Kariera Nikodema Dyzmy - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (gdzie można czytać książki za darmo txt) 📖

znajomy, chociaż młody wiekiem. Proszę pana, pan stanął w hotelu?

— Tak.

— Czy nie odmówi pan, gdy go zaproszę na jutro na obiad? Będzie właśnie pan Krzepicki i omówimy całą sprawę. Dobrze?

— A o której?

— O piątej, jeżeli pan łaskaw.

— Dobrze.

— A niechże mi pan daruje niegrzeczne powitanie. Nie ma pan do mnie żalu?

— Skądże — odparł — każdemu się zdarzy.

Przyjrzał się jej uważniej i skonstatował w duchu, że wygląda nawet miło. Mogła mieć około pięćdziesiątki, lecz żywe ruchy i szczupłość figury robiły ją młodszą. Odprowadziła Dyzmę do przedpokoju i pożegnała wdzięcznym uśmiechem.

„U tych wielkich państwa — myślał Nikodem, schodząc ze schodów — to nigdy nic nie wiadomo”.

Wstąpił do najbliższego baru i zjadł obiad. Było to o tyle przyjemne, że wreszcie jadł sam i mógł zachowywać się swobodnie, nie pilnując się, czy aby wypada to jeść łyżką, a tamto widelcem.

Z wizyty u pani Przełęskiej pozostało mu wrażenie, że wszystko skończy się na gadaninie, a z nadziei hrabiego Ponimirskiego będą nici.

„Nie taki głupi ten Kunicki, by dać się nabić na wszystkie boki. Sprytna jucha!...”

Przez chwilę zastanowił się, czy wobec tego opłaciłoby się raczej opowiedzieć o wszystkim Kunickiemu. Doszedł jednak do przekonania, że najpraktyczniej będzie trzymać język za zębami. Zresztą nie chciałby wsypać Ponimirskiego, gdyż ten nie wątpił, że tym sprawiłby przykrość pani Ninie, a to taka sympatyczna kobita...

W pobliżu baru wzrok Dyzmy uderzyła jaskrawa reklama świetlna. Kino. Jakże dawno nie był w kinie! Spojrzał na zegarek, miał jeszcze pięć godzin czasu. Nie namyślał się długo, wszedł i kupił bilet.

Film był niezwykle piękny i emocjonujący. Młody rozbójnik zakochał się w uroczej panience, którą porwała inna banda, i po mnóstwie karkołomnych przygód i bohaterskich walk odbija dziewczynę i w finale staje z nią na kobiercu ślubnym, a co najciekawsze, ślubu udzielił im ojciec panny młodej, siwy ksiądz z dobrotliwym uśmiechem na fałdzistej twarzy.

Szczegół ten wywołał początkowo pewne obiekcje177 Nikodema, które rozwiały się wszakże pod argumentem, że przecie wszystko to dzieje się w Ameryce, a tam widocznie ksiądz może mieć dzieci.

Film był tak czarujący, że Dyzma przesiedział całe dwa seanse.

Gdy wyszedł z kina, ulice już jarzyły się tysiącami świateł. Chodnikami snuły się tłumy spacerujących. Wieczór był gorący i parny. Szedł pieszo do hotelu, przed którym już z daleka poznał wspaniałe auto Kunickiego.

„Moje auto!” — pomyślał i uśmiechnął się.

— No, cóż tam — zapytał szofera w odpowiedzi na jego ukłon.

— Ano nic, proszę pana.

— Cóż pan porabiał?

Szofer odpowiedział, że był u swoich krewnych, że sam pochodzi z Warszawy. Gawędzili chwilkę, po czym Dyzma poszedł do numeru178, zmienił ubranie i kołnierzyk.

— Trzeba dziś szyku zadać, żeby pułkownika skaptować179. Postawię mu szampana.

W kwadrans później zajeżdżał już przed „Oazę”. W sali było jeszcze pusto. Przy kilku stolikach siedziało parę osób.

„Za wcześnie przyszedłem” — stwierdził Dyzma.

Kazał sobie dać wódkę i przekąski. Kelner, tytułujący go per „Jaśnie pan”, natychmiast zastawił stół różnymi przyprawami, a dwaj inni raz po raz przynosili ogromne półmiski z wszelkiego rodzaju rybami na zimno, wędlinami, pasztetami itp.

Nikodem jadł bardzo wolno, gdyż chciał doczekać się pułkownika. Orkiestra grała jakieś symfoniczne kawałki. Sala z wolna zapełniała się.

Wreszcie około jedenastej przyszedł pułkownik Wareda.

Wraz z nim wszedł krępy180 brunet w cywilnym ubraniu.

— O, pan już tutaj! — zawołał pułkownik, — Długo pan czekał?

— Eee, nie, kwadransik — odparł Dyzma.

— Panowie pozwolą: pan Dyzma, dyrektor Szumski — przedstawił pułkownik. — Zaraz tu przyjdzie i nasz kochany Jaś Ulanicki.

— Ach, przyjdzie ta kopalnia kawałów? — zawołał wesoło Szumski. — To wybornie!

— Nie macie pojęcia, jaki świetny udał mu się kawał, gdyśmy w maju byli w Krynicy.

— No?

— Otóż, wyobraźcie sobie, w naszym pensjonacie mieszkał też jakiś Kurowski czy Karkowski, taki, wiecie, stuprocentowy mężczyzna, stuprocentowy dżentelmen, co to i tenis, i Byron, i Baudelaire, i Wilde, i Canale Grande, i Casino de Paris, i Monte, i obce języki, i gatunki win, i nazwy jedwabiów, i koligacje wyższych sfer — no, słowem, wspaniały. Kobiety za nim szalały, a przy wspólnym stole konwersacja zmieniała się co dzień, jak amen w pacierzu, dowcipkował, robił kalambury, wplatał aforyzmy coś w dziesięciu językach, słowem — czarował.

— Byczy typ — zawołał Szumski — jeżeli jeszcze miał parasol i nie wymawiał „r”, dam głowę, że z MSZ-u181!

Pułkownik wybuchnął śmiechem.

— Jakbyś zgadł! Jak Boga kocham, ten typek nie rozstawał się z parasolem.

— No i co dalej?

— Wyobraźcie sobie, coś na piąty czy szósty dzień, gdyśmy szli na obiad, Jaś powiada: „Dalibóg, dłużej nie wytrzymam”. Siedział, uważacie, vis à vis182 bubka. Ten jak zaczął czarować przy zupie, tak dojechał do pieczystego. Czekam, a Jaś nic. Siedzi i słucha, a typek uśmiechnięty, wytworny, wciąż czaruje. Pamiętam, zaczął właśnie opowiadać o najmodniejszych kolorach sezonu, gdy nagle mój Jan odłożył nóż i widelec, z lekka podniósł się na krześle i, pochyliwszy się przez stół do owego czarodzieja, jak nie huknie: „Huuuu!...”

Dyzma i Szumski nie mogli powstrzymać śmiechu.

— Jak to — zapytał Szumski — po prostu „huuu”?

— „Huuu” i tyle, a znasz bas Ulanickiego! Nie macie pojęcia, co za konsternacja183. Bubek poczerwieniał jak burak i zamilkł, jakby weń piorun strzelił. W jadalni zaległa cisza śmiertelna, wszyscy raptem184 pospuszczali głowy. Aż ktoś nie wytrzymał i wybuchnął śmiechem. Tego tylko brakowało! Od razu cały stół zatrząsł się. Jak Boga kocham, nigdy w życiu nie widziałem jeszcze, by ludzie tak się śmiać mogli.

— A Jaś co?

— Jaś? Ano, jakby nigdy nic zabrał się do pieczystego.

— A bubek?

— Biedna kukła. Nie wiedział, czy zostać, wreszcie wstał i odszedł. Tegoż jeszcze dnia wyjechał z Krynicy.

— I co dalej? — zapytał Nikodem, któremu ta historia ogromnie się podoba.

— Ano nic — odparł pułkownik — tylko Ulanicki stał się najpopularniejszą osobą w Krynicy.

Sala restauracyjna pełna już była gości. Między białymi stolikami pośpiesznie migały czarne fraki kelnerów, orkiestra grała jakieś namiętne tango.

Kończyli już kolację, gdy przyszedł Ulanicki.

Był to człowiek ogromnego wzrostu, z twarzą przypominającą tarczę, do której przyklejono ogórek potężnych rozmiarów i cztery wiechcie czarnego jak smoła włosia. Wąsy i brwi, niezwykle bujne, nie ustawały w ruchu, w przeciwieństwie do oczu, małych, zapadniętych i — zdawało się — wpatrzonych w jakiś daleki punkt w przestrzeni.

Gdy usiadł, Nikodem, nieco już podniecony alkoholem, rzekł:

— Pan pułkownik opowiadał nam ten pański kawał z Krynicy. Pierwsza klasa! Dobrze pan tego faceta usadził.

Wiechcie na twarzy poruszyły się gwałtownie.

— Co tam! Przecie panu lepiej się udało. Przecie to pan tego cymbała Terkowskiego objechał?

— On, on — potwierdził Wareda — morowy gość. Czuję, że się zaprzyjaźnicie. Wasze zdrowie.

Pili tęgo. Gdy grubo po północy przeszli na pierwsze piętro do dansingu i kazali dać sobie szampana, mocno już mieli w czubach. Przy stoliku znalazły się urocze panienki. Jazz grał zachęcająco i Dyzma, zaprosiwszy jedną z dam, puścił się w pląsy. Reszta towarzystwa przyglądała mu się z uznaniem, a gdy usiadł, jednogłośnie stwierdzono, że doskonały kompan i że może by tak wypić i bruderszaft185... Wobec braku sprzeciwu z którejkolwiek strony dokonano tego aktu przy dźwiękach „Sto lat, sto lat...”, które musiała zagrać orkiestra na żądanie pułkownika Waredy.

Jasno już było na dworze, gdy czterej panowie zajęli miejsca w samochodzie Kunickiego. Uchwalono odwiezienie pułkownika do Konstancina. Po przyjeździe na miejsce szofer obudził swoich pasażerów. Szumski czule pożegnał się z Dyzmą, gdyż nie chciało mu się wracać do Warszawy.

— Prześpię się tu u Wacka, pa, Nikodemciu, pa...

Ulanickiego odwiózł Dyzma na Kolonię Staszica, sam zaś wrócił do hotelu.

Kładąc się do łóżka, próbował zrobić retrospektywny przegląd zdarzeń ubiegłej nocy, lecz szum w głowie i dokuczliwa czkawka zmęczyły go wreszcie tak, że machnął na wszystko ręką.

Obudził się z bólem głowy dobrze po południu. Teraz dopiero spostrzegł, że spał w ubraniu, wskutek czego przypominało ono teraz wygniecioną szmatę. Zły był na siebie, chociaż zdawał sobie sprawę, że wczorajsza pijatyka z pułkownikiem i z dwoma dygnitarzami przyda się mu o tyle, że będzie miał łatwiejszy wstęp do ministra.

Przypomniał, że musi być na obiedzie u pani Przełęskiej. Trzeba było dać garnitur do odprasowania.

Do Kunickiego wysłał depeszę, zawiadamiającą, że wskutek nieobecności w Warszawie ministra będzie zmuszony pobyt swój w stolicy przedłużyć.

Do pani Przełęskiej pojechał samochodem. Okna mieszkania wychodzą na ulicę i, być może, ktoś zobaczy jego auto, to zaś doda mu szyku.

Właściwie mówiąc nie wiedział, o czym ma mówić z ciotką Ponimirskiego i z tym jakimś Krzepickim, a zwłaszcza nie widział celu tej rozmowy. Jeżeli zgodził się przyjść, to jedynie przez ciekawość i poniekąd dla atrakcyjności samej wizyty w wielkopańskim domu.

Już od progu zauważył, że dom ten za pierwszym razem oglądał w nienormalnych warunkach. Dziś było to poważne, pełne ciszy, dostojności i ładu mieszkanie. Wprawdzie nie wytrzymywało ono porównania z pałacem koborowskim, ale miało w sobie coś nieuchwytnego, co Dyzmie jeszcze bardziej imponowało.

Lokaj otworzył drzwi do salonu, a po dłuższej chwili weszła tam pani Przełęska, która wyglądała dziś na całkowitą damę; za nią wszedł mężczyzna lat około trzydziestu pięciu.

— Pan Krzepicki, pan Dyzma — przedstawiła pani Przełęska.

Krzepicki przywitał się szarmancko. Jego przesadnie rozrzucone ruchy, uderzająca swoboda w obejściu i nosowe brzmienie głosu nie podobały się Nikodemowi z miejsca, chociaż przyznać musiał w duchu, że jest on przystojny, a może znacznie ładniejszy od sekretarza sądu w Łyskowie, pana Jurczaka, który był na cały powiat znanym pogromcą serc niewieścich.

— Niezmiernie cieszę się, że mam zaszczyt poznać szanownego pana, o którym tyle miałem szczęścia słyszeć — rzekł Krzepicki, siadając i wysoko podciągając nogawkę.

Dyzma postanowił mieć się na baczności przed tym człowiekiem, który od razu wydał mu się przebiegłym i nieszczerym. Toteż odparł wymijająco:

— Ludzie jak ludzie, zawsze coś mówią.

— Pan wybaczy — odezwała się pani Przełęska — ale właśnie dopiero od pana Krzepickiego dowiedziałam się, że pan jest tak wybitnym politykiem. Przyznaję się ze wstydem, że my, kobiety, w sprawach politycznych jesteśmy ignorantkami.

— O, nie przesadzajmy — zaprzeczył Krzepicki i podciągnął drugą nogawkę.

Dyzma nie wiedział, co powiedzieć, i tylko chrząknął.

Na ratunek przyszedł mu służący, który zjawił się z oznajmieniem, że podano do stołu. Podczas obiadu pani Przełęska i Krzepicki, którego raz nazywała po nazwisku, to znów „panem Zyziem”, zaczęli wypytywać Dyzmę o sprawy koborowskie. Pani Przełęska interesowała się głównie kwestią stosunku „tej nieszczęśliwej Niny” do brata i do męża, natomiast pan Zyzio zasypywał Nikodema pytaniami dotyczącymi dochodów Kunickiego i wartości majątku. Dyzma starał się odpowiadać najkrócej, by jakimś nieopatrznym zwrotem nie zdradzić tego, że właściwie ma bardzo mało wiadomości o tych kwestiach.

— A niech szanowny pan raczy powiedzieć, czy choroba umysłowa Żorża jest tak rzucająca się w oczy, że niepodobna186 myśleć o jego uwłasnowolnieniu?

— Bo ja wiem... Wariat to on jest, ale może by potrafił zapanować nad sobą...

— Słuszne spostrzeżenie — potwierdziła pani Przełęska. — Właśnie jego choroba polega na zaniku ośrodków hamujących, lecz sądzę, że gdy pojmie konieczność trzymania języka na wodzy, potrafi wytrwać bodaj przez krótki czas.

— Chyba — potwierdził Dyzma.

— Mam tylko obawę — ciągnęła pani Przełęska — czy Nina zgodzi się na nasze plany?

— Phi — wzruszył ramionami Krzepicki. — A po co ma je znać? Zrobi się wszystko po cichutku. Najważniejszą rzeczą jest znaleźć odpowiednie wpływy w Ministerstwie Sprawiedliwości, ale o to kłopotać się nie potrzebujemy, skoro szczęśliwy los dał nam, jako sprzymierzeńca, wielce szanownego pana. Nieprawdaż?...

— Ach, co za szczęście — zawołała pani Przełęska — że pan, właśnie pan, kolega Żorża i jego przyjaciel, spotkał go teraz!

Na kawę przeszli do małego saloniku. Tutaj Krzepicki wyjął notes i ołówek, po czym zaczął:

— Pozwoliłem sobie przygotować coś w rodzaju małego referaciku. Państwo pozwolą?... Otóż całokształt sprawy przedstawia się, jak następuje: Wiemy, że hochsztapler187, nazwiskiem Leon Kunik, lat sześćdziesiąt sześć, syn maglarki Genowefy Kunikówny, urodzony w Krakowie, podejrzany był o paserstwo188, co uwidocznione jest w kartotece lwowskiej policji, następnie trudnił się lichwiarstwem189 i, jako lichwiarz, opętał rodzinę Ponimirskich i podstępem wyzuł190 ją z majątku...

— Pani Kunicka — przerwał Nikodem — twierdzi, że bynajmniej nie podstępem.

— No, naturalnie, ale każdą rzecz można różnie interpretować. Che, che, che... Już jeżeli prokurator otrzyma odpowiednią instrukcję z góry, to da sobie radę. Wiemy następnie, że Kunik przed dziewięciu laty uzyskał dowody osobiste, w których zmieniono mu nazwisko na „Kunicki” i dodano imię ojca. To już jawny kryminał. Następnie znamy wszyscy proces jego o dostawę podkładów kolejowych. Wówczas, niestety, nie zostało wyświetlone, nie dało się udowodnić, że podkłady w ogóle nie istniały. Kunicki wykazał się autentycznymi dokumentami, stwierdzającymi jego niewinność, ale nie ulega wątpliwości, że dokumenty te uzyskał w nieuczciwy sposób. Przecie ten urzędnik kolejowy, który je wystawił, uciekł i przepadł jak kamfora. Wszystko to można odgrzebać i powtórnie wyciągnąć przed kratki sądowe. Jak państwo sądzą?

— Oczywiście! — zawołała pani Przełęska.

— I mnie się tak zdaje — powiedział Dyzma, przyglądając się nieufnie spiczastej twarzy Krzepickiego. Nieustanna ruchliwość jej mięśni i połyskliwość oczu robiły wrażenie natężonej czujności i pogotowia. Oblizał teraz końcem języka górną wargę i dodał:

— Najważniejszą wszakże rzeczą jest odebranie mu Koborowa. I tu zaczynają się trudności. Nominalną właścicielką jest przecie pani Nina, a ona na to nie pójdzie.

— Na pewno nie pójdzie — przytaknął Dyzma.

— Otóż właśnie — ciągnął Krzepicki — pozostaje nam tedy jedyne wyjście. Żorż musi wystąpić ze skargą do prokuratora na Kunickiego. Ta zaś, między innymi, powinna zawierać zarzut, że Kunicki wymusza na siostrze oskarżyciela191 fałszywe zeznania...

— Hm...

— Otóż oskarżenie takie może wystosować Żorż jedynie wówczas, gdy zostanie uwłasnowolniony. Dlatego też zacząć należy od uzyskania od władz sądowych zarządzenia, aby stan umysłu Żorża został ponownie zbadany. Radziłem się adwokata. Ten powiada, że taka rewizja w zasadzie jest możliwa. Trzeba tylko, by o taką rewizję wniósł ktoś z krewnych Żorża.

— Ja za żadne skarby! — protestowała pani Przełęska — za żadne skarby. Już dość miałam przykrości. Tego by jeszcze brakowało, żeby moje nazwisko było szargane w prasie...

— No, dobrze, pani Fino