoretyk sztuki, przedstawiciel awangardy, redaktor czasopisma „Zwrotnica”. [przypis edytorski]

20. Kijowski, Andrzej (1928–1985) — prozaik i krytyk literacki, autor m. in. powieści Dziecko przez ptaka przyniesione. [przypis edytorski]

21. Witkiewicz, Stanisław Ignacy (1885–1939) — malarz, fotografik, pisarz, dramaturg, filozof i teoretyk sztuki, twórca Teorii Czystej Formy, znany z ekscentrycznego stylu życia. [przypis edytorski]

22. Baczyński, Krzysztof Kamil (1921–1944) — jeden z czołowych poetów tworzących w czasie II wojny światowej, zginął walcząc w Powstaniu Warszawskim. [przypis edytorski]

23. Gajcy, Tadeusz (1922–1944) — poeta, żołnierz Armii Krajowej, jeden z redaktorów konspiracyjnego czasopisma „Sztuka i Naród”. [przypis edytorski]

24. alienacja — wyobcowanie; pojęcie filozoficzne obecne zarówno u Hegla (jako obcość państwa wobec ducha dziejów), jak i u Marksa (oddzielenie się pracy, pojmowanej jako twórcza działalność człowieka, od rzeczywistości społecznej na skutek mechanizacji środków produkcji). [przypis edytorski]

25. turgor — napięcie ściany komórkowej wskutek działania na nią ciśnienia hydrostatycznego z wnętrza komórki. [przypis edytorski]

26. tamże, s. 72. [przypis autorski]

27. tamże, s. 73. [przypis autorski]

28. tamże. [przypis autorski]

29. tamże, s. 74. [przypis autorski]

30. korelat — odpowiednik. [przypis edytorski]

31. ex post (łac.) — po fakcie, później, z późniejszej perspektywy. [przypis edytorski]

32. tamże, s. 138. [przypis autorski]

33. tamże, s. 281. [przypis autorski]

34. tamże, s. 367. [przypis autorski]

35. Bryll, Ernest (ur. 1935) — poeta oraz autor tekstów piosenek, jak również dziennikarz, tłumacz i dyplomata. W swoich tekstach poetyckich często odnosił się do historii Polski, posługując się przy tym stylizowanym, archaicznym językiem. [przypis edytorski]

36. ontologia — dział filozofii, nauka o bycie, istnieniu i jego sposobach. [przypis edytorski]

37. Irzykowski, Karol (1873–1944) — krytyk literacki, jeden z najistotniejszych w dwudziestoleciu międzywojennym, zajmujący się także twórczością literacką (m. in. powieść Pałuba). [przypis edytorski]

38. Gombrowicz, Witold (1904–1969) — pisarz i dramaturg, autor powieści Ferdydurke i Trans-atlantyk, dramatu Ślub oraz Dzienników. Charakterystyczna była dla niego przekorna pochwała niedojrzałości oraz zwrócenie uwagi na rolę narzuconej zewnątrz formy („gęby”) w kontaktach międzyludzkich. [przypis edytorski]

39. ucukrowanie się — aluzja do Dziadów Adama Mickiewicza, część III, scena VII (Salon Warszawski): „Wieleż lat czekać trzeba, nim się przedmiot świeży / Jak figa ucukruje, jak tytuń uleży?” [przypis edytorski]

40. epistemologia — dział filozofii, nauka o poznaniu, badająca relacje między poznawaniem i wiedzą a rzeczywistością. [przypis edytorski]

41. psychologia postaci — nurt w psychologii, zakładający całościowe (holistyczne) spojrzenie na zjawiska psychiczne, badający percepcję, sposób grupowania elementów przez umysł, relacje między „figurą” a jej „tłem”; szkołą terapeutyczną związaną z psychologią postaci jest niem. Gestalt. [przypis edytorski]

42. tamże, s. 304. [przypis autorski]

43. É. Bréhier, Problemy filozoficzne XX wieku, Warszawa 1958. [przypis autorski]

44. Miller, Jan Nepomucen (1890–1977) — poeta, krytyk literacki i teatralny. [przypis edytorski]

45. Flukowski, Stefan (1902–1972) — pisarz, poeta, tłumacz literatury francuskiej. [przypis edytorski]

46. T. Peiper, op. cit., s. 121. [przypis autorski]

47. Peiper odkrywca — żartobliwe nawiązanie do tytułu powieści dla młodzieży autorstwa Tadeusza Peipera Krzysztof Kolumb odkrywca. [przypis edytorski]

48. Borowski, Tadeusz (1922–1951) — poeta, prozaik, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, autor opowiadań wojennych i obozowych (m. in. Pożegnanie z Marią, Proszę państwa do gazu). [przypis edytorski]

49. Różewicz, Tadeusz (1921–2014) — poeta, dramaturg, w historii poezji polskiej zapisał się ascetycznymi wierszami zdającymi sprawę z doświadczenia II wojny światowej i Holokaustu, przedstawiciel teatru absurdu, często odwołujący się do rzeczywistości przedstawianej w prasie i do malarstwa awangardowego. [przypis edytorski]

50. Hłasko, Marek (1934–1969) — prozaik i scenarzysta filmowy, od roku 1959 na emigracji, autor m.in. zbioru opowiadań Pierwszy krok w chmurach (1956) i powieści Palcie ryż każdego dnia (wyd. pośm. 1985). [przypis edytorski]

51. Błoński, Jan (1931–2009) — historyk literatury i wpływowy krytyk, badacz poezji Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, twórczości St. I. Witkiewicza i literatury współczesnej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. [przypis edytorski]

52. Sandauer, Artur (1913–1989) — krytyk literacki, tłumacz i eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; występował przeciw socrealizmowi przed rokiem 1956. [przypis edytorski]

53. impresjonista — tu: osoba kierująca się wrażeniami. [przypis edytorski]

54. Smolka, Iwona (ur. 1944) — pisarka, krytyczka literacka, przez wiele lat współpracująca z Polskim Radiem. [przypis edytorski]

55. Sulima, Roch (ur. 1942) — antropolog kultury i krytyk literacki. [przypis edytorski]

56. Sokół, Lech (ur. 1942) — historyk teatru, badacz twórczości Witkacego. [przypis edytorski]

57. Eliade, Mircea (1907–1986) — rumuński filozof kultury, historyk religii i religioznawca, koncentrujący się na badaniach porównawczych dotyczących archetypów religijnych; opisywał człowieka terminem homo religiosus. [przypis edytorski]

58. Harasymowicz, Jerzy (1933–1999) — poeta, związany z Bieszczadami, odwołujący się do kultury łemkowskiej. [przypis edytorski]

59. labilność — chwiejność. [przypis edytorski]

60. R. Descartes, Medytacje o pierwszej filozofii, Warszawa 1958, s. 20. [przypis autorski]

61. Lem, Stanisław (1921–2006) — autor fantastyki naukowej o światowej renomie, futurolog i filozof. [przypis edytorski]

62. Nowakowski, Marek (1935–2014) — prozaik, scenarzysta filmowy i publicysta, przedstawiciel tzw. małego realizmu (nurtu prozatorskiego z lat 60. XX w., przedstawiającego codzienne, przeciętne zjawiska). [przypis edytorski]

63. Donne, John (1572–1631) — angielski poeta, czołowy przedstawiciel nurtu poezji metafizycznej, tłumaczony na język polski m.in. przez Stanisława Barańczaka. [przypis edytorski]

64. Bachelard, Gaston (1884–1962) — filozof francuski, badający zarówno naukę, jak i poezję. [przypis edytorski]

65. Eliade, Mircea (1907–1986) — rumuński filozof kultury, historyk religii i religioznawca, koncentrujący się na badaniach porównawczych dotyczących archetypów religijnych; opisywał człowieka terminem homo religiosus. [przypis edytorski]

66. Andrzejewski, Jerzy (1909–1983) — prozaik i publicysta, autor m. in. powieści Popiół i diament oraz Miazga. Opozycjonista, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników. [przypis edytorski]

67. Bocheński, Jacek (ur. 1926) — prozaik, autor tzw. Trylogii rzymskiej (Boski Juliusz, Nazo poeta, Tyberiusz Cezar) oraz (pod pseudonimem Adam Hosper) tekstów piosenek. [przypis edytorski]

68. archetyp — pojęcie z psychologii Carla Gustawa Junga (1875–1961), oznaczające symbol pochodzący z tzw. nieświadomości kolektywnej, to jest z warstwy nieświadomości wspólnej wszystkim ludziom. [przypis edytorski]

69. gnoseologia — inaczej epistemologia; dział filozofii, nauka o poznaniu, badająca relacje między poznawaniem i wiedzą a rzeczywistością. [przypis edytorski]

70. aksjologia — dział filozofii, zajmujący się wartościami, m. in. wartościami moralnymi, ale też np. estetycznymi. [przypis edytorski]

71. habitus — trwała dyspozycja jednostki do określonego sposobu postępowania, zwł. dyspozycja moralna (termin pochodzący z filozofii Arystotelesa). [przypis edytorski]

72. polis — staroż. gr. miasto-państwo o charakterystycznej kulturze politycznej, niekiedy, jak w przypadku Aten, rządzone demokratycznie. [przypis edytorski]

73. Ajschylos (525–456 p.n.e.) — gr. tragediopisarz; twórca i reformator tragedii: wprowadził drugiego aktora, akcję rozgrywającą się poza sceną, ograniczył rolę chóru, a rozbudował dialog i akcję; z jego dziewięćdziesięciu sztuk pozostało do dziś siedem, m.in. Siedmiu przeciw Tebom. [przypis edytorski]

74. Horacy — Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.), wybitny rzym. poeta liryczny, autor liryk, satyr i listów, a także teoretyk literatury. [przypis edytorski]

75. Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj. [przypis edytorski]

76. Szekspir — właśc. William Shakespeare (1564–1616), ang. dramatopisarz, poeta i aktor. Uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy literatury angielskiej oraz reformatorów teatru. [przypis edytorski]

77. Chlestiakow — bohater Rewizora Nikołaja Gogola, przypadkowy człowiek wbrew własnej woli traktowany jako wyższy urzędnik. [przypis edytorski]

78. Bovary, Emma — bohaterka powieści Pani Bovary Gustave’a Flauberta, nieszczęśliwa w małżeństwie i wielokrotnie zdradzająca męża. [przypis edytorski]

79. Wierchowieński, Piotr — bohater powieści Biesy Fiodora Dostojewskiego, nihilista i rewolucjonista. [przypis edytorski]

80. Shylock — bohater Kupca Weneckiego Williama Shakespeare’a, stereotypowo przedstawiony Żyd. [przypis edytorski]

81. fenomenologia — nurt w filozofii XX wieku, dążący do opisu i oglądu rzeczy danych bezpośrednio przy unikaniu uprzednio powziętych założeń; najważniejsi przedstawiciele fenomenologii to Edmund Husserl (1859–1938) i Emmanuel Levinas (1906–1995), a na gruncie polskim Roman Ingarden (1893–1970). [przypis edytorski]

82. socrealizm — realizm socjalistyczny; nurt w sztuce, zapoczątkowany w Związku Radzieckim w roku 1934; charakteryzował się realistyczną formą i treścią, która w założeniu miała być zgodna z doktryną marksizmu-leninizmu, a w praktyce była przede wszystkim propagandowa. [przypis edytorski]

83. Kuśniewicz, Andrzej (1904–1993) — prozaik, eseista i poeta. [przypis edytorski]

84. Konwicki, Tadeusz (1926–2015) — prozaik, scenarzysta i reżyser, autor m.in. powieści Mała apokalipsa (1979) oraz filmu Lawa (1989), opartego na Dziadach Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]

85. Kubacki, Wacław (1907–1992) — historyk literatury, krytyk, autor powieści i prozy poetyckiej. [przypis edytorski]

86. Popiół i diament — powieść Jerzego Andrzejewskiego, której głównym bohaterem jest partyzant Maciek Chełmicki, a zasadniczym dylematem kwestia walki przeciw tzw. władzy ludowej bądź zaniechania jej. [przypis edytorski]

87. Grochowiak, Stanisław (1934–1976) — poeta, prozaik, dramaturg, autor scenariuszy filmowych. Jego wiersze, mocno wystylizowane, mieściły się w estetyce turpizmu (od łac. turpis: brzydki), wprowadzającej do literatury tematy powszechnie uznawane za brzydkie i oddziałującej na czytelnika z pomocą szoku estetycznego. [przypis edytorski]

88. turpizm — nurt w literaturze opisujący rzeczy brzydkie, a nawet odrażające, w celu wywołania u czytelnika szoku estetycznego. [przypis edytorski]

89. Nowak, Tadeusz (1930–1991) — poeta i prozaik, przedstawiciel nurtu chłopskiego w literaturze polskiej, często odwołujący się w swojej twórczości do motywów ludowych a. baśniowych. [przypis edytorski]

90. Myśliwski, Wiesław (ur. 1932) — prozaik i dramaturg, przedstawiciel tzw. nurtu chłopskiego, autor powieści takich jak Nagi sad, Widnokrąg czy Traktat o łuskaniu fasoli. [przypis edytorski]

91. Kijowski, Andrzej (1928–1985) — prozaik i krytyk literacki, autor m. in. powieści Dziecko przez ptaka przyniesione. [przypis edytorski]

92. Jung, Karl Gustav 1875–1961) — szwajcarski psycholog i psychiatra, na początku XX w. uczeń Freuda, potem twórca własnych koncepcji psychologicznych. Jeden z twórców psychologii głębi, zakładał m. in. istnienie kolektywnej podświadomości, zawierającej wspólne dla wszystkich ludzi archetypy. [przypis edytorski]

93. Freud, Sigmund (1856–1939)— austriacki badacz żydowskiego pochodzenia, na początku kariery zajmował się neurologią, potem twórca psychoanalizy. [przypis edytorski]

94. atrofia — zmniejszenie się; zanik. [przypis edytorski]

95. labilność — chwiejność. [przypis edytorski]

96. Horacy — Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.), wybitny rzym. poeta liryczny, autor liryk, satyr i listów, a także teoretyk literatury. [przypis edytorski]

97. Różewicz, Tadeusz (1921–2014) — poeta, dramaturg, w historii poezji polskiej zapisał się ascetycznymi wierszami zdającymi sprawę z doświadczenia II wojny światowej i Holokaustu, przedstawiciel teatru absurdu, często odwołujący się do rzeczywistości przedstawianej w prasie i do malarstwa awangardowego. [przypis edytorski]

98. strukturalizm — prąd intelektualny w obrębie nauk humanistycznych (m. in. językoznawstwa, nauki o literaturze, antropologii kulturowej, filozofii), opisujący strukturę badanych zjawisk, a nie ich genezę, historię czy funkcje. [przypis edytorski]

99. komparatyści — badacze literatury porównawczej, badający podobieństwa, wpływy i zależności między utworami literackimi przynależnymi do różnych języków i kultur. [przypis edytorski]

100. Midas (mit. gr.) — król Frygii; wszystko, czego się dotknął, zamieniało się w złoto. [przypis edytorski]

101. Trznadel, Jacek (ur. 1930) — krytyk literacki, poeta i publicysta, autor m. in. głośnego zbioru wywiadów Hańba domowa, opisującego postawy polskich twórców w czasach stalinizmu. [przypis edytorski]

102. Apollinaire, Guillaume (1880–1918) — francuski poeta i krytyk sztuki polskiego pochodzenia, przedstawiciel awangardy. [przypis edytorski]

103. Cendrars, Blaise — właśc. Frédéric-Louis Sauser (1887–1961) francuski poeta i prozaik szwajcarskiego pochodzenia. [przypis edytorski]

104. J. Trznadel, Róże trzecie, Warszawa 1966,