Dzieci szatana - Stanisław Przybyszewski (gdzie za darmo czytać książki .txt) 📖

się mianować synem bożym i zupełnie na serio wierzy w swe boskie pochodzenie. Jesteś Byronem, który pragnie zostać królem Grecji...

Dlaczego tak postępujecie? He? Otóż w tym właśnie leży cała wasza wielkość, że nie wiecie dlaczego, że nie macie żadnych zamiarów. Dlatego, tylko dlatego tak wielką, tak straszną macie władzę nad ludźmi. Ja to kocham, kocham nad wszystkie granice. Współprzestępcą waszym się stałem z miłości do tej mistycznej, awanturniczej natury, która się przez was objawia.

Zaśmiał się nagle wściekłym, złośliwym śmiechem.

— Tak, tak: wszyscy jesteście sobie podobni. Karol XII był bogobojnym człowiekiem, jednym z tych, którzy nade wszystko kochają sprawiedliwość, a jednak nie znał większej rozkoszy nad rozkosz mordu, rzezi, pożogi... Urodzony podpalacz. Podpalał domy, palił zboża na polach; nigdy nie czuł się tak szczęśliwym, jak wówczas, gdy z Stralsundu pisał do swej siostry, że usmażył kilka tysięcy ludzi... Widziałeś kiedy tę małą, ściągłą76, dziewczęcą twarz? Zupełnie podobną twojej!

Byron szydzi ze świata, pogardza wszystkim, co się na ziemi znajduje, ale sam chce zostać królem Grecji! A ty... ty wmawiasz w siebie, że musisz szerzyć zniszczenie, by zadośćuczynić jakiejś szatańskiej teorii. He, he... jak ty się okłamujesz! Przecież ty szerzysz zniszczenie jedynie tylko dlatego, że nosisz w sobie całe piekło nieszczęścia i obrzydzenia. Nie, nie obrzydzenia — obrzydzenie osłabia i pęta energię, ale nienawiść — nienawiść! Nigdy nie wyobrażałem sobie, by człowiek mógł tak chorobliwie nienawidzić...

Rzucił nagle szklankę na ziemię i począł łapczywie pić z butelki.

— Ty nie należysz do naszej epoki. Nie ma dla ciebie miejsca, przestrzeni. W innych warunkach mógłbyś zostać królem, mógłbyś rozgramiać rosyjskie wojska i z trzytysięczną drużyną krocie tysięcy Turków w puch rozbijać, i znowu w czternastu dniach tysiące mil przebywać, i spać na wałach Frederikehalli, i śnić o jasnych nocach... Teraz jesteś bezsilny, spętany i dlatego pożądasz zemsty...

Przypatrywałeś się kiedy charakterowi jego pisma? Jego, to jest naturalnie Karola XII. Podobny do twego. I czy wiesz, że on nigdy nie posiadał kobiety — mówię o fizycznym posiadaniu — wiesz o tym? Nie wiem, czy ty... Hela! He, he, Hela! To był rodzaj mistycznych zaślubin, poczętych w mózgu. Tak, rodzaj mózgowej ekstazy... Uważałem także, że nieraz zasypiasz i budzisz się nagle, nie wiedząc wcale o tym, że spałeś... Ty, ty jedynie wpośród nas wszystkich jesteś obłąkańcem. Ty jeden byłbyś w stanie z najzupełniejszym spokojem zamordować bogatą kobietę, a nie dozwoliłbyś za nic na świecie, by kanarek zdechł z głodu.

Gordon zmarszczył brwi.

— No, dość już tego! Dość tej pijanej rozmowy. Siedzę tu już od godziny i słucham bezmyślnej paplaniny, siedzę zupełnie spokojnie, ale teraz dość już tego wszystkiego!

— Dość ci? Idźże do diabła!

Ostap uderzył pięścią w stół.

— I dlaczego tu siedzisz? Czego chcesz jeszcze? Teraz mógłbyś doprowadzić mnie do kryminału, gdybyś zechciał... He, he.. Spróbuj tylko! Romantyk jest zawsze szlachetny, romantyk nie spełni nigdy brudnego czynu, a ty — Karol XII, król nowego Syjonu miałbyś zadenuncjować człowieka, że zamordował niewinne dziecko! He, he, he... Herod tysiące dzieci mordował i pożarło go robactwo.

Zmieszał się nagle.

— Czy sądzisz, że to robactwo trzeba przenośnie sobie tłumaczyć? Zresztą nie chcę cię dłużej zatrzymywać...

Położył się na sofie i począł wpatrywać się w sufit.

— Psychologia jest jednak najgłupszą rzeczą na świecie. No tak... — usiadł znowu. — Teraz możemy znowu mówić rozsądnie. A więc do interesu, nieprawdaż?

Stał się nagle poważnym i obojętnym.

— Proklamację pisał Wroński?

— Tak.

— Bardzo dobra.

— Tak, bardzo dobra. — Gordon w zamyśleniu przesunął ręką po włosach.

— Któż ją rozszerza77?

— Okonek.

— Ten, co przeszłego roku chciał sobie gardło poderżnąć?

— Tak.

— I jego też oplątałeś? — Ostap ze zdziwieniem spojrzał na Gordona. — Winszuję ci, czasami jesteś rzeczywiście podziwienia godnym. Widziałem go przeszłego roku, był strasznie pijany, zdaje się, że miał już delirium i wtedy wrzeszczał: „Ja jestem ja...”. Od razu pomyślałem, że mógłbyś z niego coś zrobić... Ale wiesz co, mnie to wszystko w ogóle za mało obchodzi. Rozumiesz mnie: jestem tylko dyletantem — tylko dyletantem...

Wypił do dna butelkę i nagle uderzył się ręką w czoło. Był niezwyczajnie wzburzony.

— Powiedz mi, Gordonie — przysunął się bliżej do niego i uśmiechnął się złośliwie — powiedz mi, czy Okonek i Sobek nie są przypadkiem jedną i tą samą osobą? Wiesz, ten sławny Sobek, co przeszłego roku podpalił twoją stodołę? Sławetny Sobek, co zastrzelił twego leśniczego? Ha, ha, ha... bardzo mnie ta sprawa zajmowała, poczyniłem badania i dowiedziałem się, że Sobek był w tym czasie niedołężny i chory... Zawsze mi się to wydawało podejrzanym, żeby Sobek miał się tego czynu dopuścić... He, he, he, jak ci twarz teraz drga, jak się błędnie we mnie wpatrujesz...

Ostap jeszcze bliżej przysunął się do niego.

— Czy przypadkiem nie mylisz się do osoby? He?

Gordon zaśmiał się cicho.

— Zgadłeś — rzekł nagle. — Okonek zamordował leśniczego. Sobek umarł w dwa dni potem. Nikt o tym nie wie i nigdy wiedzieć nie będzie. Skoro kto umrze, można wszystko pisać na jego rachunek. Ale Okonek był moim niewolnikiem, moim psem, a to znaczy bardzo wiele. Zresztą bardzo ważną rzeczą jest, by i teraz mogło być wszystko, co się stanie, przypisanym Sobkowi.

Ostap z rosnącym zdziwieniem patrzył na Gordona.

— Nigdy jeszcze tak otwarcie ze mną nie mówiłeś. Jaki jest cel twej szczerości?

— Nie ma żadnego. Ale sądzę, że teraz mogę już mówić otwarcie. Rozumiesz co to teraz znaczy?

Ostap spojrzał na niego nienawistnie.

— I teraz zmarły Sobek podpali fabrykę Schnittlera?

Ostap zaśmiał się zachrypłym głosem.

Gordon zbladł nagle i nie odpowiedział ani słowa.

— Co? Nie taki twój plan? Jesteś tak wzburzony? Dlaczego mi nie odpowiadasz? Czy otwartość twoja do tego planu już się nie rozciąga?

Gordon uśmiechnął się pogardliwie.

— Na miły Bóg, Gordonie, jesteś naiwnym dzieciakiem. Mordu i pożogi dopuścić się może pierwszy lepszy parobek. Nie wpadłeś ty jeszcze na myśl hodowania zarazków cholery lub tyfusu? Jeszcze nie? Oto środek fin de siècle78... Prawdziwie wyrafinowany środek. W przeciągu jednego tygodnia zaraza wypleni całą prowincję...

Szeptał, ale nagle uderzył nogą o ziemię, usta ściągnęły mu się kurczowym uśmiechem, drżał na całym ciele.

Gordon wstał. Przez chwilę wpatrywali się uporczywie w siebie.

— Szatanie! — wrzasnął Ostap.

— Zastrzelę cię jak psa na ulicy, w jasny dzień, jeśli odważysz się pisnąć choćby słówko. — Gordonowi wystąpiła piana na usta.

I wydawało się, że lada chwila rzucą się z wściekłością na siebie. Ręce Ostapa drżały w mimowolnych odruchach.

Gordon pierwszy opanował się i wyszedł, nie mówiąc ani słowa.

IX

Brama frontowa była zamknięta, Gordon musiał więc przejść przez dziedziniec, by wyjść drogą prowadzącą przez wielki ogród.

Nie uszedł jednak jeszcze stu kroków, gdy Ostap dopadł go zziajany, zdyszany i konwulsyjnie uczepił się jego ręki.

— Nie odchodź, na miłość boską! Zostań przy mnie! W tobie jest potęga. Przy tobie jestem spokojny, tylko z twej potęgi mogę czerpać życie. Jestem tak słaby, ty możesz być mi podporą. Ściga mnie trwoga, a ty jedyny ją rozpraszasz. Wróć, chodź ze mną, będę kradł, mordował, rabował, całą prowincję zarażę bakcylami...

Nie mógł mówić dalej, powtarzał bezmyślnie te same słowa.

Gordon spojrzał na niego. Ostap był zmieniony do niepoznania79. Twarz jego ściągnęła się konwulsyjnym kurczem, usta drgały gorączkowo.

— Nie, nie chcę! — rzekł wreszcie Gordon. — Dość długo słuchałem twej gadaniny. Wysilasz się, by mnie jak najdotkliwiej obrazić.

— Nie, nie! — Ostap załamał ręce. — Nie chcę cię obrażać, ale ty dla mnie jesteś Aleksandrem Wielkim, Byronem, Karolem XII.

Gordon odwrócił się z niechęcią i chciał iść dalej. Ostap zatrzymał go przemocą.

— Nie odchodź! Będziesz żałował. Szaleje we mnie orkan trwogi, orkan, rozumiesz... He, he. Widziałeś kiedy trąbę powietrzną? Domy, wsie, drzewa jak ździebełka słomy znikają z powierzchni ziemi. Będziesz żałował... A zresztą na wszelki wypadek wziąłem ze sobą...

Pokazał Gordonowi rewolwer, ale ręka jego drżała tak silnie, że omal nie upuścił go na ziemię...

— Przez trzy miesiące piłem, piłem bez przerwy. A ty wiesz, że pić potrafię.

Gordon przypatrywał się długo Ostapowi i w milczeniu zawrócił z nim do Hutha. Gdy znowu usiedli w pokoju, spostrzegł Gordon zupełnie nową zmianę na twarzy Ostapa.

Miała ona wyraz bezgranicznej, psiej uległości. Oczy pałały gorączkowo, rzucając wkoło przelotne blaski.

— Czego chcesz? Może wina? Patrz, mam tu jeszcze trzy butelki. A może zawołać Kasię? Całą noc będzie śpiewała, jeśli tego zażądasz... Ona cię kocha: powiedziała nieraz, że oddałaby trzy lata życia swego za jedną, jedyną noc spędzoną przy tobie...

— Dajże już raz spokój tej paplaninie!

Gordon poruszył się niecierpliwie na krześle.

Ostap patrzał długo na niego i wybuchnął nagle prawie spazmatycznym śmiechem.

Gordon bębnił palcami po stole.

Ostap uspokoił się od razu i z natężoną ciekawością patrzał wprost w jego oczy.

— Powiedz mi, Gordonie, zupełnie szczerze: dlaczego zachowujesz tak małostkowo twoje tajemnice? Mogę ci przecież być pomocnym w wielu rzeczach... A więc, powiedz mi, czy naprawdę myślałeś o tym, by zbuntować robotników fabrycznych i z ich pomocą zburzyć miasto?

— Nie.

— Naprawdę nie? Ależ to zdumiewające. Nie rozumiem cię. To przecież pomysł, który się sam nastręcza, jeśli się logicznie cały plan obmyśla! Zdumiewające! Zdumiewające! Ale przecież myślałeś o tym, by robotników pozbawić zarobku...

— Któż ci właściwie powiedział, że w ogóle mam zamiar podpalić fabrykę? Nawet we śnie nie przyszła mi ta myśl do głowy.

Ostap patrzył na niego z nieopisanym zdumieniem.

— Nie myślałeś o tym? Ależ to przecie rzecz najważniejsza. Czego dokonasz z tą drobną sumką pieniężną? Albo czego w ogóle w ten sposób dokazać możemy? Co najwyżej będziemy mieli do rozporządzenia z jakie pięćdziesiąt tysięcy marek80. A przecież najgłówniejszą rzeczą jest rozpalić olbrzymie ognisko buntu, oswoić z nim robotników, urządzić wszędzie małe ruchawki, rozbijać sklepy... Tak, przede wszystkim należy zniszczyć poszanowanie własności, pouczyć lud, że ma prawo sam sobie wszystko zabierać, nie czekając, aż mu władza zrobi jakieś ustępstwo... He, he, ty jesteś marzycielem, fantastą. Teoria twoja jest piękna, wspaniała — nigdy od czasów Katyliny81 nikt jeszcze nie wpadł na lepszy pomysł, na pomysł skupienia wokół siebie dzieci szatana, by za ich pomocą dokonać dzieła zniszczenia. Ale rzeczą główną, rzeczą zasadniczą jest przede wszystkim dopiero wychować miliony ludzi na dzieci szatana, a o tym zupełnie zapomniałeś. Podpal fabrykę Schnittlera! Tysiące robotników pozbawisz w ten sposób chleba. Gdzież kto teraz w zimie znajdzie robotę? Przy najlepszej nawet woli nikt nie będzie w stanie, ani rząd, ani miasto zatrudnić na razie taką moc robotnika82. Tysiąc robotników, tysiąc robotników bez chleba!...

Ostap zakrztusił się, oczy jego błyszczały jakby rozżarzone węgle, na twarzy malował się fanatyczny tryumf.

— Tysiąc robotników bez chleba! To znaczy, stu umrze z głodu, stu pójdzie na żebry lub włóczęgę, ale to jeszcze bagatela! Stu chwyci się kradzieży i rozboju... uważaj! teraz rzecz poczyna być ciekawa. Z kobiet przeważna część83 odda się prostytucji i za pomocą kiły zatruje zarazą tysiące mężczyzn... A wszyscy — wszyscy podpadną władzy szatana. Lud zawsze podpada władzy szatana, jeśli mu się odbiera możność zarobku.

Gordon siedział zamyślony.

— Właściwie nigdy o tym nie myślałem. Nie chcę się posługiwać motłochem, by dopiąć mego celu.

— Aha! Aha! Otóż i nasz sławny kanarek! Tak, tu go mamy!

Ostap udawał rozmyślnie, że się dusi od śmiechu.

— Romantyzm wychodzi na wierzch. Podobny jesteś do Fouriera84 lub Babeufa85... Masz litość i współczucie dla uciemiężonych... Ha, ha, ha! Cierpisz razem z nimi! Tak, tu tkwi nasz sławny kanarek!

— Nie ma tu mowy o litości, ni współczuciu. Nie odpowiadało to tylko mym planom. Zresztą mały z takiej agitacji pożytek, bo za mało mamy tu robotników.

Ostap spojrzał bystro i przenikliwie na Gordona.

— I właśnie dlatego plan mój jest dobrym. Twoje pomysły za wielkie, za obszerne. Opierasz się zawsze na fantasmagoriach, budujesz plany na krociach tysięcy, na milionach. I to właśnie jest ideologią — w tym przypominasz Karola XII... Posługujesz się przecie Okonkiem; a lud cały jest tylko takim głupim Okonkiem, którym można kierować według upodobania.

Nagle ogarnęło Ostapa wielkie znużenie. Cały jego zapał zgasł od razu. Rzucił się na sofę i obojętnym, roztargnionym wzrokiem patrzył przed siebie.

— Ty w ogóle jesteś chory — rzekł wreszcie. — Słyszysz, jak trawa rośnie, masz olbrzymie pomysły, ale łączysz je z niepraktycznością dziecka.

— Może byś wreszcie zechciał przestać zajmować się moją osobą?

Gordon był silnie podrażnionym.

Ostap wstał z sofy i patrzył na niego ze złośliwym uśmiechem.

— I rzeczywiście nie myślałeś o hodowaniu nowych pokoleń zarazków? Rzeczywiście nie myślałeś?... No, no, dajmy spokój! Idź do domu, idź! idź! Ja natomiast zakłócę dziewicze sny Kasi. Idź, idź i nie zapomnij tego, co ci powiedziałem! He, he, jestem na twoje usługi, urządzę ci korowód z pochodniami, skoro fabryka spłonie — korowód z grabieżą, rabunkiem i z wszystkim, co do tego należy, by uświetnić pomysły Karola XII. Ale nie zapominaj, że jesteś człowiekiem chorym. Nie ufaj sobie zbytecznie. Miewasz znakomite pomysły, ten np., że wszystkie dzieci szatana nie