Darmowe ebooki » Komedia » Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖

Czytasz książkę online - «Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Georg Büchner



1 2 3 4 5 6
Idź do strony:
gadam, a nawet nie wiem, co więcej, że tego nie wiem, tak, iż w gruncie rzeczy wielce jest prawdopodobne, że pozwalają mi tylko tak gadać w kółko, a właściwie gadają przeze mnie jeno walce i wydęte miechy, które wszystko to prawią. tonem szeleszczącej maszynerii Popatrzcie, moi panowie i panie, dwie osoby dwojakiej płci, samiec i samiczka, jegomość i jejmość! Kunszt tylko i mechanizm, tektura i sprężyny! Każde z nich posiada misterną, najmisterniejszą śrubkę z rubinu pod paznokciem małego paluszka prawej stopy, wystarczy pocisnąć nieco i mechanizm rusza się pełne pięćdziesiąt lat. Osoby te tak wybornie są zestawione, że nie podobna by ich rozróżnić od innych ludzi, gdyby się nie wiedziało, że urobione są z tektury; właściwie można by je uczynić członkami ludzkiej społeczności. Są wielce szlachetni, gdyż mówią nienagannie. Są bardzo moralni, gdyż wstają z łóżka z uderzeniem zegara, zasiadają do stołu z uderzeniem zegara i kładą się spać z uderzeniem zegara; trawią doskonale, co świadczy o niezakłóconym sumieniu. Są bardzo wstydliwi, gdyż dama nie zna terminu dla określenia pojęcia spodni, a kawaler nie potrafi skradać się schodami za jakąkolwiek niewiastą. Są bardzo wykształceni, gdyż dama śpiewa arie z wszystkich nowych oper, a kawaler nosi mankiety. Uważajcie pilnie, moi panowie i panie, oto są teraz w stadium niezmiernie zajmującym: zaczyna ujawniać się mechanizm miłości, kawaler kilkakrotnie już nosił szal za damą, a dama kilka razy wywróciła oczy i spojrzała ku niebiosom. Oboje szeptali już kilkakrotnie: „Wiara, nadzieja, miłość”. Oboje zdaje się nic nie dzielić i brak tylko maleńkiego słówka: amen. PIOTR
przystawiwszy palec do nosa

In effigie, in effigie29? do przewodniczącego Powiedz waszmość, jeśli wiesza się kogo in effigie, czy nie jest to równie dobre, jak gdyby powiesiło się go w rzeczywistości?

PRZEWODNICZĄCY

Wybaczy najjaśniejszy pan, jest to znacznie lepsze jeszcze, gdyż delikwent nie ucierpi, a przecie go powieszą.

PIOTR

Oto pomysł. Wyprawimy wesele in effigie!

Wskazuje na Lenę i Leonce’a.

To księżniczka, a to jest książę. — Wykonam moje postanowienie, będę się cieszył. — Niechaj uderzą we wszystkie dzwony, przygotujcie gratulacje, żwawo, dworski kapelanie!

Kapelan dworski występuje, chrząka, kilka razy spogląda w niebo. VALERIO

Jazda! Przestań się krzywić, jakbyś opił się octem! Do roboty!

KAPELAN DWORSKI
bardzo zmieszany

Kiedy my — albo — czy też...

VALERIO

Zatem i tedy...

KAPELAN

Albowiem...

VALERIO

Działo się to przed stworzeniem świata —

KAPELAN

Atoli...

VALERIO

Pan Bóg nudził się setnie...

PIOTR

Byle krótko, mój drogi.

KAPELAN
opanowując się

Jeśli jego wysokość, książę Leonce, i jej wysokość, księżniczka Lena, raczą wyrazić zgodę oddzielnie i jeśli ich wysokości raczą wyrazić zgodę obopólnie, niechaj wyrzekną głośno i wyraźnie: tak.

LENA i LEONCE

Tak!

KAPELAN

Tedy ja mówię amen.

VALERIO

Świetnie się spisałeś, krótko i węzłowato; zatem mamy przed sobą świeżo utworzoną parę ludzi, a wszystkie zwierzęta w raju gromadzą się wokół nich.

Leonce zdejmuje maskę. WSZYSCY

Książę!

PIOTR

Książę! Mój syn! Oszukano mnie, jestem zgubiony! idzie gwałtownie ku Księżniczce Kim jest ta osóbka? Każę wszystko unieważnić!

GUWERNANTKA
zdejmuje maskę Księżniczce, triumfująco

Księżniczka!

LEONCE

Lena?

LENA

Leonce?

LEONCE

Ach, miła Leno, myślę, że była to ucieczka do raju.

LENA

Oszukano mnie.

LEONCE

Oszukano mnie.

Lena

O, jakiż traf!

LEONCE

O przeznaczenie!

VALERIO

Śmiech mnie porywa, śmiech mnie porywa. Ich wysokości złączone trafem, trafem przypadły sobie do serca.

GUWERNANTKA

Że też moim starym oczom dane było to oglądać! Błędny królewicz! Teraz mogę umrzeć w spokoju.

PIOTR

Dzieci moje, jestem wzruszony, wielce jestem wzruszony, jestem roztkliwiony. Cieszę się bardzo, jestem najszczęśliwszy z ludzi! Wszelako, synu mój, uroczyście składam władzę w twoje ręce i nareszcie zacznę myśleć w całkowitym spokoju. Synu mój, zostawisz mi tych mędrców, wskazując na Radę Stanu aby wspierali mnie w moich dociekaniach. Chodźcie, moi panowie, chodźmy rozmyślać, spokojnie rozmyślać! oddala się wraz z Radą Stanu Tamten hultaj tak mnie skonfundował, że muszę powoli zebrać myśli.

LEONCE
do obecnych

Moi panowie! Małżonka moja i ja sam niezmiernie żałujemy, że tak długo was dzisiaj trudziliśmy. Pozycja wasza tak jest żałosna, że ani chwili dłużej nie chcemy wystawiać jej na próbę. Udajcie się teraz do domu, lecz nie zapomnijcie przemówień waszych, kazań ni wierszy, jutro bowiem z niezmąconym spokojem żarcik ten powtórzymy od nowa. Żegnajcie!

Wszyscy oddalają się z wyjątkiem Leonce’a, Leny, Valeria i Guwernantki. LEONCE

Miła Leno, czy widzisz, jak pełne mamy kieszenie, pełne kukiełek i zabawek? Co z nimi poczniemy? Czy przyprawimy im wąsy i przypaszemy szabelki? Lub przywdziejemy im może fraki i każemy uprawiać politykę i dyplomację drobnoustrojów, a sami obok zasiądziemy z mikroskopem? Albo pragniesz może katarynki, wokół której skaczą białe myszy, uprawiając igraszki estetyczne? Czy może wybudujemy teatr?

Lena przytula się doń i zaprzecza ruchem głowy

Ależ ja wiem, czego ty pragniesz; polecimy rozbić wszystkie zegary, zakażemy wszelkich kalendarzy i liczyć będziemy godziny i miesiące wedle kwitnienia kwiatów i dojrzewania owoców. Po czym kraik nasz każemy obstawić zwierciadłami, aby nie było zimy, jeno wieczne lato wśród róż i fiołków, krzewów pomarańczowych i wawrzynów.

VALERIO

A ja będę ministrem stanu i wydam dekret, że kto zapracuje sobie ręce, tego weźmie się pod kuratelę; kto z powodu przepracowania zapadnie na zdrowiu, ukarany będzie więzieniem; każdy, kto się przechwala, że chleb spożywa w pocie czoła, obwołany będzie za wariata i niebezpiecznego szkodnika społeczeństwa; po czym wyciągniemy się w cieniu i prosić będziemy Boga o makaron, o melony i figi, o krtanie muzykalne, ciała klasyczne i o wygodną religię.

Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
PARALIPOMENA30 DO LEONCE’A I LENY SCENA PIERWSZA VALERIO

O, Boże, od ośmiu dni tropię ideał pieczeni i nigdzie nie mogę go znaleźć.

nuci
Karczmareczko za okienkiem, 
Wynijdź do ogródka, 
Żołnierzyki przeciągają, 
Nie pomoże kłódka. 
 
siada na ziemi

Spójrz waść na mrówki! Najmilsze moje! To godne podziwu, jaki instynkt tkwi w tych drobnych stworzeniach, co za zmysł ładu, jaka pilność... O panie, istnieją tylko cztery sposoby, aby zarobić pieniądze w sposób godziwy: znaleźć je, wygrać na loterii, odziedziczyć lub, w imię boże, ukraść, jeśli kto dosyć jest sprytny, by nie podlegać wyrzutom sumienia.

LEONCE

Te zasady pozwoliły ci dożyć lat wcale późnych, a przecie nie zginąłeś z głodu ani nie skończyłeś na szubienicy.

VALERIO
wlepiając weń tępy wzrok

Tak, mój panie, i to utrzymuję niezachwianie: kto inaczej zdobywa pieniądze, jest łajdakiem.

LEONCE

Albowiem kto pracuje, jest subtelnym samobójcą, a samobójca jest zbrodniarzem, a zbrodniarz jest łotrem. Zatem: kto pracuje, jest szubrawcem.

VALERIO

Tak, a nie inaczej! — A mimo to mrówki są użytecznymi robaczkami. Skądinąd nie tak znów pożyteczne, jak w wypadku gdyby nie czyniły żadnej szkody. Zważywszy to wszystko, szanowne robactwo, nie mogę odmówić sobie przyjemności, aby niektórym z was stopą nie pokiereszować tyłka, nie utrzeć nosa i nie przycisnąć pazurków.

SCENA DRUGA
Poprzedni, dwaj policjanci. PIERWSZY POLICJANT

Tuś mi, ptaszku! Ani kroku!

DRUGI POLICJANT

Jest ich dwóch.

PIERWSZY POLICJANT

Nie wypuszczać z rąk. Gotowi uciec.

DRUGI POLICJANT

Panie władzo, myślę, że nie uciekają.

PIERWSZY POLICJANT

Zatem obu musimy poddać śledztwu. Moi panowie! Szukamy kogoś, pewnego osobnika, figurę, delikwenta, łotrzyka! po pauzie Popatrz no, nikt się z nich nie czerwieni?

DRUGI POLICJANT

Nikt się z nich nie zaczerwienił.

PIERWSZY POLICJANT

Zatem musimy inaczej ich zbadać. Gdzie list gończy, karta śledcza, certyfikat?

Drugi policjant wyjmuje papier z kieszeni, podaje go

Nie spuszczaj oka z osobników — przeczytam: „Człowiek”...

DRUGI POLICJANT

Nie zgadza się, jest dwóch.

PIERWSZY POLICJANT

Ośle! — „chodzi na dwóch nogach, ma dwoje ramion, ponadto jedne usta, dwoje oczu, dwoje uszu. Znak szczególny: jest wysoce niebezpiecznym indywiduum”.

DRUGI POLICJANT

Dotyczy obu. Aresztować?

PIERWSZY POLICJANT

Po prawdzie, to grubo ryzykowne; my też jesteśmy tylko dwaj. Lepiej wygotować raport. To wypadek bardzo kryminalistycznie zawiły lub o bardzo zawilej kryminalistyce. Kiedy się bowiem upiję i zwalę się na łóżko, to jest moja sprawa prywatna i nie obchodzi nikogo. Ale jeśli łóżko przepiję, to jest to sprawa — czyja, łobuzie?

DRUGI POLICJANT

Hm, kiedy nie wiem.

PIERWSZY POLICJANT

Ja także nie wiem, ale właśnie to jest sedno zagadnienia.

Odchodzą. VALERIO

I niechże kto ośmieli się zaprzeczyć Opatrzności! Pomyśleć, na co zdać się może pchła! Gdyby tej nocy nie oblazły mnie pchły, rankiem nie wyniósłbym posłania na słońce; a gdybym go nie był wyniósł na słońce, nie ocknąłbym się tuż koło oberży „Pod Księżycem”; a gdyby słońce i księżyc nie oświeciły go, z kołdry mojej nie mógłbym był uczynić loszku i upić się winem na umór. A gdyby to wszystko nie było się stało, nie znalazłbym się w waszym towarzystwie, wielce szanowne mrówki, przez was kąsany i wysuszany przez słońce, jeno krajałbym teraz pieczeń w plasterki i popijał wino z butelki — w oberży mianowicie.

LEONCE

Budujący tryb życia!

VALERIO

Nie tyle budujący, ile biegły. Gdybym w przebiegu tej wojny nie zbiegł przed biegłymi w strzelaniu, życie moje byłoby podziurawione. Na skutek tego ocalenia ludzkiej egzystencji nabawiłem się suchego kaszlu, który skłonił doktora do opinii, że bieganina zbiega jest biegunką, a galopowanie galopującymi suchotami. Ponieważ uczułem zarazem, że ograbiono mnie do suchej nitki, zacząłem suszyć i nabawiłem się gorączki, podczas której, aby zachować ojczyźnie niezastąpionego obrońcę, musiałem spożywać co dzień pożywną zupę, wyśmienitą pieczeń, wyborny chleb i popijać znakomitym winem.

KSIĄŻĘ

No, najmilszy, a twe rzemiosło, twój fach, profesja, proceder, zawód, kunszt?

VALERIO

Panie, wielką moją pracą jest próżnowanie, mam niezwykłą wprawę w nieróbstwie, posiadam olbrzymią wytrwałość w leniuchowaniu.

Przypisy:

1. Alfieri, Vittorio (1749–1803) — wł. pisarz i dramaturg, uznawany za założyciela nowej szkoły dramatycznej, najbardziej znana jest jego tragedia Saul (1782); słynął z porywczego charakteru i dumy. [przypis edytorski]

2. E la fama? (wł.) — a sława? [przypis edytorski]

3. Gozzi, Gasparo (1713–1786) — pochodzący z Wenecji wł. pisarz, dziennikarz (założyciel i redaktor „Gazzetta Veneta”) i myśliciel; brat dramaturga Carlo Gozziego (1720–1806), autora Księżniczki Turandot i Miłości do trzech pomarańczy. [przypis edytorski]

4. E la fame? (wł.) — a głód? [przypis edytorski]

5. O, gdybym był błaznem! Pstrokata odzież to cel mej ambicji — słowa z komedii Szekspira Jak wam się podoba, akt II, scena 7 (przekład Leona Ulricha). [przypis edytorski]

6. lejbmedyku (daw.,z niem.) — lekarz chorób wewnętrznych (w odróżnieniu np. od chirurga). [przypis edytorski]

7. kantaryda (łac. Lytta vesicatoria) — także: pryszczel lekarski a. majka lekarska; chrząszcz o metaliczno zielonej barwie żerujący gł. na jesionie, zaliczany do rodziny oleicowatych, znany pod mylną nazwą „hiszpańska mucha”; dla samoobrony wytwarza silnie drażniącą substancję, kantarydynę, która od starożytności była wykorzystywana jako afrodyzjak, ponieważ powoduje podrażnienie narządów wewnętrznych człowieka (m.in. narządów płciowych), powodując ich przekrwienie; w większych ilościach kantarydyna jest trucizną. [przypis edytorski]

8. tertium non datur (łac.) — dosł. trzecie nie jest dane; nie ma trzeciej możliwości. [przypis edytorski]

9. O dolce far niente (wł.) — O słodkie nicnierobienie. [przypis edytorski]

10. hiatus (z łac.) — rozziew; tu: gra słów z wyrazem „ziewanie”. [przypis edytorski]

11. adio (wł.) — żegnaj. [przypis edytorski]

12. szlichtada (daw.) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu wszystkich sąsiadów i przyłączaniu ich do orszaku. [przypis edytorski]

13. nankinowy — wykonany z nankinu, tj. gęstego płótna bawełnianego, o barwie brązowożółtej z silnym połyskiem. [przypis edytorski]

14. pludry — spodnie; szczególnie: sięgające do kolan spodnie o bufiastych nogawkach, stanowiące element stroju męskiego w XVII i XVIII w. [przypis edytorski]

15. Kap Horn — Przylądek Horn (najdalej na południe wysunięty punkt Ameryki Południowej, skalisty przylądek na wyspie Horn), ang. Cape Horn, hiszp. Cabo de Hornos, czyli dosł. róg, rogaty; w tekście poprzez grę słów zawarta jest aluzja do męża-rogacza. [przypis edytorski]

16. acan — forma zwrotu grzecznościowego, skrót od: waszmość pan. [przypis edytorski]

17. aść — skrót od: waść, waszmość, wasza miłość. [przypis edytorski]

18. Shandy — bohater humorystycznej powieści Życie i myśli JW Pana Tristrama Shandy ang. pisarza Laurence’a Sterne’a (1713–1768); na starość Tristram Shandy regularnie co miesiąc nakręcał zegar i spełniał obowiązek małżeński, dzięki czemu miał z głowy oba obowiązki naraz. [przypis edytorski]

19. lazaron (z wł. lazzarone) — żebrak, włóczęga uliczny we Włoszech. [przypis edytorski]

20. Don Karlos właśc. Don Carlos (1545–1568) — odsunięty od władzy syn

1 2 3 4 5 6
Idź do strony:

Darmowe książki «Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz