Kariera Nikodema Dyzmy - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (gdzie można czytać książki za darmo txt) 📖

Nina Kunicka

Dyzma dwukrotnie przeczytał list, jeszcze powąchał kopertę i pomyślał:

„Wpadłem jej w oko... Cóż, młoda jeszcze, a mąż stary. A może by tak i skorzystać?”

Znowu nasunęły mu się obiekcje: czy Kunicki nie wyrzuci go, gdy zacznie podejrzewać, lecz w tejże chwili zdał sobie sprawę, że teraz to już sytuacja grubo się zmieniła.

„Spróbuj, stary draniu! Teraz trzymam ciebie za pysk. Cóż sobie myślisz, z kim masz do czynienia? Z przyjacielem dygnitarzy! Rozumiesz?!”

Wstał i w skarpetkach podszedł do lustra, zapalił wszystkie lampy i wziął się w boki, a głowę podniósł ku górze. Przyglądał się sobie długo, aż doszedł do przekonania, że dotychczas sam nie doceniał swojej urody.

„Ot, człowiek od dziecka patrzy, to i przyzwyczaił się, a jak do czego przyzwyczaisz się, zaraz ci się zdaje, że to nic nadzwyczajnego...”

W doskonałym nastroju spędził wieczór. Był w kinie, później na kolacji w jakimś barze. Spał do południa. Po śniadaniu załatwił sprawunki211. Kupił też piłki tenisowe dla pani Niny. Po sutym212 obiedzie zdrzemnął się aż do zmroku, gdy obudził go szofer. Trzeba było przebrać się we frak. Miasto już migotało tysiącami lamp elektrycznych i jarzyło się purpurowymi wężami neonowych reklam, gdy samochód ruszył z miejsca.

Na rogu Marszałkowskiej i Chmielnej auto musiało stanąć. Policjant regulujący ruch przepuszczał właśnie długi szereg samochodów i dorożek z przecznicy. Nikodem bezmyślnie obserwował tłum przechodniów. Myślał, jak to dobrze siedzieć na wygodnych poduszkach wspaniałego wozu, a jak źle tłoczyć się w ścisku na chodniku.

Nagle w tłumie dojrzał oczy uparcie weń wpatrzone. W tym miejscu Marszałkowska była słabo oświetlona, toteż dopiero po chwili zdołał poznać.

Mańka.

Skurczył się. Skulił ramiona tak, że dolna połowa twarzy ukrywała się pod kołnierzem palta. Było już jednak za późno.

Mańka, przepychając się łokciami, dobrnęła do skraju chodnika. Była tak blisko, że mogła go chwycić za ramię. Nie ośmieliła się jednak i tylko jakimś przyciszonym głosem wyrzuciła:

— Nikodem! Nie poznajesz?...

Nie mógł dłużej udawać, że jej nie widzi. Przy tym obawa, że szofer spostrzeże tę dziewczynę w chustce, jeżeli tylko scena stanie się głośniejsza, skłoniła go do podstępu. Odwrócił się do niej i kładąc palec na ustach, zasyczał:

— Tss... jutro przyjdę...

Dziewczyna porozumiewawczo skinęła głową i zapytała szeptem:

— O której?

Lecz odpowiedzi już nie otrzymała. Pałeczka policjanta wykonała nowy ruch, auto ruszyło w wolną przestrzeń ulicy.

Mańka wychyliła się za nim i długo patrzyła.

„Cholera — myślał Dyzma — jeszcze ma śmiałość zaczepiać. Durna małpa. Ona pewno myśli, że ja i ten samochód skradłem”.

Roześmiał się po cichu, postanowił jednak w godzinach wieczornych unikać Marszałkowskiej. Po co narażać się na spotkanie i psuć sobie humor wspomnieniami...

Mieszkanie pani Przełęskiej, po raz trzeci widziane przez Dyzmę, po raz trzeci wyglądało inaczej. Wszystkie drzwi pootwierane, wszędzie moc światła. W kilku pokojach rozstawione stoliki do kart, uderzające świeżością zielonego sukna, i małe stoliczki, pokryte białymi serwetkami, zastawione tacami, na których piętrzyły się ciastka i tartinki213.

Nikogo jeszcze nie było. Dyzma przeszedł kilka pokojów i zawrócił. Usiadł w salonie na kanapie. Z drugiego końca mieszkania dolatywały odgłosy jakiejś sprzeczki, która widocznie ożywiła się, gdyż słowa brzmiały coraz wyraźniej.

— Nie dasz? Nie dasz? — krzyknął głos męski.

Nastąpiła dłuższa tyrada214 głosu niewieściego. Nikodem zdołał z niej wyłapać jedynie epitety, gdyż te były specjalnie akcentowane.

— Próżniak... takiego darmozjada... To szantaż!... niewdzięcznik!...

— Ostatnie słowo! — zabrzmiał głos męski — dasz dwieście?

— Nie dam!

W przedpokoju rozległ się dzwonek. Sprzeczka ucichła, po chwili do salonu weszła uśmiechnięta pani Przełęska. Za nią z miną uprzejmą wsunął się Krzepicki. Jednocześnie w drzwiach od przedpokoju stanął jakiś staruszek z ogromną łysiną.

Pani Przełęska witając i prezentując gości zaczęła uskarżać się na niepunktualność naszych panów. Staruszek, którego tytułowano profesorem, był głuchawy, i to mocno. Toteż pani domu musiała mu powtarzać bardzo głośno swoje spostrzeżenie o wadzie niepunktualności coś ze cztery razy. Za każdym razem profesor powtarzał:

— Przepraszam, że co?

Była już w rozpaczy, gdy przyszedł jej na pomoc Krzepicki. Stanął przed profesorem i rzekł z układnym uśmiechem:

— Tara-tara-bum-cyk-cyk, stara fujaro!

Staruszek kiwnął głową i powiedział z przekonaniem:

— A tak, tak, wieczory są już zimne.

Dyzma wybuchnął śmiechem. Szalenie mu podobał się dowcip Krzepickiego, a że pani Przełęska wyszła witać nowych gości, rzekł:

— Czekaj pan, i ja mu coś powiem.

— Byle nie za głośno! — ostrzegł Krzepicki.

Nikodem zwrócił się do profesora:

— Pies ci gębę lizał, łysa pało!

— Przepraszam, że co?

— Że lizał!

— Przepraszam, bo nie dosłyszę, że co?

Dyzma zanosił się od śmiechu, aż staruszek zaczął go podejrzewać. Sytuację uratował Krzepicki, który huknął profesorowi w samo ucho:

— Pan chciał profesorowi opowiedzieć najnowszą anegdotkę!

— A słucham, słucham.

Tymczasem do salonu weszło kilka osób, zanim zdążyli się przywitać, na progu stanął pułkownik Wareda. To uwolniło Dyzmę od anegdotki.

— Serwus, Nikuś! Że cię widzę! — zawołał pułkownik.

— Jak się masz, Wacuś!

— No co? Jakże tam, załatwiłeś swoje sprawy u Jaszuńskiego?

— Dziękuję. Wszystko w porządku.

Salon i przyległe pokoje zaczęły się napełniać. Byli tylko panowie i coś pięć czy sześć starszych pań. Przy kilku stolikach usadowiono się już do brydża.

Nikodem rozmawiał z Waredą, gdy przyszedł Ulanicki. Okazało się, że mimo zastrzeżonej przez ministra tajemnicy pułkownik był również poinformowany o projekcie zbożowym Dyzmy, gdyż Ulanicki przy nim zaczął swobodnie opowiadać o postępie sprawy, która — jego zdaniem — znajdowała się na najlepszej drodze. Wareda winszował Nikodemowi i życzył mu pomyślnej realizacji kapitalnego planu.

Gdy tak rozmawiali, zbliżyła się do nich pani Przełęska z zapytaniem, czy nie zagraliby w brydża. Pułkownik i Ulanicki zgodzili się chętnie.

Wszystkie stoliki były już obsadzone i pani domu ofiarowała się im na partnerkę. Ponieważ Dyzma nie umiał grać, na czwartego zaproszono jakiegoś chudego pana, który — jak Dyzma później się dowiedział — był jednym z dygnitarzy policyjnych.

Przez pewien czas Nikodem przyglądał się grze, lecz znudziło go to wreszcie i poszedł do grupki niegrających, gdzie dojrzał Krzepickiego.

Gdy tylko się oddalił, dygnitarz policyjny zapytał pani Przełęskiej:

— Kto to jest ten pan Dyzma?

— Pan Dyzma? — odparła ze zdziwieniem — nie zna go pan?...

— Niestety...

— Jak to? — dodał Ulanicki — nie pamięta pan awantury z Terkowskim?

— Aha! Już wiem.

— Pan Dyzma — powiedziała pani Przełęska — to bardzo przyzwoity człowiek. Znam go stąd, że kolegował w Oksfordzie z moim siostrzeńcem Żorżem Ponimirskim. Są od tamtych czasów w serdecznej przyjaźni.

— Ziemianin?...

— Owszem, pochodzi z Kurlandii, a obecnie administruje dobrami mojej siostrzenicy.

— Nikodem to tęga głowa — dorzucił Ulanicki. — Jaszuński powiada o nim, że zajdzie jeszcze wyżej, niż komu zdawać się może.

— I w ogóle byczy chłop — dodał Wareda.

— Bardzo sympatyczny — zapewniła pani domu.

— Istotnie — potwierdził z przekonaniem dygnitarz policyjny — robi solidne wrażenie.

— Dwa trefle — zalicytował Ulanicki, podnosząc krzaczaste brwi.

— To zagrajmy trzy trefle — dodała grająca z Ulanickim pani Przełęska.

Dyzma nudził się. W głębi duszy dziwił się ludziom, których bawiła gra. Zjadł już sporo tartinek, ciastek i wypił kilka kieliszków koniaku. W towarzystwie niegrających rozmawiano o polityce zagranicznej i o wyścigach. Oba tematy były mu obce i nieinteresujące. Toteż zaczął myśleć o odwrocie. Skorzystał z momentu, gdy pani domu wstała na chwilę od stolika, i dopędziwszy ją w przedpokoju, powiedział:

— Przepraszam bardzo. Ja muszę już iść.

— Jaka szkoda, czy musi pan koniecznie?

— Koniecznie. Jutro wyjeżdżam bardzo wcześnie. Trzeba się wyspać.

— A tak chciałabym z panem jeszcze obszerniej porozmawiać w wiadomej sprawie...

— Nic straconego. Wkrótce będę w Warszawie znowu.

W istocie Dyzma nie zamierzał spać. Wyszedłszy od Przełęskiej odprawił szofera, kazawszy mu podać215 samochód o siódmej rano i przygotować się do drogi. Sam poszedł pieszo.

Zbliżała się już północ i ulice były niemal puste. Tu i ówdzie spotykał śpieszących do domu przechodniów. Dopiero na Nowym Świecie był większy ruch. Przyczyniały się do tego głównie grupki flanujących216 kobiet, których sposób bycia aż nazbyt wyraźnie zdradzał ich fach.

Dyzma długo się przyglądał, zanim wybrał jedną z nich, tęgą brunetkę.

Porozumienie osiągnięto szybko.

Świtało już, gdy wracał do swego hotelu. Przyszła mu na myśl Mańka i zauważył w duchu, że w gruncie rzeczy szkoda, że nie umówił się z nią.

Niebo było pokryte ciężkimi, ołowianymi chmurami. Przed samą siódmą zaczął padać deszcz.

O godzinie siódmej uregulował należność w hotelu. Szofer zajechał z nastawioną budą i Dyzma, klnąc pogodę, wcisnął się w kąt auta.

Jechał do Grodna. Wolał przybyć do Koborowa z konkretnym rezultatem swej warszawskiej wycieczki, by olśnić Kunickiego efektem, którym sam przecie był zaskoczony.

Nikodem zdawał sobie sprawę z faktu, że przychylną decyzję ministra uzyskał dzięki powtórzeniu projektu podpowiedzianego przez Kunickiego. Skonstatowanie217 tego zupełnie wystarczyło do wyciągnięcia nasuwającego się wniosku: powtarzanie tego, co się słyszy od innych, i podawanie za własne, może dać duże korzyści.

Postanowił stosować tę metodę jak najszerzej, mając wszakże na uwadze niezbędną ostrożność. Ucieszyło go to odkrycie nowych możliwości obracania się w tym obcym świecie. A przecież już teraz zaczął wierzyć w to, że w świecie tym zasymiluje się. Co dotyczy Koborowa, nie wątpił, że teraz Kunicki nie tylko nie będzie starał się go pozbyć, lecz musi trzymać takiego administratora rękami i zębami.

„To też można wykorzystać. Drań, musi mi dołożyć pensji”.

Zatarł ręce. Czuł, że odwraca się nowa karta w jego życiu, a cóż go obchodziła kwestia, jakie ją pisały losy i dlaczego. Z rozmowy z ministrem Jaszuńskim zapamiętał zapewnienia, że on, Dyzma, nie będzie pominięty przy realizacji projektu zbożowego. Nie wiedział, co tu minister miał na myśli, i skłaniał się do przypuszczenia, że może mu za projekt dadzą gratyfikację. Kiedyś naczelnik poczty w Łyskowie, pan Boczek, opowiadał, że jeden z urzędników Okręgowej Dyrekcji Poczt dostał tysiąc złotych nagrody za wymyślenie nowego sposobu stemplowania listów.

Jemu dadzą chyba więcej, bo zboże to przecie nie listy!

Przypomnienie pana Boczka i Łyskowa wywołało uśmiech na twarzy Nikodema.

„Co by oni też powiedzieli, gdyby tak dowiedzieli się, jaką ja teraz