Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖
Zarówno książę Leonce, jak księżniczka Lena chcą uchylić się od swoich obowiązków wynikających ze stanowiska społecznego i uniknąć zaaranżowanego małżeństwa.
Niezależnie od siebie, nie znając się nawet wzajemnie, podejmują decyzję o ucieczce, jednak los sprawia, że drogi uciekinierów skrzyżują się i dojdzie do spotkania…
Na kanwie tej jawnie błahej fabuły uwzględniającej wszystkie literackie rekwizyty romantyczne, ukazane zostały istotne problemy współczesne autorowi. Groteskowy obraz władcy, żonglującego strzępkami myśli filozoficznych, ukazuje korozję systemu absolutyzmu oświeconego. Książę Leonce nękany przemożną nudą - chorobą wieku - oraz jego przyboczny towarzysz, błazen i w końcu „minister”, Valerio, parający się zawodowo nieróbstwem - to dwa wcielenia klasy próżniaczej.
- Autor: Georg Büchner
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Georg Büchner
Nie, droga do domu obłąkanych niedaleka, łatwo na nią trafić, znam wszelkie ścieżki ku niej, zawiłe miedze i gościńce. Już go oglądam, jak stąpa przed siebie szeroką aleją, w zimowy wieczór, siny od mrozu, z kapeluszem pod pachą, jak przystaje pod długimi cieniami ogołoconych drzew i wachluje się chusteczką. — Błazen!
Nie myśl waćpanna o tym człowieku.
LENAOblicze starca nad jasnymi lokami! Wiosna na policzkach, a zima w sercu. To smutne. Zmęczone ciało wszędzie przylegnie, by spocząć, ale gdy znużony jest duch, gdzież odpocznie? Nachodzi mnie straszna myśl: przypuszczam, iż spotyka się ludzi, którzy są nieszczęśliwi, nieuleczalnie nieszczęśliwi, tylko dlatego, że istnieją.
Dokąd, moje dziecko?
LENAZejdę do ogrodu.
GUWERNANTKAAle...
LENAAle co, moja miła? Wiesz przecie, właściwie powinni mnie byli umieścić w doniczce. Trzeba mi rosy i podmuchu nocy, jak kwiatom. — Czy słyszysz harmonię wieczoru? Jak cykady do snu kołyszą dzień i wtórują im fiołki senną wonią! Nie mogę zostać w pokoju. Ściany walą się na mnie!
SCENA CZWARTAUrocza to rzecz przyroda, ale bardziej byłaby urocza, gdyby nie istniały komary, łóżka w zajazdach natomiast były nieco schludniejsze, a świerszcze w ścianach cykały trochę ciszej. Tam, pod dachem, chrapią ludzie, a tutaj kumkają żaby, tam szeleszczą chrząszcze domowe, a tutaj polne. Miła murawo, to szaleńcza decyzja!
O nocy, balsamiczna jak pierwsza, co na raj spłynęła!
We śnie ozwała się piegża. — Noc głębiej usypia, oblicze jej bledsze, spokojniejszy dech. Miesiąc25 jest jak dziecko uśpione, złote kędziory we śnie opadły mu na oczy. — O, jego sen jest śmiercią. Spoczywa anioł umarły na miękkich, mrocznych obłokach, a gwiazdy wokół niego goreją jak gromnice! Biedne dziecko! Smutne, umarłe i zupełnie samotne!
LEONCEPowstań w twojej szacie białej i stąpaj poprzez noc za umarłym, i śpiewaj mu piosenkę pożegnania!
LENAKto? kto mówi?
LEONCETo sen.
LENABłogie są sny.
LEONCETedy śnij błogo i pozwól, abym był twoim snem.
LENAZ wszystkich snów najbardziej błogi jest zgon.
LEONCETedy pozwól, abym był aniołem zgonu. Niechaj wargi moje musną oczy twoje, podobne jego skrzydłom. całuje ją Śliczna umarła, tak cudnie spoczywasz na całunie nocy, iż natura nienawidzić poczyna życie i miłuje śmierć.
LENANie, zostaw mnie!
Zbyt wiele! Zbyt wiele! Całe istnienie moje zawarte w tej jednej chwili. Umrzyj teraz! Więcej nie podobna. Dysząc świeżością, lśniąc urodą, ku mnie z powijaków chaosu wyłania się świat! Ziemia jest czarą z ciemnego złota: jakże szumi w niej blask i przelewa się poza brzegi i w górę świetliście wypryskują gwiazdy! Ta kropla szczęścia upaja mnie, jestem jak kosztowne naczynie! O pucharze pełen świętości, rzucę cię w otchłań.
Ani kroku, serenissime26!
LEONCEPuść mnie!
VALERIOPuszczę waćpana, kiedy wywietrzeje mu ta pustota i opuści chęć skakania do wody.
LEONCEGłupcze!
VALERIOCzyż jego wysokość nie wzniosła się jeszcze ponad romantyzm oficerka: wyrzucać za okno kieliszek, którym spełniło się zdrowie kochanki?
LEONCEBóg z tobą, chyba masz słuszność.
VALERIOPociesz się waćpan. Jeśli nocy tej nie uśnie waść pod murawą, to w każdym razie na niej. Równie samobójcza byłaby próba przespania się w którymś z łóżek. Leży się na sienniku jak nieboszczyk, a pchły kąsają, jakby tryskało się zdrowiem.
LEONCENiech i tak będzie. kładzie się na trawie. Hultaju, sfuszerowałeś mi najświetniej zainscenizowane samobójstwo. Nie znajdę w życiu równie wybornej okazji, a i pogoda jest nienaganna. Teraz nie jestem już w nastroju. Ten gamoń zepsuł mi wszystko swą żółtą kamizelką i błękitnymi portkami. — Niechaj niebiosa użyczą mi pokrzepiającego snu — tylko bez snów, bez snów!
VALERIOAmen — a ja ocaliłem od zguby istnienie ludzkie i spokojne moje sumienie posłuży mi za wygodną poduszkę.
LEONCENa zdrowie, Valerio!
Żenić się? Od kiedy to jego wysokość decyduje się na sprawy nieodwołalne?
LEONCECzy wiesz ty, Valerio, że nawet najlichszy z ludzi tak jest wielki, iż o wiele za krótkie bywa życie, aby móc go naprawdę pokochać? A poza tym mogę chyba sprawić satysfakcję pewnemu gatunkowi osób, które imaginują sobie, iż nic nie jest dostatecznie piękne i święte — czego by nie trzeba upiększać i uświęcać. Jest pewien powab w tej ujmującej arogancji. Czemuż nie miałbym im użyczyć tej przyjemności?
VALERIOBardzo humanitarne, by nie rzec filobestialskie! Ale czy też ona domyśla się, kim waść jesteś?
LEONCEWie jedno tylko, że mnie kocha.
VALERIOA czy aby jego wysokość wie, kim ona jest?
LEONCEGłupcze! Spytaj róży i kropli rosy o ich imiona.
VALERIOA więc jest w ogóle kimś, jeśli to nie brzmi nadto niedelikatnie i nie zatrąca definicją pedanta. — Ale do czego ma to doprowadzić? — Hm, książę, czy będę ministrem, jeśli waszmość dzisiaj jeszcze poślubi w obliczu ojca i z jego najmiłościwszym błogosławieństwem tę niewymowną i bezimienną? Słowo książęce?
LEONCEMoje słowo!
VALERIONieborak Valerio ściele się do stóp jego ekscelencji ministrowi stanu Valerio de Valeriental. — „Czego chce ten huncwot? Nie znam go. Precz, hultaju!”
Kochany bakałarzu, jakże zachowują się pańscy ludzie?
BAKAŁARZTak świetnie trzymają się na nogach, że od dłuższego już czasu zmuszeni są wzajem się podtrzymywać. Wlewają w siebie sporo spirytusu, inaczej nie wytrzymaliby tak długo przy tym upale. Nie peszyć się, moi kochani! Wyciągajcie przed siebie gałęzie, aby pomyślano, że jesteście knieją, a nosy wasze wyglądającymi spośród zieleni poziomkami, a trójgraniaste wasze kapelusze rogami dziczyzny, a wasze łosiowe portki blaskami księżyca. I zapamiętajcie sobie: ten, kto sterczy w tyle, wybiega raz po raz do przedniego szeregu, aby się wydawało, że podniesieni jesteście do kwadratu.
WÓJTI, bakałarzu, odpowiada waść za stan trzeźwości.
BAKAŁARZRozumie się, ledwo utrzymać się mogę na nogach z trzeźwości.
WÓJTUważajcie, moi drodzy, program przewiduje: „Wszyscy poddani, z dobrej i nieprzymuszonej woli, schludnie przybrani, należycie odżywieni i z minami ochoczymi ustawiają się w szereg wzdłuż gościńca”. Niechaj mi nikt nie ośmieli się pisnąć!
BAKAŁARZBądźcie cierpliwi i stateczni! Nie drapcie się za uchem i nie smarkajcie się, dopóki para młodych nie raczy przejechać w karocy ich wysokości, a także rozczulajcie się jak należy, bo w przeciwnym razie ja was tak potrafię rozczulić, że popamiętacie. Pomnijcie, co się dla was czyni! Tak was akurat ustawiono, że z kuchni dolatuje smakowity zapach i pierwszy raz w życiu możecie delektować się wonią pieczeni. Czyście zapamiętali lekcję? Jazda! Wi!
CHŁOPIWi!
BAKAŁARZWat!
CHŁOPIWat!
BAKAŁARZVivat27!
CHŁOPIWiwat!
BAKAŁARZOto, panie wójcie, może się aść przekonać, jak w ludzie wzrasta inteligencja. Niech waszmość zważy, że to łacina. Ale też dzisiejszego wieczoru świecić będziemy na balu dziurami w naszych surdutach i portkach, a kułakami wybijemy sobie na czołach niezatarte kokardy.
SCENA TRZECIADesperacja! Zupełna desperacja! Wszystko przepadło. Pieczyste się skurczyło. Nikt nie gratuluje. Wszystkie vatermördery28 owisły jak melancholijne uszy prosięce. Chłopom od nowa rosną brody i pazury. Żołnierzom rozkręciły się harcapy. Pośród dwunastu niewinnych dziewic nie ma jednej, która nie wolałaby leżeć zamiast stać. W bieluchnych sukienczynach wyglądają jak omdlewające lilie, a i poeta dworski skacze wokół nich, chrząkając jak strapiona świnka morska. Panowie oficerowie utracili wszelki fason, a damy dworu sterczą jak wieszaki. Naszyjniki ich płaczą potem.
DRUGI LOKAJDamulki przynajmniej się nie krępują; nie podobna stwierdzić, aby ukrywały wdzięki. Można je podziwiać do pępka.
MISTRZ CEREMONIINajmilsze dzierlatki. — Precz hultaje! Do okien! Jego królewska mość raczy się zbliżać!
Księżniczka także gdzieś się zapodziała. Czy ciągle jeszcze nie natrafiono na ślad naszego umiłowanego następcy tronu? Rozkazy moje wykonano? Nie spuszcza się oka z granic?
MISTRZ CEREMONIITak jest, wasza królewska mość. Widok z tych okien pozwala nam na pilną kontrolę. do Pierwszego Lokaja Widziałeś co?
PIERWSZY LOKAJPiesek szukający właściciela przemknął przez państwo.
MISTRZ CEREMONIIA ty?
DRUGI LOKAJKtoś przechadza się na północnej granicy; ale to nie książę, byłbym go poznał.
MISTRZ CEREMONIIA ty?
TRZECI LOKAJProszę wybaczyć — nie widzę nic.
MISTRZ CEREMONIITo bardzo mało. A ty?
CZWARTY LOKAJTakże nic.
MISTRZ CEREMONIINiewiele więcej.
PIOTRAleż, moi radcowie, czyż nie powziąłem postanowienia, iż dzisiaj nasz królewski majestat nie będzie się posiadał z radości i że dzisiaj wyprawimy huczne wesele? Czyż nie taka była nasza niecofniona wola?
PRZEWODNICZĄCYTak jest, najjaśniejszy panie. Zaprotokołowano i opatrzono pieczęcią.
PIOTRA czyż nie uchybiłbym sobie, gdybym nie wykonał postanowienia?
PRZEWODNICZĄCYGdyby w ogóle można było pomyśleć o kompromitacji monarchy, to byłby wypadek, w którym najjaśniejszy pan niezawodnie by się skompromitował.
PIOTRCzyż nie daliśmy naszego królewskiego słowa? — Tak jest, niezwłocznie przystąpię do wykonania mojej decyzji i będę się cieszył. zaciera ręce Cieszę się, niezmiernie się cieszę!
PRZEWODNICZĄCYPodzielamy wszyscy uczucia najjaśniejszego pana, na ile to jest stosowne i właściwe dla posłusznych jego poddanych.
PIOTROch, po prostu nie posiadam się z radości! Moim radcom stanu sprawię czerwone fraki, kilku kadetów zrobię podporucznikami, poddanym moim pozwolę — ale, ale — gdzież wesele? Czyż druga część postanowienia nie głosi aby, że dzisiaj wyprawi się wesele?
PRZEWODNICZĄCYNiewątpliwie, najjaśniejszy panie.
PIOTRNo tak, ale jeśli nie zjawi się książę i nie odnajdzie księżniczka?
PRZEWODNICZĄCYTak, jeśli nie zjawi się książę i nie odnajdzie się księżniczka — wtedy — wtedy...
PIOTRWtedy co?
PRZEWODNICZĄCYWtedy oboje nie mogą się poślubić.
PIOTRZaraz, czy aby wniosek jest logiczny? Jeśli — wtedy. — Tak jest! Lecz nasze słowo, królewskie słowo?
PRZEWODNICZĄCYNiech najjaśniejszy pan pocieszy się przykładem innych monarchów. Słowo królewskie jest czymś — jest czymś takim — jest niczym.
PIOTRNic jeszcze nie widać?
LOKAJENajjaśniejszy panie, nic, zupełnie nic.
PIOTRA ja postanowiłem, że będę się radował! Punktualnie z uderzeniem zegara miałem rozpocząć i cieszyć się pełne dwanaście godzin — ogarnia mnie czarna melancholia.
PRZEWODNICZĄCYWzywa się wszystkich poddanych, aby podzielali uczucia najjaśniejszego pana.
MISTRZ CEREMONIITym wszelako, którzy nie mają przy sobie chustek do nosa, ze względów moralności publicznej wzbroniono płaczu.
PIERWSZY LOKAJTam! Popatrzcie! Widzę coś! Coś się rusza! Coś kogoś wyprzedza! Jest to jakby nos, reszta nie przekroczyła jeszcze granicy; ponadto widzę mężczyznę i dwie osoby płci przeciwnej.
MISTRZ CEREMONIIW jakim kierunku?
PIERWSZY LOKAJZbliżają się. Idą ku pałacowi. Oto oni.
Kimże jesteście?
VALERIOCzyliż wiem? z wolna i kolejno zdejmuje jedną maskę po drugiej Czy tym? albo tym? albo tamtym? Zaiste, boję się, że mógłbym tak obłuskiwać się do samego końca, liść po liściu.
PIOTRAleż — czymś wreszcie musisz acan być.
VALERIOJeśli rozkażesz, najjaśniejszy panie. Wobec tego, moi panowie, odwróćcie zwierciadła do ściany i przesłońcie lśniące wasze guziki i nie wpatrujcie się tak we mnie, bym w oczach waszych nie musiał się bezustannie odbijać, gdyż w przeciwnym razie nigdy siebie nie odnajdę.
PIOTRJestem zupełnie skonfundowany. Ten człowiek doprowadza mnie do desperacji. Zamęt mam wielki w głowie.
VALERIOWłaściwie pragnąłem powiadomić wielce szanowną publiczność, że nadeszły oto dwa głośne na świat cały automaty, i że ja sam jestem, być może, trzecim z nich i najosobliwszym, to znaczy, jeśli w ogóle wiem, kim jestem, co skądinąd nie powinno budzić zdziwienia, gdyż sam nie wiem, o czym
Uwagi (0)