Dawid Copperfield - Charles Dickens (czytać książki online za darmo txt) 📖

class="annotation" id="annotation-557">557. hipokryta — człowiek, którego postępowanie cechuje hipokryzja, czyli udawanie, obłuda, fałsz, dwulicowość: głośne (czasem ostentacyjne) przyznawanie słuszności pewnym zasadom postępowania i normom moralnym przy jednoczesnym niestosowaniu się do tych zasad i norm w działaniu; niespójność taka w przypadku hipokryty jest zamierzona i obliczona na konkretne korzyści (materialne, społeczne, polityczne itp.). [przypis edytorski]

558. omieszkać — wstrzymać się od zrobienia czegoś; zaniedbać zrobienia czegoś. [przypis edytorski]

559. nie podobna (daw.) — nie (jest) możliwe; nie można. [przypis edytorski]

560. miałażby — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy miałaby, czyż miałaby. [przypis edytorski]

561. Koriolan, Gnejusz (a. Gajusz) Marcjusz (łac. Gnaeus Marcius Coriolanus) — postać na poły legendarna, której historia (opowiedziana przez Liwiusza, Plutarcha i in.) wiązać się miała z początkami państwa rzymskiego; przydomek „Coriolanus” zyskał sobie na pamiątkę tego, że dzięki swej odwadze i zdolnościom strategicznym walnie przyczynił się do zwycięstwa Rzymian nad plemieniem Wolsków w 493 p.n.e. i zdobycia miasta Corioli; dwa lata później został wezwany przed sąd ludowy, gdy w obliczu głodu zaproponował rozdzielenie dostaw zboża z Sycylii w zamian za cofnięcie pro-plebejskich uchwał senatu z 494 r. p.n.e. (jego stanowisko polit. koncentrowało się wokół ochrony praw patrycjuszy, był m.in. zwolennikiem likwidacji instytucji trybunów); nie stawił się przed sądem, został skazany zaocznie i udał się na wygnanie: schronił się wówczas właśnie u Wolsków, a następnie wraz z tymi, których niegdyś zwyciężył jako dowódca rzymski, najechał Lacjum i oblegał Rzym; chcąc go przebłagać, by odstąpił od oblężenia, senat dwukrotnie wysyłał do niego posłów, a trybuni unieważnili swój wyrok banicji; Korolian pozostał nieczuły na wszelkie pojednawcze gesty, dopiero gdy z poselstwem wyprawiono kobiety, w ich liczbie jego żonę i matkę, na widok tej ostatniej poniechał chęci zdobycia miasta i wycofał wrogie wojska; swej matce Weturii, która postawiła go przed alternatywą: albo jest jej synem albo wrogiem, miał odrzec, że uratowała Rzym, lecz zgubiła syna; postać Koroliana funkcjonowała jako znak niezłomności przekonań politycznych (w sensie obrony wartości konserwatywnych) i bezgranicznej miłości synowskiej zarazem. [przypis edytorski]

562. włoży (...) rękę do ognia — ten popis męstwa oraz hartu ducha przypisywany jest (mianowicie przez Liwiusza) legendarnemu bohaterowi rzymskiemu, Gajuszowi Mucjuszowi; Gaius Mucius Cordus za wiedzą senatu podjął się zamordować króla etruskiego Porsennę oblegającego ze swą armią Rzym w 508 p.n.e.; gdy omyłkowo ugodził zamiast króla jego sekretarza (zmyliły go wykwintne szaty perskiego urzędnika), został schwytany i postawiony przed sądem: włożył wówczas prawą rękę w ogień, by dowieść, że nie są mu straszne tortury ani śmierć i że jest gotów zginąć z ręki wroga z tą samą odwagą, z którą zamierzał wroga swego pozbawić życia, a także by ukarać się (swą rękę) za pomyłkę podczas zamachu; tak wielkie męstwo zrobiło na Porsennie wielkie wrażenie, puścił więc wolno zamachowca; Gajusz Mucjusz nosił zaś odtąd z chlubą przydomek Scewola (łac. Scaevola), tzn. Mańkut. [przypis edytorski]

563. jakem się wziął — inaczej: jak się wziąłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

564. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

565. aniżelim sądził — inaczej: aniżeli sądziłem, niż sądziłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

566. dawnom nie widział — inaczej: dawno nie widziałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

567. miesiąc (daw.) — księżyc. [przypis edytorski]

568. jakeśmy (...) posuwali się — inaczej: jak się posuwaliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

569. tedy (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]

570. bynajmniej — wcale (dosł.: jak najmniej). [przypis edytorski]

571. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

572. nadbiegła (daw.) — tu: forma imiesłowowa: ta, która nadbiegła. [przypis edytorski]

573. dał (...) był — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: dał wcześniej, uprzednio (tzn. przed wykonaniem czynności wyrażonej czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]

574. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

575. onegdajszej (daw.) — przedwczorajszej. [przypis edytorski]

576. gwoli (daw.) — dla, w celu. [przypis edytorski]

577. wwieść (daw.) — wprowadzić. [przypis edytorski]

578. Hungerford Stairs — schody usytuowane nad brzegiem Tamizy w pobliżu Strandu, przebudowane w 1833 r.; obok nich znajdowała się fabryka pasty do butów (Warren’s Blacking Factory), w której Charles Dickens spędził jakiś czas jako dziecko (12 l.), gdy jego ojciec trafił do więzienia za długi; wspomnienie tego epizodu i konieczności utrzymywania się z pracy fizycznej przez wiele lat łączyło się dla pisarza z wstydliwym przypomnieniem upokarzającej deklasacji. [przypis edytorski]

579. ingrediencje (z łac.) — składniki. [przypis edytorski]

580. kordiał (daw.; z łac. cor, cordis: serce) — mocny trunek; niegdyś: przyrządzana na ziołach nalewka uważana za lek wzmacniający serce. [przypis edytorski]

581. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

582. okowy (daw.) — kajdany. [przypis edytorski]

583. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

584. nie podobna (daw.) — nie (jest) możliwe; nie można. [przypis edytorski]

585. Albion (z łac. albus: biały) — daw. nazwa Anglii (Wielkiej Brytanii), pochodząca od białych, kredowych wybrzeży wyspy, widocznych od strony kontynentu w rejonie hrabstwa Kent; używana przez pisarzy starożytnych, później jej zastosowanie nosi znamię wzniosłości. [przypis edytorski]

586. niezbitość — cecha argumentów nie dających się zbić; niepodważalność. [przypis edytorski]

587. nie podobna (daw.) — nie (jest) możliwe; nie można. [przypis edytorski]

588. Ostade, Adriaen van (1610–1685) — rysownik i malarz holenderski, autor obrazów przedstawiających sceny rodzajowe: życie codzienne ludzi niższych stanów (ludu w miastach i na wsi, ale także żebraków, pijaków, karciarzy i włóczęgów), wiele z jego prac ukazuje wnętrza karczm i in. tego typu miejsc publicznych. [przypis edytorski]

589. nie podobna (daw.) — nie (jest) możliwe; nie można. [przypis edytorski]

590. jakem (...) nie płakał — inaczej: jak nie płakałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

591. nie podobna (daw.) — nie (jest) możliwe; nie można. [przypis edytorski]

592. nie przeniósłbym (daw.) — nie wytrzymałbym. [przypis edytorski]

593. dependent (daw.) — pomocnik adwokata, notariusza itp. [przypis edytorski]

594. o małom (...) nie zapomniał — inaczej: o mało nie zapomniałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

595. wieleż — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż i występującą w funkcji wzmacniającej; inaczej: czy wiele, czyż wiele (ile). [przypis edytorski]

596. byćże — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy być (może), czyż być (może). [przypis edytorski]

597. nadeszły (daw.) — tu: forma imiesłowowa: ten, który nadszedł. [przypis edytorski]

598. mogęż — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy mogę, czyż mogę. [przypis edytorski]

599. Lord Kanclerz (ang. Lord Chancellor, Lord High Chancellor of Great Britain) — Lord Wielki Kanclerz Wielkiej Brytanii, sprawuje pieczę nad Wielką Pieczęcią Królestwa i odpowiada za funkcjonowanie i niezależność sądownictwa; obecnie jest to członek gabinetu powoływany przez króla a. królową na wniosek premiera; urząd należący do najstarszych i najbardziej prestiżowych w Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

600. bynajmniej — wcale (dosł.: jak najmniej). [przypis edytorski]

601. kroki (daw.) — dziś popr. forma N.lm: krokami. [przypis edytorski]

602. słowy (daw.) — dziś popr. forma N.lm: słowami. [przypis edytorski]

603. zagadniony — imiesłów przym. bierny, dziś popr. z inną końcówką: zagadnięty. [przypis edytorski]

604. wilia a. wigilia — dzień poprzedzający. [przypis edytorski]

605. com (...) mówił — inaczej: co mówiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

606. myliłbymże się — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy myliłbym się, czyż myliłbym się. [przypis edytorski]

607. do którejśmy dobili — inaczej: do której dobiliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

608. wziętość (daw.) — powodzenie. [przypis edytorski]

609. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

610. jakeśmy (...) stracili — inaczej: jak straciliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

611. ściągła twarz — twarz szczupła, wydłużona; dziś: pociągła. [przypis edytorski]

612. Non nobis — krótki hymn łac. popularny w średniowieczu, wykonywany m.in. przez templariuszy podczas wypraw krzyżowych, a także przed ogłoszeniem wyroku w sądach; cały jego tekst jest tożsamy z pierwszym wersetem Psalmu 115: „Non nobis, non nobis, Domine / Sed nomini tuo da gloriam” (nie nam, nie nam, Panie, ale swemu imieniu oddaj chwałę). [przypis edytorski]

613. Szumią pomiędzy nami dzielących nas mórz fale — w oryg. „Though seas between us braid ha’ roared”, cytat z pieśni Roberta Burnsa Auld Lang Syne na motywach tradycyjnych ludowych pieśni szkockich, opiewająca wartość przyjaźni. [przypis edytorski]

614. Burne, Robert (1759–1796) — narodowy poeta szkocki okresu preromantyzmu; urodził się w rodzinie chłopskiej w Alloway w Ayrshire w Szkocji; pierwszy tomik wierszy, pisanych w rodzimym języku, wydał w 1786; cieszył się sławą lokalną, a po śmierci stał się kultową postacią dla brytyjskich poetów romantycznych, wpisując się swym życiem i typem twórczości w filozofię czasu: pielgrzymowali na jego grób i uwiecznili go piórem William Wordsworth i John Keats; poeta, aby się utrzymać, prowadził gospodarstwo rolne, a pod koniec życia dostał pracę w urzędzie celnym; zmarł, mając zaledwie 37 lat, z powodu choroby serca i nadwerężenia pracą; jego wiersze są pochwałą prostoty wiejskiego życia, rodzinnego szczęścia, miłości i przyjaźni, a do najsławniejszych należy pieśń Auld Lang Syne, oparta na motywach z dawnych szkockich utworów ludowych, śpiewana do dziś w Szkocji w przeddzień Nowego Roku, tzw. Hogmanay (odpowiednik Sylwestra). [przypis edytorski]

615. Krezus — bogacz; żyjący w VI w. p.n.e. Krezus (a. Krojsos) był ostatnim królem Lidii, kraju położonego w zach. cz. Azji Mniejszej i podbitego przez Persów pod wodzą Cyrusa: do legendy przeszły nieprzebrane skarby czerpane z kopalń złota i danin od podbitych państw (m.in. jońskich polis) zgromadzone w stolicy Lidii, Sardes. [przypis edytorski]

616. onegdaj (daw.) — przedwczoraj. [przypis edytorski]

617. platerowany — (o metalu) pokryty wierzchnią warstwą srebra. [przypis edytorski]