Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska to wspomnienia spisane przez niego pod koniec XVII wieku.
Podzielone są na dwie części — w pierwszej (1655–1666) opowiada o swoich przeżyciach związanych z wojnami ze Szwecją, Siedmiogrodem i Moskwą oraz rokoszem Lubomirskiego. Druga część (1667–1688) to zapis wspomnień Paska-ziemianina, po osiedleniu na wsi w Krakowskiem. Ze względu na to, że Pasek spisywał wspomnienia w ostatnich latach życia, niekiedy myli fakty historyczne, w drugiej części ukrywa również niewygodne wydarzenia ze swojego życia. Niemniej jednak są cennym dziełem epoki baroku, stanowiły również źródło inspiracji w literaturze XIX i XX wieku.
Jan Chryzostom Pasek był mazowieckim szlachcicem, wykształconym w kolegium jezuickim, żołnierzem prowadzącym awanturniczy tryb życia. Jeden z najsłynniejszych pamiętnikarzy polskich.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jan Chryzostom Pasek
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jan Chryzostom Pasek
złączeniu rzek Odry i Raklicy (stąd nazwa). [przypis redakcyjny]
91. kompania — towarzystwo, szlachta służąca pod chorągwią. [przypis redakcyjny]
92. czeladź — chodzi o żołnierzy pocztowych czyli szeregowych, których każdy członek kompanii (towarzysz, szlachcic służący w chorągwi) miał od 2 do 3 lub o czeladź w znaczeniu służby zajmującej się końmi, wozami, kuchnią itp. [przypis redakcyjny]
93. powiatowe chorągwie — chorągwie zaciągane w zastępstwie pospolitego ruszenia przez poszczególne ziemie (powiaty) i opłacane z podatków ustalonych przez sejmiki ziemskie; nazwane są tu one nowo zaciężnymi, ponieważ dopiero w 1652 r. sejm powiększył w ten sposób liczbę wojska, nakładając na poszczególne powiaty województw obowiązek utrzymania dodatkowych chorągwi. [przypis redakcyjny]
94. starosta osiecki — Franciszek Czarnkowski. [przypis redakcyjny]
95. Opaliński, Piotr (1600–1661) — wojewoda podlaski, a następnie kaliski. [przypis redakcyjny]
96. Zamojski, Jan (1627–1665) — wojewoda sandomierski (1659), kijowski (1658), podczaszy wielki koronny od 1655, krajczy wielki koronny od 1653, generał ziem podolskich od 1637, starosta kałuski i rostocki; nosił przydomek „Sobiepan” ze względu na swą niezależność; trzeci ordynat zamojski; podczas potopu szwedzkiego pozostał wierny królowi Janowi Kazimierzowi, w 1656 r. odparł siły szwedzkie spod Zamościa i uczestniczył w bitwie pod Warką; w 1658 r. poślubił Marię Kazimierę d`Arquien, późniejszą żonę króla Jana III Sobieskiego. [przypis redakcyjny]
97. husarze (z węg. huszár) — wyborowa jazda polska, odznaczająca się zbytkownym strojem i kosztownym uzbrojeniem ze skrzydłami u pleców; uzbrojenie husarzy stanowiły: szabla u boku, koncerz pod kolanem, młot do rozbijania zbroi nieprzyjacielskiej, kopia o długości 8,5 łokcia (tj. ok. 5 m) oraz pistolety. [przypis redakcyjny]
98. verius dicam (łac.) — prawdę mówiąc. [przypis redakcyjny]
99. przy chorągwi sześć towarzystwa a namiestnik — chorągwią dowodził zwykle zastępca rotmistrza (porucznik), który zaciągał do niej ochotników; zastępcą tymczasowym porucznika był namiestnik, jeden z towarzyszy. [przypis redakcyjny]
100. kilim (z pers.) — tu: gruby płaszcz, gunia; rodzaj kobierca. [przypis redakcyjny]
101. O gloriosa Domina (łac.) — O chwalebna Pani. [przypis edytorski]
102. pro bono omine (łac.) — za dobrą wróżbę. [przypis redakcyjny]
103. poszedszy — dziś popr.: poszedłszy. [przypis edytorski]
104. honorifice (łac.) — ze czcią, grzecznie, uprzejmie. [przypis redakcyjny]
105. Kiestrzyn — miasto położone przy ujściu Warty do Odry; wówczas należące do Brandenburgii. [przypis redakcyjny]
106. bandelet (z fr.) — właśc. bandolet, strzelba, rodzaj karabinka. [przypis redakcyjny]
107. majdan (z tur.) — plac wolny w obozie, rynek. [przypis redakcyjny]
108. Nibel — Nyböl, miasteczko w płd.-zach. Danii. [przypis redakcyjny]
109. Apenrade — miasto w płd. Danii nad małym Bełtem. [przypis redakcyjny]
110. Hadersleben — Haderslev, miasto w płd.-zach. Danii, na płn. od Apenrade. [przypis redakcyjny]
111. Wojewoda — tu: Czarniecki. [przypis redakcyjny]
112. dragonia — w XVII w. konna piechota (przemieszczająca się na koniach, zaś do bitwy stawała pieszo), uzbrojona w piki lub berdysze (topory o szerokim, zakrzywionym ostrzu) i broń palną. [przypis redakcyjny]
113. Koldynk — Kolding, Koldynga; miasto w Jutlandii nad fiordem o tej samej nazwie. [przypis redakcyjny]
114. Horsens — miasto nadmorskie w zach. Jutlandii, na płn. od Kolding. [przypis redakcyjny]
115. regimentarz — dowódca znaczniejszej siły zbrojnej; tu: Czarniecki. [przypis redakcyjny]
116. iniuriam recentem (łac.) — świeżą krzywdę. [przypis redakcyjny]
117. dostał kupić — można było kupić. [przypis edytorski]
118. petercyment — wino Malaga, słodkie, czerwone wino hiszp. z podsuszonych winogron; właśc. Pedro Ximenes, zniekształcone do: Petersimenis, a nast. spolszczone. [przypis redakcyjny]
119. o male — mało. [przypis redakcyjny]
120. ziemia rznięta a suszona — torf. [przypis redakcyjny]
121. nad zamiar — nadspodziewanie (dużo). [przypis redakcyjny]
122. namieniłem — dziś: nadmieniłem. [przypis edytorski]
123. obieszą — obwieszą, powieszą. [przypis edytorski]
124. a septemtrione (łac.) — od północy. [przypis redakcyjny]
125. szmaga — mały statek kupiecki. [przypis redakcyjny]
126. nadobny (daw.) — ładny, pełen powabu. [przypis edytorski]
127. wieskie i miesckie — wiejskie i miastowe. [przypis edytorski]
128. lubo (daw.) — choć, chociaż. [przypis edytorski]
129. do sipienia (daw. gwar.) — do sypiania. [przypis edytorski]
130. ornament (z łac.) — strój, ubiór. [przypis redakcyjny]
131. wiwenda — pożywienie. [przypis redakcyjny]
132. etiam (łac.) — nawet. [przypis redakcyjny]
133. circumspecte (łac.) — oględnie. [przypis redakcyjny]
134. contra fidem (łac.) — przeciw wierze. [przypis redakcyjny]
135. gloriabantur (łac.) — szczycili się. [przypis redakcyjny]
136. Piekarski, Adrian (zm. 1679) — jezuita, od 1610 r. uczył retoryki i filozofii w kolegium kaliskim; poeta, filozof, teolog, historyk; kapelan obozowy, późn. kaznodzieja królewski; wuj Paska. [przypis redakcyjny]
137. kwef (z franc. coiffe) — chusta, zasłona, welon. [przypis redakcyjny]
138. etc. (łac.) — skrót od: et caetera, i tym podobne; odpowiednik pol. itp. [przypis edytorski]
139. minister — tu: duchowny protestancki, pastor. [przypis redakcyjny]
140. stupebant (łac.) — zdumiewali się. [przypis redakcyjny]
141. eremita — pustelnik. [przypis edytorski]
142. exclamavit: O devotionem supra devotiones! alter orat, alter furatur (łac.) — zawołał: O, co za dziwne nabożeństwo: jeden się modli, drugi kradnie. [przypis redakcyjny]
143. recordationem passionis Domini (łac.) — pamiątkę męki Pańskiej. [przypis redakcyjny]
144. starosta kaniowski — Stefan Stanisław Czarniecki (zm. 1703 r.), bratanek Stefana Czarnieckiego; brał udział we wszystkich wojnach za panowania Jana Kazimierza, Michała Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego, wsławił się odwagą m. in. w bitwie pod Chocimiem, walczył pod Wiedniem i pod Parkanami; za swe zasługi wojenne otrzymał starostwa: kaniowskie, lipnickie i brańskie, w 1671 r. został pisarzem polnym koronnym, był marszałkiem sejmu pacyfikacyjnego w 1673 i marszałkiem konfederacji gołąbskiej, zawiązanej w obronie króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i jego planów wywikłania Rzeczpospolitej z konfliktu z Turkami; politycznie zagorzały przeciwnik Sobieskiego. [przypis redakcyjny]
145. Wilhelm książę — kurfirst Wilhelm, naczelny dowódca i namiestnik króla polskiego. [przypis edytorski]
146. akomodować się — przystosowywać się. [przypis edytorski]
147. post fata (łac.) — po śmierci. [przypis redakcyjny]
148. poseł — poseł kurfirsta Wilhelma, Jan Hoverbeck. [przypis redakcyjny]
149. exarsit — uniósł się. [przypis redakcyjny]
150. konfundować — wprowadzać w zakłopotanie. [przypis edytorski]
151. absolute (łac.) — stanowczo. [przypis redakcyjny]
152. in persona (łac.) — dosł. w osobie; jako przedstawiciel. [przypis redakcyjny]
153. impreza — sprawa, przedsięwzięcie, wyprawa, bitwa. [przypis redakcyjny]
154. ich — tj. płócien. [przypis redakcyjny]
155. podostatkiem — dziś: pod dostatkiem. [przypis edytorski]
156. poprawić się — przyjść do siebie, utyć. [przypis redakcyjny]
157. Aż tam już radzą, jako się podszańcować (...) — Najwyraźniej kopista opuścił w tym miejscu cały ustęp opisujący zdobycie Koldyngi; uzupełnienie z pamiętnika Jakuba Łosia (Kraków 1858, str. 37): „Co gdy się tu (na Alsen) tak szczęśliwie rzeczy nam wiodły, Szwedzi, z Fryderychsortu wyszedszy, wzięli pod naszymi Kolding zamek i miasto, kędy rezydencyja bywała królów duńskich; wojsko wszystko z kwater spędzili, tabor wzięli i zgoła sromotnie nasi tam spędzeni. Co gdy usłyszał p. wojewoda ruski, dniem i nocą bieżał do Hadersleben, a tam w wigilią Bożego Narodzenia stanąwszy i ledwie koni popasszy, na całą noc poszedł ku Koldingowi, od którego o milę cicho przenocowawszy, przede dniem na godzin dwie pod Koldingiem stanął; a tak dragoniej, której jego tylko był regiment jeden pod p. Tetwinem, a czeladzi z koni kazawszy, którzy tylko po snopie słomy mieli za tarcze, do szturmu iść kazał”. [przypis redakcyjny]
158. strażnik — urzędnik wojskowy, czuwający nad strażami obozowymi, utrzymujący karność i porządek w obozie; był nim wymieniony niżej Piotr Mężyński. [przypis redakcyjny]
159. wołosza — tu: lekka jazda, składająca się głównie z ochotników wołoskich. [przypis redakcyjny]
160. żeby się rozjechali (...) o przyczynie — tj. z przyczyny siekier, o które się mieli wystarać. [przypis redakcyjny]
161. sam — tu: Czarniecki. [przypis redakcyjny]
162. egzorta (z łac. exhortatio: napominanie) — kazanie. [przypis edytorski]
163. victima (łac.) — ofiara. [przypis redakcyjny]
164. konsekrować — poświęcić. [przypis redakcyjny]
165. sprofanowany — zbezczeszczony. [przypis redakcyjny]
166. pretensja — tu: uraza, obraza. [przypis redakcyjny]
167. kompensować — nagradzać. [przypis redakcyjny]
168. actiones (łac.) — czyny. [przypis redakcyjny]
169. vindica honorem Filii Tui (łac.) — broń czci Syna Twego. [przypis redakcyjny]
170. zaszczyt (daw.) — obrona; por. daw. szczyt: tarcza. [przypis redakcyjny]
171. cyrkumstancje (z łac.) — okoliczności towarzyszące; tu: okolicznościowe modlitwy, obrządki). [przypis redakcyjny]
172. vitium (łac.) — wada. [przypis redakcyjny]
173. parol (z fr.) — słowo, słowo honoru; tu: słowne poręczenie zachowania przy życiu. [przypis redakcyjny]
174. Piaseczyński, Kazimierz — pułkownik, starosta ostrołęcki i mławski. [przypis redakcyjny]
175. semenowie (z tur.) — wyborowe wojsko, tu: nazwa kozaków pod rotmistrzem Kobyłeckim. [przypis redakcyjny]
176. kałkan (z tur.) — tarcza okrągła. [przypis redakcyjny]
177. in memoriam (łac.) — na pamiątkę. [przypis redakcyjny]
178. Już pochwalmy króla tego — początkowy wers kolędy z poł. XVI w. [przypis edytorski]
179. chorągiew pancerna — jazda lżejsza od husarzy; opancerzenie jeźdźców składało się z kolczugi (zbroi kolczej wykonanej z metalowych kółek tzw. daw. kolców), misiurki (tj. hełmu składającego się z metalowej misy na górze głowy oraz kaptura kolczego) okrywającej głowę, policzki, podbródek i ramiona; broń pancernych stanowiły dzidy z proporcem, szable, karabiny i pistolety; posługiwali się także łukami. Pasek służył w królewskiej chorągwi pancernej. [przypis redakcyjny]
180. powytykano dziesięcinę — zginął co dziesiąty; dziesięcina: co dziesiąty snop zboża, przeznaczony (wytykany na polu) dla duchownego. [przypis redakcyjny]
181. wataha (z tatar.) — czereda, banda. [przypis redakcyjny]
182. pinczowski piecek gość obiega wkoło — w XVII w. sławna była łaźnia w Pińczowie, zbudowana Myszkowskich wedle wzorów włoskich, „ jeden dziw polski”, jak ją nazywa nieznany autor rzadkiego dziełka „Wizerunk łaźnie pinczowskiej”, o którym obszerną wiadomość podał niepodpisany autor w „Dzienniku Wileńskim” 1829, t. VIII, str. 371–387. W tej to łaźni znajdował się: ... gmaszek mały,/ Ale bardzo okazały./ Jest w nim stolik marmurowy,/ Piecek do suszenia głowy,/ Jest prawie na kształt wieżyczki,/ Płomień grzeje strony wszytki,/ Wkoło go można obieżeć... Pasek, człowiek ciekawy, a przy tym bliski sąsiad Pińczowa (od r. 1667), musiał dobrze znać i podziwiać ten dziwny „piecek” w łaźni pińczowskiej, co go to „wkoło można obieżeć”, i użył go tu do porównania. Przepisywacz zaczął pisać: pin[cz]owski, ale nie rozumiejąc zwrotu, wolał go następnie całkiem opuścić; tak też postąpili wszyscy wydawcy, nie zaznaczywszy luki, przez co powstał zwrot zgoła niezrozumiały. [przypis redakcyjny]
183. interim (łac.) — tymczasem. [przypis redakcyjny]
184. muszkieterowie — piechota, uzbrojona w ciężką broń palną, muszkiety. [przypis redakcyjny]
185. co to znać, co stamtąd uciekli, powiedzieli (...) — Szwedzi, co uciekli z narożnika, powiedzieli muszkieterom, że Polacy przez okno wdzierają się do twierdzy. [przypis redakcyjny]
186. signum (łac.) — znak. [przypis redakcyjny]
187. kwater — pardon. [przypis redakcyjny]
188. miesiącem — w kształcie półksiężyca. [przypis edytorski]
189. Tetwin — Todwen, Jan; dowódca dragonii, podkomorzy derpski, służył w cudzoziemskim regimencie; nawrócony na katolicyzm; przez sejm 1667 r. został wyznaczony komisarzem do rewizji fortecy Kamieńca Podolskiego. [przypis redakcyjny]
190. oberszterlejtnant — podpułkownik. [przypis edytorski]
191. sam — tu. [przypis redakcyjny]
192. Leszczyński, Wacław — krajczy koronny i poseł sejmowy, potem starosta kowelski i wojewoda podlaski; rotmistrz chorągwi kozackiej. [przypis redakcyjny]
193. zdrajca — tu: łotr, złoczyńca. [przypis edytorski]
194. balasy — poręcze naokoło balkonu, okien itp.; tu: pisownia z podwojoną spółgłoską, zgodnie z manierą XVII w. [przypis redakcyjny]
195. in integro (łac.) — w całości. [przypis redakcyjny]
196. pactwa — dziwoląg. [przypis
Darmowe książki «Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)