Ojciec Goriot - Honoré de Balzac (wirtualna biblioteka txt) 📖

Idź, życzę ci, żebyś zdechł jak pies.

— Niechże pani zobaczy, czy nie ma gdzie eteru — rzekła panna Michonneau, która rozpinała z Poiretem odzienie Vautrina.

Pani Vauquer zeszła na dół i panna Michonneau została wreszcie panią placu.

— Dalejże, zdejm mu pan koszulę i przewróć go prędko. Róbże pan coś przecie, oszczędź mi przynajmniej widoku nagości, a to stoisz jak pień — mówiła panna Michonneau do Poireta.

Poiret przewrócił chorego, a panna Michonneau uderzyła go silnie po ramieniu i wnet dwie złowrogie białe litery wystąpiły na tle czerwonym.

— No, zarobiłaś pani łatwo trzy tysiące franków — zawołał Poiret podtrzymując Vautrina, któremu panna Michonneau wkładała koszulę. — Och! jaki on ciężki — powiedział kładąc go na łóżko.

— Cicho. A gdyby tu była kasa? — mówiła żywo stara panna, której oczy badały z chciwością każdy sprzęt w pokoju i zdawały się mury przenikać. — Gdyby to można pod jakimkolwiek pozorem otworzyć to biurko.

— Może by to źle było — zarzucił Poiret.

— Nie, pieniądze skradzione należały do wszystkich, a tym samym nie należą wyłącznie do nikogo — odparła panna Michonneau. — Ale czasu już za mało. Słyszę, że Vauquerowa nadchodzi.

— Oto eter — rzekła pani Vauquer. — Toż dopiero dzisiaj dzień feralny. Boże! Człowiek ten nie może być chory, bo jest biały jak kurczak.

— Jak kurczak? — powtórzył Poiret.

— Serce bije mu równo — mówiła wdowa, przykładając rękę do piersi chorego.

— Równo? — zawołał Poiret ze zdziwieniem.

— On zdrów zupełnie.

— Pani sądzi? — zapytał Poiret.

— Naprawdę! On tak wygląda, jak gdyby spał. Sylwia poszła po doktora. Uważasz pani — sapie, gdy mu eter podaję. Ach to se-passe (spazm). Puls jest dobry. Ależ bo on silny jak Turek. Patrz pani tylko, jaki u niego znak na żołądku; o! człowiek ten sto lat żyć będzie! Jednak peruka jego dobrze się trzyma. Cóż to, przyklejona? To on dlatego nosi fałszywe włosy, że jest ryży. Powiadają, że wszyscy ludzie z rudymi włosami muszą być albo dobrzy, albo źli. To on jest chyba dobry?

— Tak dobry, że dawno już powinien by wisieć — rzekł Poiret.

— U szyi pięknej kobiety, chciałeś pan powiedzieć — dorzuciła żywo panna Michonneau. — Idź już pan sobie, panie Poiret. Nasza to rzecz pielęgnować was, gdyście chorzy. Pan powinien byś pójść teraz na przechadzkę — dodała. — Pani Vauquer i ja dopilnujemy dobrze kochanego pana Vautrin.

Poiret wyszedł pokornie i bez szemrania jak pies, którego pan kopnął nogą.

Rastignac potrzebował przejść się, odetchnąć świeżym powietrzem, bo zdawało mu się, że się zadusi. Poprzedniego dnia chciał przeszkodzić spełnieniu morderstwa, którego miano dokonać o naznaczonej godzinie. Co się z nim później stało? Drżał z obawy, czy nie jest wspólnikiem zbrodni. W tej chwili jeszcze przerażało go wspomnienie zimnej krwi Vautrina.

— A jeżeli Vautrin umrze, nie powiedziawszy nic przed śmiercią? — myślał Rastignac i szedł po alei ogrodu Luksemburskiego, jak gdyby sfora psów gnała się za nim, jak gdyby słyszał zajadłe ich szczekanie.

— Słuchaj — zawołał na niego Bianchon — czytałeś »Pilota«?

»Pilot«, była to gazeta radykalna wydawana pod kierownictwem Tissota. Wychodziła ona w kilka godzin po gazetach porannych i zawierała najświeższe wiadomości, które dochodziły na prowincję o dwadzieścia cztery godziny wcześniej niż wiadomości podawane w innych pismach.

— Jest tam sławna historia —- mówił asystent przy szpitalu Cochin. — Młody Taillefer pojedynkował się z niejakim hrabią Franchessinim ze starej gwardii, który wpakował mu w czoło dwa cale żelaza. Wskutek tego Wiktoryna jest jedną z najbogatszych partii w Paryżu. Ha! Gdyby to można było przewidzieć! Śmierć to istna gra w trente-et-quarante. Czy to prawda, że Wiktoryna nieobojętnie na ciebie spogląda?

— Przestań, Bianchon, ja się z nią żenić nie myślę. Kocham prześliczną kobietę, która odpłaca mi wzajemnością, i...

— Mówisz to w taki sposób, jak gdyby dochowanie wierności wiele cię kosztowało. Pokaż mi kobietę, dla której warto byłoby poświęcić fortunę pana Taillefer.

— Czyż wszyscy diabli uwzięli się mnie prześladować? — zawołał Rastignac.

— Czyś ty zwariował? Daj no mi rękę. — rzekł Bianchon, ja ci puls pomacam. Masz gorączkę.

— Idź tylko do matki Vauquer — odparł Eugeniusz. — Ten łotr Vautrin padł przed chwilą jak nieżywy.

— A! — zawołał Bianchon odchodząc. — To potwierdza moje podejrzenia, o słuszności których muszę się teraz przekonać.

Długa przechadzka Eugeniusza miała w sobie coś uroczystego. Student prawa robił rachunek swego sumienia. Badał siebie, zgłębiał, wahał się, aż po skończeniu tego surowego i ścisłego przeglądu, uczciwość jego wyszła wypróbowana, jak sztaba żelazna, która się już pod żadnym ciosem nie zegnie. Przypomniał sobie wczorajsze zwierzenia Goriota; przyszło mu na myśl, że Delfina wybrała dla niego mieszkanie przy ulicy d’Artois; wyjął jej list z kieszeni i, odczytawszy go na nowo, złożył na nim pocałunek.

— Taka miłość jest dla mnie kotwicą zbawienia — powiedział. — Biedny Goriot zniósł tyle cierpień serdecznych! Nie mówi nic o swych zgryzotach, lecz któż by ich nie odgadł! Teraz ja pielęgnować go będę jak własnego ojca, ja mu dam tysiąc pociech. Jeżeli ona mnie kocha, to nieraz przyjdzie do mnie i przepędzi z nim dzień cały. Ta wielka hrabina de Restaud jest niegodziwa; gdyby mogła, to zrobiłaby ojca odźwiernym w swym domu. Droga Delfina! ona jest lepsza dla staruszka i zasługuje na to, żeby być kochaną! Ach! dziś wieczorem będę szczęśliwy!

Wyjął zegarek i zaczął mu się przyglądać.

— Wszystko mi się udało! Kochając się szczerze, można sobie dopomagać: czemuż więc nie miałbym przyjąć tego od niej? Zresztą jam przekonany, że się dorobię fortuny i będę mógł kiedyś oddać stokroć więcej, niż biorę. W związku tym nie ma zbrodni, ani nic takiego, coby mogło oburzyć najsurowszą cnotę. Iluż to ludzi uczciwych wchodzi w związki podobne? Nie okłamujemy nikogo, a tylko kłamstwo poniża. Kłamać to znaczy zrzekać się swej godności. Ona rozłączyła się już dawno z mężem. Zresztą powiem temu Alzatczykowi, żeby mi odstąpił kobietę, której nie umie uszczęśliwić.

Walka Rastignaca trwała długo. Zwycięstwo miało pozostać po stronie cnót młodzieńczych, a jednak o wpół do piątej, kiedy zmrok poczynał zapadać, nieprzezwyciężona ciekawość popchnęła go do domu Vauquer, który poprzysiągł sobie opuścić na zawsze. Chciał się przekonać, czy Vautrin nie żyje. Bianchon wpadł był na myśl, żeby dać choremu na wymioty, po czym substancje wyrzucone kazał odnieść do szpitala, gdzie miano je poddać analizie chemicznej. Panna Michonneau odradzała tak usilnie, żeby tego nie czynić, że podejrzenia Bianchona jeszcze bardziej się wzmocniły. Vautrin wrócił nadzwyczaj prędko do stanu normalnego, co również kazało się domyślać jakiegoś spisku przeciw wesołemu trefnisiowi gospody. W chwili gdy Rastignac powrócił, Vautrin stał już przy piecu w sali jadalnej. Wszyscy stołownicy z wyjątkiem ojca Goriot zebrali się dziś wcześniej niż zwykle, zwabieni wieścią o pojedynku młodego Taillefera. Wszyscy ciekawi byli szczegółów wypadku oraz pragnęli dowiedzieć się, jaki wpływ pojedynek ten wywrze na los Wiktoryny. Przy wejściu oczy Eugeniusza spotkały wzrok Vautrina, który tak głęboko wniknął mu do serca i tak silnie poruszył w nim jakieś struny niedobre, że młodzieniec zadrżał mimowolnie.

— No cóż, drogie dziecię — rzekł zbiegły galernik — zdaje się, że płaskonosa jejmość nie prędko sobie ze mną poradzi. Panie tu powiadają, żem zniósł bez szwanku takie uderzenie krwi, które by mogło byka zabić.

— A! Mógłbyś pan powiedzieć bawoła — zawołała wdowa Vauquer.

— Czybyś pan nierad był, że ja żyję? — szepnął Vautrin pochylając się ku Rastignacowi, którego myśli zdawał się przenikać. — To by zakrawało na diable silnego człowieka.

— Ach, prawda! — zawołał Bianchon, panna Michonneau mówiła onegdaj o jakimś panu przezwanym Trompe-la-Mort; dla pana to imię byłoby bardzo stosowne.

Wyraz ten uderzył niby grom w Vautrina. Biedny galernik zbladł i zachwiał się, a magnetyczne jego spojrzenie padło jak promień słońca na pannę Michonneau, której kolana ugięły się pod tym prądem silnej woli. Stara panna osunęła się bezwładnie na krzesło, a Poiret stanął spiesznie pomiędzy nią a Vautrinem, pojmując, że jej niebezpieczeństwo zagraża. Galernik zrzucił maskę dobroduszności, pod którą ukrywał prawdziwą swą naturę, a twarz jego stała się naraz dziko wyrazista. Obecni patrzyli ze zdumieniem na niepojęty dla nich dramat. W tej chwili dało się słyszeć stąpanie kilku ludzi i szczęk karabinów, które żołnierze na bruk opuścili. Collin zaczął machinalnie szukać wyjścia, mierząc spojrzeniem okna i ściany, gdy wtem czterech ludzi ukazało się we drzwiach salonu. Był to szef policji w towarzystwie trzech oficerów bezpieczeństwa.

— W imię prawa i króla — zaczął jeden z oficerów; ale mowę jego zagłuszył szmer podziwu.

Po chwili milczenie zapanowało w sali jadalnej, obecni rozstąpili się przed trzema oficerami, którzy zbliżali się z ręką w bocznej kieszeni, gdzie każdy z nich miał pistolet nabity. Dwaj żandarmi weszli w ślad za agentami i stanęli we drzwiach salonu, a dwaj inni ukazali się jednocześnie we drzwiach prowadzących na schody. Szczęk broni i kroki kilku żołnierzy dały się słyszeć na bruku przed fasadą domu. Wszelka nadzieja ucieczki zgasła dla Collina, na którym zatrzymało się spojrzenie wszystkich obecnych. Szef podszedł wprost ku niemu i wymierzył mu tak silne uderzenie w głowę, że peruka zleciała, ukazując fizjonomię Collina w całej okropności. Rzekłbyś, że wszystkie ognie piekielne oświeciły swym blaskiem tę twarz i głowę pokrytą krótkimi, ceglastoczerwonymi włosami, które nadawały jej przerażający wyraz siły zmieszanej z przebiegłością. Głowa taka odpowiadała biustowi; patrząc na nią każdy pojął dopiero całego Vautrina, jego przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, jego zasady niewzruszone, jego wyznanie woli absolutnej, władzę, jaką mu nadawał cynizm myśli i czynów oraz siła organizacji mogącej wszystko znieść. Krew uderzyła mu do twarzy, oczy zaiskrzyły się jak u dzikiego kota. Podskoczył na miejscu z dziką energią i zaryczał tak, że wszyscy stołownicy wydali okrzyk przerażenia. Na ten lwi podskok agenci, poparci ogólnym okrzykiem, wyciągnęli pistolety z kieszeni. Widząc błyszczące kurki u pistoletów, Collin pojął grożące mu niebezpieczeństwo i w jednej chwili dał dowód najwyższej potęgi ludzkiej.

Był to obraz straszliwy i wspaniały! na twarzy jego ukazało się zjawisko przypominające proces, jaki się odbywa w kotle przepełnionym parą, która by góry mogła rozsadzić, a którą rozprasza w oka mgnieniu kropla zimnej wody. Chwila rozwagi, szybka jak błyskawica, była kroplą wody, co ochłodziła wściekłość galernika. Spojrzał na swą perukę i począł się uśmiechać.

— Nie bardzoś dziś grzeczny — powiedział do szefa policji i wyciągnął ręce, wzywając żandarmów skinieniem głowy. — Panowie żandarmi, proszę mi włożyć kajdany na ręce lub na palce. Biorę wszystkich obecnych za świadków, że się nie opieram.

W sali rozległ się szmer podziwu, wywołany szybkością, z jaką ogień i lawa wybuchły z tego wulkanu człowieczego i na powrót się w nim ukryły.

— To ci się nie podoba, panie gwałtowniku — dodał galernik spoglądając na sławnego dyrektora policji sądowej.

— Prędzej, rozbierać się! — powiedział pogardliwie jegomość z uliczki Sainte-Anne.

— Po co? — odparł Collin — tu są damy. Ja się bynajmniej nie zapieram i oddaję się dobrowolnie.

Zatrzymał się i powiódł okiem po zgromadzeniu, jak mówca, który ma powiedzieć coś zadziwiającego.

— Piszcie, ojcze Lachapelle — powiedział do małego, siwiuteńkiego staruszka, który usiadł na rogu stołu i wyjął z teki protokół. — Przyznaję, że jestem Jakub Collin, zwany Trompe-la-Mort, którego skazano na dwadzieścia lat więzienia. Przed chwilą dowiodłem, żem nie skradł mego przydomka — mówił do mieszkańców gospody — bo dość mi było podnieść rękę, żeby te szpiegi rozleli wszystek mój sok na domowy deptak mamy Vauquer. Te szelmy umieją przygotowywać zasadzki!

Pani Vauquer omal nie zemdlała słysząc te słowa.

— Mój Boże! — rzekła do Sylwii — wszak to można się rozchorować. Trzebaż mi było jeszcze iść z nim wczoraj do teatru!

— Trochę filozofii, mamuniu — zawołał Collin. — Alboż to takie nieszczęście, żeście byli wczoraj w mojej loży w teatrze? Albożeście to lepsi od nas? Na naszym ramieniu mniej jest hańby, niż w waszym sercu, niedołężne członki zgangrenowanego towarzystwa: najlepszy z was nie mógł mi się oprzeć.

Spojrzał na Rastignaca z wdzięcznym uśmiechem, który dziwnie odbijał przy surowym wyrazie twarzy.

—