Murdelio - Zygmunt Kaczkowski (czy można czytać książki w internecie za darmo .txt) 📖

— Gęba wielka u Sanoczanów, ale ledwie do gadania.

— Wedle okazji, mości dobrodzieju — odpowiedziałem — gdzie trzeba, to się gada, a jak trzeba, to się zrobi, a gębie sanockiej waść nie przyganiaj, bo kąsa.

— Zarazże i kąsać — krzyknie tam któryś — nie wiem, co wy tam z obcymi robicie, kiedy swoich kąsacie.

— Czasem nic, a czasem ich jadamy, także wedle okazji.

— No, nie zamawiaj, nie zamawiaj, panie bracie — rzeknie do mnie Stojowski, który przy dziadku siedział i z nim się zabawiał — tylko pij.

— Pij, Nieczujo! — krzyknie dziadek. — Niech no widzę, jakiś jest; in vino veritas222.

Dał mi więc Stojowski kielich i rzekł:

— Napijże się ze mną. — Wypiłem. Drugi też zawoła:

— I ze mną, panie bracie.

— Dobrze, panie bracie. — Krzyknął Konopka:

— I ze mną, panie Marcinie.

— Dobrze, panie Janie. — Za nim Lgocki:

— Jesce ze mną, panie Niecujo.

— I z waszmością, panie Lgocki.

Dalej też woła piąty i szósty i każdy mi spełna podaje. Wypiłem jeszcze kilka, ale dalej krzyknę:

— Ba! Mości panowie! Pofolgujcież mi trochę. Cenię sobie bardzo afekta waszmościów, ale nec Hercules contra plures223. Wy każdy za siebie, a ja za wszystkich.

— Aha! zmalał, zmalał — wołają.

— Nie zmalał — odpowiem — ale szlachcic to nie studnia, wiadro się w nim nie pomieści.

— Ave Maria, Mater Dei224 — rzekł na to Stojowski, który to miał przy winie przysłowie — daleko to jeszcze do wiadra, panie bracie. Ot! Napij się jeszcze ze mną — i podał mi kielich. Odsapnąwszy wypiłem. Ale zaraz znów jakiś zawoła:

— A cóż to ma być Stojowski lepszego ode mnie! Pijże ze mną! — Nie ma co mówić, wypiłem. Takoż woła i trzeci, i znowu taż sama kolej, a trudno się było wymawiać, bo już w tym było punktum, żeby statecznie dotrzymać. I dotrzymałem, alem dokumentnie podciągnął, więcej nawet, niżby tego dla samej fantazji potrzeba, bo kielich był stateczny, a wypiłem ich kilkanaście; jakoż czułem już i ciepło po całym ciele i dusza zaczęła się rzucać we mnie, rada by jaki huczek zrobić; widząc tedy to i wiedząc, że za chwilę jeszcze gorzej będzie, rzeknę w głos:

— Mości panowie! Dosyć tego będzie, chodźmy do tańca, bo to nasz obowiązek. — Na to dziadek:

— Jeszcze jeden ze mną.

— Z jegomością choćby i dwa — odpowiedziałem i wypiłem, alem się troszeczkę zatoczył; Mazury na to w śmiech — spojrzałem na nich i dopiero poznałem, że to zmowa była na mnie. Chcieli mnie zgoła zaraz i położyć. Może to sztuka Lgockiego, może Konopki, a może i wszystkich razem — myślałem sobie — ale już się stało. Czas płaci, czas traci; złapali mnie Mazurowie, ale może się to jakoś odpłaci. Tak sobie mrucząc pod nosem, zatoczyłem się jeszcze potężniej, żem aż siadł koło zwierciadła, a kiedym się łokciem oparł o jakiś stoliczek, różne rzeczy mi się poczęły marzyć po głowie: Zosia piękna, bardzo piękna... Lgocki się stara o nią, bogaty, hultaj, jak Żyd, dadzą mu ją, czy nie dadzą? Co też Zosia myśli o tym?... i z tym zapytaniem, co też Zosia myśli o tym, strasznie mnie rozebrało około serca, bardzo pięknie mi się zrobiło w oczach, muzyka grała w uszach, Zosia całą moją objęła duszę — i troszeczkę przysnąłem. Kiedym po małej chwilce oczy troszeczkę otworzył, siedziałem na tymże samym miejscu. Mazurowie się kręcili koło mnie i uśmiechając się, ruszali sumiastymi wąsami i potrząsali głowami. W sali kapela grała i tańcowano. „Kiedy tańcują, to dobrze” — pomyślałem sobie i znowu oczy zamknąłem. I teraz musiałem usnąć już dobrze, bo zaraz mi się Zosia pojawiła, usiadła koło mnie i położywszy mi rączkę na oczach, różne miłe psoty mnie wyrabiała: to mnie czuprynę jeżyła do góry, to mnie za wąs targała, to za nos ciągnęła, to za ucho kręciła, to mi nareszcie swoją błękitną wstążką głowę związała i kwiatki mi wkładała we włosy. Ale śród tych psot, które coraz boleśniejszymi stawać się poczęły, nagle coś mnie niby ukłuło w rękę, zerwałem się i najpierw Lgockiego sobą powaliłem na ziemię, że aż się pod stół potoczył. Jakim to się sposobem stało, zrazu sobie nie umiałem wytłumaczyć, to jednak pewna, że w tym momencie ktoś mi coś zerwał z głowy; popatrzyłem do zwierciadła, ale nic nie miałem na głowie, tylko włosy trochę były zburzone. Począłem tedy czuprynę sobie poprawiać i wyloty układać, ale wtem pani stolnikowa weszła i tuż do mnie:

— Panie skarbnikowicz! Tak to waszmość gospodarujesz? Już przestają tańcować.

— Jak to przestają? Czemuż przestają? Dlaczego przestają? Zaraz ja to, pani dobrodziejko... — i zarzuciwszy wyloty, wyszedłem do sali. W istocie taniec już osłabł, kawalerowie jedni pili, drudzy drzemali, panny i panie gromadziły się kółkami po kątach i rozmawiały. Popatrzyłem na zegarek, siódma dopiero była, a ja już i tańcowałem, i upiłem się, i wyspałem się, i Lgockiego powaliłem na ziemię. Wróciłem się więc z progu do owej izby, w której pito, i zawołałem:

— Mości panowie, proszę do tańca!

Poruszyli się wszyscy, a wtem Lgocki przystępuje do mnie i oddaje mi chustkę moją własną, mówiąc:

— Waszmość zgubił.

Spojrzę na chustkę, na niej jeszcze znać, jako była na pasek zwinięta. Dopiero mi też rozświtało, że to nie Zosia mi owe figle stroiła i że nie wstążką obwiązywano mi głowę. Lgocki stał jeszcze przede mną. I cóż? Za takie sztuki to jeno zaraz było po staremu pięścią w łeb pana starościca i wziąwszy za kołnierz, wynieść za drzwi, jako nieumiejącego się znachodzić225 w statecznej kompanii, ale ja, nie chcąc burdy robić w uczciwym domu, wyrwałem mu tylko tę chustkę, wargi przygryzłem i zawołałem powtórnie:

— Proszę do tańca!

Zerwali się wszyscy, a dziadek do mnie:

— Napijże się.

— Napiję, czemu nie — i napiłem. Stojowski też sobie:

— I ze mną, panie bracie — przyjąłem kielich, ale rzekłem:

— Kiedy waszmość mleczaków wozicie ze sobą i przyjmujecie do kompanii, tobyście powinni pilnować, żeby błazeństwa nie robili.

— Jakże to, panie bracie? — rzeknie Stojowski słodko, bo miał tę naturę, że mu się serce w winie rozpływało. Ale ja zawsze po swojemu:

— Książki o tym pisać nie będę ani oracji nie powiem, ale com już powiedział, tego nie cofnę.

— Ave Maria, Mater Dei — znowu słodziuteńko Stojowski — jak mnie Pan Bóg miły, tak nic a nic nie wiem.

— Żebyś wiele wiedział, nie byłbyś sprawiedliwym Mazurem — odpowiedziałem. On się zerwał i odchrząknął. Ja też zaraz wyszedłem do sali, za mną runęli drudzy, alem zawsze jeszcze był trochę pijany, lubo tylko tyle, że mi kipiała fantazja. Przyjdę tedy do Zosi i proszę ją w taniec. Z drugiej strony przyskakuje Lgocki, mówiąc:

— Ja prosę.

— Won! — krzyknąłem na niego, trzymając już Zosię za rękę. Przestraszyła się Zosia i nie wiem, czy z przestrachu, czy umyślnie, ścisnęła mnie za rękę; Lgocki odskoczył i uciekł. Stanąłem tedy do tańca, a że to żadnego ze starszych nie było w kole, więc ja wziąłem prym i kazawszy grać krakowiaka, puściłem się, inni za mną. Gotowało mi się już koło serca, to owe Zosine uściśnienie ręki, to rankor226 do Mazurów, to wino, więc po jednym przetańcowaniu stanąłem przed kapelą i dla ochoty zaśpiewałem starą jak świat piosneczkę: