Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖
Zarówno książę Leonce, jak księżniczka Lena chcą uchylić się od swoich obowiązków wynikających ze stanowiska społecznego i uniknąć zaaranżowanego małżeństwa.
Niezależnie od siebie, nie znając się nawet wzajemnie, podejmują decyzję o ucieczce, jednak los sprawia, że drogi uciekinierów skrzyżują się i dojdzie do spotkania…
Na kanwie tej jawnie błahej fabuły uwzględniającej wszystkie literackie rekwizyty romantyczne, ukazane zostały istotne problemy współczesne autorowi. Groteskowy obraz władcy, żonglującego strzępkami myśli filozoficznych, ukazuje korozję systemu absolutyzmu oświeconego. Książę Leonce nękany przemożną nudą - chorobą wieku - oraz jego przyboczny towarzysz, błazen i w końcu „minister”, Valerio, parający się zawodowo nieróbstwem - to dwa wcielenia klasy próżniaczej.
- Autor: Georg Büchner
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Georg Büchner
In effigie, in effigie29? do przewodniczącego Powiedz waszmość, jeśli wiesza się kogo in effigie, czy nie jest to równie dobre, jak gdyby powiesiło się go w rzeczywistości?
PRZEWODNICZĄCYWybaczy najjaśniejszy pan, jest to znacznie lepsze jeszcze, gdyż delikwent nie ucierpi, a przecie go powieszą.
PIOTROto pomysł. Wyprawimy wesele in effigie!
To księżniczka, a to jest książę. — Wykonam moje postanowienie, będę się cieszył. — Niechaj uderzą we wszystkie dzwony, przygotujcie gratulacje, żwawo, dworski kapelanie!
Jazda! Przestań się krzywić, jakbyś opił się octem! Do roboty!
KAPELAN DWORSKIKiedy my — albo — czy też...
VALERIOZatem i tedy...
KAPELANAlbowiem...
VALERIODziało się to przed stworzeniem świata —
KAPELANAtoli...
VALERIOPan Bóg nudził się setnie...
PIOTRByle krótko, mój drogi.
KAPELANJeśli jego wysokość, książę Leonce, i jej wysokość, księżniczka Lena, raczą wyrazić zgodę oddzielnie i jeśli ich wysokości raczą wyrazić zgodę obopólnie, niechaj wyrzekną głośno i wyraźnie: tak.
LENA i LEONCETak!
KAPELANTedy ja mówię amen.
VALERIOŚwietnie się spisałeś, krótko i węzłowato; zatem mamy przed sobą świeżo utworzoną parę ludzi, a wszystkie zwierzęta w raju gromadzą się wokół nich.
Książę!
PIOTRKsiążę! Mój syn! Oszukano mnie, jestem zgubiony! idzie gwałtownie ku Księżniczce Kim jest ta osóbka? Każę wszystko unieważnić!
GUWERNANTKAKsiężniczka!
LEONCELena?
LENALeonce?
LEONCEAch, miła Leno, myślę, że była to ucieczka do raju.
LENAOszukano mnie.
LEONCEOszukano mnie.
LenaO, jakiż traf!
LEONCEO przeznaczenie!
VALERIOŚmiech mnie porywa, śmiech mnie porywa. Ich wysokości złączone trafem, trafem przypadły sobie do serca.
GUWERNANTKAŻe też moim starym oczom dane było to oglądać! Błędny królewicz! Teraz mogę umrzeć w spokoju.
PIOTRDzieci moje, jestem wzruszony, wielce jestem wzruszony, jestem roztkliwiony. Cieszę się bardzo, jestem najszczęśliwszy z ludzi! Wszelako, synu mój, uroczyście składam władzę w twoje ręce i nareszcie zacznę myśleć w całkowitym spokoju. Synu mój, zostawisz mi tych mędrców, wskazując na Radę Stanu aby wspierali mnie w moich dociekaniach. Chodźcie, moi panowie, chodźmy rozmyślać, spokojnie rozmyślać! oddala się wraz z Radą Stanu Tamten hultaj tak mnie skonfundował, że muszę powoli zebrać myśli.
LEONCEMoi panowie! Małżonka moja i ja sam niezmiernie żałujemy, że tak długo was dzisiaj trudziliśmy. Pozycja wasza tak jest żałosna, że ani chwili dłużej nie chcemy wystawiać jej na próbę. Udajcie się teraz do domu, lecz nie zapomnijcie przemówień waszych, kazań ni wierszy, jutro bowiem z niezmąconym spokojem żarcik ten powtórzymy od nowa. Żegnajcie!
Miła Leno, czy widzisz, jak pełne mamy kieszenie, pełne kukiełek i zabawek? Co z nimi poczniemy? Czy przyprawimy im wąsy i przypaszemy szabelki? Lub przywdziejemy im może fraki i każemy uprawiać politykę i dyplomację drobnoustrojów, a sami obok zasiądziemy z mikroskopem? Albo pragniesz może katarynki, wokół której skaczą białe myszy, uprawiając igraszki estetyczne? Czy może wybudujemy teatr?
Ależ ja wiem, czego ty pragniesz; polecimy rozbić wszystkie zegary, zakażemy wszelkich kalendarzy i liczyć będziemy godziny i miesiące wedle kwitnienia kwiatów i dojrzewania owoców. Po czym kraik nasz każemy obstawić zwierciadłami, aby nie było zimy, jeno wieczne lato wśród róż i fiołków, krzewów pomarańczowych i wawrzynów.
VALERIOA ja będę ministrem stanu i wydam dekret, że kto zapracuje sobie ręce, tego weźmie się pod kuratelę; kto z powodu przepracowania zapadnie na zdrowiu, ukarany będzie więzieniem; każdy, kto się przechwala, że chleb spożywa w pocie czoła, obwołany będzie za wariata i niebezpiecznego szkodnika społeczeństwa; po czym wyciągniemy się w cieniu i prosić będziemy Boga o makaron, o melony i figi, o krtanie muzykalne, ciała klasyczne i o wygodną religię.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
O, Boże, od ośmiu dni tropię ideał pieczeni i nigdzie nie mogę go znaleźć.
Spójrz waść na mrówki! Najmilsze moje! To godne podziwu, jaki instynkt tkwi w tych drobnych stworzeniach, co za zmysł ładu, jaka pilność... O panie, istnieją tylko cztery sposoby, aby zarobić pieniądze w sposób godziwy: znaleźć je, wygrać na loterii, odziedziczyć lub, w imię boże, ukraść, jeśli kto dosyć jest sprytny, by nie podlegać wyrzutom sumienia.
LEONCETe zasady pozwoliły ci dożyć lat wcale późnych, a przecie nie zginąłeś z głodu ani nie skończyłeś na szubienicy.
VALERIOTak, mój panie, i to utrzymuję niezachwianie: kto inaczej zdobywa pieniądze, jest łajdakiem.
LEONCEAlbowiem kto pracuje, jest subtelnym samobójcą, a samobójca jest zbrodniarzem, a zbrodniarz jest łotrem. Zatem: kto pracuje, jest szubrawcem.
VALERIOTak, a nie inaczej! — A mimo to mrówki są użytecznymi robaczkami. Skądinąd nie tak znów pożyteczne, jak w wypadku gdyby nie czyniły żadnej szkody. Zważywszy to wszystko, szanowne robactwo, nie mogę odmówić sobie przyjemności, aby niektórym z was stopą nie pokiereszować tyłka, nie utrzeć nosa i nie przycisnąć pazurków.
SCENA DRUGATuś mi, ptaszku! Ani kroku!
DRUGI POLICJANTJest ich dwóch.
PIERWSZY POLICJANTNie wypuszczać z rąk. Gotowi uciec.
DRUGI POLICJANTPanie władzo, myślę, że nie uciekają.
PIERWSZY POLICJANTZatem obu musimy poddać śledztwu. Moi panowie! Szukamy kogoś, pewnego osobnika, figurę, delikwenta, łotrzyka! po pauzie Popatrz no, nikt się z nich nie czerwieni?
DRUGI POLICJANTNikt się z nich nie zaczerwienił.
PIERWSZY POLICJANTZatem musimy inaczej ich zbadać. Gdzie list gończy, karta śledcza, certyfikat?
Nie spuszczaj oka z osobników — przeczytam: „Człowiek”...
DRUGI POLICJANTNie zgadza się, jest dwóch.
PIERWSZY POLICJANTOśle! — „chodzi na dwóch nogach, ma dwoje ramion, ponadto jedne usta, dwoje oczu, dwoje uszu. Znak szczególny: jest wysoce niebezpiecznym indywiduum”.
DRUGI POLICJANTDotyczy obu. Aresztować?
PIERWSZY POLICJANTPo prawdzie, to grubo ryzykowne; my też jesteśmy tylko dwaj. Lepiej wygotować raport. To wypadek bardzo kryminalistycznie zawiły lub o bardzo zawilej kryminalistyce. Kiedy się bowiem upiję i zwalę się na łóżko, to jest moja sprawa prywatna i nie obchodzi nikogo. Ale jeśli łóżko przepiję, to jest to sprawa — czyja, łobuzie?
DRUGI POLICJANTHm, kiedy nie wiem.
PIERWSZY POLICJANTJa także nie wiem, ale właśnie to jest sedno zagadnienia.
I niechże kto ośmieli się zaprzeczyć Opatrzności! Pomyśleć, na co zdać się może pchła! Gdyby tej nocy nie oblazły mnie pchły, rankiem nie wyniósłbym posłania na słońce; a gdybym go nie był wyniósł na słońce, nie ocknąłbym się tuż koło oberży „Pod Księżycem”; a gdyby słońce i księżyc nie oświeciły go, z kołdry mojej nie mógłbym był uczynić loszku i upić się winem na umór. A gdyby to wszystko nie było się stało, nie znalazłbym się w waszym towarzystwie, wielce szanowne mrówki, przez was kąsany i wysuszany przez słońce, jeno krajałbym teraz pieczeń w plasterki i popijał wino z butelki — w oberży mianowicie.
LEONCEBudujący tryb życia!
VALERIONie tyle budujący, ile biegły. Gdybym w przebiegu tej wojny nie zbiegł przed biegłymi w strzelaniu, życie moje byłoby podziurawione. Na skutek tego ocalenia ludzkiej egzystencji nabawiłem się suchego kaszlu, który skłonił doktora do opinii, że bieganina zbiega jest biegunką, a galopowanie galopującymi suchotami. Ponieważ uczułem zarazem, że ograbiono mnie do suchej nitki, zacząłem suszyć i nabawiłem się gorączki, podczas której, aby zachować ojczyźnie niezastąpionego obrońcę, musiałem spożywać co dzień pożywną zupę, wyśmienitą pieczeń, wyborny chleb i popijać znakomitym winem.
KSIĄŻĘNo, najmilszy, a twe rzemiosło, twój fach, profesja, proceder, zawód, kunszt?
VALERIOPanie, wielką moją pracą jest próżnowanie, mam niezwykłą wprawę w nieróbstwie, posiadam olbrzymią wytrwałość w leniuchowaniu.
1. Alfieri, Vittorio (1749–1803) — wł. pisarz i dramaturg, uznawany za założyciela nowej szkoły dramatycznej, najbardziej znana jest jego tragedia Saul (1782); słynął z porywczego charakteru i dumy. [przypis edytorski]
2. E la fama? (wł.) — a sława? [przypis edytorski]
3. Gozzi, Gasparo (1713–1786) — pochodzący z Wenecji wł. pisarz, dziennikarz (założyciel i redaktor „Gazzetta Veneta”) i myśliciel; brat dramaturga Carlo Gozziego (1720–1806), autora Księżniczki Turandot i Miłości do trzech pomarańczy. [przypis edytorski]
4. E la fame? (wł.) — a głód? [przypis edytorski]
5. O, gdybym był błaznem! Pstrokata odzież to cel mej ambicji — słowa z komedii Szekspira Jak wam się podoba, akt II, scena 7 (przekład Leona Ulricha). [przypis edytorski]
6. lejbmedyku (daw.,z niem.) — lekarz chorób wewnętrznych (w odróżnieniu np. od chirurga). [przypis edytorski]
7. kantaryda (łac. Lytta vesicatoria) — także: pryszczel lekarski a. majka lekarska; chrząszcz o metaliczno zielonej barwie żerujący gł. na jesionie, zaliczany do rodziny oleicowatych, znany pod mylną nazwą „hiszpańska mucha”; dla samoobrony wytwarza silnie drażniącą substancję, kantarydynę, która od starożytności była wykorzystywana jako afrodyzjak, ponieważ powoduje podrażnienie narządów wewnętrznych człowieka (m.in. narządów płciowych), powodując ich przekrwienie; w większych ilościach kantarydyna jest trucizną. [przypis edytorski]
8. tertium non datur (łac.) — dosł. trzecie nie jest dane; nie ma trzeciej możliwości. [przypis edytorski]
9. O dolce far niente (wł.) — O słodkie nicnierobienie. [przypis edytorski]
10. hiatus (z łac.) — rozziew; tu: gra słów z wyrazem „ziewanie”. [przypis edytorski]
11. adio (wł.) — żegnaj. [przypis edytorski]
12. szlichtada (daw.) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu wszystkich sąsiadów i przyłączaniu ich do orszaku. [przypis edytorski]
13. nankinowy — wykonany z nankinu, tj. gęstego płótna bawełnianego, o barwie brązowożółtej z silnym połyskiem. [przypis edytorski]
14. pludry — spodnie; szczególnie: sięgające do kolan spodnie o bufiastych nogawkach, stanowiące element stroju męskiego w XVII i XVIII w. [przypis edytorski]
15. Kap Horn — Przylądek Horn (najdalej na południe wysunięty punkt Ameryki Południowej, skalisty przylądek na wyspie Horn), ang. Cape Horn, hiszp. Cabo de Hornos, czyli dosł. róg, rogaty; w tekście poprzez grę słów zawarta jest aluzja do męża-rogacza. [przypis edytorski]
16. acan — forma zwrotu grzecznościowego, skrót od: waszmość pan. [przypis edytorski]
17. aść — skrót od: waść, waszmość, wasza miłość. [przypis edytorski]
18. Shandy — bohater humorystycznej powieści Życie i myśli JW Pana Tristrama Shandy ang. pisarza Laurence’a Sterne’a (1713–1768); na starość Tristram Shandy regularnie co miesiąc nakręcał zegar i spełniał obowiązek małżeński, dzięki czemu miał z głowy oba obowiązki naraz. [przypis edytorski]
19. lazaron (z wł. lazzarone) — żebrak, włóczęga uliczny we Włoszech. [przypis edytorski]
20. Don Karlos właśc. Don Carlos (1545–1568) — odsunięty od władzy syn
Uwagi (0)