Kiwony - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (czytać książki online za darmo .txt) 📖

tu gadać — uderzył w stół Piotrowicz — pierwszy numer spełnił swoje zadanie kija wsadzonego w mrowisko.

— Więc jak to? Nie zamierzacie reagować na te oszczerstwa?

— A co? Mamy może tym szujom posłać sekundantów!

— No, czy ja wiem — denerwował się Józef — może nie sekundantów, ale po prostu pociągnąć ich do odpowiedzialności sądowej.

— O, to, oczywiście, zrobimy.

— Oszaleć można!

— Można, ale nie trzeba. Wytoczymy im proces, a w dodatku zaraz, w tym numerze podamy do wiadomości publicznej wiązankę szczegółów z życia tych panów! No, już będą mieli się wybornie.

— Za pozwoleniem, panie kolego — zaprotestował Domaszko — ale ja mam już tego powyżej uszu i bynajmniej nie pragnę owej fali oszczerstw.

Piotrowicz wstał i zbliżył się doń z groźną miną:

— Pan, zdaje się, zapomina, panie kolego, że to ja jestem redaktorem i ja decyduję o tym, co ma być w piśmie.

— Wcale nie zapominam.

— Więc cóż ma oznaczać ta jakaś próba zakazu?

— Nie zakazu, tylko po prostu wycofuję się.

— Co? — zawołali wszyscy.

— Wycofuję się. Nie mogę wydawać ani podpisywać pisma, które staje się magnesem do ściągania na moją głowę obelg i potwarzy.

Zaległa cisza.

— Mówicie to poważnie? — zapytał Piotrowicz.

— Pan Domaszko żartuje — zaśmiał się Chudek.

— Wcale nie żartuję. Wytaczam proces potwarcom i wycofuję się z „Tygodnika”.

— Widzicie, panowie — z ironią powiedział Piotrowicz — jak w Polsce można walczyć z łajdactwem.

— Ależ ja bynajmniej nie przeszkadzam wam, kolego, walczyć — bronił się Józef.

— Owszem, zarzynacie wydawnictwo.

— Wcale nie!

— Wycofanie waszego wkładu, wiecie to dobrze, kładzie nas na obie łopatki.

— Toteż nie wycofuję wkładu — zdecydował się Józef — zatrzymacie ten wkład, póki wam będzie niezbędnie potrzebny... No, dajmy na to przez rok, czy pół roku... Nie chcę tylko figurować jako wydawca.

— Po prostu tchórz was obleciał — tupnął nogą Piotrowicz.

— Wypraszam sobie...

— Tchórz was obleciał — ryknął Piotrowicz, nie dając mu dojść do słowa — wstyd doprawdy! A gdzież wasze przekonania?! Gdzie chęć służenia dobrej sprawie?! Gdzie hart ducha?! Gdzie, u diabła ciężkiego, charakter?!

— Moi drodzy — zaczął znów Józef, lecz Piotrowicz kipiał:

— Kolego! Nie mówiłbym wam tego wszystkiego, gdyby nie to, że jestem pewien, iż się namyślicie i wytrwacie z nami. Gdybyście odeszli, musiałbym was nazwać zwykłą świnią i tchórzem, a wiem dobrze, że jesteście uczciwym i szlachetnym człowiekiem.

— Na każdego może przyjść chwila słabości — sentencjonalnie zauważył Pękalski.

— Właśnie — z przekonaniem podkreślił Piotrowicz — i jestem pewien, że już wam to minęło. Prawda?

— Semper avanti! — zawołał Kamil Zenon. — Razem, młodzi przyjaciele! Zdusimy centaury!

— No! Dajcie łapę i wszystko w porządku — wyciągnął rękę Piotrowicz.

I tak rozeszło się po kościach. Argumenty profesora i Pękalskiego dokonały reszty. Józef postanowił zostać. Ostatecznie skoro się powiedziało „a”, należy powiedzieć i „b”. Początek walki był wprawdzie zniechęcający, ale nie odbierał wiary w zwycięstwo.

Zresztą przyjdą posiłki. Mianowicie w obronie „Tygodnika Niezależnego” wystąpić obiecał sam Alfred Umaniecki na łamach swoich „Prądów”. To znaczy bardzo wiele. Poza tym dwa dzienniki zamieszczą list otwarty Piotrowicza, a w „Tygodniku” da się mocną odprawę oszczercom. Słowem — nie trzeba przerażać się jednolitością wrogiej opinii i zatracać spokoju w ocenie sytuacji.

Domaszko wyszedł z redakcji razem z profesorem Chudkiem i z panną Lusią Hejbowską. Kiedyś w obecności profesora użył jego nazwiska w drugim przypadku, mówiąc: — pana profesora Chudka. Profesor wówczas tak się obraził, że rąbnął całe kazanie o deklinacji niektórych nazwisk i o konieczności nazywania go nie Chudkiem, lecz Chudekiem. Od tego czasu Józef pilnował się, by ponownie nie dotknąć drażliwego profesora, lecz teraz przez nieuwagę wymknęło się mu pytanie:

— Może odprowadzimy najpierw profesora Chudka?

Wszelkie sprostowania nie odniosłyby żadnego skutku. Profesor zrobił się czerwony i, stukając laską w chodnik, zasyczał:

— Jakiego Chudka!? Proszę nie przekręcać mego nazwiska! To jest oburzające!

— Przepraszam bardzo...

— Do widzenia państwu — ze złością wyrzucił z siebie i ledwie uchyliwszy kapelusza, odszedł szybkim krokiem.

Lusia spojrzała na strapionego Józefa i wybuchnęła śmiechem.

Wówczas i on roześmiał się.

— Dziwak z tego profesora — mówiła Lusia — ale bardzo go lubię.

— To przecież są nieuzasadnione pretensje — tłumaczył się Domaszko — stołek — stołka, a nie stołeka, kubek — kubka, a nie kubeka.

— Oczywiście — uspokajała go Lusia — nie ma się czym przejmować. Ale pan jest dziś w ogóle bardzo zdenerwowany.

Zaczął uskarżać się jej na przeciwności losu. Mówił więc o natrętnym Kowalnickim, który mu wchodzi na głowę, o oszczerstwach dziennikarskich, o wybujałości zasad Piotrowicza, który z niczym i z nikim nie chce się liczyć. Rozżalił się tym opowiadaniem tak, że aż mu głos drżał.

— Biedny pan Józef — pocieszała go Lusia — po co się martwić, wszystko będzie dobrze. Szkoda nerwów.

Timbre jej ciepłego, świeżego głosu był tak przekonywający, że Józef rozchmurzył się od razu.

— A co pani sądzi o naszym „Tygodniku”: czy nie znajduje pani, że jest w nim pewna przesada w tej pasji?

Lusia oświadczyła, że wcale tego nie znajduje:

— Przecież trzeba tępić szkodników.

— A wujenka pani?

— Ach, wujenka! Wujenka powiada, że młodość niepragnąca walki, młodość nierewolucyjna jest tak samo chorobliwa, jak starość nieumiejąca kierować się pobłażliwością, wyrozumiałością i rozwagą. Wujenka jest bardzo mądra.

— Bardzo! — z przekonaniem przytaknął Józef.

— I wie pan co? Wujenka może nie miała panu tego za złe, ale ot, tak, dziwiła się, że pan jest taki... doskonale zrównoważony, a dopiero po wyjściu „Tygodnika” powiedziała mi:

— Pan Domaszko, jak teraz widzę, należy do tych ludzi, którzy nie uzewnętrzniają swego temperamentu, lecz umieją skierować go na działanie w walce czynnej.

— Ale przecież ja nic nie napisałem jeszcze — zdetonował się Józef.

— No tak, ale pan dał na to pieniądze.

— Bardzo cenię zdanie pani Szczerkowskiej, ale obawiam się, że jest dla mnie zbyt pochlebne.

— O, nie! — gorąco zaprzeczyła Lusia i zarumieniła się.

Byłby upadł przed nią na kolana za ten rumieniec.

— Panno Lusiu — powiedział — pani dobroć działa na mnie jak balsam. Gdy jestem z panią, zdaje mi się, że oddycham jakimś innym powietrzem.

Powiedział to szczerze, lecz ponieważ milczała, przyszło mu na myśl, że całe jego odezwanie się było nieznośnie banalne i głupie. Dlatego dodał:

— Jak pani widzi, jestem usposobiony lirycznie.

— I mnie z panem dobrze — uśmiechnęła się.

— A może pójdziemy na kawę?

— Nie, panie Józefie, pójdzie pan do nas na obiad.

— Czy to aby wypada? — ucieszył się.

— Wypada — odpowiedziała z minką prawie kokieteryjną — ale mamy jeszcze trochę czasu, więc pójdziemy przez Aleje.

Gdy skręcili w Wilczą, Lusia ukłoniła się wysokiej, szczupłej damie.

— Kto to jest ta pani? — zapytał Józef.

— To jest właśnie pani Krotyszowa. Słynna pani Barbara Krotyszowa.

— Aha, to ta, u której pani poznała Piotrowicza.

— Tak. Pani Barbara prowadzi salon literacko-naukowy.

— A dlaczego jest słynna?

— No, bo patronuje życiu kulturalnemu, jest jego arcykapłanką. Wie pan, że poznałam u niej masę różnych znakomitości: poetów, literatów, filozofów...

— Pani Krotyszowa to powieściopisarka?

— Nie. Jest wprawdzie wielką artystką i znawczynią, ale sama nie pisze. Uważa siebie za zbyt leniwą.

— To dziwne.

— Prawdziwa intelektualistka.

Służący przywitał ich pogodnym uśmiechem szerokiej twarzy i powiedział tajemniczo:

— Mamy już wiosnę.

Widocznie Lusia znała dobrze jego alegorie, gdyż od razu zawołała:

— Sałata! Widzi pan, panie Józefie, warto było przyjść. Świeża sałata!

Domaszko roześmiał się:

— Pani tak lubi sałatę?

— A pan nie? — zapytała ze zgrozą.

— Ja bardzo — uspokoił ją.

Przy stole mówiono o polityce, o zaciętości walk sejmowych, wreszcie o „Tygodniku Niezależnym”. Pani Szczerkowska była zdania, że pismo redagowane jest interesująco, chociaż można by mieć niejakie zastrzeżenia.

— O, tych ja sam mam wiele — potwierdził Józef — w ogóle „Tygodnik” nie należy do najlżejszych brzemion z tych, jakimi los mnie obarczył.

— Ma pan mocne barki — pocieszyła go pani Szczerkowska.

— Nie może sobie wujenka wyobrazić — zawołała Lusia — jak pan Józef był dziś zdenerwowany!

— Trudno dziwić się temu — westchnął Józef — gdy człowieka bez żadnej winy z jego strony nagle zmieszają z błotem...

— Dość! Dość! — przerwała Lusia. — Nie mówmy już o tym. Najlepszy sposób na zmartwienia to zapomnieć o nich. Wie wujenka, spotkaliśmy panią Krotyszową. Nigdy nie uwierzę, że ona może już być po trzydziestce. Wygląda bardzo młodo. Prawda, panie Józefie?

— No, że jest po trzydziestce, to na pewno.

— Nie myli się pan — uśmiechnęła się pani Szczerkowska. — Barbara miała trzydzieści dwa przed siedmiu laty, gdy wychodziła za Krotysza. Mówię o tym, bo wiem, że ona sama lat swoich nie ukrywa.

— To jest dość rzadkie wśród pań.

— Słusznie. U Barbary w tej szczerości jest też, moim zdaniem, sporo nieszczerości.

— Co wujenka chce przez to powiedzieć?

— Że jest w tym swego typu poza.

— Poza na oryginalność?

— Niewątpliwie tak, jednakże nie można brać jej tego za złe. Każde z nas ma jakąś maskę lub nawet kilka masek, którymi zakrywa swoją prawdę.

— Chyba nie każdy — z namysłem powiedziała Lusia.

— Mylisz się, moje dziecko. Pomyśl, czy nie jesteś inna dla każdego z twoich znajomych?

— To jeszcze nie maska. Zawsze jestem naturalna i szczera.

— To ci się tylko wydaje, drogie dziecko. Ale wyobraź sobie na chwilę, że musiałabyś teraz chociażby powiedzieć ot, przypuśćmy, panu Józefowi, co o nim myślisz?

Lusia zrobiła się nagle czerwona.

— A widzisz — uśmiechnęła się pani Szczerkowska.

— Panna Lusia musi bardzo źle o mnie myśleć — zażartował Domaszko.

— Bynajmniej — odpowiedziała zdetonowana.

— Masek mamy ze sobą zawsze całe stosy — ciągnęła pani Szczerkowska — nie tylko dla każdego z naszych bliźnich, lecz i na każdą chwilę naszego życia. Zmieniamy też je nieustannie.

— To straszne — westchnęła panna Lusia.

— To konieczne — poprawiła ją wujenka.

— Ale przecież smutne. Pomyśleć, że ani przez chwilę człowiek nie jest sobą!

— Ja sądzę — odezwał się Józef — że przeciwnie, że to wzbogaca, zwielokrotnia naszą osobowość, daje jej wiele punktów obserwacyjnych. Gdybyśmy nie posiadali tej właściwości, bylibyśmy posągami z oczyma utkwionymi w niezmiennym miejscu.

— Jeżeli tak pan ujmuje tę kwestię — dodała pani Szczerkowska — nie wątpię, że musiał pan sobie od dawna wyrobić cenny dar tolerancji, co — przyznaję — zastanawia mnie w... wydawcy „Tygodnika Niezależnego”.

Roześmieli się.

Po obiedzie Józef z Lusią poszli do kina. Wyświetlano bardzo sentymentalny film amerykański z szablonowo pomyślanym zakończeniem. Pomimo to oboje uznali, że bawili się wybornie.

„Tak — myślał Józef, wracając do domu — nie ulega wątpliwości, że panna Lusia żywi dla mnie jakieś głębsze uczucia. A ja?...”

Gdyby nie odznaczał się dużą powściągliwością, przyznałby, że ją kocha. Żadna z kobiet, z którymi spotykał się dotychczas w życiu, nie zajmowała go tak bardzo, z żadną nie czuł się tak dobrze.

„Zdaje się, że znalazłem kobietę, z którą się ożenię”.

W domu dowiedział się, że kilkakrotnie dzwoniła pani Neumanowa. Skrzywił się:

— A co jej Piotr powiedział?

— Ano nic, powiedziałem, że jak panicz wróci, to powtórzę.

Nie było rady, trzeba było zatelefonować. Spodziewał się kwaśnego przyjęcia, lecz mecenasowa była słodka, niczym lukrecja.

— Jak można tak zapominać o przyjaciołach, a fe, panie Józefie.

— Nawał pracy, proszę pani.

— Zapomniał pan o naszym istnieniu. Mówił mi mąż, że rozmawialiście panowie o Brzęczkowskim, obawiam się, czy nie był pan tym urażony?

— Ależ, bynajmniej, proszę pani.

— Bo, widzi pan, mnie z tym Brzęczkowskim nic nie łączy. Znamy się wprawdzie, ale oni nie bywają u nas, ani my u nich. Podobno to bardzo zacny człowiek, ale czy to można w dzisiejszych czasach za kogokolwiek ręczyć pod każdym względem?...

— Rzeczywiście. Jeżeli chodzi o pana Brzęczkowskiego, to, niestety, ma on fatalną opinię.

— Ach, panie Józefie, na kimże można dziś polegać? Najprzyzwoitsi ludzie zawodzą.

Józef, oczywiście, połapał się w tej aluzji, lecz udał, że nie rozumie, o co chodzi.

— Zrobiłby pan bardzo ładnie, panie Józefie, gdyby pan teraz przyszedł.

— Doprawdy niezmiernie mi przykro, ale jakoś... mam moc pracy — wymawiał się.

— Oj, proszę powiedzieć, czy to czasami nie ten teatr? — zapytała.

— Nie, zapewniam panią, że mam nawał roboty.

— Widziałyśmy, widziałyśmy. To zdaje się była panna Jurczyńska?

— Nie, proszę pani, panna Hejbowska. Znam ją od dziecka, bo nasze rodziny były zaprzyjaźnione.

— Bardzo przystojna panna, tylko po co utleniła sobie włosy.

Józef był już zły:

— Wcale nie utleniła, proszę pani, zawsze miała takie... piękne.

— Ach tak? Więc omyliłam się... Panie Józefie, odbierają mi słuchawkę...

Domaszko usłyszał jej szept:

— No bierz, bierz prędzej.

I przyciszony głos Rosiczki:

— Nie chcę mamo, co on sobie pomyśli.

— Dzień dobry, panie Józefie — zdecydowała się wreszcie.

— Dzień dobry, panno Rosiczko.

— Pan jest paskudny, nieznośny, wcale nie chcę z panem rozmawiać!

— Cóż zawiniłem? — skrzywił się Józef.

— Czemu się pan nie pokazuje? Czy tak można? Ja wiem,