Darmowe ebooki » Komedia » Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖

Czytasz książkę online - «Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Georg Büchner



1 2 3 4 5 6
Idź do strony:
na czworakach? LEONCE

Hultaju, jesteś kiepskim kalamburem. Ojca nie masz ni matki, spłodziło cię pięć samogłosek, cudzołożąc.

VALERIO

A książę jesteś księgą niezapisaną, pełną myślników. Nie zwlekajcie dłużej, panowie.

Wychodzi Przewodniczący wraz z Radą Stanu. LEONCE
sam jeden

Płaskie koncepty! Jak nikczemnie wystrychnąłem na dudków tych biedaków! Cóż począć, istnieje rozkosz skryta w wulgarności. Hm! Żeniaczka! To jakby wypić studnię bez dna. O, Shandy, stary Shandy, gdybyż kto podarował mi twój zegarek18!

Wraca Valerio.

Ach, Valerio, czyś słyszał?

VALERIO

No i cóż, zostaniesz waszmość królem. Niezgorsza zabawa. Można dzień cały jeździć na spacer i niszczyć przechodniom kapelusze, zmuszając ich do licznych ukłonów; można z poczciwców urabiać rzetelnych żołnierzy i wtedy wszystko jest w porządku; można z czarnych fraków i białych halsztuków wykroić radców stanu; a kiedy wreszcie się umiera, lśniące guziki mundurów powleka krepa, a sznury na wieżach kościelnych pękają od dzwonienia. Czyż to nie jest zajmujące?

LEONCE

Valerio! Valerio! Musimy jąć się czego innego! Zgadnij!

VALERIO

Ach, wiedza, niezgłębiona wiedza! Będziemy uczonymi! A priori czy też a posteriori?

LEONCE

Jeśli a priori, to uczyć się trzeba u mego najjaśniejszego ojca; a posteriori zaś rozpoczyna się wszystko jak stara bajeczka: było kiedyś, w jakimś kraju!

VALERIO

Tedy bądźmy bohaterami! maszeruje tam i na powrót, imitując trębacza i dobosza Trom-trom-plere-plem!

LEONCE

Ależ heroizm kopci obrzydliwie, śmierdzi lazaretem i obyć się nie może bez poruczników oraz rekrutów. Idź do diabła z tą zwietrzałą romantyką Aleksandra i Napoleona!

VALERIO

Tedy zabawimy się w geniuszy.

LEONCE

Słowik poezji cały dzień kląska nam nad głową, lecz to, co w niej subtelne, ginie do czasu, gdy oskubiemy ją i pióra umaczamy w farbie lub inkauście.

VALERIO

Tedy bądźmy pożytecznymi obywatelami ludzkiej społeczności!

LEONCE

Wolałbym raczej podać się do dymisji jako człowiek.

VALERIO

Tedy idźmy do diabła.

LEONCE

Ach, diabeł istnieje tylko dla kontrastu, abyśmy rychlej pojąć mogli, że coś tam dzieje się na niebie. zrywając się Ach, Valerio, Valerio, nareszcie wpadłem na myśl! Czy nie czujesz powiewu z południa? Nie czujesz, jak pełga i pała ponad nami błękitny podmuch, jak błyska blask, odbity złociście od słonecznej gleby, od świętej toni słonych mórz, od kolumn i ciał marmurowych? Wielki Pan drzemie, a spiżowe postaci śnią w cieniu ponad szumiącymi falami o starym czarowniku Wergiliuszu, o taranteli i tamburynie, i o głębokich, obłędnych nocach, pełnych masek, pochodni i gitar. Lazaronem19 być, o, Valerio, lazaronem! Raz jeden w Italii!

SCENA CZWARTA
Ogród
Księżniczka Lena w stroju narzeczeńskim, Guwernantka. LENA

Ach, teraz! Nadeszło! Nie myślałam przez cały czas. Przemijało i nagle nadszedł ten dzień. Wianek we włosach — i tyle dzwonów, tyle dzwonów! pochyla się wstecz i przymyka oczy Wolałabym, moja miła, aby murawa rosła ponade mną i pszczoły nad nią brzęczały; spójrz, oto mnie już przybrano i mam rozmaryn we włosach. Czyż nie ma takiej piosneczki:

Na smętarzu poleżę, poleżę, 
Zamkną furtę, zatrzasną dźwierze... 
  GUWERNANTKA

Biedactwo, jakie bledziutkie pod błyskającymi klejnotami!

LENA

Mój Boże, umiałabym pokochać, umiałabym... Przecie każdy tak samotnie idzie swoją drogą i po omacku szuka ręki, która by go wsparła, póki grabarz nie rozplącze nam rąk i nie złoży na piersi. Lecz czemuż przebijają gwoździem dłonie, które się nie szukały? Cóż im zawiniła bezradna moja ręka? zdejmuje pierścień z ręki Ten pierścień kąsa mnie jak żmija.

GUWERNANTKA

Mówią, że jest jak Don Karlos20!

LENA

I cóż, i cóż z tego — jest mężczyzną...

GUWERNANTKA

A zatem?

LENA

Którego się nie kocha. powstaje O, tak, wstydzę się. Jutro obedrą mnie z wszystkiego. Czyżbym była biedną, bezradną strugą, która spokojnym dnem odbijać musi każdy obraz, jaki się nad nią pochyli? Kwiaty rozchylają i zamykają kielichy o brzasku i o zorzy wieczornej. Czyżby córka królewska mniej była niźli kwiat?

GUWERNANTKA
płacze

Jesteś, aniołku, prawdziwym jagnięciem ofiarnym.

LENA

A kapłan wznosi nóż. — Mój Boże, mój Boże, czyli to prawda, że sami siebie odkupić musimy cierpieniem? Czy prawdą jest, iż świat cały jest ukrzyżowanym Zbawicielem, słońce koroną cierniową, a gwiazdy gwoźdźmi i włócznią w stopach jego i nogach?

GUWERNANTKA

Moje dziecko, moje najmilsze, uspokój się. — Tak dłużej być nie może, to cię zabije. — Kto wie, przyszła mi myśl... Chodź, chodź ze mną!

Wyprowadza Księżniczkę.
Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/
AKT DRUGI
O, jakim głosem w głębi mej zabrzmiało, 
Gdzie mroczne cienie, 
I nagłą nutą jak dech się rozwiało 
Wszelkie wspomnienie? 
 
(Adelbert von Chamisso21) SCENA PIERWSZA
Pole. W głębi oberża.
Leonce i Valerio, który dźwiga tłumok, wchodzą. VALERIO
dysząc

Na honor, mój książę, świat ten jest bezmiernie przestronną budowlą.

LEONCE

Cóż znowu! Cóż znowu! Ledwo ośmielam się wyciągnąć ręce, jak w zwierciadlanej sali, w obawie, by nie natknąć się na ściany: śliczne postaci prysną, a ja stanąłbym przed nagim murem.

VALERIO

Jestem zgubiony.

LEONCE

Ten tylko poniesie stratę, kto cię odnajdzie.

VALERIO

Chyba że odsapnę w cieniu własnego cienia.

LEONCE

Rozpłyniesz się niezadługo w oparach słońca. Czyż widzisz tę piękną chmurkę nad głową? To co najmniej ćwierć twojej istoty. Z niezachwianym spokojem spogląda na bardziej materialne substancje twojej osoby.

VALERIO

Chmura ta zdałaby się głowie waszmości, gdyby tak zechciała opaść kropla po kropli. — Też mi pomysł! Przebiegliśmy z tuzin księstw, z pół tuzina wielkich księstw i kilka królestw, a wszystko to w gwałtownym pośpiechu w ciągu pół dnia — i czemu to? Bo chciano go zrobić królem i zaślubić mu uroczą księżniczkę! Jak to, waszmość znosi to położenie? Nie pojmuję rezygnacji waćpana! Nie rozumiem, że nie zażył aść arszeniku, nie stanął na szczycie wieży kościelnej i nie strzelił sobie w łeb — dla wszelkiej pewności.

LEONCE

Ależ, Valerio, pomyśl o ideałach! Noszę w sobie ideał kobiety i nie spocznę, póki go nie odnajdę. Jest przedziwnie piękna i bezmiernie bezduszna. Piękno to jest tak bezradne, tak wzruszające jak nowo narodzone dziecko. Wspaniałe przeciwieństwo: niebiańsko głupkowate oczy, bosko naiwne usta, idiotyczny grecki profil, duchowa nicość w bezdusznym ciele.

VALERIO

Do stu diabłów! Znów jesteśmy na granicy. To kraj jak cebula: same łupiny lub pudełka szczelnie dopasowane: w największym są same pudełka, a w najmniejszym nie ma nic. rzuca tłumok o ziemię Czy ten tłumok ma mnie wiecznie tłoczyć jak głaz mogiłę? Posłuchaj, książę, z wolna stanę się filozofem: to obraz ludzkiego istnienia. Tłumok ten wlokę poranionymi stopami przez skwar i mróz, wieczorem bowiem pragnę przywdziać czystą koszulę, a kiedy wreszcie nadejdzie zmierzch, czoło moje zryte jest zmarszczkami, policzki zapadłe, oczy zasnute mrokiem i tyle tylko starczy mi czasu, by przywdziać koszulę śmiertelną. Czyż nie postąpiłbym roztropniej, gdybym te moje szmaty zdjął z kołka, sprzedał je w pierwszej lepszej gospodzie i upił się, i przespał w cieniu, póki nie zapadłby wieczór, zamiast mozolić się do siódmego potu? A teraz, mój książę, posłuchaj praktycznego wykładu i zastosowania: z wygórowanego poczucia wstydu warto by nadto przybrać również wnętrze ludzkie i od wewnątrz wdziać spodnie oraz surdut.

Obaj zmierzają ku oberży.

Och, najmilszy mój tobołku, jakaż woń smakowita, cóż za opary wina i zapaszek pieczeni! Och, niezrównane porteczki, jakże ślicznie wrastacie w ziemię i zielenicie się, i kwitniecie, a długie ciężkie grona zwisają mi do ust — i moszcz burzy się słodko pod tłocznią.

Wychodzą.
Wchodzą Księżniczka Lena i Guwernantka. GUWERNANTKA

To najwidoczniej zaczarowany dzień, słońce nie zachodzi i nieskończenie dawno rozpoczęłyśmy naszą ucieczkę.

LENA

Ależ nie, moja droga, zaledwo przywiędły kwiaty, które zerwałam, żegnając się z ogrodem.

GUWERNANTKA

I gdzież mamy spocząć? Na nic nie natrafiłyśmy jeszcze. Klasztoru nie widzę, pustelnika ani pasterza.

LENA

Inaczej, widocznie, wymarzyłyśmy wszystko, pochylone nad książkami, za murami naszego ogrodu, między oleandrem a mirtem.

GUWERNANTKA

Och, wstrętny jest świat. Ani zamarzyć o błędnym królewiczu.

LENA

O, piękny jest i przestronny, i tak bezmiernie daleki! Pragnęłabym iść tak ciągle przed siebie, nocą i dniem. Nie drgnie nic. Rumiany pył stoi nad łąkami, a dalekie góry przylgnęły do ziemi jak odpoczywające obłoki.

GUWERNANTKA

Panie Jezu, co też powiedzą o tym? A przecie tak delikatne jest to i kobiece. Jest to jakoby wyrzeczenie. Jak gdyby ucieczka świętej Otylii. Ale musimy poszukać noclegu, zapada zmierzch.

LENA

O, tak, rośliny składają płatki do snu, a promienie słoneczne ważą się na źdźbłach trawy jak znużone libelle22.

SCENA DRUGA
Oberża na wzgórzu, ponad rzeką, daleki widok. Z przodu ogród.
Valerio, Leonce. VALERIO

Czyliż portki waćpana, mój książę, nie dostarczyły wybornego trunku? A trzewiki nie spływają po krtani jak miód?

LEONCE

Popatrz, te stare drzewa, żywopłoty, kwiaty, wszystko to ma swoje dzieje, swoje urocze, utajone dzieje. Czy widzisz te olbrzymie, przyjazne oblicza na przyzbie, pod kiśćmi wina? Jak też zasiedli, trzymając się za ręce, i trwożą się, że tak są zgrzybiali, a świat tak młody. O Valerio, i jam tak młody, a tak stary świat. Czasem przeszywa mnie lęk o mnie samego, mógłbym zaszyć się w kąt i, litując się nad sobą, płakać rzewnymi łzami.

VALERIO
podając mu szklankę

Ujmij ten klosz, szklany klosz, i zanurz się w morzu wina, niechaj szumiąc zamknie się nad głową. Spójrz, jak elfy złotymi stopkami igrają nad winogradem, uderzając w cymbałki.

LEONCE
zrywając się

Valerio, chodź, musimy czymś się zająć, koniecznie się zająć! Zapuśćmy się w głębokie dociekania; badać będziemy, czemu ten zydel stoi na trzech nogach, a nie na dwóch. Chodź, będziemy robić sekcję mrówek i liczyć słupki kwiatów. Mimo wszystko zdobędę się jeszcze na jakąś pasję książęcą. Mimo wszystko odnajdę grzechotkę, która wtedy wypadnie mi dopiero z rąk, kiedy pochylę się, by zbierać płatki śniegu lub skubać frędzle. Tkwi we mnie jeszcze pewna doza entuzjazmu, ale kiedy wszystko przyrządzę i misa paruje, upływa nieskończenie wiele czasu, nim znajdę łyżkę, którą mógłbym czerpać, i tak kończy się wszystko na niczym.

VALERIO

Ergo bibamus23! Ta butla nie jest bogdanką ani ideą, nie przyprawia o bóle porodowe, nie zanudza ani nie zdradza, pozostaje jednaka od pierwszej do ostatniej kropli. Wystarczy złamać pieczęć, a wszystkie drzemiące w niej sny wypryskują ku tobie, skrząc się.

LEONCE

O Boże! Pół życia mojego będzie dziękczynną modlitwą, jeśli wolno mi podjąć z ziemi źdźbło słomy, które dosiądę jak rumaka, a on mnie poniesie, póki znów nie zwalę się na słomę. Jakiż wieczór niesamowity! Tam w dole wszystko w ciszy, a tu w górze zmieniają się i płyną chmury, a blask słoneczny błyska, to gaśnie. Spójrz, jakie dziwne gonią się postacie! Spójrz na długie, białawe cienie, ich nogi okropnie chude i skrzydła nietoperze, o, wszystko tak zwinne, tak splątane, a tam w dole nie drgnie liść ni trawa. Ziemia skuliła się trwożnie jak dziecko, a ponad kołyską jej stąpają widma.

VALERIO

Nie wiem, czym waść się niepokoi, wybornie się miewam. Słońce wygląda jak godło oberży, a chmury ogniste ponad nim jak napis „Zajazd Pod Złotym Słońcem”. Ziemia i woda tam w dole są jak gładki stół, na który rozlano wino, a my leżymy na obrusie jak karty do gry, którymi z nudów zabawiają się Pan Bóg i diabeł, waszmość jest tuzowym królem, a ja waletem, jeszcze brak tylko damy, pięknej damy z wielkim sercem z piernika na piersi i potężnym tulipanem, w który sentymentalnie zatapia się długi nos.

Wchodzą Guwernantka i Księżniczka.

A oto — jak mi Bóg miły — ona! Ale nie jest to w istocie tulipan, jeno niuch tabaki, i w gruncie rzeczy nie nos to, lecz trąba! do Guwernantki Czemu to asińdźka24 kroczy tak pośpiesznie, że wzrok zdumiony ogląda śp. łydki panine aż po same, za przeproszeniem, podwiązki?

GUWERNANTKA
przystaje, mocno zagniewana

A czemu waść tak szeroko rozdziawia gębę, że w tym pięknym widoku natrafia się na dziurę?

VALERIO

Aby dobrodzika nie pokrwawiła sobie nosa, uderzywszy o widnokrąg. Taki nochal jest jak wieżyca na Libanie, wyglądająca ku Damaszkowi.

LENA
do Guwernantki

Powiedz, czy daleka jest droga?

LEONCE
rozmarzony, mimowiednie

O, wszelka droga jest daleka. Tykanie zegara w naszej piersi jest powolne i każda kropla krwi wymierza swój czas, i życie jest jak trawiąca nas z wolna gorączka. Dla stóp znużonych każda droga jest zbyt daleka...

LENA
która nasłuchuje w trwożnym zadumaniu

I dla oczu znużonych wszelki blask zbyt kłujący, i dla warg znużonych wszelki oddech zbyt ciężki, z uśmiechem a dla uszu zmęczonych wszelkie słowo próżne.

Wchodzi wraz z Guwernantką do domu. LEONCE

O miły mój Valerio! Czyż i ja nie mógłbym powiedzieć: „A jeśli jest to gaj pióropuszów i te kilka trefionych róż — wyborną sprzączką dla trzewików?”. To rzekłem, zda się, całkiem melancholijnie. Dzięki Bogu, że zaczynam produkować melancholię. Powietrze nie jest już tak jasne i zimne, niebo ogarnia mnie żarem i opadają ciężkie krople. — O, głos ten: czy daleka jest droga? Wiele głosów gada ponad ziemią

1 2 3 4 5 6
Idź do strony:

Darmowe książki «Leonce i Lena - Georg Büchner (biblioteka za darmo txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz