Kolomba - Prosper Mérimée (czytanie ksiazek w internecie .txt) 📖
Miss Lidia Nevil, ukochana córka angielskiego pułkownika w stanie spoczynku, nudzi się zwiedzaniem Włoch i nakłania ojca do wybrania się na dziką i piękną Korsykę, zamieszkałą przez gościnnych ludzi o pierwotnych obyczajach. W podróży poznaje młodego Korsykanina, byłego żołnierza armii napoleońskiej. Zwolniony ze służby po klęsce pod Waterloo i zmianie ustroju, przystojny porucznik Orso powraca w rodzinne strony. Mimo początkowych nieporozumień podczas rejsu pułkownik Nevil i młodzieniec nabierają do siebie sympatii i prowadzą ożywione rozmowy. Kiedy nocą Lidia przypadkiem słyszy śpiewaną przez marynarza pieśń żałoby i zemsty, ze zdumieniem zauważa, że śpiewak milknie, zauważając Orsa. Wkrótce dowiaduje się, że na młodzieńcu ciąży obowiązek vendetty, pomsty za śmierć zamordowanego ojca, zaś Orso w rozmowach gorąco broni obyczaju swoich rodaków…
Utwór należy do najlepszych i najdłuższych opowiadań Mériméego, zbliżonych do krótkiej powieści.
- Autor: Prosper Mérimée
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Kolomba - Prosper Mérimée (czytanie ksiazek w internecie .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Prosper Mérimée
— Ten biedny starzec to ziomek pani, poznałam bowiem od razu z akcentu, że pani jest z Korsyki. Przeszedł nieszczęście w swoim kraju, synowie jego zginęli w straszliwy sposób. Powiadają (przepraszam panią bardzo, że tak mówię), że pani ziomkowie nie mają lekkiej ręki, kiedy się nienawidzą. Biedny człowiek, zostawszy sam na świecie, przeniósł się do Pizy, do dalekiej krewniaczki, która jest właścicielką tej fermy. Poczciwina trochę szwankuje na umyśle, nieszczęścia, zmartwienia... To było trochę kłopotliwe dla pani, która prowadzi dom bardzo otwarty; przysłała go tedy tutaj. Jest łagodny, nie robi kłopotu; ani trzech słów nie powie w ciągu dnia. Tak, z głową zupełnie u niego słabo. Lekarz odwiedza go co tygodnia i powiada, że niewiele mu się już należy.
— A, ma niedługo umrzeć? — rzekła Kolomba. — W jego położeniu to szczęście taki rychły koniec.
— Powinna by pani zagadać do niego coś po korsykańsku; to by go może ożywiło nieco, gdyby usłyszał narzecze swego kraju.
— Spróbujemy — rzekła Kolomba z ironicznym uśmiechem.
I zbliżyła się do starca, tak iż jej cień przesłonił mu słońce. Wówczas biedny idiota podniósł głowę i bystro przypatrzył się Kolombie, która patrzyła nań również, uśmiechając się ciągle. Po chwili starzec powlókł ręką po czole i zamknął oczy, jak gdyby chcąc uciec przed spojrzeniem Kolomby. Następnie otworzył je szeroko; wargi zaczęły mu drżeć, chciał wyciągnąć ręce, ale jakby urzeczony przez Kolombę, siedział przykuty do krzesła, niezdolny poruszyć się ani przemówić. Wreszcie duże łzy zaczęły mu płynąć z oczu i szlochanie wydarło się z piersi.
— Pierwszy raz widzę go w tym stanie — rzekła ogrodniczka. — Ta panienka pochodzi z pańskich stron — rzekła do starca — przybyła pana odwiedzić.
— Łaski! — wykrzyknął ochrypłym głosem. — Łaski! Czy jeszcze ci nie dość? Tę kartkę... spaliłem... jakim sposobem zdołałaś ją odczytać?... Ale dlaczego obu?... Na Orlanduccia nic przecież nie było tam napisane... Trzeba mi było zostawić jednego... jednego bodaj... Orlanduccia... nie było tam tego imienia.
— Trzeba mi było obu — rzekła Kolomba cicho w narzeczu korsykańskim. — Gałęzie już ucięte; gdyby pień nie był spróchniały, wydarłabym go. Ech, nie skarż się; niedługo będziesz cierpiał. Ja cierpiałam dwa lata!
Starzec wydał krzyk i głowa opadła mu na piersi. Kolomba odwróciła się i odeszła wolno ku domowi, śpiewając jakieś niezrozumiałe słowa ballaty: „Trzeba mi ręki, która pociągnęła za cyngiel, oka, które wzięło na cel, serca, które zamyśliło”.
Podczas gdy ogrodniczka spieszyła z pomocą starcowi, Kolomba z ożywioną twarzą, z roziskrzonymi oczyma siadała do stołu naprzeciw pułkownika.
— Co tobie? — rzekł. — Wyglądasz tak, jak wówczas w Pietranera, w ów dzień, kiedy podczas obiadu częstowano nas kulami.
— To wspomnienia z Korsyki nawiedziły mnie na chwilę. Ale już przeszło. Będę chrzestną matką, prawda? O! Jakie piękne imiona dam memu bratankowi: Ghilfuccio-Tomaso-Orso-Leone!
W tej chwili wróciła ogrodniczka.
— I cóż! — rzekła Kolomba z największym spokojem. — Umarł czy tylko zemdlony?
— Nic się nie stało, proszę pani, ale to osobliwa rzecz, jaki widok pani uczynił na nim wrażenie.
— I lekarz mówi, że nie pociągnie długo?
— Może ani dwa miesiące.
— Nie będzie wielkiej straty — zauważyła Kolomba.
— O kim wy, u diaska, mówicie? — spytał pułkownik.
— O jednym idiocie z moich stron — rzekła Kolomba obojętnym tonem — który tu jest na pensji. Prześlę od czasu do czasu zapytanie o niego. Ale, pułkowniku, zostawże trochę poziomek dla Orsa i Lidii.
Skoro Kolomba opuściła fermę, aby się udać do kolaski, gospodyni wiodła za nią jakiś czas oczyma.
— Widzisz tę panienkę, taką ładną? — rzekła do córki. — Otóż, wiesz, pewna jestem, że ona ma złe oko.
1. samopał — rodzaj dawnej długiej broni palnej. [przypis edytorski]
2. w mistyfikacji — Guzla, zbiór rzekomych utworów „iliryjskiego barda Maglanowicza”, sfabrykowany przez Mérimée’go i wydany z całym aparatem erudycji i komentatorstwa, wywołał zainteresowanie świata naukowego i piśmienniczego Europy, spowodował artykuł Goethego, w którym sędziwy mistrz zwracał uwagę Niemiec na ten nieznany kwiat poezji słowiańskiej, oraz obudził entuzjazm Puszkina, który przełożył szereg utworów z tego zbiorku na język rosyjski. Wydając powtórnie, w r. 1842, Guzlę, Mérimée odsłonił mistyfikację. [przypis tłumacza]
3. causeur (fr.) — gawędziarz. [przypis edytorski]
4. kamea — szlachetny a. półszlachetny kamień ozdobiony wypukłą płaskorzeźbą. [przypis edytorski]
5. Pè far la to vendetta... (korsykański) — Aby się zemścić, bądź spokojny, tyle wystarczy (z pieśni pogrzebowej Vocero du Niolo). [przypis edytorski]
6. nil admirari (łac.) — „niczemu się nie dziwić” lub „niczego nie podziwiać”; formuła z Listów Horacego. [przypis edytorski]
7. Przemienienie Pańskie — renesansowy obraz autorstwa Rafaela przedstawiający biblijne przemienienie Chrystusa na górze Tabor, znajdujący się w zbiorach Pinakoteki watykańskiej. [przypis edytorski]
8. pan Jourdain — bohater komedii Moliera Mieszczanin szlachcicem. [przypis edytorski]
9. w czambuł — bez wyjątku. [przypis edytorski]
10. pelazgijskie a. cyklopowe mury, bramy — prehistoryczne konstrukcje wykonane z wielkich, jedynie powierzchownie obrobionych kamieni, dopasowanych do siebie bez spajania zaprawą. Tego rodzaju konstrukcje kultury mykeńskiej w Grecji przypisywano mitycznemu plemieniu Pelazgów, zamieszkujących Grecję przed przybyciem Greków, lub Cyklopom, mitycznym olbrzymom. We włoskim regionie Lacjum (okolice Rzymu) konstrukcje tego typu pozostawił po sobie italski lud Herników, m.in. w Alatri, Ferentino, Arpino, Segni. [przypis edytorski]
11. baczność — uwaga. [przypis edytorski]
12. owóż (daw.) — otóż; tak więc (użyte na początku zdania). [przypis edytorski]
13. pomieniony (daw.) — wymieniony, wspomniany. [przypis edytorski]
14. mila angielska — miara odległości równa ok. 1,6 km. [przypis edytorski]
15. Campagna Romana (wł.) — Kampania Rzymska, nizinny obszar we Włoszech, wokół Rzymu. [przypis edytorski]
16. bordeaux — wino z okolic francuskiego miasta o tej samej nazwie. [przypis edytorski]
17. myśliwiec (daw.) — myśliwy. [przypis edytorski]
18. daniel (biol.) — rodzaj ssaka z rodziny jeleniowatych, o rudobrązowej sierści z charakterystycznymi białymi plamami i łopatowatych rogach. [przypis edytorski]
19. wendetta transwersalna — pomsta, którą się ściga mniej lub więcej dalekich krewnych sprawcy zniewagi. [przypis autorski]
20. ergo (łac.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
21. my dear (ang.) — moja droga; mój drogi. [przypis edytorski]
22. Ajaccio — miasto na płd.-zach. wybrzeżu Korsyki. [przypis edytorski]
23. padrone (wł.) — tu: właściciel, kapitan. [przypis edytorski]
24. goeletka (z fr. goélette) — szkuner, żaglowiec mający mający dwa lub więcej masztów z ożaglowaniem skośnym. [przypis edytorski]
25. gdyby On był jeszcze cesarzem — tj. Napoleon Bonaparte. [przypis edytorski]
26. tużurek (z fr.) — rodzaj surduta; dawny element męskiego stroju, pełniący rolę dzisiejszej marynarki, ale sięgający do połowy uda. [przypis edytorski]
27. Gwardia Narodowa — francuska ochotnicza formacja militarna, rodzaj milicji obywatelskiej, utworzonej w okresie Rewolucji Francuskiej w 1789. [przypis edytorski]
28. kordegarda — wartownia straży pałacowej. [przypis edytorski]
29. S entrassi ’ndru paradisu santu, santu... (kors.) — Gdybym wszedł do świętego, świętego Raju i nie znalazł tam ciebie, opuściłbym go (Serenata di Zicaro). [przypis autorski]
30. capisco (wł.) — rozumiem. [przypis edytorski]
31. spensjonować (daw.) — odesłać w płatny stan spoczynku, na emeryturę. Spensjonowali mnie, prawdopodobnie dlatego, że byłem pod Waterloo: oficerów pierwszego Cesarstwa Francuskiego po jego upadku zwolniono z czynnej służby i wypłacano im połowę wcześniejszej pensji wojskowej (żołdu). [przypis edytorski]
32. qui pro quo (łac.) — nieporozumienie, pomyłka co do osoby. [przypis edytorski]
33. tedy (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]
34. madera — rodzaj mocnego wina portugalskiego z atlantyckiej wyspy Madera. [przypis edytorski]
35. bitwa pod Vitorią (21 czerwca 1813) — w której wojska brytyjsko-portugalsko-hiszpańskie pokonały armię francuską, przesądziła o wyparciu sił Napoleona z Hiszpanii. [przypis edytorski]
36. kary — najczęściej o maści konia: czarny. [przypis edytorski]
37. miast (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]
38. dragoni — w XIX w. formacja jazdy pośredniej między ciężkimi kirasjerami a lekkimi huzarami i ułanami; pierwotnie wojsko walczące pieszo, a poruszające się konno. [przypis edytorski]
39. Campo Santo — położony w północnej części placu katedralnego w Pizie zabytkowy cmentarz z XIII–XV w., mający formę czworobocznego wydłużonego dziedzińca otoczonego otwartymi do wewnątrz krużgankami. [przypis edytorski]
40. „Śmierć” d’Orcagna — ogromny fresk Triumf Śmierci, na ścianie krużganku Campo Santo w Pizie. Dawniej przypisywany florenckiemu malarzowi Andrei Orcagna (1308–1368), obecnie na ogół za autora uważa się Buonamica Buffalmacco (ok. 1290–1341) lub Francesca Traini (1321–1363). [przypis edytorski]
41. Wellington i Blücher — dowódcy wojsk koalicji antyfrancuskiej w bitwie pod Waterloo: Arthur Wellesley, książę Wellington (1769–1852), dowódca armii angielskiej, oraz feldmarszałek Gebhard Leberecht von Blücher (1742–1819), dowódca armii pruskiej. [przypis edytorski]
42. vocero — kiedy człowiek jaki umrze, a zwłaszcza gdy padnie zamordowany, umieszcza się jego ciało na stole, kobiety zaś z jego rodziny lub, w braku tych, przyjaciółki, a nawet i obce, znane z poetyckiego talentu, improwizują wobec licznego audytorium hymny żałobne wierszem, w narzeczu krajowym. Kobiety te nazywa się voceratrici; słowo vocero, również jak jego pochodne, powstało z łacińskiego vociferare. Niekiedy kilka kobiet improwizuje po kolei, a często żona lub córka zmarłego sama śpiewa lament żałobny. [przypis autorski]
43. kantyczka — popularna pieśń religijna. [przypis edytorski]
44. słowo zagadki (daw.) — rozwiązanie zagadki. [przypis edytorski]
45. rimbecco — rimbeccare znaczy po włosku odesłać, odparować, odeprzeć. W dialekcie korsykańskim znaczy to: wymierzyć komuś zelżywy i publiczny zarzut. Udziela się rimbecco synowi zamordowanego ojca, mówiąc mu, że ojciec nie jest pomszczony. Rimbecco jest jakby zakwestionowaniem honoru człowieka, który nie obmył jeszcze zniewagi we krwi. Prawo genueńskie karało bardzo surowo sprawcę rimbecco. [przypis autorski]
46. Vannina d’Ornano (1530–1563) — żona Sampiero Corso (1497–1567), korsykańskiego bojownika o uwolnienie Korsyki spod dominacji Genui. Po klęsce powstania Sampiero z rodziną wyemigrował do Francji. Pod jego nieobecność wychowawca ich dzieci, który okazał się agentem genueńskim, nakłonił Vanninę do wyjazdu do Genui. Powiadomiony Sampiero przechwycił statek, na miejscu osądził żonę, uznając, że dopuściła się zdrady, i własnoręcznie ją udusił. [przypis edytorski]
47. wydalić się (daw.) — oddalić się; wyjechać. [przypis edytorski]
48. Otello — tytułowy bohater tragedii Szekspira, powodowany obsesyjną zazdrością udusił swoją żonę, Desdemonę. [przypis edytorski]
49. trzy „S” — wyrażenie narodowe, to znaczy schiopetto, stiletto, strada: strzelba, sztylet, ucieczka. [przypis autorski]
50. wydał się jej nowym Fieskiem — tj. bohaterem tragedii Schillera Sprzysiężenie Fieska w Genui. Giovanni Luigi Fieschi (Fiesco) (1522–1547) zainicjował zakończoną niepowodzeniem próbę przewrotu politycznego w Genui. [przypis edytorski]
51. vendetta (wł.) — krwawa zemsta. [przypis edytorski]
52. gunia — męskie odzienie wierzchnie górali; płaszcz o kroju poncza z szerokimi rękawami, wykonany z grubego, spilśnionego sukna. [przypis edytorski]
53. dandys — elegant, mężczyzna z przesadą dbający o strój i przestrzeganie form towarzyskich. [przypis edytorski]
54. puginał — krótka broń sieczna, podobna do małego miecza. [przypis edytorski]
55. Sangwinaria (z fr. les Sanguinaires) — cztery niewielkie wyspy leżące w zatoce Ajaccio. [przypis edytorski]
56. Attyla (406–453) – wódz Hunów, twórca rozległego imperium, wielokrotnie najeżdżał Rzymian. Ze względu na okrucieństwo zyskał przydomek „bicza Bożego”. [przypis edytorski]
57. Castellammare [di Stabia] — nadmorska miejscowość w płd.-wsch. części Zat. Neapolitańskiej. [przypis edytorski]
58. Misena — właśc. przylądek Miseno (wł. Capo Miseno), wyznaczający półn.-zach. skraj Zatoki Neapolitańskiej. [przypis edytorski]
59. regiel, zwykle w lm: regle — lesiste wzniesienia w Tatrach, poniżej górnej granicy lasu. [przypis edytorski]
60. nieco papieru z obicia — chodzi o papier z tapet pokrywających ściany. [przypis edytorski]
61. podobać sobie w czymś (daw.) — mieć w czymś upodobanie; gustować w czymś. [przypis edytorski]
62. prefekt — urzędnik administracji francuskiej, reprezentant władzy centralnej stojący na czele administracji departamentu; cała wyspa Korsyka tworzyła
Uwagi (0)