Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖

Opinogóra, 12 czerwca 1838

Drogi Adasiu! Dzięki Ci za list Twój i za przysłanie dwóch drugich — odebrałem je nazajutrz mojego do kraju powrotu. Dzięki Ci i raz jeszcze dzięki.

Sądząc z słów Twoich, widzę, że się męczysz, żądzom daremnym na pastwę oddany. Radą żadną, jedno współczuciem służyć Ci mogę — jedno żałować z głębi serca, że przetrawisz na próżno wiele sił, które mógłbyś w innym kierunku użyć, jedno prosić Boga, by odwrócił od Ciebie pragnienie tego, czemu stać się nie może zadość; oto masz zdanie rozsądku. Teraz, gdy zapytasz się serca mego, powiem Ci, że czuję wszystko, co Ty czuć musisz, bo może zdarzyło mi się tak samo, jak Tobie, żądać ze wszystkich sił chmur odległych, co miały roztopić się w powietrzu, a nie spocząć na piersiach moich. Wiem, jakie wtedy pustynie wydrążają się w duszy, jaką smętną gorycz zostawia w puściźnie po sobie gwałtowna namiętność; wiem, że miłość do kobiety niejednego zabiła u wstępu do życia, tak, że później już nic innego równie kochać nie mógł. Lecz to losem Twoim nie będzie — być nie powinno: pamiętaj o matce Twojej! Do niej najświętsze wiążą Cię powinności.

Miłość, którąś jej winien powinna wszystkie inne pochłonąć. Jej szczęście Twoim najpiękniejszym celem. Jeśli jej nie ujrzysz szczęśliwą, śmiej się z wszystkich darów, któremi niebo Cię osypało, śmiej się — bo sam nigdy nie doznasz, co szczęście! Dopókim był z Tobą dopókim co dzień mógł spojrzeć Ci w oczy i cieszyć się z ognia szlachetności, który w nich pałał, czasami tylko o Twoją lękałem się przyszłość. Ileś razy przemówił szczerze, ileś razy ścisnął mnie za rękę, strach mnie opuszczał. Teraz daleki jestem, teraz nie mogę już śledzić co chwila Twoich myśli, ni wiedzieć, jakie osoby lub okoliczności Cię otoczą, i teraz nieraz myślę o Tobie z głębokim smutkiem. Wiesz, wiesz, że Cię kocham i taką miłością, co życzy Tobie tego, co najpiękniejszem jest na ziemi: dzielności i cnoty! Masz wszystkie jej zarody. Bóg Ci włożył w piersi najdroższy klejnot: szlachetne serce — nie popsuj dzieła boskiego, nie zapominaj nigdy o tej prawdzie, nie mojej, ale samej swojej, że obowiązek jest najwyższą moralną ideą! Wszystko reszta podległe zepsuciu i odczarowaniu. Obowiązek jeden tylko nosi na sobie cechę wspólną z Bogiem; jest nieodmiennym wszędzie i zawsze, jest wiecznym; przez pojęcie jego duchem już dostajesz się do okręgów wyższych, niż nasze ziemskie nędze, ale przez dokonanie jego sprowadzasz niebo na ziemię na wzór Chrystusa, przymuszasz Boga, by się stał w Tobie człowiekiem. W każdej chwili dopełnienia jego w boską przyoblekasz się naturę. Otóż, drogi mój, czegóż Ci świętszego życzyć może przyjaciel, jak żebyś bosko myślał, czuł i działał? Czyż nie kocham Ciebie wszelką piersią moją, kiedy przenoszę ducha Twego piękność nad marne ciała Twego rozkosze, zyski lub korzyści?

Lecz i w duchu Twoim mogą być zawady, postawione najwyższemu celowi życia Twojego — mogą być przestrzenie promienne na wzór zórz wschodzących, które zawisną Ci nad sercem i umizgać się będą do Ciebie i nęcić wszystkie uniesienia Twoje ułudą piękności. Niezawodnie te przestrzenie są piękne, rajskie, boskie także, ale tyczą się egoizmu Twego. Gdyby nie było innych obok nich szczerze radziłbym Ci, byś rzucił się na ich fale i popłynął w nieskończoność snów i marzeń. Lecz wiesz, że inne czekają na Ciebie. Powtarzam raz jeszcze: Ty wiesz, że masz matkę; poświęć jej ten pożar, wrzący w duszy Twojej, bo inaczej on za wcześnie Cię zniszczy, a kiedy matka później zażąda od Ciebie pomocy, podpory, Ty sam będziesz takiej potrzebował.

Nie mówiłbym Ci tego, gdyby uskutecznieniu Twoich żądz jakikolwiek środek można upatrzyć. Owszem, wtedy bym pierwszy chciał zaprowadzić Cię do ołtarza.

Szczęście takowe potroiłoby Twoje siły, ale nieszczęśliwa miłość w popiół je rozwieje lub na złe skieruje — nie dręcz się, nie męcz! Dość mąk czeka na Ciebie — pchasz się sztyletem, a nie stanie Ci krwi; przyjdzie ją wylewać z ran, przez zewnętrzne dłonie zadanych. Usłuchaj głosu mojego — on nigdy Cię nie zdradzi, on Ci wiernym będzie do końca. Pisz do mnie często, pisz każdą myśl i każdą boleść; choć daleki, będę ja wtenczas przy Tobie i, czując, co czujesz, będę miał prawo wymagać od Ciebie, byś choć na chwilę pomyślał to, co ja myślę.

Daj rękę! Ty masz przyjaciela!

Lepsza to może dola, niźli mieć kochankę.

Frusia176 uściskaj ode mnie, proś go, by przypomniał matce to, co mi przyobiecał. Reytera177 poczciwego równie uściskaj p. Galetowi178 tysiąc ukłonów. Pułkownika179 dziesięć razy uściskaj ode mnie. Matce Twojej złóż moje najgłębsze uszanowania i powiedz jej, że ją proszę o jeszcze jeden pacierz — niech mi go rzuci, jak ubogiemu jałmużnę na drogę życia. O, potrzeba mi takiej!

Cóż porabiacie? Często bijecie się na szpady i na szpadrony? A wtedy wspominacież o mnie? Jeśli przyjmiesz radę moją względem nauk, to prosić Cię będę, byś przykładał się szczerzej do historii powszechnej. Wszystka mądrość ludzka zawarta w historii. Wszystkie przeznaczenia rodu ludzkiego odbijają się w niej, jak słoneczna jasność w płynącym potoku. Tam myśl Boga o ludziach i myśl ludzi o Bogu połączone razem. Przeczytaj, proszę Cię, Historię Micheleta, francuską i rzymską. Przeczytaj kawałki historyczne i literackie Szyllera. Jeśli będziesz miał czas po temu, weź także Herdera Idee o filozofii historii, a świat ogromny roztworzy się przed Tobą i może nieco ukołysze wzburzone fale, spienione podrzuty serca Twego.

Pisz zawsze do mnie: à Varsovie; gdziekolwiek będę, list Twój mnie takim sposobem dojdzie: Varsovie, Palais Krasiński — F-bourg de Cracovie. Co do mnie, chory jestem — oczy mi się znacznie pogorszyły. Szanuj zdrowie — zdrowie jest to dla ducha to samo, co doskonałe narzędzie muzyczne dla kompozytora. Jeśli struny się rozwiążą, popękają klawisze, kto światu objawi myśl mistrza? Arcydzieło zostanie wśród wiecznej nocy, pogrzebane we wnętrzach niedostępnych i ludziom nie zda się na nic. Teraz bądź mi zdrów, bądź mi spokojniejszy! Kiedy zaś napadną Cię burze duszy, siadaj, bierz pióro, posyłaj mi je. Ja je przyjmę, jak siostry... O ile zdołam, rozświeciwszy je promieniem lepszej nadziei, Tobie odeślę.