Gargantua i Pantagruel - François Rabelais (gdzie mozna czytac ksiazki online txt) 📖
Krótki opis książki:
Gargantua i Pantagruel, tytułowi bohaterowie powieści Francois Rabelais'go, to olbrzymy znane francuskiej publiczności z podań ludowych.
Podobno Rabelais kupił na straganie anonimowe dzieło opisujące losy Gargantui, a lektura utworu zainspirowała go napisania własnej wersji dziejów olbrzyma oraz jego syna, Pantagruela. Powieść przedstawia życie bohaterów od samego początku — włącznie z historią ich poczęcia i narodzin; ukazuje zarówno ich codzienność, jak i przygody: udział w walkach i podróżach. Dzieło zachowuje ludowy, trochę sowizdrzalski charakter — przygody są wzbogacane trywialnym humorem obfitującym w dowcipy o tematyce fekalnej i płciowej. W Gargantui i Pantagruelu łączy się wulgarność i erudycja autora — niektóre z żartów mają charakter lingwistyczny i wymagają znajomości francuskiego i łaciny. Niewątpliwie wiele słuszności ma tłumacz, wskazując, że w całej pełni smakować w pismach Rabelais'go mogą bodaj tylko mężczyźni; bowiem wśród beztroskich fantazji i facecji dochodzi mimo wszystko do głosu kulturowe dziedzictwo mizoginii, szczególnie w stosunku do kobiecej fizyczności i fizjologii.
Gargantua i Pantagruel to najsłynniejsze dzieło autorstwa Francois Rabelais'go. Poszczególne tomy były wydawane od lat 40. XVI wieku, ostatni z nich doczekał się publikacji już po śmierci pisarza w latach 60.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: François Rabelais
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Gargantua i Pantagruel - François Rabelais (gdzie mozna czytac ksiazki online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 François Rabelais
odpowiadającą temuż saczkowi osobną ochronę. Często wyraz ten użyty jest w znaczeniu rozporka. [przypis tłumacza]
103. libro (łac.) — w księdze. [przypis edytorski]
104. libro ultimo (łac.) — w księdze ostatniej. [przypis edytorski]
105. grzywna — daw. miara wagi, stosowana w średniowieczu i równa ok. pół funta (wynosiła średnio 200–240 g; różnie w różnych częściach Europy). [przypis edytorski]
106. in (łac.) — w. [przypis edytorski]
107. ’Η αγαπη ου ζητει τα εαντης (gr.) — „Miłosierdzie nie szuka swojej korzyści” (św. Paweł. List I do Koryntian, Rozdz. XIII, w. 5). [przypis tłumacza]
108. senluccy kabaliści — Mnichy z Saint-Louand koło Chinon, miejsca urodzenia Rabelais’go. [przypis tłumacza]
109. długowełniste barany — Moneta z czasów św. Ludwika, tak nazywana dla wybitego na niej Baranka Bożego, z napisem: Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis! [Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami; red. WL]. [przypis tłumacza]
110. Fuggerowie — jeden z najpotężniejszych domów bankowych owego czasu. [przypis tłumacza]
111. nieprzezpieczny (daw.) — niebezpieczny. [przypis edytorski]
112. wedle nich okulbaczyli muły — Obyczaj współczesny kazał nawet rząd mułów zdobić wedle kolorów swojej damy. [przypis tłumacza]
113. cale (daw.) — zupełnie, całkowicie. [przypis edytorski]
114. Horus Apollon — Horapolon, gramatyk, który żył w Aleksandrii za czasu Teodozjusza Wielkiego. [przypis tłumacza]
115. we Francji znajdziecie ułamek tegoż w godle pana Admirała niegdy noszonym przez Oktawiana Augusta — Godło: Festina lente [spiesz cię powoli; red. WL]. Którego admirała Rabelais miał na myśli, nie jest pewne. [przypis tłumacza]
116. wżdy (daw.) — jednak, przecież; w końcu, wreszcie. [przypis edytorski]
117. forma na czapkę (...) kotliczek do parowania wina — Synonimy na oznaczenie głowy. [przypis tłumacza]
118. sparzyć — tu: dobrać w pary. [przypis edytorski]
119. k’temu (daw.) — do tego; po temu. [przypis edytorski]
120. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]
121. Wawrzyniec Walla (1407–1457) — słynny humanista. [przypis tłumacza]
122. bona lux (łac.) — „Dobre światło”. Zaczerpnięte z głośnej Pochwały szaleństwa Erazma. [przypis tłumacza]
123. Proklus — Perypatetyk z II stulecia, komentator Arystotelesa. [przypis tłumacza]
124. γάλα (gr.) — czytaj: gala. [przypis edytorski]
125. owo — tu: otóż. [przypis edytorski]
126. Awicenna (908–1036) — słynny arabski lekarz i filozof. [przypis tłumacza]
127. Młode lata Gargantui — Wielu komentatorów chce widzieć w tym i w następnym rozdziale satyrę na współczesne wychowanie dzieci monarszych, polegające głównie na jedzeniu, piciu i spaniu. Ta długa litania przysłów przekręconych na wspak była tradycyjną igraszką średniowieczną. [przypis tłumacza]
128. stępor — inaczej: ubijak; duży drewniany tłuczek do rozdrabniania i obłuskiwania ziarna w stępie, tj. wysokim drewnianym wiadrze. [przypis edytorski]
129. cale (daw.) — zupełnie. [przypis edytorski]
130. zasromany (daw.) — zawstydzony. [przypis edytorski]
131. wynalazek nowego utrzyjzadka — Bystrość uczonych komentatorów miała w tym rozdziale szerokie pole do dociekań. Jeden z nich twierdzi, iż autor ma tu na myśli samowolę Franciszka I i obchodzenie się jego z różnymi przywilejami, z których czynił użytek, jak wskazano w tytule rozdziału; drugi dopatruje się w tym aluzji do licznych kochanek króla! [przypis tłumacza]
132. żali a. zali (daw.) — czy. [przypis edytorski]
133. ochędożnie (daw.) — porządnie, z dbałością. [przypis edytorski]
134. wraz — tu: zaraz, niezwłocznie. [przypis edytorski]
135. Niechże ogień świętego Antoniego sparzy kiszkę stolcową złotnika — „Ogniem św. Antoniego” nazywano chorobę różę. [przypis tłumacza]
136. Nie ma (...) potrzeby ucierania zadka (...) rozum masz nad lata — Drwiny z dialektyki scholastycznej. [przypis tłumacza]
137. miast (daw.) — tu: zamiast. [przypis edytorski]
138. mistrz Jan ze Szkocji — Duns Scot. [przypis tłumacza]
139. Jako Gargantua kształcony był przez pewnego teologa w alfabecie łacińskim — Satyra Rabelais’go wymierzona przeciw współczesnemu scholastycznemu wychowaniu i jego poglądy pedagogiczne stanowią rozdziały pierwszorzędnej wagi w jego dziele. W poglądach tych wyprzedza Rabelais o wiele swój wiek i wiele z jego zapatrywań (zrozumienie dla nauk przyrodniczych, wyższość nauki opartej na obserwacji i zetknięciu z życiem nad wiedzą formalną, szerokie uwzględnienie rozwoju fizycznego) dopiero w naszych czasach zaczyna znachodzić pełne urzeczywistnienie. [przypis tłumacza]
140. Donat — Donatus, gramatyk z IV wieku. [przypis tłumacza]
141. de Modis significandi — Książka Jana de Garlandia, dzieło barbarzyńskiej scholastyki. [przypis tłumacza]
142. de modis significandi non erat scientia (łac.) — [księga] o rodzajach znaczących nie była wiedzą. [przypis edytorski]
143. Computum — mały podręcznik astronomiczny do użytku laików. [przypis tłumacza]
144. W roku (...) z wielkim gustem — Podobnej treści nagrobek ułożono po śmierci Franciszka I: L’an mille cinqcent quarante sept,/ François mourut è Rambouillet,/ De la vérole qu’il avoyt. [przypis tłumacza]
145. Hugocjo — biskup Ferrary z XIII w., autor traktatu o gramatyce. [przypis tłumacza]
146. „Grecyzmy” Hebrarda — wierszowana gramatyka grecka Ewerarda z Bethuno (1212). [przypis tłumacza]
147. Doktrynal — wierszowana gramatyka łacińska dla początkujących, rozpowszechniona między XIII a XVI w. w całej Europie. [przypis tłumacza]
148. Partes — Partes orationis, również zastarzały podręcznik. [przypis tłumacza]
149. „Quid est” — podobnej treści dzieło w pytaniach i odpowiedziach. [przypis tłumacza]
150. Supplementum — Supplementum chronicorum Jakuba Filipa Bergano. [przypis tłumacza]
151. Marmotret — podręcznik przygotowawczy do czytania Biblii pt.: Marmotractus sive expositio in singulis libris Bibliae. [przypis tłumacza]
152. De moribus in mensa servandis — przepisy zachowania się przy stole ułożone w formie eleganckich wierszy. [przypis tłumacza]
153. Seneki „de Quantor virtulibus cardinalibus” — traktat pióra Marcina, biskupa Montonedo (zm. 583). [przypis tłumacza]
154. Passvantus cum commento — Jakub Passavent, mnich florencki, autor licznych traktatów łacińskich. [przypis tłumacza]
155. Dormi secure — zbiór kazań na dnie świąteczne. [przypis tłumacza]
156. płużyć komuś (daw.) — służyć komuś, sprzyjać, działać na czyjąś korzyść. [przypis edytorski]
157. Papeligossa — kraj, gdzie się dworuje z papieża. [przypis tłumacza]
158. ogłoście mnie (...) świniobójcą breneńskim — Współczesne zaklęcie. [przypis tłumacza]
159. napoić teologalnie — Fakultet teologiczny Sorbony za czasów Rabelais’go słynął ze swej sprawności w wysuszaniu butelek. [przypis tłumacza]
160. o ogromnej kobyle — Starzy komentatorowie dopatrywali się w owej kobyle to księżnej d’Estampes, kochanki Franciszka I, to Diany de Poitiers, którą mąż jej, Ludwik de Brezé, dobrowolnie odstąpił królowi Henrykowi. [przypis tłumacza]
161. dobyła ogona (...) aż powaliła cały las — Wedle dawnych komentatorów aluzja do wyrąbania lasów w Bauce przez panią d’Estampes: faktycznie jednak ten sam szczegół znajduje się już w dawnych Kronikach Gargantuińskich (patrz: dodatek do tomu V), co dowodzi, jak śliskie są podobne kombinacje. [przypis tłumacza]
162. obsikał ich tak dotkliwie (...) małych dzieci — Aluzja, znowuż wedle zawziętych komentatorów, rzekomo do podatków, jakimi Franciszek I obłożył Francję po wojnach włoskich, a także i do rodowego nazwiska pani d’Estampes: Pisseleu. [przypis tłumacza]
163. szyzma — schizma, odstępstwo. [przypis edytorski]
164. baralipton — jedna z formułek sylogizmów scholastycznych. [przypis tłumacza]
165. napoić teologalnie — Często używane u Rabelais’go wyrażenie „napoić teologalnie”, zostało w późniejszych wydaniach przez autora przez ostrożność skreślone. [przypis tłumacza]
166. Przemowa, jaką mistrz Janotus Berdysz wygłosił do Gargantui, aby go skłonić do oddania dzwonów — Oracja ta, przykład elokwencji scholastycznej, ma być parodią przemowy, jaką teolog paryski, Jan Bricot, wygłosił w imieniu uniwersytetu paryskiego przy koronacji króla Franciszka. [przypis tłumacza]
167. nos faciemus bonum cherubin (łac.) — ma oznaczać w tej barbarzyńskiej łacinie: będziemy pić póty, aż nam gęby sczerwienieją jak cherubinom. [przypis tłumacza]
168. gluc — wykrzyknik stosowany wówczas w dyskusjach uniwersyteckich dla wyrażenia, że jakiś argument nic nie dowodzi. [przypis tłumacza]
169. Verum enim vero (...) meus deus fidius (łac.) — Nagromadzenie wyrażeń, które wszystkie mają oznaczać: zaprawdę. [przypis tłumacza]
170. Pontanus (1426–1503) — poeta i filozof. [przypis tłumacza]
171. Mistrz Janotus (...) ze swym suknem — Parodia dialektyki scholastycznej. [przypis tłumacza]
172. Patelin — bohater starej farsy francuskiej. [przypis tłumacza]
173. przysięgli, że nosa nie obetrą, póki (...) to znaczy na święty Nigdy — Ostre wycieczki przeciw ówczesnemu wymiarowi sprawiedliwości niejednokrotnie będą tematem satyry Rabelais’go. [przypis tłumacza]
174. las w Bierze — Bière: dawna nazwa lasu Fontainebleau. [przypis tłumacza]
175. vanum est vobis ante lucem surgere (łac.) — daremne jest wam wstawać przed światłem dziennym. [przypis tłumacza]
176. Papież Aleksander tak samo czynił (...) — Papież Aleksander V, który nie gardził rozkoszami stołu. [przypis tłumacza]
177. unde versus (łac.) — stąd wiersz. [przypis edytorski]
178. pud — jednostka wagi równa 40 funtom, czyli nieco mniej niż 16,5 kg. [przypis edytorski]
179. dusza jego przebywała w kuchni — Jamdudum animus est in patinis (Terencjusz). [przypis tłumacza]
180. urynał — nocnik. [przypis edytorski]
181. Zabawy Gargantui — I ten rozdział ma być satyrą na wychowanie Franciszka I, którego młodość wedle świadectw historii miała upłynąć wyłącznie na spaniu i zabawie. Ostatnio wydanie Rabelais’go (Abel Lefranc, 1913) podaje wyjaśnienie niemal wszystkich owych 215 gier przytoczonych w oryginale. [przypis tłumacza]
182. wsiadał na starego muła (...) mamrocząc ustami — Rajcy parlamentu zwykli byli, jadąc na swoje posiedzenia, odmawiać różańce. [przypis tłumacza]
183. wędrował przypatrzyć się, jak zastawiają siatkę na króliki — Polowanie na króliki należało podówczas do ulubionych rozrywek możnych panów. [przypis tłumacza]
184. miał za domowników pana Trzypotrzy, pana Obżorę, pana Doliwę i pana Puszczajpasa — W oryginale prawdziwe nazwiska dworzan Franciszka I. [przypis tłumacza]
185. Jako Ponokrates ujął Gargantua w taką dyscyplinę, iż ani godzina w dniu nie szła na marne — Cały plan nowożytnego wychowania zawarty w tym rozdziale pomyślany jest przez autora zupełne serio; przy bliższym rozpatrywaniu nie jest on tak przeciążający, jakby się to z natłoczenia szczegółów i amplifikacji stylowych na pozór zdawało. To przejście od zaniedbanego do starannego wychowania również zgodne jest z historią życia Franciszka I. [przypis tłumacza]
186. Tymoteusz z Miletu — fletnista na dworze Aleksandra Wielkiego. [przypis tłumacza]
187. emulacja (daw.) — współzawodnictwo, rywalizacja. [przypis edytorski]
188. Tunstal (1476–1559) — sekretarz Henryka VIII, matematyk i filozof. [przypis tłumacza]
189. przygodzić się (daw.) — zdarzać się. [przypis edytorski]
190. najtęgszy — dziś popr.: najtęższy (tj. najsilniejszy, najpotężniejszy). [przypis edytorski]
191. przewdziać się — przebrać się. [przypis edytorski]
192. Rizotomos — dosł. po grecku: krający korzenie; botanik. [przypis tłumacza]
193. wielu (...) doradza wcale przeciwnie — Arab Awicenna i jego szkoła, w przeciwstawieniu do Galena, który zalecał główny posiłek w dniu spożywać wieczorem. [przypis tłumacza]
194. Leonikus — profesor w Padwie (zm. 1531), który napisał książkę o grze w kości. [przypis tłumacza]
195. Laskaris — bibliotekarz Franciszka I i przyjaciel autora. [przypis tłumacza]
196. szmuklerz (daw.) — rzemieślnik zajmujący się wyrobem pasów, taśm i frędzli do obszywania ubrań i tkanin; także: pasamonik. [przypis edytorski]
197. wczas — tu: wcześnie. [przypis edytorski]
198. jako poucza (...) Pliniusz (...) bluszczowego kubka — Pliniusz twierdzi, iż w kubku sporządzonym z drzewa bluszczowego wino oddziela się od wody. [przypis tłumacza]
199. Jako między piekarzami kołaczy z Lerny a pasterzami z kraju Gargantui wszczęły się wielkie swary, z których zasię zrodziły się długie wojny — Można się domyślać, iż cały ustęp dotyczący wojny był szczególnie umiłowanym przedmiotem komentatorów pisarza. Jedni widzieli w królu Żółciku Karola V, wielkiego przeciwnika króla Franciszka, inni Maksymiliana Sforzę, syna Ludwika Moro etc. Przypuścić wolno, iż w całej tej mikroskopijnej epopei wojennej splata się w jedno żartobliwa fantazja pisarza (wszystkie grody, miasta, warownie, to są wioski okalające miejsce urodzenia Rabelais’go) z jakimiś wspomnieniami z dzieciństwa, odzwierciadlającymi podobny zatarg.
Darmowe książki «Gargantua i Pantagruel - François Rabelais (gdzie mozna czytac ksiazki online txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)