Ściana śmiechu - Światopełk Karpiński (gdzie można czytać książki online .txt) 📖
Wydany w roku 1938 zbiór kilkudziesięciu humoresek i satyr, w dużej części mających swój finał przed stołecznym sądem grodzkim, przedstawiających codzienne i niecodzienne zatargi i wybryki mieszkańców przedwojennej Warszawy. Tomik zamykają zabawne opowiadania fantastyczne oraz barwny, nasycony metaforami obraz niespokojnego życia miasta nocą.
- Autor: Światopełk Karpiński
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Ściana śmiechu - Światopełk Karpiński (gdzie można czytać książki online .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Światopełk Karpiński
Ludzie oddają się żywcem w ręce kelnerów. Przepraszam — najpierw szatniarzy. Jak wiadomo różnica pomiędzy kelnerem a szatniarzem jest taka, jak pomiędzy samolotem a balonem na uwięzi. Kelnerzy to uosobienie lotności i ruchu. Szatniarze natomiast muszą przez całą noc sterczeć w jednym miejscu i pomagać gościom w nierównej walce człowieka z paltem czy kaloszami. W odróżnieniu od kelnerów, którzy ubierają się w stroje cywilne (od ubrania toreadora zacząwszy, a skończywszy na zwykłym kitlu), szatniarze muszą nosić się po wojskowemu. Sterczą więc w mundurach dawno umarłych armii, słynnych z dawno zapomnianych zwycięstw. Jakieś pikiety109 czerwonych huzarów, czy ciemnozielonych strzelców, które przetrwały stulecie. Ma się wrażenie, że za chwilę wejdzie na salę jenerał110 Dwernicki111 i zlustruje ten zbłąkany posterunek, ową dziwną wartę przed pękiem szubienic z martwymi płaszczami. Zresztą możliwe, że wejdzie. W nocy jest wszystko możliwe. Tylko jeszcze nie teraz. W barach i restauracjach odbywa się dopiero sortowanie pasażerów. Tu odrzuca się braki. Noc nie życzy sobie, żeby wszyscy dopłynęli do jej oszałamiającego kresu. Wybiera starannie materiał godny dalszej podróży. Ludzie o skwaśniałych humorach, wszelkie wybiórki, niedobitki i niedopitki muszą od paść. Tu bowiem jest pierwszy i ostatni przystanek podróżującej Warszawy. Jeszcze można wysiąść i wrócić do domu. Restauracje i bary gasną. Jest pierwsza. Godzina dancingów warszawskich...
Skrzydlate fortepiany już się szykują do melodyjnego odlotu. Orkiestra pali wielkie, srebrne fajki saksofonów. Płynie od tego durzący opar muzyki i owiewa pary. Zaczynają chwiać się, wydłużać, kołysać na parkiecie. Na stolikach rozkwitają cocktaile. Piękność znana z okładek pism ilustrowanych siedzi w towarzystwie popularnego przemysłowca. Dygnitarz i działacz społeczny nudzą milczeniem swoje wytworne towarzyszki. Tłum podangliczałych młodzieńców i rozwydrzonych pannic — blichtr — ondulowana nuda.
Druga godzina jest przełomową w dziejach warszawskiej nocy. Zaczyna się banał — koszmar — bzdura. Z odaliskami112 tańczącymi „jarmark perski”. Z Hiszpankami bijącymi w kastaniety. Z bananami, z winogronami, tanim winem i głupim, ponurym flirtem. Wydaje się, że już za chwilę pijana nawa113 osiądzie na mieliźnie. Na błyskotliwych łachach tandety. Dygnitarz w towarzystwie pań i działacz przeszedł na chwilę zatańczyć do coctail-baru. Przemysłowiec kupił róże swej towarzyszce. W kolorowych światłach wyje brednia pod marmurowe niebo dancingu.
I właśnie wtedy to się zaczyna. Idzie od coctail-barów jakimś zdaniem wypowiedzianym zbyt głośno, brzękiem szkła i tuszem orkiestry. I przychodzi ten moment, kiedy cały dancing wypił o jeden kieliszek za dużo. Sala zaczyna wirować. Nieznajomi piją ze sobą. Ludzie gubią się i odnajdują. Działacz z kieliszkiem ginu w ręku stoi na stole i przemawia do krzesła, które trzyma w wyciągniętej dłoni. Piękność z okładek pije wódkę szklankami z nieprzytomnym i absolutnie obcym pesymistą. Dygnitarz całuje się ze studentami i śpiewa. Popularny przemysłowiec tańczy solo jakiś fantastyczny taniec brzucha, a potem wybucha płaczem jak małe dziecko. Ucierają mu oczy krawatem i cucą go szklankami koniaku. Trzeźwiejsi uciekają do domów. Z szatni wyfruwają płaszcze i same znikają za drzwiami. Kłaniają im się portierzy. Teraz dancingi zaczynają przerzucać sobie pijanych. Z Café Clubu114 do Adrii i znowu do Adrii. Już tylko koniak i usta, coctail i światło, wino i dowcip, whisky i taniec, wódka i kłótnia, gin i zabawa. Warszawa wraca z podróży. W dancingach — panika.
Auta, taksówki i rozdygotane dorożki rozjeżdżają, rozwożą, rozrzucają na wszystkie strony. Jakiś samochód mknący po szosie wilanowskiej z trzaskiem wpada na słup telegraficzny. W podejrzanym, szoferskim szynku pijany młodzieniec we fraku pije wódkę z dorożkarzami. Przyjaźnie klepią się po ramieniu. Na Dworcu Głównym zjawia się dygnitarz i działacz. Są w towarzystwie bladych, nieprzytomnych, opuchniętych z bezsenności fortancerek115. Dygnitarz wyjmuje z kieszeni pudełko od zapałek, patrzy i mówi z przerażeniem:
— Już szósta! Musimy choć na chwilę jechać do Zakopanego!
Wobec tego działacz biegnie do kasy, kupuje bilet do Krynicy i całe towarzystwo wychodzi na peron Warszawa–Poznań, by wsiąść do posągu jadącego do Łodzi, a wysiąść na najbliższej stacji z potwornym kacenjamerem116.
Z Adrii wyszli dwaj ostatni goście i nie wiedzą, dokąd pójść.
— Cholera! Kiedy oni nareszcie wprowadzą te autobusy-bary. Będzie można, bracie, z dancingu do dancingu jeździć, nie przerywając pijaństwa.
— Nigdy! Zobaczysz, że nigdy! Gospodarz mojego domu od trzech lat głupiej coctail-windy też mi nie chce założyć!
Warszawa powraca. Ze świtu wyłaniają się przedmieścia. Dalekie zrazu. Nieosiągalne. Najpierw Mokotów. Potem Muranów, Powiśle, Wola. Z ulic znikają żuki-samochody, wąsate polewaczki, uciekają chyłkiem, szumią bocznymi ulicami. Na szynach już się indorzą pierwsze, czerwone tramwaje. Ludzie pracy czernią się na trotuarach. Jeszcze jakieś auto przemknie z nieprzepisową szybkością... Jeszcze w szatni jakiegoś dancingu ostatni gość szamoce się z własnym paltem i ani rusz nie może wyjąć prawej ręki z lewego rękawa, a tu już jacyś sprzedawcy z koszykami uciekają przed rowerowym policjantem. Rozwożą mleko. Ktoś tam jedzie w dorożce z nogami na koźle i spod kapelusza zsuniętego na czoło jednym okiem łypie na słońce. Zgrzytają klucze w bramach. Kuchty człapią po schodach. Nizinna, kartoflana okolica zaczyna przeżywać swe deszczowe nędzne i prowincjonalne zawiści.
Warszawa dobiła do brzegów.
Wróciła.
Z dworców gruchnęło tłumem przyjezdnych.
Kelnerzy, jak marynarze, co wreszcie znaleźli się w porcie, gwarzą teraz o minionych przeprawach i piją piwo Pod Cegiełkami117...
1. pikling — lekko solony, wędzony śledź. [przypis edytorski]
2. trotuar (daw.) — chodnik. [przypis edytorski]
3. famuła (żart.) — familia, rodzina. [przypis edytorski]
4. Dom Towarowy Braci Jabłkowskich — wielki warszawski dom towarowy, otwarty w 1914 przy ul. Brackiej 25; w 1950 odebrany rodzinie Jabłkowskich i upaństwowiony, w 1996 firmę reaktywowano i zwrócono jej budynek. [przypis edytorski]
5. skonstatować — stwierdzić. [przypis edytorski]
6. Nowa Gospoda — dawny warszawski bar i restauracja przy ul. Jasnej 4. [przypis edytorski]
7. Adria — elegancki lokal funkcjonujący w Warszawie przy ulicy Moniuszki 10 w latach 1931–1944. [przypis edytorski]
8. Colombina — przedwojenny warszawski dancing przy ulicy Jasnej 3. [przypis edytorski]
9. Pod Setką — przedwojenny warszawski bar mieszczący się w nieistniejącej dziś kamienicy Pinkusa Lothego na rogu Alei Jerozolimskich oraz Marszałkowskiej. [przypis edytorski]
10. na szczot (ros. на счёт) — na rachunek. [przypis edytorski]
11. jak jest dzwonek, żeby jedna strona jezdni jechała — dawniej do regulacji ruchu na skrzyżowaniach używano sygnalizacji świetlnej z dzwonkami jako dodatkowymi sygnałami dźwiękowymi. [przypis edytorski]
12. dygować (pot.) — dźwigać. [przypis edytorski]
13. kazionny (ros. казённый) — służbowy. [przypis edytorski]
14. u Kleszcza — zapewne chodzi o Zakopiańską, warszawską kawiarnię z dancingiem na ul. Niecałej, częściowo w Ogrodzie Saskim, własność firmy Erazm Kleszcz i S-ka. [przypis edytorski]
15. Kokos — przedwojenny bar w centrum Warszawy, na ul. Nowy Świat 43. [przypis edytorski]
16. był się (...) ułożył — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym; dziś: ułożył się. [przypis edytorski]
17. Fałat, Julian (1853–1929) — jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów; wśród jego obrazów dominują sceny myśliwskie, dzikie zwierzęta i pejzaże. [przypis edytorski]
18. kondel (gw.) — kundel. [przypis edytorski]
19. autochton — rdzenny mieszkaniec danego terenu. [przypis edytorski]
20. flower — karabinek małokalibrowy na tzw. naboje Floberta, przeznaczony do ćwiczeń i polowań na drobne ptactwo. [przypis edytorski]
21. tank (daw.) — czołg. [przypis edytorski]
22. HP — skrót od ang. horse power, oznaczający konia parowego, dawną jednostkę mocy, używaną w celu porównywania mocy maszyn parowych z mocą konia pociągowego. [przypis edytorski]
23. Garbo, Greta, właśc. Greta Lovisa Gustafsson (1905–1990) — szwedz. aktorka filmowa, jedna z największych gwiazd kina lat 20. i 30. XX w. [przypis edytorski]
24. budnik (daw.) — budzik. [przypis edytorski]
25. z powodu, który Napoleonowi na pewno wystarczyłby w zupełności — nawiązanie do anegdoty o cesarzu Napoleonie Bonaparte. Zapytał on burmistrza pewnego miasteczka, dlaczego przy wjeździe nie został powitany salutem armatnim. Burmistrz odpowiedział: „Powodów jest kilka. Po pierwsze, nie mamy armat...”. Napoleon przerwał: „Dziękuję, to mi zupełnie wystarczy”. [przypis edytorski]
26. rentować się (daw.) — przynosić zysk, opłacać się. [przypis edytorski]
27. obstalować — zamówić, zlecić wykonanie czegoś. [przypis edytorski]
28. subiekt (daw.) — sprzedawca w sklepie. [przypis edytorski]
29. Rebeka — polskie tango skomponowane w 1933 do słów Andrzeja Własta z muzyką Zygmunta Białostockiego. [przypis edytorski]
30. Twe serce — walc angielski Straciłam twe serce z filmu Wrzos (1938), z muzyką Władysława Szpilmana i słowami Henryka Herolda (właśc.: Szpilmana). [przypis edytorski]
31. Solec — dzielnica Warszawy między Powiślem a Ujazdowem. [przypis edytorski]
32. koroniarz — mieszkaniec Korony, tj. Polski, w odróżnieniu od mieszkańca Litwy w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. [przypis edytorski]
33. delirka (pot.) — od: delirium, majaczenie, stan zaburzenia świadomości, któremu towarzyszą halucynacje. [przypis edytorski]
34. feldfebel (z niem.) — stopień podoficerski, sierżant. [przypis edytorski]
35. Płaskie — dawna marka papierosów. [przypis edytorski]
36. impertynencja — niestosowne i obraźliwe zachowywanie się wobec kogoś. [przypis edytorski]
37. minóg — prymitywne zwierzę wodne podobne do węgorza, uważane za wielki przysmak. [przypis edytorski]
38. asocjacja — skojarzenie. [przypis edytorski]
39. materiały łokciowe (przestarz.) — tkaniny, wstążki itp. sprzedawane w sklepiku na łokcie, tj. odwijane z beli i przycinane do długości pożądanej przez klienta. [przypis edytorski]
40. metr ów znacznie się różnił od swego (...) platynowego pierwowzoru z Towarzystwa Miar i Wag w Paryżu — dawniej jeden metr był definiowany jako odległość pomiędzy odpowiednimi kreskami na wzorcu wykonanym ze stopu platyny i irydu, przechowywanym Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sèvres koło Paryża. Od roku 1960 wzorzec ten ma charakter historyczny, metr definiuje się na podstawie stałych fizycznych. [przypis edytorski]
41. kamgarn — tkanina z wełny czesankowej, dosyć gruba i mocna; używana dawniej na galowe i wyjściowe mundury wojskowe i policyjne, rzadziej na ubrania cywilne. [przypis edytorski]
42. czeczuncza a. czesuncza — dziś popr.: czesucza, szorstka, ziarnista tkanina z surowego jedwabiu naturalnego; używana na sukienki, marynarki i płaszcze. [przypis edytorski]
43. marengo — gruba tkanina wełniana z ciemnej przędzy z jaśniejszymi nitkami. [przypis edytorski]
44. adonis — tu iron.: piękny mężczyzna, wzór urody męskiej; w mit. gr. Adonis był pięknym młodzieńcem, w którym kochały się boginie Afrodyta i Persefona. [przypis edytorski]
45. skarosowany (techn.) — o samochodach: wyposażony w odpowiedni typ karoserii. [przypis edytorski]
46. Wyszy — niestaranne skrócenie oznaczające zapewne butelkowaną wodę mineralną z Wysowej Zdroju. [przypis edytorski]
47. Łostromecko — popr.: Ostromecko, wieś w pobliżu Bydgoszczy; tu w znaczeniu: butelkowana woda mineralna z Ostromecka. [przypis edytorski]
48. burgund — francuskie wino z Burgundii. [przypis edytorski]
49. w lansadach — w podskokach. [przypis edytorski]
50. cercle (wym. [serkl], daw., z fr.: kółko, grono osób) — pogawędka w zamkniętym gronie. [przypis edytorski]
51. fasować (gw. wojsk.) — wydawać z magazynu. [przypis edytorski]
52. kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza powszechnego w XVIII i XIX w., szczególnie w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]
53. pludry — krótkie spodnie z bufiastymi nogawkami, element dworskiej mody męskiej od XVI w.; w daw. Polsce: każde krótkie spodnie. [przypis edytorski]
54. vis-à-vis (wym.: [wizawi], z fr.: twarzą w twarz) — naprzeciwko; osoba mieszkająca naprzeciwko. [przypis edytorski]
55. oficyna — niefrontowa, boczna lub tylna część kamienicy, bez bezpośredniego dostępu z ulicy, z wejściem przez podwórze, ze skromniejszymi mieszkaniami i oknami na podwórze. [przypis edytorski]
56. szantrapa (obelż.) — kobieta niesympatyczna, złośliwa a. niemoralna. [przypis edytorski]
57. nierządzić (rzad.) — uprawiać nierząd. [przypis edytorski]
58. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]
59. jęła się — zaczęła się. [przypis edytorski]
60. kontrybucja — okup wojenny, który pokonane państwo musi zapłacić państwu zwycięskiemu. [przypis edytorski]
61. białogłowa (daw.) — kobieta. [przypis edytorski]
62. biber
Uwagi (0)