Dawid Copperfield - Charles Dickens (czytać książki online za darmo txt) 📖

po powstaniu sipajów i włączony do klejnotów koronnych Wielkiej Brytanii: zdobi koronę królowej przechowywaną w twierdzy Tower w Londynie. [przypis edytorski]

215. jąć się (daw.) — zabrać się za coś; zająć się czymś. [przypis edytorski]

216. dostać (daw.) — tu: wydobyć, wyciągnąć. [przypis edytorski]

217. uważałem — tu: zauważyłem. [przypis edytorski]

218. proktor — nadzorca; osoba odpowiedzialna za dyscyplinę, nadzorująca przebieg egzaminu itp. [przypis edytorski]

219. nie podobna (daw.) — nie (jest) możliwe; nie można. [przypis edytorski]

220. Highgate — przedmieście położone w płn. części Londynu, które do końca ery wiktoriańskiej stanowiło osobną wioskę pod miastem (z tych czasów pochodzi cmentarz, na którym leży wiele sławnych osób, m.in. Karol Marks); zdobią je trzy zasobne w starodrzew lasy oraz pagórki z uczęszczanymi stokami, a ze szczytu North Hill (129 m n.p.m.) rozciąga się widok na krajobraz Londynu; na Highgate składają się trzy dzielnice: północna Haringey, południowo-zachodnia Camden i południowo-wschodnia Islington. [przypis edytorski]

221. oszalbierzyć — oszukać; por. szalbierz: oszust. [przypis edytorski]

222. bynajmniej — wcale (dosł.: jak najmniej). [przypis edytorski]

223. zapomniałam była — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: zapomniałam uprzednio (wcześniej, zanim miały miejsce zdarzenia i czynności wyrażone czasem przeszłym zwykłym). [przypis edytorski]

224. ujrzał był — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: ujrzał uprzednio (wcześniej, zanim miały miejsce zdarzenia i czynności wyrażone czasem przeszłym zwykłym). [przypis edytorski]

225. nie podobna było (daw.) — nie było możliwe; nie można było. [przypis edytorski]

226. jakkolwiekbym urósł był — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: jakkolwiekbym urósł uprzednio (wcześniej, zanim miały miejsce zdarzenia i czynności wyrażone czasem przeszłym zwykłym). [przypis edytorski]

227. czegom doznał — inaczej: czego doznałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

228. odkądśmy się widzieli — inaczej: odkąd się widzieliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

229. którąm widział — inaczej: którą widziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

230. rzeszoto — sito z dużymi otworami. [przypis edytorski]

231. sucherlawy — dziś raczej: chuderlawy. [przypis edytorski]

232. jakem (...) cierpiał — inaczej: jak cierpiałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

233. „Zwodnicza maro, precz! Ha! Znikłaś przecie! Teraz znów jestem mężem”, jak mówi Makbet — William Shakespeare Makbet, akt III, scena 4; słowa Makbeta wobec ducha zamordowanego na jego zlecenie Banka, który ukazał mu się podczas uczty (w tłum. Leona Ulricha: „Precz, wietrzne złudzenie! Tak! Ledwo zniknął, mężem znowu jestem”, por. https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/makbet.html#f1360). [przypis edytorski]

234. tedy (daw.) — zatem. [przypis edytorski]

235. zapomniałem był — forma czasu zaprzeszłego dla czynności wielokrotnej, ponawianej; inaczej: zapomniałem wcześniej (dawniej, uprzednio). [przypis edytorski]

236. Iksion (mit. gr.) — król Lapitów w Tesalii, strącony do Tartaru i wpleciony w wiecznie obracające się koło ogniste (względnie: koło obracające się między niebem a ziemią, odmierzające czas); winę Iksjona można określić jako sprzeniewierzenie się swemu dobroczyńcy, a także prawom wzajemności oraz instytucjom gościnności i małżeństwa. Iksjon poślubił Diję, ale nie chciał zapłacić za nią wiana, więc zabił swego teścia Dejoneusa; oczyszczony przez samego Zeusa z winy zabójstwa krewnego i dopuszczony do biesiad z bogami, okazał niewdzięczność i nieumiarkowanie, targnąwszy się na cześć Hery. Zeus sprawił jednak, że uległ złudzeniu i połączył się z chmurą, Nefele, która przybrała postać Hery, a z tego związku zrodził się pierwszy Centaur; następnie niepoprawny niegodziwiec został przykładnie ukarany; koło Iksjona, tj. niekończące się męczarnie. [przypis edytorski]

237. clipper — kliper; smukły, bardzo szybki żaglowiec z ożaglowaniem typu fregata; z pot. ang. clip: szybkość (speed). [przypis edytorski]

238. powinienem był domyślić się — forma czasu zaprzeszłego dla czynności wielokrotnej, ponawianej; inaczej: powinienem domyślić się tego wcześniej. [przypis edytorski]

239. kandelabr — duży, stojący, kilkuramienny świecznik. [przypis edytorski]

240. przenieść — dziś raczej: znieść. [przypis edytorski]

241. nie podobna mi (daw.) — nie (jest) dla mnie możliwe (aby...). [przypis edytorski]

242. czegom (...) nie dostrzegł był — forma czasu zaprzeszłego dla czynności wielokrotnej, ponawianej; inaczej: czego nie dostrzegłem uprzednio (dawniej, wcześniej). [przypis edytorski]

243. dostać (daw.) — tu: wydostać, wydobyć, wyciągnąć. [przypis edytorski]

244. Doctors’ Commons a. College of Civilians — działające w Londynie stowarzyszenie prawników (którego historia sięgała co najmniej 1511 r.) zajmujących się prawem cywilnym, zwyczajowym i kanonicznym; posiadało ono budynki (od 1567, w pobliżu Katedry Św. Pawła oraz przy Paternoster Row), w których członkowie stowarzyszenia mieszkali i pracowali, a także mogli korzystać z ogromnej biblioteki; tam też odbywały się sprawy sądowe. Członkami stowarzyszenia mogły zostać osoby, które uzyskały tytuł doktora prawa cywilnego na Uniwersytecie w Oksfordzie lub Cambridge i zostały dopuszczone do adwokatury przez Dziekana Arches (urzędnika Sądu Apelacyjnego podlegającego arcybiskupowi Canterbury); członkami zarządu (fellows) mogli zostać czynni już adwokaci-członkowie zarekomendowani oraz wybrani przez aktualnych członków Doctors’ Commons; członkowie stowarzyszenia praktykowali w sądach kościelnych, Trybunale Duchownym oraz Sądzie Admiralicji, uczestniczyli także w sądach arbitrażowych dotyczących prawa międzynarodowego. Możliwość funkcjonowania tego rodzaju ciała wynikała stąd, że angielskie prawo zwyczajowe rozwijało się w zasadzie niezależnie od prawa rzymskiego (a więc inaczej niż w państwach kontynentalnych Europy), lecz niektóre wyspecjalizowane sądy stosowały prawo cywilne bazujące na prawodawstwie rzymskim: miało to zastosowanie m.in. do sądów kościelnych, których praktyka nie zmieniła się nawet po zwycięstwie angielskiej reformacji (obowiązującym pozostało prawo kanoniczne kościoła katolickiego), ale także do sądów admiralicji. Adwokaci przygotowujący się do praktyki w tych sądach uczyli się prawa kanonicznego przed reformacją i prawa rzymskiego po reformacji właśnie na Oksfordzie i w Cambridge, a praktyka sądownicza i adwokacka była podzielona podobnie jak samo prawo zwyczajowe. Od 1768 stowarzyszenie zajmowało się także nauczaniem prawa (jako College of Doctors of Law); przy koledżu funkcjonowało także trzydziestu czterech „proktorów”, których obowiązki przypominały te właściwe radcom prawnym. Stowarzyszenie zostało rozwiązane w 1858 r. w konsekwencji uchwalenia ogólnokrajowych aktów prawnych dotyczących urzędowego uwierzytelniania testamentów oraz spraw matrymonialnych, poprzedzających Judicare Act z 1873 r. ustanawiający jeden sąd najwyższy dla wszystkich wcześniejszych rodzajów prawodawstwa. Ostatni budynek pozostający w posiadaniu Doctors’ Commons, znajdujący się w pobliżu Knightrider Street, został sprzedany w 1865 r. [przypis edytorski]

245. czasy Edwardów — obejmujący XIII i XIV w. okres panowania: Edwarda I (lata 1272–1307), reformatora administracji królewskiej i prawa zwyczajowego (common law), które zostało skodyfikowane w statutach z 1275 i 1285 r., Edwarda II, pod którego rządami (1307–1327) nastąpił rozwój instytucji parlamentarnych oraz Edward III, króla Anglii w latach 1327–1377, inicjatora wojny stuletniej, który kontynuował reformy prawodawstwa i systemu rządzenia. [przypis edytorski]

246. kontrowersja (daw.) — różnica zdań, rozbieżność stanowisk a. sądów; polemika, spór, dyskusja. [przypis edytorski]

247. w razie pożaru — aluzja do wielkiego pożaru, który w dniach od 2 do 5 września 1666 r. strawił znaczną część Londynu, między innymi Katedrę Św. Pawła, i był przyczyną gruntownej przebudowy miasta. [przypis edytorski]

248. możeś się (...) nie zastanowił — inaczej: może się nie zastanowiłeś (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

249. wieleśmy (...) rozprawiali — inaczej: wiele rozprawialiśmy (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

250. święty Dunstan a. Dunstan z Canterbury (909–988) — arcybiskup Canterbury (960-988), święty kościoła katolickiego, patron kowali, złotników, ślusarzy oraz muzyków. Gotycki kościół św. Dunstana został wybudowany w 1100 r. przy Fleet Street w londyńskim City, w znacznym stopniu zniszczył go następnie wielki pożar w 1666 r., a po odrestaurowaniu dobudowano doń wysoką na 125 m wieżę w stylu gotyckim wg projektu Christophera Wrena, architekta zajmującego się odbudową Londynu. Po ponownym zniszczeniu w czasie nalotów w okresie II wojny światowej zdecydowano nie odbudowywać kościoła św. Dunstana; dziś jego ruiny znajdują się w specjalnie zaprojektowanym ogrodzie miejskim. [przypis edytorski]

251. cmentarz św. Pawła — cmentarz parafialny przy Katedrze św. Pawła w Londynie; już podczas epidemii dżumy w 1582 r. nakazano ograniczenie pochówków z powodu przepełnienia nekropolii i związanej z tym groźby dalszego szerzenia się zarazy. [przypis edytorski]

252. mię — daw. forma zaimka osobowego w pozycji nieakcentowanej w zdaniu; dziś jednolita forma: mnie. [przypis edytorski]

253. trybunałów i miejsc podobnych, które (...) wysadzone być mogą w powietrze — aluzja do udaremnionego Spisku Prochowego (Gunpowder Plot) zorganizowanego przez ang. katolików i mającego na celu zabicie króla Anglii i Szkocji Jakuba I; jeden ze spiskowców, Guy Fawkes, został aresztowany w nocy z 4 na 5 listopada 1605 r. pod zarzutem próby wysadzenia gmachu Parlamentu przez podpalenie 36 beczek prochu zgromadzonych w piwnicach budynku pod Izbą Lordów; został on wraz innymi siedmioma niedoszłymi zamachowcami skazany na śmierć przez powieszenie i poćwiartowanie, wyrok wykonano 30 stycznia 1606 r. [przypis edytorski]

254. jakem się (...) dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

255. bramowany — o brzegach obszytych ozdobną lamówką, pasem futra itp. [przypis edytorski]

256. jam nie zapomniał — inaczej: ja nie zapomniałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

257. konsystorz — w kościołach protestanckich: rada stojąca na czele diecezji lub kościoła, zajmująca się m.in. rozstrzyganiem sporów; w kościele katolickim: kuria biskupia, m.in. orzekająca unieważnienia małżeństw. [przypis edytorski]

258. nie podobna jej będzie (daw.) — nie będzie dla niej możliwe (aby...). [przypis edytorski]

259. wnosić toast — dziś raczej: wznosić toast. [przypis edytorski]

260. mię — daw. forma zaimka osobowego w pozycji nieakcentowanej w zdaniu; dziś jednolita forma: mnie. [przypis edytorski]

261. wywieść (daw.) — wyprowadzić. [przypis edytorski]

262. nie podobna było (daw.) — nie było możliwe; nie można było. [przypis edytorski]

263. grajcar (daw.) — korkociąg. [przypis edytorski]

264. Esquire — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]

265. onegdajszy (daw.) — przedwczorajszy. [przypis edytorski]

266. jakimż — forma z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]

267. Hamlet — dramat Williama Shakespeare’a (1564–1616) oraz imię jego głównego bohatera, królewicza Danii. Treścią sztuki są dylematy moralne Hamleta, którego duch zamordowanego ojca wzywa do zemsty na zabójcy, stryju Klaudiuszu, który poślubił żonę swej ofiary, a matkę Hamleta, królową Gertrudę (takie związki uznawane były w XVI/XVII w. w Anglii za kazirodztwo). Sztuka powstała ok. 1600 r., jej akcja dzieje się w nieokreślonych czasach, jednakże „dawno”; opowieść, adaptowana na scenę również wcześniej, przed mistrzem ze Stratfortu, opiera się na zapisach w kronice Gesta Danorum Saxo Gramatyka (1140/50–1220/30), duńskiego historyka, sekretarza biskupa Absalona, blisko związanego z władcami Danii i wpływającego na rządy kraju. Do jakiejkolwiek możliwej epoki by się odwoływać: ciotka Hamleta w XIX w. musiałaby być niezwykle wiekową osobą. [przypis edytorski]

268. względność (daw.) — delikatność, uważność; postępowanie biorące pod uwagę czyjeś upodobania, czułe strony itp. [przypis edytorski]

269. żyrant — poręczyciel; osoba poręczająca za kogoś spłatę pożyczki. [przypis edytorski]

270. zżymać się — denerwować się, niecierpliwić się. [przypis edytorski]

271. nieoględny — tu: nieuważny, niedbały. [przypis edytorski]

272. z wylaniem — uczuciowo, szczerze, z wylewnością. [przypis edytorski]

273. czyli (daw.) — czy też (konstrukcja z partykułą -li). [przypis edytorski]

274. mię — daw. forma zaimka osobowego w pozycji nieakcentowanej w zdaniu; dziś jednolita forma: mnie. [przypis edytorski]

275. jeśli się z czymś panu zwierzę — dziś raczej: jeśli się z czegoś (...) zwierzę. [przypis edytorski]

276. ożóg (daw.) — tląca się głownia lub opalone drzewo. [przypis edytorski]

277. aniżelim się (...) spodziewał — inaczej: aniżeli się spodziewałem; niż się spodziewałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

278. jakem (...) widział — inaczej: jak widziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

279. Cudzoziemca — w oryg. The Stranger. [przypis edytorski]

280. Arches — właśc. Arches Court; sąd kościelny (Kościoła Anglii) pod przewodnictwem Dziekana Arches rozstrzygający apelacje (ale też nowe sprawy) dla Prowincji Canterbury; jego odpowiednikiem w Prowincji York jest Chancery Court; nazwa Arches Court pochodzi od łuków (ang. arches) zdobiących stałą siedzibę sądu w kościele St Mary-le-Bow (Sancta Maria de arcubus) w Londynie. [przypis edytorski]

281. Izba Deputowanych — w oryg. Ecclesiastical Delegates; chodzi nie o deputowanych do parlamentu, lecz członków sądu kościelnego. [przypis edytorski]

282. sylfida — żeńska postać sylfa, tj. duszka uosabiającego żywioł powietrza; przen. kobieta smukła, delikatna, pełna wdzięku. [przypis edytorski]

283. żem