Inwazja jaszczurów - Karel Čapek (gdzie można przeczytać książkę za darmo .TXT) 📖

Była to dziwna wojna, o ile w ogóle można to nazwać wojną. Nie było bowiem żadnego państwa Płazów ani żadnego uznanego ich rządu, któremu można by oficjalnie wojnę wypowiedzieć. Pierwszym państwem, które znalazło się w stanie wojny z Salamandrami, była Wielka Brytania. Od razu w pierwszych godzinach Płazy zatopiły wszystkie jej okręty zakotwiczone w portach. Temu nie można było w żaden sposób zapobiec. Jedynie statki na pełnym morzu były w tym momencie stosunkowo bezpieczne, zwłaszcza jeśli krążyły nad większymi głębinami. W ten sposób ocalała część brytyjskiej floty, która przerwała blokadę Płazów na Malcie i skupiła się wokół głębi na Morzu Jońskim. Lecz i te jednostki zostały niebawem wytropione przez małe łodzie podwodne Płazów i zatopione jeden po drugim. W ciągu sześciu tygodni Wielka Brytania utraciła cztery piąte całego tonażu okrętowego.

John Bull86 miał jeszcze jedną okazję, by okazać swój powszechnie znany upór. Rząd Jego Królewskiej Mości nie pertraktował z Płazami i nie odwołał zakazu dostaw. „Brytyjski dżentelmen — oświadczył brytyjski premier w imieniu całego narodu — chroni zwierzęta, ale nie negocjuje z nimi”. Już po kilku tygodniach na Wyspach Brytyjskich dał się odczuć rozpaczliwy brak żywności. Tylko dzieci dostawały kromkę chleba i kilka łyżeczek herbaty lub mleka dziennie. Naród brytyjski znosił to nad wyraz dzielnie, choć upadł tak nisko, że zjadł wszystkie swoje konie wyścigowe. Książę Walii własnoręcznie zaorał pierwszą bruzdę na polu golfowym Royal Golf Club, aby posadzić tam marchew dla londyńskich sierocińców. Na kortach tenisowych Wimbledonu posadzono ziemniaki, na torze w Ascott posiano pszenicę. „Poniesiemy wszystkie, nawet te największe ofiary — zapewniał w parlamencie przywódca partii konserwatywnej — ale brytyjskiego honoru nie splamimy”.

Ponieważ blokada brytyjskich wybrzeży była szczelna, Anglii pozostawała tylko jedna wolna droga dla zaopatrzenia i kontaktu z koloniami, czyli droga powietrzna. „Musimy mieć sto tysięcy samolotów” — oświadczył minister lotnictwa, i wszystko, co miało ręce i nogi, oddało się realizacji tego hasła. Czyniono gorączkowe przygotowania do tego, aby móc produkować tysiąc samolotów dziennie. Wtedy jednak rządy pozostałych mocarstw europejskich ostro zaprotestowały przeciwko takiemu naruszaniu równowagi lotniczej. Brytyjski rząd musiał zrezygnować ze swego programu powietrznego i zobowiązać się, że nie zbuduje więcej niż dwadzieścia tysięcy samolotów, i to w ciągu pięciu lat. Nie pozostało więc nic innego niż głodować dalej albo płacić horrendalne ceny za żywność, która była dostarczana samolotami innych państw. Funt chleba kosztował dziesięć szylingów, para szczurów jedną gwineę, puszka kawioru dwadzieścia pięć funtów szterlingów. Słowem: były to złote czasy dla kontynentalnego handlu, przemysłu i rolnictwa.

Jako że marynarka wojenna została już na samym początku wyeliminowana, operacje wojskowe przeciw Płazom toczyły się tylko na lądzie i z powietrza. Armia lądowa waliła z dział i karabinów maszynowych do wody, nie wyrządzając, jak się zdaje, Salamandrom większej krzywdy. Nieco skuteczniejsze były bomby lotnicze zrzucane do morza. Płazy odpowiadały ostrzałem z podwodnych dział brytyjskich portów, które obróciły w ruinę. Z ujścia Tamizy ostrzeliwały także Londyn. Wówczas dowództwo armii podjęło próbę otrucia Salamander bakteriami, ropą i substancjami żrącymi, wylewanymi do Tamizy i do niektórych morskich zatok. Na to Płazy odpowiedziały w ten sposób, że wypuściły na angielskim wybrzeżu na długości stu dwudziestu kilometrów zasłonę gazów bojowych. Była to tylko demonstracja, ale wystarczająca. Rząd brytyjski po raz pierwszy w historii był zmuszony poprosić inne mocarstwa o interwencję, domagając się zakazu wojny z użyciem gazów.

Następnej nocy odezwał się przez radio ochrypły, gniewny i ciężki głos Chief Salamandra: „Halo, ludzie! Niech Anglia nie robi głupstw! Jeśli będzie nam zatruwać wodę, my będziemy zatruwać wam powietrze. Używamy tylko waszej własnej broni. Nie jesteśmy żadnymi barbarzyńcami. Nie chcemy walczyć z ludźmi. Nie chcemy nic więcej, tylko móc żyć. Proponujemy wam pokój. Będziecie nam dostarczać wasze produkty i sprzedacie nam wasze lądy. Jesteśmy gotowi dobrze wam za nie zapłacić. Oferujemy wam więcej niż pokój. Oferujemy wam handel. Oferujemy wam złoto za wasze ziemie. Halo, wzywam rząd Wielkiej Brytanii. Podajcie mi waszą cenę za południową część hrabstwa Lincolnshire przy zatoce Wash. Daję wam trzy dni do namysłu. Na ten czas wstrzymuję wszystkie wrogie działania oprócz blokady”.

W tej samej chwili na angielskim wybrzeżu ustała podmorska kanonada. Umilkły również podwodne działa. Nastała dziwna, niemal przerażająca cisza. Rząd brytyjski oświadczył w parlamencie, że z Płazami pertraktować nie zamierza. Mieszkańcy rejonu zatoki Wash i Lynn Deep zostali ostrzeżeni, że prawdopodobnie grozi im zmasowany atak Płazów i że byłoby lepiej opuścić wybrzeże i przenieść się w głąb lądu. Jednak przygotowane pociągi, samochody i autobusy odwiozły tylko dzieci i część kobiet. Mężczyźni zostali na miejscu. Po prostu nie mieściło im się w głowie, że Anglik mógłby stracić swoją ziemię. Minutę po upływie trzydniowego rozejmu padł wystrzał. Był to strzał z angielskiego działa, który oddał Loyal North Lancashire Regiment, grając przy tym marsz zatytułowany Czerwona róża. Potem zagrzmiał straszliwy wybuch. Ujście rzeki Nene zostało zatopione aż po Wisbech i zalane morzem z zatoki Wash. Pod wodą znalazły się między innymi słynne ruiny Wisbech Abbey, Holland Castle, gospoda „U Jerzego i Smoka” i inne zabytkowe miejsca.

Następnego dnia rząd brytyjski w odpowiedzi na interpelację w parlamencie poinformował, że: z wojskowego punktu widzenia uczyniono wszystko dla obrony brytyjskiego wybrzeża; nie można wykluczyć kolejnych, znacznie rozleglejszych ataków na ziemię brytyjską; rząd Jego Wysokości nie może jednak pertraktować z wrogiem, który nie oszczędza cywilów ani kobiet. (Zgoda). Dziś już nie chodzi o losy Anglii, lecz o cały cywilizowany świat. Wielka Brytania jest skłonna rozważyć międzynarodowe gwarancje, które by ograniczyły te straszliwe i barbarzyńskie ataki zagrażające ludzkości.

Kilka tygodni później zwołana została konferencja przedstawicieli wszystkich państw świata w Vaduz.

Odbyła się ona w Vaduz, ponieważ w Alpach nie istniało zagrożenie ze strony Płazów, a ponadto tam właśnie już wcześniej schroniła się większość zamożnych i wybitnych osobistości z krajów nadmorskich. Konferencja, jak powszechnie przyznawano, zabrała się energicznie do rozwiązania aktualnych światowych problemów. W pierwszym rzędzie wszystkie kraje (łącznie ze Szwajcarią, Abisynią, Afganistanem, Boliwią i innymi państwami śródlądowymi) zdecydowanie odmówiły uznania Płazów za samodzielne walczące mocarstwo, głównie dlatego, że potem także ich Salamandry mogłyby się uważać za członków jaszczurczego państwa. Niewykluczone, że uznane w ten sposób ich państwo chciałoby wykonywać zwierzchność nad wszystkimi wodami i wybrzeżami, gdzie żyją Płazy. Z tego powodu zarówno z prawnego, jak i z praktycznego punktu widzenia nie można wypowiedzieć Salamandrom wojny albo zastosować wobec nich innej formy międzynarodowego nacisku. Każde państwo ma prawo wystąpić tylko przeciwko swoim Płazom. Jest to jego czysto wewnętrzna sprawa. Dlatego nie może być mowy o zbiorowym dyplomatycznym albo wojskowym démarche przeciwko Płazom. Państwom napadniętym przez Jaszczury należy udzielić międzynarodowej pomocy jedynie w taki sposób, że udzieli się im zagranicznych pożyczek na skuteczną obronę.

Następnie Anglia zgłosiła propozycję, żeby wszystkie państwa zobowiązały się przynajmniej, że przestaną dostarczać Płazom broń i materiały wybuchowe. Po starannym namyśle propozycja ta została odrzucona, głównie dlatego, że to zobowiązanie jest już zawarte w Konwencji Londyńskiej. Po drugie, żadnemu państwu nie można zabronić, żeby dostarczało swym Płazom „jedynie na własne potrzeby” wyposażenie techniczne i broń do obrony własnych wybrzeży. Po trzecie, państwom nadmorskim „zależy naturalnie na utrzymaniu dobrych stosunków z mieszkańcami morza” i dlatego uważają za właściwe „powstrzymanie się na razie od wszelkich środków, które Płazy mogłyby uznać za represyjne”. Niemniej jednak wszystkie państwa skłonne są obiecać, że będą dostarczać broń i materiały wybuchowe także tym krajom, które Salamandry zaatakują.

W trakcie tajnych obrad została przyjęta propozycja kolumbijska, żeby podjąć z Płazami przynajmniej nieoficjalne negocjacje. Chief Salamander zostanie poproszony, żeby wysłał na konferencję swych pełnomocników. Przedstawiciel Wielkiej Brytanii zdecydowanie zdystansował się wobec tego, odmawiając obradowania wspólnie z Płazami. W końcu jednak zadowolił się tym, że wyjedzie w tym czasie ze względów zdrowotnych do Engadyny. Tej nocy przy użyciu szyfrów państwowych wszystkich mocarstw nadmorskich zostało wyemitowane wezwanie, aby Jego Ekscelencja pan Chief Salamander wyznaczył swych przedstawicieli i wysłał ich do Vaduz. Odpowiedzią było ochrypłe: „Dobrze, tym razem jeszcze przyjdziemy do was, ale w przyszłości to wasi delegaci przyjdą do mnie, do wody”. Po czym nastąpiło jeszcze oficjalne oświadczenie: „Upoważnieni przedstawiciele Płazów przyjadą pojutrze wieczorem Orient Expressem na stację Buchs”.

W jak najszybszym tempie czyniono wszystkie przygotowania na przyjęcie Płazów. Przygotowano najbardziej luksusowe wanny w Vaduz, a specjalny pociąg przywiózł w cysternach wodę morską do tychże wanien dla delegatów. Wieczorem na dworcu w Buchs miało się odbyć jedynie nieoficjalne przywitanie. Przybyli nań tylko sekretarze poszczególnych delegacji, przedstawiciele miejscowych urzędów i około dwustu dziennikarzy, fotografów i filmowców. Dokładnie o 6:25 Orient Express wjechał na stację. Z salonki wysiedli na czerwony dywan trzej wysocy, eleganccy panowie, a za nimi kilku nienagannie ubranych, dziarskich sekretarzy z ciężkimi aktówkami. „A gdzie są Płazy?” — zapytał ktoś stłumionym głosem. Dwaj albo trzej oficjele wyszli niepewnie na spotkanie owym trzem panom. Wtedy pierwszy z nich dyskretnie i szybko powiedział: „Jesteśmy delegacją Płazów. Ja jestem profesor doktor van Dott z Hagi. A to maître Rosso Castelli, adwokat z Paryża i doktor Manoel Carvalho, adwokat z Lizbony”. Panowie ukłonili się i przedstawili. „To wy nie jesteście Płazami?” — wykrztusił francuski sekretarz. „Oczywiście, że nie — rzekł doktor Rosso Castelli. — Jesteśmy ich adwokatami. Pardon, ci panowie chyba chcą filmować”. Potem uśmiechająca się delegacja Płazów była z zapałem filmowana i fotografowana. Również obecni sekretarze prawników okazywali swe zadowolenie. Trzeba przyznać, że te Salamandry zachowały się rozsądnie i przyzwoicie, przysyłając jako swych przedstawicieli ludzi. Z ludźmi da się rozmawiać. A przede wszystkim odpada nieprzyjemne towarzyskie zakłopotanie.

Jeszcze tej samej nocy odbyła się pierwsza narada z delegatami Płazów. W porządku obrad znalazł się problem jak najszybszego odnowienia pokoju między Płazami i Wielką Brytanią. O głos poprosił profesor van Dott.

— Nie podlega dyskusji — powiedział — że Płazy zostały napadnięte przez Wielką Brytanię. Brytyjska kanonierka „Erebus” zaatakowała na pełnym morzu naszą pływającą radiostację. Brytyjska admiralicja naruszyła pokojowe kontakty handlowe z Płazami przez to, że zabroniła załodze okrętu „Amenhotep” wyładować zamówionego ładunku materiałów wybuchowych. I trzecia rzecz: rząd brytyjski swym zakazem jakichkolwiek dostaw rozpoczął blokadę Salamander. Płazy nie mogły skarżyć się na te nieprzyjacielskie działania ani w Hadze, gdyż Konwencja Londyńska nie dała Płazom prawa skargi, ani w Genewie, ponieważ nie są członkami Ligi Narodów. Nie pozostało im więc nic innego, niż sięgnąć po samoobronę. Pomimo tego Chief Salamander jest skłonny wstrzymać działania wojenne pod następującymi warunkami: po pierwsze, Wielka Brytania przeprosi Płazy za wyżej wymienione krzywdy; po drugie, odwoła wszystkie zakazy dostaw dla Płazów; po trzecie, w ramach odszkodowania odstąpi Salamandrom bez wynagrodzenia nizinne dorzecza w Pendżabie, żeby mogły tam utworzyć nowe wybrzeża i zatoki morskie.

Na to przewodniczący konferencji oświadczył, że przekaże te warunki swemu szanownemu przyjacielowi, przedstawicielowi Wielkiej Brytanii, który akurat jest nieobecny. Nie ukrywał jednak obaw, że te warunki będą trudne do przyjęcia. Niemniej należy mieć nadzieję, że możemy w nich upatrywać punkt wyjścia do dalszych rozmów.

Potem pod obrady poddana została skarga Francji w sprawie wybrzeża Senegambii, które Płazy wysadziły w powietrze, ingerując w ten sposób we francuskie posiadłości kolonialne. O głos poprosił przedstawiciel Płazów, sławny paryski adwokat, doktor Julien Rosso Castelli.

— Niech pan to udowodni — powiedział. — Światowe autorytety w dziedzinie sejsmografii twierdzą, że trzęsienie ziemi w Senegambii było pochodzenia wulkanicznego i że wiąże się z dawną aktywnością wulkanu Pico na wyspie Fogo. Tutaj — zawołał doktor Rosso Castelli, waląc dłonią w swoje dossier — są ich raporty naukowe! Jeśli ma pan dowody, że trzęsienie ziemi w Senegambii powstało w wyniku działań mych klientów, proszę, czekam na nie.

Belgijski delegat Creux:

— Wasz Chief Salamander sam oświadczył, że to zrobiły Płazy!

Profesor van Dott:

— Jego wystąpienie było nieoficjalne.

M. Rosso Castelli:

— Jesteśmy upoważnieni do zdementowania jego wystąpienia. Domagam się wysłuchania rzeczoznawców technicznych w kwestii tego, czy da się sztucznie zrobić w skorupie ziemskiej szczelinę długości sześćdziesięciu siedmiu kilometrów. Proponuję, żeby zademonstrowali nam oni praktyczną próbę o podobnym zakresie. Dopóki nie ma takich dowodów, panowie, będziemy mówić o czynności wulkanicznej. Tym niemniej Chief Salamander jest gotów odkupić od rządu francuskiego zatokę morską, która powstała w rozpadlinie senegambijskiej i nadaje się do założenia osady Płazów. Jesteśmy upoważnieni do porozumienia się z rządem francuskim co do ceny.

Delegat francuski, minister Deval:

— Jeżeli mamy to traktować jako odszkodowanie za wyrządzone szkody, możemy rozmawiać na ten temat.

M. Rosso Castelli:

— Bardzo dobrze. Rząd Płazów domaga się jednak, żeby stosowna