Dzieci szatana - Stanisław Przybyszewski (gdzie za darmo czytać książki .txt) 📖
Małe miasteczko terroryzowane jest przez grupę anarchistów. Ich przywódca, Gordon, skupia wokół siebie jednostki słabe, beztalencia, młodych ludzi, którzy zwątpliwi w życie i szukają jego sensu.
Wykorzystuje ich i uzależnia od siebie, nie tylko po to, by siać zniszczenie, lecz także by budować nowe wzorce, oparte na jego demonicznych ideałach. Dzieci szatana uważane są za pierwszą polską powieść satanistyczną. Gordon, główny bohater, uważany jest niekiedy za alter ego samego Przybyszewskiego, który bardzo interesował się okultyzmem, a także był propagatorem filozofii Nietzschego i jego idei nadczłowieka. Utwór został wydany po raz pierwszy w 1897 roku w języku niemieckim.
Stanisław Przybyszewski to jeden z najważniejszych twórców okresu Młodej Polski, prekursor polskiego modernizmu, kontrowersyjny dramaturg, eseista, przedstawiciel tzw. cyganerii krakowskiej.
- Autor: Stanisław Przybyszewski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Dzieci szatana - Stanisław Przybyszewski (gdzie za darmo czytać książki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Przybyszewski
Gordon patrzył na niego długo i uśmiechnął się ironicznie.
— Czemu się śmiejesz? Czemu? — Ostap porwał się.
— Słuchaj, Ostapie, ten wieczór był dla mnie nader pouczający. Dzisiaj poznałem cię lepiej niż w ostatnich dwunastu latach86. Słuchaj no! Ten plan, by spalić fabrykę i pozbawić robotników chleba obmyśliłeś przecież tylko dlatego, aby moje sumienie obciążyć zbrodnią? He?
— Do diabła, jakiś ty bystry! Wszakże mówiłem, że słyszysz, jak trawa rośnie.
Gordon spoważniał nagle.
— Zresztą wziąłeś tę ideę ode mnie, a raczej pośrednio z broszur, jakie czytałeś w ostatnim czasie.
Ostap uniósł się.
— Więc rzeczywiście sam wpadłeś na ten pomysł? Pierwej, nim ja ci powiedziałem?
— Tak, pierwej! Powziąłem ten plan już w Londynie i obmyśliłem go w najdrobniejszym szczególe. Słuchałem cię spokojnie, bo byłem ciekawy, czy nie powiesz mi czegoś nowego, o czym przypadkiem zapomniałem... Bądź zdrów! Jutro o szóstej po południu bądź w domu. Hartmann cię odwiedzi.
— Kto?
— Hartmann! Inżynier z fabryki Schnittlera... He, he, widzisz, nie mam już tajemnic przed tobą...
Ostap chodził w milczeniu po sali.
— Tak, Gordonie... — zatrzymał się przed Gordonem. — Ty jesteś największym zbrodniarzem, jakiego kiedykolwiek widziałem. Jesteś tak wielkim zbrodniarzem, że nie jesteś już nawet łajdakiem... Teraz rozumiem, czemu jestem tak silny przy tobie: w twojej zbrodni zanikają wszystkie inne bez śladu... Ale ty kłamiesz, kłamiesz i ten pomysł, by spalić fabrykę, pozbawić robotników chleba i zmusić ich przez to do zrabowania miasta, to wszystko dopiero ode mnie usłyszałeś. Byłeś zadziwiony, nie myślałeś nigdy o tym. Jutro, pojutrze przeprowadzisz ten pomysł, ale pomysł jest mój! Rozumiesz? Mój! Przyznaj nareszcie!
Krzyczał jak szalony.
— Okradłeś mnie z moich pomysłów! Zawsze brałeś je ode mnie! A ja, śmieszny głupiec, musiałem być twoim sługą!
Zapomniał się zupełnie, krzyczał głośno i z wściekłością bił pięścią w stół.
Gordon spojrzał na niego z pogardą, roześmiał się prawie wesoło i wyszedł.
Ale zaledwie stanął w drzwiach, Ostap cisnął za nim pełną butelkę. Jednak nie miał już władzy nad swymi członkami; butelka przeleciała za wysoko i rozbiła się o ścianę.
XNa dworze padał deszcz. Gordon był bardzo zadowolony. Ten przeklęty śnieg budził w nim tyle trosk. Ale teraz już niedługo stopnieje. W dwa dni...
Spojrzał na zegarek. Dochodziła czwarta. Mógł jeszcze iść do Hartmanna. Ale nie! Botko miał to załatwić. Zresztą był bardzo zmęczony.
Szedł bezmyślnie, prawie mechanicznie, nie troszcząc się o deszcz. Skoro doszedł do domu i wszedł do pracowni, rzucił się śmiertelnie znużony na łóżko, nie rozbierając się i zasnął natychmiast. Już po upływie godziny zbudził się i przeszedłszy kilka pokoi znalazł się w małym gabinecie.
— Botko!
Żadnej odpowiedzi.
Gordon zapalił światło.
Botko spał.
Gordon potrzebował wiele czasu, nim go zbudził.
— Można by ci nad uchem z armat strzelać, a ty jeszcze spałbyś spokojnie.
— Wróciłem dopiero przed dwiema godzinami. Jestem tak strasznie znużony87.
— No?
— Byłem wszędzie.
— I?
— I? Poczekaj chwilę. Muszę wstać, inaczej zasnę znowu. Musimy się spieszyć. Ten Wroński może łatwo umrzeć. Zresztą ma gorączkę, ale to nie szkodzi, owszem, daje potrzebny fanatyzm. Widzisz więc, Gordonie, teraz nie wolno ci dłużej zwlekać. Wroński jest ważny, cały ratusz musi być spalony, bo inaczej mogliby odnaleźć nasze ślady. Przede wszystkim księgi rachunkowe... oprócz tego numery banknotów są zapewne dokładnie zapisane.
— Tak, tak, to najważniejsze.
— Potem byłem u Hartmanna. — Botko mówił ożywionym głosem i zapalił papierosa. — Ten jest pewny. Ja ich znam, tych ideologów. Gdy o to chodzi, to zamordują człowieka z tym samym spokojem, z jakim się zmienia88 pieniądze... Ci nie znają sumienia, nie znają trwogi.
Gordon zamyślony patrzył w ziemię.
— Najważniejszą jest rzeczą, aby ratusz spalił się doszczętnie — rzekł z namysłem. — Zresztą jest to niesłychanie dobry środek propagandy rewolucyjnej. W przeciągu roku będą się palić wszystkie gmachy państwowe na okół89. Dotychczas żaden jeszcze człowiek nie wpadł na tę myśl. Bakunin90 żądał tylko palenia dokumentów publicznych. Ja będę palił gmachy publiczne.
— Kogo jeszcze widziałeś?
— Mówiłem długo z Okonkiem. Jak na robotnika jest niezwykle inteligentny. Znakomicie wywiązuje się ze swego zadania. Tłum fabryczny jest strasznie wzburzony. Jest to mniej więcej pewne; skoro fabryka spłonie, lud w szale zrobi wprost wszystko. Zresztą dyszą pragnieniem zemsty na właściciela91 fabryki — no, jakżeż się nazywa?
— Schnittler.
— Tak, Schnittler. Ten poczciwy92 człowiek zapłodnił połowę dziewcząt fabrycznych. To nadzwyczaj korzystny zbieg okoliczności... Okonek ma do pomocy jeszcze dwu młodych łotrów. Jeden podobno ma pewne wykształcenie, dopiero od niedawnego czasu jest tutaj. Twierdzi, że we trzech sami wszystko potrafią zrobić.
— Czy Okonek dostał najnowszą proklamację?
— Rozszerza93 ją z pomocą kuzyna Wrońskiego.
Botko zapalił nowego papierosa.
— Jak właściwie przedstawia się sprawa z Sobkiem? — zapytał ciekawie.
— Umarł we dwa dni potem, kiedy Okonek zastrzelił mojego leśniczego. Leży w głębokim torfisku94, teraz już zasypanym.
— Ale jak zdołałeś zataić jego śmierć?
— Było to dość trudno.
— I rzeczywiście nie pomogłeś mu na drugi świat?
— Nie! Umarł w korzystnym czasie, a śmierć przyszła bardzo szybko. Właściwie tylko dwa dni leżał w łóżku.
— Sumienie jego już pewno od tego czasu niesłychanie obciążone? — Botko śmiał się dobrotliwie95.
— O tak, robi mniej więcej wszystko.
Obaj śmiali się serdecznie.
— Wyznaczono tysiąc marek nagrody za jego schwytanie. — Gordon śmiał się jak dziecko96. — Naturalnie widują go często. Przed trzema dniami widział go parobek w moim lesie. Przysięga, że to był Sobek. Ha, ha, ha... kazałem mu zrobić doniesienie...
Znowu śmiali się. Ale nagle Botko stał się bardzo poważny.
— Nie boisz się o siebie? Nie sądzisz, że mogą odnaleźć twoje ślady?
— Nie... nie, nie sądzę. Wszystkim tym ludziom zamknąłem usta jakąś zbrodnią, o której ja wiem... Co najwyżej można by się obawiać Okonka. Nie można nigdy zawierzać tym parobkom, jest on wprawdzie inteligentny, ale mógłby się przecież zdradzić, mówi za wiele, miał dawniej delirium.
Przez chwilę milczeli.
— A jakże z Wrońskim? — zapytał Botko, marszcząc czoło. — Mógłby w febrze97 wszystko wygadać.
— Sądzisz?
— Ma wprawdzie zamiar spalić się w willi. Ale ja temu nie wierzę; to tylko chwilowy, histeryczny napad.
Gordon zamilkł.
Botko zdradzał nagłe rozdrażnienie. Chodził niespokojnie tam i na powrót98.
— Czy zresztą99 jesteś zadowolony? — spytał Gordon.
— All right! Ale teraz zostaw mnie samego, muszę jeszcze obmyślić to i owo. Obudź mnie wcześnie.
Burmistrz był w najwyższym stopniu rozdrażniony. Bezradny biegał dokoła, przerzucał papiery; pot spływał mu z czoła.
Gordon starał się go uspokoić.
— Ależ wuju, nie powinieneś tracić przytomności. To przecież śmieszne, że te drobnostki tak cię poruszają.
— Drobnostki! Drobnostki! Boże, czyś ty oszalał? To nazywasz drobnostką? Pomyśl tylko, piąta proklamacja w tym miesiącu. Piąta! Jedna niebezpieczniejsza od drugiej. To jest u nas coś niesłychanego!
— Musisz się do tego przyzwyczaić. W innych prowincjach przyjmują to z zupełnym spokojem. Ty myślisz zaraz o rewolucjach, mordach, podziale własności. Nie, kochany wuju, tak źle nie jest...
Burmistrz patrzył na niego niedowierzająco.
— Sądzisz więc, że rzeczywiście nie ma żadnego niebezpieczeństwa?
— Niebezpieczeństwa? Ależ zmiłuj się! W takim razie musiano by zamknąć do więzienia najmniej dwa miliony socjalistów, anarchistów i jak się tam wszyscy nazywają. Tego się nie robi. Rząd nie może tego zrobić. Musi uznać każdą partię polityczną, a każda partia polityczna ma swobodę agitacji. Ale w każdym razie musisz taki ruch zdusić w zarodku i postępować z możliwą surowością...
— Tak! nieprawdaż?
— Naturalnie! Ale musisz to czynić na własną odpowiedzialność. Wzywać pomocy rządu, to nic innego, jak wystawiać sobie świadectwo ubóstwa. A cóż dopiero wzywać wojsko na pomoc, to mogłoby zachwiać twoim stanowiskiem. Tak źle sprawa się jeszcze nie przedstawia. W kołach rządowych powiedziano by tylko, że się nie zorientowałeś dostatecznie. Pomyśl tylko! Wojsko! To znaczy przecież zaprowadzić stan oblężenia!
Burmistrz chodził niepewny tam i na powrót100.
— Tak, tak. Masz słuszność. Ja też nie myślę wcale chwytać się ostatecznych środków. Ale zupełnie nie mogę sobie dać rady. Schnittler przylatuje tu każdego dnia i żąda pomocy, bo robotnicy mu się buntują... Patrzaj! Znowu list od niego.
Gordon czytał list z zaciekawieniem.
— Zdaniem moim list jest bezwstydny. Cóż cię to może obchodzić? Jeśli robotnicy Schnittlera się buntują i są niezadowoleni, to tylko jego własna wina. To prosty łotr101. Każdą dziewczynę, która mu się spodoba, bierze do kantoru i gwałci. Niechże teraz sam przekona robotników, że wszystko, co robi, nie przekracza zakresu praw każdego pracodawcy. Gdybyś się ty tą sprawą zajął, wywołałbyś jeszcze większe rozgoryczenie: znaczyłoby to, że się z Schnittlerem solidaryzujesz.
Burmistrz rozwarł szeroko oczy.
— Więc to tak się sprawa przedstawia! Słyszałem wiele o tym, ale nie chciałem temu wierzyć.
Gordon uniósł się.
— Jego powinien byś zamknąć. On zatruwa całe miasto. Wszystko, co się tu dzieje i tyle troski ci sprawia, to wszystko rozpustny wpływ Schnittlera. On jeden jest winien temu, że właśnie ta agitacja znalazła tak wspaniały grunt.
— Tak! Masz z pewnością słuszność. Dam mu porządną nauczkę. To przecież bezwstydne, pisać mi odgrażające listy.
— Jeśli się jeszcze raz poważy, ja odpowiem mu w twoim imieniu!
Burmistrz był zupełnie wzruszony.
— Kazałeś zamknąć głównych krzykaczy z jego fabryki? — zapytał Gordon po chwili.
— Tak. Czy może niedobrze zrobiłem?
— Owszem. Dobrze. Ale teraz postępuj ostrożnie, pogorszyłbyś tylko położenie, a mógłbyś się pozbyć stanowiska. Majątku nie masz, a ja najpóźniej za rok zbankrutuję.
Burmistrz biegał niespokojnie po pokoju.
— Tak, tak, masz słuszność. Jakie szczęście, że mam cię przy sobie. Pomyśl tylko, chciałem już pisać do Berlina po kilku zdolnych agentów politycznej policji...
— Ładnie byś się skompromitował. Czy znasz odpowiedź? Znasz? Nie, więc słuchaj: skoro burmistrz miasta z dziesięciu tysiącami mieszkańców może się tak przerazić kilku politycznymi proklamacjami102, w takim razie nie zna zupełnie politycznych stosunków naszego czasu... To mogłoby się źle skończyć.
— Tak, tak, teraz rozumiem dobrze. Nie mogę teraz wcale zrozumieć, jak mogłem tak się przerazić; ale te wieczne listy, te anonimowe listy.
Gordon śmiał się.
— Na Boga, jakiś ty naiwny, wuju! Wszakże to najpospolitsza i najgłupsza taktyka na świecie. Anarchiści zowią to: wzbudzaniem trwogi. Czy wiesz, dlaczego anarchiści rzucają bomby? Tylko po to, aby mieszczaństwo utrzymywać w ciągłej śmiertelnej trwodze. Ten środek straszących listów jest we Francji np. tak zużyty, że żaden człowiek nie zwraca na niego uwagi. Prezydent francuski otrzymuje codziennie setki podobnych listów, co jednak mu zupełnie nie przeszkadza chodzić swobodnie po ulicach...
— Tak, tak, wiem... — burmistrz zdawał się wstydzić swego nieuctwa... — Ale jestem tak nerwowy, spać nie mogę...
— Pokaż mi zresztą te listy. — Gordon wzruszył wzgardliwie ramionami.
Burmistrz podał mu całą paczkę listów.
Gordon przejrzał je uważnie, nagle zmarszczył czoło.
— Dziwne, dziwne — przemówił bardzo poważnym tonem.
— Co jest dziwne? — burmistrza znowu obejmował wielki niepokój.
— Ten list... Wiesz, zupełnie taki sam otrzymałem trzy miesiące temu, kiedy spłonęła moja stodoła.
— Tak, przypominam sobie.
— A teraz chce spalić starostwo.
— Co? Co mówisz?
Gordon siedział zamyślony i bawił się listem, nagle zerwał się, jakby mu przyszła dobra myśl.
— Co? Co mówisz? — burmistrz chwiał się na nogach.
Gordon uderzył się w czoło. Nieco po aktorsku, jak mu się samemu zdawało.
— Teraz mam. Dziwna rzecz, że pierwej na to nie wpadłem. Mój leśniczy, którego zastrzelono przeszłego roku, mówił także o listach anonimowych...
— Ale co — co?
— Więc nie domyślasz się jeszcze? kto pisał te listy?
— Nie!
— Naturalnie, kłusownik Sobek!
— Ale wczoraj dostałem wiadomość, że przeszedł granicę.
— W takim razie jest chytrzejszy od nas wszystkich. Każe nam wierzyć, że uciekł, a może siedzi tu w jakiejś dziurze. Moją stodołę spalił, mszcząc się za to, że doniosłem do sądu, iż on jest mordercą, teraz chce spalić starostwo, bo starosta naznaczył tysiąc marek nagrody za schwytanie go.
Burmistrz stał z otwartymi ustami.
— To się zgadza. Ale czemu zawiadamia nas ten łotr?
— To jest jego niesłychanie bezczelna brawura. Zresztą wszyscy oni tak
Uwagi (0)