Pamiętniki włościanina - Jan Słomka (bibliotek cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Pamiętniki galicyjskiego chłopa, wieloletniego wójta wsi Dzików, obejmujące okres „od pańszczyzny do dni dzisiejszych”.
Pierwsze wydanie Pamiętników włościanina, opublikowane w roku 1912, prócz wspomnień osobistych oraz wątków historyczno-politycznych zawierało przede wszystkim uporządkowany, szczegółowy opis życia nadwiślańskiej wsi. Domy mieszkalne, ich wyposażenie, chłopskie ubrania, fryzury, codzienne zajęcia domowe, narzędzia rolnicze, uprawa roli i hodowla zwierząt, różne rodzaje rzemiosł i handlu, relacje chłopsko-żydowskie, zabawy, wesela, święta, wychowywanie dzieci, choroby, zabobony, praktyki religijne, ceny ziemi, towarów i usług — słowem, kopalnia wiedzy o wsi polskiej w zachodniej Galicji w drugiej połowie XIX wieku.
W roku 1929 Jan Słomka opublikował drugie wydanie książki, poszerzone o trzy rozdziały opowiadające o latach pierwszej wojny światowej, upadku rządów austriackich, tworzeniu polskiej władzy i pierwszym dziesięcioleciu niepodległej Polski. Swoje życie, życie swojej wsi oraz zmiany, jakie dokonały się w ciągu prawie 70 lat, przedstawia nam autor, który chodził do szkoły „wszystkiego dwie zimy”, ale radził sobie na swoje potrzeby wystarczająco. „Umiem czytać, pisać i porachować, jak mam co”.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jan Słomka
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pamiętniki włościanina - Jan Słomka (bibliotek cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jan Słomka
zbierania ofiar na Skarb Narodowy. Jan Słomka nacz. gminy Dzikowa powiat Tarnobrzeg ofiarował na Skarb Narodowy 1 austr. srebrny krzyż zasługi z koroną. Delegat Skarbu: Maria Demelówna.[przypis autorski]
271. Dowbor-Muśnicki, Józef (1867–1937) — polski wojskowy, generał Imperium Rosyjskiego i Wojska Polskiego; organizator i dowódca I Korpusu Polskiego w Rosji (1917–1918), naczelnym dowódca wojsk powstania wielkopolskiego (1918–1919); w 1920 przeniesiony do rezerwy. [przypis edytorski]
272. Haller, Józef (1873–1960) — polski generał i polityk; od 1914 komendant Legionu Wschodniego, od 1916 dowódca II Brygady Legionów Polskich; od 1918 dowódca naczelny Armii Polskiej we Francji, tzw. błękitnej armii; dowódca Frontu Północnego w czasie wojny polsko-bolszewickiej; członek rządu RP na emigracji (1940–1943). [przypis edytorski]
273. Witos, Wincenty (1874–1945) — przywódca ruchu ludowego, polityk; współzałożyciel PSL „Piast”, trzykrotny premier II Rzeczypospolitej; jego rząd został obalony w wyniku przewrotu majowego; przeciwnik rządów sanacji, współorganizator i jeden z przywódców Centrolewu; w 1930 aresztowany za działalność opozycyjną i więziony w Brześciu; w l. 1932–1939 na emigracji w Czechosłowacji. [przypis edytorski]
274. Skarbek, Aleksander (1874–1922) — własciciel ziemski, polityk, członek Ligi Narodowej, poseł na Sejm Krajowy Galicji (1906–1918), członek austriackiej Rady Państwa (1909–1918), kierownik Departamentu Wojskowego sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego w 1914. [przypis edytorski]
275. Tertil, Tadeusz (1864–1925) — polski prawnik, polityk demokratyczny, burmistrz Tarnowa, poseł do Sejmu Krajowego Galicji (1906–1918) i Rady Państwa w Wiedniu (1909–1918), członek Polskiej Komisji Likwidacyjnej Galicji i Śląska Cieszyńskiego (1918). [przypis edytorski]
276. Daszyński, Ignacy (1866–1936) — współzałożyciel Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej, działacz PPS; poseł do parlamentu wiedeńskiego (1897–1918), premier rządu lubelskiego (1918); od 1919 poseł na sejm II Rzeczypospolitej, marszałek sejmu (1928–1930). [przypis edytorski]
277. konduktor (daw.) — urzędnik niższego personelu technicznego, tu: zatrudniony przez Biuro Melioracyjne przy Wydziale Krajowym sejmu galicyjskiego. [przypis edytorski]
278. Dąbal, Tomasz Jan (1890–1937) — polski działacz polityczny, żołnierz Legionów; początkowo związany z ruchem chłopskim, członek PSL, wraz z ks. Eugeniuszem Okoniem proklamował w 1918 powstanie Republiki Tarnobrzeskiej oraz zorganizował w 1919 Chłopskie Stronnictwo Radykalne; poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1921), usiłował interpelacjami zmobilizować władzę odrodzonej Polski do przeciwdziałania nędzy chłopów, m.in. przypadkom śmierci głodowej wśród ludności wiejskiej; we wrześniu 1920 wstąpił do nielegalnej wówczas w II RP Komunistycznej Partii Robotniczej Polski; z powodu swego publicznego oświadczenia w 1920, że uważa Armię Czerwoną za sprzymierzeńca narodu polskiego, został pozbawiony immunitetu poselskiego (1921), postawiony przed sądem i skazany na 6 lat ciężkiego więzienia (1922); w 1923 w wyniku wymiany więźniów politycznych znalazł się w ZSRR; współorganizował Międzynarodówkę Chłopską przy Kominternie, ukończył studia rolnicze, w 1934 uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych, był członkiem władz Białoruskiej Akademii Nauk w Mińsku; szczególnie aktywnie działał na Białorusi i w tzw. Marchlewszczyźnie (polskim obwodzie autonomicznym na Wołyniu); w 1936 padł ofiarą tzw. wielkiej czystki: aresztowany przez NKWD, został skazany na śmierć za „udział w organizacji szpiegowsko-dywersyjnej”. [przypis edytorski]
279. Tegoż dnia rano Komenda Miasta wezwała do siebie komendanta żandarmerii, rotmistrza Friedla... — należy dodać, że dnia 1 listopada 1918 r. z rana Komenda Żandarmerii w Tarnobrzegu otrzymała od eksponowanego oficera sztabowego w Przemyślu depeszę w języku niemieckim treści następującej: „W razie gdyby jakaś partia polska przyszła do tamtejszej komendy i zażądała rozbrojenia, należy bez rozlewu krwi dać się rozbroić, wszystkie podwładne posterunki o tym natychmiast zawiadomić”. [przypis autorski]
280. Jednocześnie wspomniany Komitet obwieścił rządy polskie w sądzie, w urzędzie podatkowym, na poczcie i w innych urzędach... — równocześnie Komitet wydał następującą drukowaną odezwę: „Do ludności powiatu tarnobrzeskiego. Rodacy! Wskutek zarządzenia Polskiej Komisji Likwidacyjnej tutejszy Komitet Samoobrony Narodowej objął z dniem dzisiejszym naczelną władzę administracyjną w powiecie, władzę wojskową z rozkazu komendanta sił zbrojnych Brygadiera Roi objęła tutejsza powiatowa komenda wojsk polskich. Jako naczelna cywilna władza w powiecie pozostawiamy nadal w mocy wszystkie obecnie istniejące urzędy. Od dziś dnia pełnią one swe czynności imieniem polskiego rządu, do nich więc jak dotąd należy się zwracać we wszelkich sprawach tyczących się ich zakresu działania. Witając Was jako obywateli wolnej, niepodległe i zjednoczonej Polski, wzywamy do rozwagi, spokoju i ładu. W imieniu Ojczyzny zaklinamy, byście karnym posłuchem rozkazów obecnej władzy dali dowód, że zmartwychwstała Polska ma w Was godnych siebie synów, żadnych niepokojów i zamieszek. W spokoju, powadze i cierpliwości oczekujcie chwili, w której polskie władze doprowadzą do końca budowę naszej państwowości. Niezgoda i brak karności zgubiły ongiś naszą Ojczyznę, niechaj obecnie zgoda, karność, jedność i miłość utrzyma Ją w mocy i sile. Tarnobrzeg, dnia 2 listopada 1918 r. Powiatowy Komitet Samoobrony”. [przypis autorski]
281. Okoń Eugeniusz (1881–1949) — ksiądz katolicki, działacz polskiego ruchu ludowego, prezes Chłopskiego Stronnictwa Radykalnego, współorganizator tzw. republiki tarnobrzeskiej, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w II RP. [przypis edytorski]
282. Na wiecu tym uchwalono także znieść w powiecie wszystkie rady gminne, wójtów... — o wiecu tym pomieścił krakowski „Naprzód” w nrze 251 z dnia 10 listopada 1918 r. na stronie pierwszej następującą notatkę: „Chłopi polscy ujmują władzę wojskową i cywilną w swe ręce”. „We środę 6. w dniu targowym zebrała się w mieście zupełnie samorzutnie przeszło 30-tysięczna rzesza chłopska pod pomnikiem Bartosza Głowackiego. Po przemowie posła ks. Okonia, chłopów Rychla, Stadnika, Grzywacza, Zielińskiego, i syna chłopskiego-oficera Dąbala wybrała przez aklamację swój zarząd powiatu, na którego czele stanęli chłop Grzywacz, adwokat Jaroszewski i chłop Zieliński. Lud wybrał i zamianował oficera Dąbala majorem i komendantem wojskowym powiatu i pułku strzelców ziemi sandomierskiej. Zniesiono Radę powiatową, ustanawiając »Zjazd« delegatów wszystkich gmin, wyszłych z powszechnego wyboru. Złożono poselstwa z dra Rosnera i hrabiów: Lasockiego i Tarnowskiego, wybierając za swych przedstawicieli poselskich ks. Posła Okonia, chłopów: Wryka i Zielińskiego, a dla miast dra Jaroszewskiego. Szefem sanitarnym dla obrony przed zarazą wybrano dra Urbanika. Powzięto szereg radykalnych uchwał i odebrano dotychczasowemu komitetowi stańczykowskiemu władzę, co odbyło się we wzorowym porządku i bez zaburzeń. Wkrótce przybywa do Krakowa liczna deputacja do PKL i generała Roi celem aprobowania uchwał i wyboru. Na odpowiedź tych władz czeka niecierpliwie, lecz zdecydowanie cały lud, tymczasem organizuje się jeszcze liczniej w następnym tygodniu. W razie odmownej odpowiedzi sytuacji stałaby się krytyczną wobec zdecydowanego stanowiska ludu”.
Notatka powyższa z tego względu ważna, że nadała rozgłos wydarzeniom w powiecie tarnobrzeskim i odtąd zaczęła się upowszechniać nazwa Republiki Tarnobrzeskiej.
[przypis autorski]283. Chłopskie Stronnictwo Radykalne — polskie lewicowe ugrupowanie polityczne powstałe w listopadzie 1918, działające na terenie republiki tarnobrzeskiej, potem także w powiatach: Mielec, Nisko i Kolbuszowa; w wyborach do parlamentarnych w 1922 zdobyło 4 mandaty poselskie; w 1928 zakończyło działalność. [przypis edytorski]
284. Kolbuszowy — dziś popr. D. nazwy własnej Kolbuszowa: Kolbuszowej. [przypis edytorski]
285. podlegała wówczas Radzie Regencyjnej w Warszawie, jako zwierzchniej władzy państwowej — Rada Regencyjna rozwiązała się dnia 14 listopada 1918 r., przekazując zwierzchnią władzę państwową Józefowi Piłsudskiemu. Ten sprawował tę władzę z początku jako Tymczasowy Naczelnik Państwa, aż do zebrania się Sejmu Ustawodawczego. Następnie Sejm uchwałą z 20 lutego 1919 r. powierzył mu dalsze sprawowanie urzędu Naczelnika Państwa, aż do czasu uchwalenia Konstytucji, która dopiero określiła przepisy o organizacji naczelnych władz w Państwie Polskim. [przypis autorski]
286. Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej — jeden z regionalnych ośrodków władzy w Polsce w 1918, utworzony w nocy z 6 na 7 listopada 1918 w Lublinie przez działaczy lewicy niepodległościowej pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego; po powrocie Józefa Piłsudskiego z Magdeburga (11 listopada) i przekazaniu mu przez Radę Regencyjną władzy nad wojskiem Tymczasowy Rząd Ludowy złożył dymisję na jego ręce. [przypis edytorski]
287. delegację do Lublina do tamtejszego Rządu Ludowego... — według informacji otrzymanych od jednego z delegatów delegację przyjął członek Rządu Lubelskiego, minister spraw wewnętrznych Thugutt, który wyraził radość z powodu powstania samodzielnej organizacji w powiecie tarnobrzeskim, przyrzekł pomoc dla niej i dał auto wojskowe z dwunastoma żołnierzami z poleceniem aresztowania i dostawienia do Lublina tych, którzy nie chcieli uznać Rządu Ludowego. W szczególności miał być aresztowany hr. Zdzisław Tarnowski. Minister zalecał przeprowadzić wszystko, co dobre, praktyczne i demokratyczne, usuwać, co austriackie. Oświadczył, że po zbadaniu organizacji zastosuje ją w innych częściach Polski. Delegacja była też u ministra wojny, gen. Rydza-Śmigłego, który dał Dąbalowi nominację na majora i przyrzekł pomoc do tworzenia armii w powiecie (1000 mundurów, 1000 karabinów i 6 armat). [przypis autorski]
288. wywczasy (daw.) — wypoczynek. [przypis edytorski]
289. Rusin — dziś: Ukrainiec. [przypis edytorski]
290. wydał w tym celu gorącą odezwę — odezwa ta brzmiała: „Obywatele-Polacy! Do broni! Naród — Chłop i Robotnik polski wzywa obrony i pomocy przeciw mordom i grabieży rozbestwionej dziczy hajdamackiej! Bezbronne dzieci polskie giną z rąk rusińskich! Świętokradztwo! W kościołach leje się krew bezbronnych synów Polski! Ci męczennicy narodu wzywają od nas pomocy! Bracia! Czy pozwolicie na to, by dzicz rusińska, tchórzowskie zgraje i bandy z namowy łajdackich Prusaków i Niemców mordowały okrutnie niewinne dzieci, starców i kobiety polskie?! Nie! Wstydem byłoby opuszczać ich dzisiaj! Przestańmy partyjnych waśni! Do czynu! Na Boga! Dajmy im pomoc, a rusiński podły bandyta, jak zobaczy naszych wiarusów-Mazurów z ziemi sandomierskiej, idących pod sztandarem Cudownej Matki Boskiej Dzikowskiej na pomoc swym bezbronnym braciom Polakom, chłopom i robotnikom, podda się i ukorzy! Żołnierze! Przelewaliście krew za naszych wrogów, a dziś pozwolilibyście ginąć waszym braciom rodakom!?!! Wzywam Was w imię Boga i Ojczyzny, stawajcie w szeregi! Niech żyje dyktator Piłsudski! Do broni! Wasz rodak chłop Tomasz Dąbal, kapitan Wojsk Polskich. Ochotnicy zgłoszą się natychmiast w Komendzie WP. W Tarnobrzegu! Pobór zaczyna się 18 listopada 1918 r. Po przeczytaniu odezwę rozlepić lub podać dalej!” [przypis autorski]
291. Do powiatu przybyła lotna kompania żandarmerii (...) i tu tak długo pozostawała, aż doprowadzono do porządku i spokoju... — podnoszono skargi, że prowadzona żandarmeria i wojsko dokonywała egzekucji bezwzględnie, bijąc jednych za rabunki, innych, by wydali broń i wyjawiali winnych, oraz rekwirując żywność dla siebie. Opowiadano, że w ten sposób zostało ukaranych 4000 chłopów, a kilkunastu zabito. Trudno sprawdzić, ile w tych zarzutach jest prawdy. [przypis autorski]
292. c.k. — cesarsko-królewski, określenie i skrót odnoszące się do władz Austro-Węgier. [przypis edytorski]
293. marka polska — waluta obowiązująca od grudnia 1916 na okupowanych przez Cesarstwo Niemieckie terenach Królestwa Polskiego, a następnie w Rzeczypospolitej Polskiej do czasu reformy pieniężnej z kwietnia 1924, kiedy została zastąpiona przez polskiego złotego; marka polska dzieliła się na 100 fenigów. [przypis edytorski]
294. Wówczas, na początku 1920 roku, nastąpiła wymiana koron austriackich na marki polskie... — marka polska wprowadzona została do obiegu w okupacji niemieckiej rozporządzeniem gen. gubernatora Besselera z dnia 13 grudnia 1916 r. Z chwilą powstania państwa polskiego przejęta została przez władze polskie, następnie dekretem Naczelnika Państwa wprowadzona została zmiana banknotów markowych, które zamiast dawnych podpisów i objaśnień władz okupacyjnych otrzymały podpisy władzy polskiej. W dniu 13 lutego 1919 r. sejm powziął uchwałę, że wydawanie marek polskich następować może po uprzednim zezwoleniu sejmu. Wzrastające coraz więcej zadłużenie Skarbu Państwa powodowało wypuszczanie marek polskich w coraz większej ilości. [przypis autorski]
295. Związek Strzelecki — organizacja paramilitarna działająca w latach 1910–1914, reaktywowana w 1918, związana z obozem Józefa Piłsudskiego. [przypis edytorski]
296. Ważną organizacją powojenną stał się Powiatowy Związek Inwalidów... — Wydział Powiatowy w Tarnobrzegu, chcąc uczcić pamięć poległych w wojnie światowej i polskiej, pochodzących z powiatu tarnobrzeskiego, i wmurować w dotyczących kościołach parafialnych tablice pamiątkowe z nazwiskami poległych, zarządził spisy ich we wszystkich gminach w powiecie. Po zestawieniu tych spisów, które zapewne niezupełnie są ścisłe, okazało się, że poległych tych z całego powiatu jest 1144. [przypis autorski]
297. Dąbal (...) w lipcu zaś w 1922 roku został skazany sądownie na sześć lat więzienia za robotę bolszewicką... — Tomasz Dąbal pochodził z Sobowa w pow. tarnobrzeskim z rodziny włościańskiej. Po ukończeniu gimnazjum zapisał się na uniwersytet w Krakowie, gdzie dwa lata spędził na medycynie, rok na prawie. Był wtedy członkiem Czytelni Akademickiej, skupiającej młodzież spod znaku Polskiego Stronnictwa Ludowego. Brał udział w organizacji „Strzelca”, a po wybuchu wojny wstąpił do Legionów z rangą oficera. Głośnym stał się wówczas, gdy po upadku Austrii znalazł się w Tarnobrzegu i razem z ks. Okoniem rozpoczął robotę polityczną. W r. 1921 przeszedł jawnie do obozu komunistów i jako poseł zgłosił w Sejmie partię komunistyczną. [przypis autorski]
298. stapińszczyk (pot.) — członek partii PSL-Lewica, powstałej w kwietniu 1914 w wyniku rozłamu w Polskim Stronnictwie Ludowym na prawe i lewe skrzydło; jej przywódcą był Jan Stapiński. [przypis edytorski]
299. Polski Stronnictwo Ludowe „Piast” — partia ludowa powstała w kwietniu 1914 w wyniku rozłamu w Polskim Stronnictwie Ludowym na prawe i lewe skrzydło, początkowo działająca w Galicji, po 1918 w całym kraju, mająca charakter centrowy, z tendencjami do sojuszu z prawicą; najsilniejsza partia chłopska w sejmie II RP. [przypis edytorski]
300. tabernakulum — w kościele katolickim: zamykana szafka służąca do przechowywania hostii. [przypis edytorski]
301. zresztą (daw.) — co do reszty, poza tym. [przypis edytorski]
302. żywią i bronią (oryg.: żywią y bronią) — dewiza kosynierów z czasów insurekcji kościuszkowskiej, umieszczona na ich sztandarze. [przypis edytorski]
303. pochop (daw.) — skłonność. [przypis edytorski]
304. Z przeszłości Dzikowa i Tarnobrzega — źródła: Dzików i Tarnobrzeg w Słowniku geograficznym; Tarnobrzeg i Dzików w „Słowie Polskim” z dnia 19 XII 1918, Lwów; Jan W., Dzieje miasta Tarnobrzega, Lwów 1904; Zygmunt Kolasiński, Tarnobrzeg w „Powiatowym Dzienniku Urzędowym”, Tarnobrzeg 1908
Darmowe książki «Pamiętniki włościanina - Jan Słomka (bibliotek cyfrowa TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)