Gawędy - Władysław Syrokomla (czytać .TXT) 📖
Władysław Syrokomla znany jest jako jeden z najważniejszych autorów gawęd o tematyce ludowej, szlacheckiej, żołnierskiej, historycznej. W skład prezentowanego zbioru wchodzi dziesięć gawęd skupiających się głównie na życiu szlacheckim i chłopskim.
W tych krótkich utworach Syrokomla przedstawia codzienność ludzi różnych stanów, zwraca uwagę na moralność i charakteryzujące podejście do świata — niekiedy ironizuje, by wytknąć przywary — ale także ukazuje piękno życia w zgodzie z naturą, docenia wagę wspomnień i wewnętrznych rozterek.
Żyjący i tworzący w XIX wieku Syrokomla pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej i często w swoich utworach ukazywał ten stan, nie szczędząc irocznicznych komentarzy na temat bliskiej mu rzeczywistości.
- Autor: Władysław Syrokomla
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Gawędy - Władysław Syrokomla (czytać .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Władysław Syrokomla
159. Jacka z Czesławem trudy — dominikanin św. Jacek wraz z bł. Czesławem i innymi braćmi zakonnymi-misjonarzami został posłany w 1221 r. przez św. Dominika, by nawracać ludy słowiańskie. [przypis edytorski]
160. niepłonny — tu: uzasadniony, niebezpodstawny. [przypis edytorski]
161. oczewisty — dziś: oczywisty. [przypis edytorski]
162. wieszczy — proroczy. [przypis edytorski]
163. poniknąć — poznikać. [przypis edytorski]
164. koleją — tu: kolejno. [przypis edytorski]
165. nieszpór a. nieszpory — nabożeństwo wieczorne (ostatnie w ciągu dnia) w kościele katolickim. [przypis edytorski]
166. Dziś w Sandomiérzu męka Sadoka, a z nim czterdziestu dziewięciu braci (...) — Kościół rzymski beatyfikował męczenników sandomierskich, a papież Bonifacy VIII na prośbę Bolesława Wstydliwego i Prandoty biskupa krakowskiego, przywiązał do ich grobów pewne odpusty. [przypis autorski]
167. ktoś od waszeci — szlachcic. [przypis edytorski]
168. intrata — dochód, zarobek. [przypis edytorski]
169. doma (daw.) — w domu. [przypis edytorski]
170. wywodzić — tu: śpiewać, wyśpiewywać. [przypis edytorski]
171. naród — ludzie, lud. [przypis edytorski]
172. sielski — wiejski. [przypis edytorski]
173. znamię — tu: znak; wejść pod znamię: wejść w służby. [przypis edytorski]
174. wotywa — w kościele katolickim msza odprawiana w specjalnej intencji a. msza poranna, śpiewana. [przypis edytorski]
175. bułka cienka — bułka z drobno mielonej mąki. [przypis edytorski]
176. sumie — uroczysta, długa msza, odprawiana w południe. [przypis edytorski]
177. wedle gospody — pod gospodą. [przypis edytorski]
178. Opatrznościż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy Opatrzności. [przypis edytorski]
179. apparaty — sprzęty liturgiczne. [przypis edytorski]
180. spójrzenie — dziś: spojrzenie. [przypis edytorski]
181. zawodem — w zawody, na wyścigi. [przypis edytorski]
182. kraśny — piękny. [przypis edytorski]
183. gwoli (daw.) — dla, z powodu, na rzecz (w szyku zdania zawsze po wyrazie, którego dotyczy). [przypis edytorski]
184. hatłas — atłas; daw. wytworny materiał, wytwarzany gł. na Wschodzie, jednostronnie błyszczący, często tkany w błyszcząco-matowe wzory. [przypis edytorski]
185. żelezie — dziś popr. forma Msc.lp: żelazie. [przypis edytorski]
186. czwał właśc. cwał — najszybszy chód konia. [przypis edytorski]
187. cześci — dziś popr. D.lp: czci. [przypis edytorski]
188. armatura (daw.) — zbroje; uzbrojenie. [przypis edytorski]
189. doma (daw.) — w domu. [przypis edytorski]
190. dziewosłęb — swat; osoba pośrednicząca przy składaniu propozycji małżeńskiej. [przypis edytorski]
191. auzońska strona — Auzonia to daw. poet. nazwa Włoch, Italii; tu: słoneczne kraje. [przypis edytorski]
192. murog — siano bardzo dobrego gatunku, pochodzące z łąk położonych pomiędzy gruntami uprawnymi. [przypis edytorski]
193. popręga — pas na wierzchnim ubraniu. [przypis edytorski]
194. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]
195. pono — podobno, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
196. rozhowor (z rus.) — rozmowa. [przypis edytorski]
197. refektarz — jadalnia klasztorna. [przypis edytorski]
198. każdy ci powié, (...) że bogaty fundator w żebraczym ubiorze (...) — prawdziwe zdarzenie, które nam posłużyło do osnucia obecnej gawędy, opowiadał mi J. I. Kraszewski podczas pamiętnej dla nas bytności w Hubinie w lipcu 1850 r. Powodowani uczuciem delikatności, nie wymieniliśmy nazwiska miasta, gdzie się zdarzył wypadek, w naszej gawędzie opowiedziany. [przypis autorski]
199. sinie (rus.) — niebieskie, błękitne. [przypis edytorski]
200. przecię — dziś: przecież a. przecie. [przypis edytorski]
201. wnijście (daw.) — wejście. [przypis edytorski]
202. snadź — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
203. orate fratres (łac.) — módlcie się bracia. [przypis edytorski]
204. czyscowy — dziś: czyśćcowy. [przypis edytorski]
205. miserere mei (łac.) — ulituj się nade mną. [przypis edytorski]
206. gzéms — dziś popr.: gzyms. [przypis edytorski]
207. przyszle (daw.) — dziś: przyśle. [przypis edytorski]
208. Zaścianek Podkowa. Gawęda szlachecka z 1812 roku — w obecnéj gawędzie, któréj za tło służył wypadek miejscowy, staraliśmy się oddać szlachtę zaściankową litewską, z jéj obrazem myśli, z jéj dykcją, z jéj przestarzałémi wyobrażeniami, a zarazem zwrócić uwagę téj licznéj klasy ludności naszéj na tyle obszernych zawodów otwartych dziś każdemu, kto chce w świecie pożytecznie pracować, zawodów, o których przykuta do szczupłego kawałka pola, drobna szlachta nasza, ani chce miéć wyobrażenia. [przypis autorski]
209. niewczasu — niewygoda; brak odpoczynku. [przypis edytorski]
210. popas — postój w podróży (szczególnie odbywanej konno); tu: gospoda, zajazd. [przypis edytorski]
211. czuć — tu: czuwać. [przypis edytorski]
212. dybać — tu: iść, podążać. [przypis edytorski]
213. sadziba — siedziba, posiadłość. [przypis edytorski]
214. narzeczon — nazwany. [przypis edytorski]
215. klejnot — tu: herb szlachecki. [przypis edytorski]
216. parentela — pokrewieństwo; rodzina. [przypis edytorski]
217. mosanie — skrócony zwrot grzecznościowy: waszmość panie, Wasza Miłość Panie. [przypis edytorski]
218. murog — siano najlepszej jakości. [przypis edytorski]
219. trędzla — właśc. tręzla; daw. uzda. [przypis edytorski]
220. tandem (łac.) — nareszcie, w końcu. [przypis edytorski]
221. półwłocza — pół włóki; włóka: daw. miara powierzchni, równa 30 morgom; mórg a. morga (z niem.; pol. jutrzyna) była to powierzchnia gruntu, którą może jeden człowiek w jeden dzień roboczy (od rana do południa) zaorać pojedynczym zaprzęgiem; włóka oznaczała obszar, jaki można zabronować (włóką, czyli broną) w tym samym czasie i w ten sam sposób; przeliczano ją potem na ok. 17–18 ha. [przypis edytorski]
222. usechłszy — dziś popr.: uschnąwszy. [przypis edytorski]
223. Veni creator (łac.) — przybądź stwórco; pierwsze słowa pieśni do Ducha Św. [przypis edytorski]
224. zahardzieć — zhardzieć; stać się pysznym, pogardliwym wobec innych. [przypis edytorski]
225. w dzień świętego Marcina — 11 listopada. [przypis edytorski]
226. adwent (z łac. adventus: przyjście) — okres (zwykle czterotygodniowy, liczony kolejnymi niedzielami) poprzedzający święta Bożego Narodzenia (25 grudnia a. 6 stycznia) w kościołach chrześcijańskich. [przypis edytorski]
227. święty Jerzy — 23 kwietnia. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/syrokomla-gawedy
Tekst opracowany na podstawie: Władysław Syrokomla, Gawędy i rymy ulotne, Nakładem Księgarni pod firmą Zawadzkiego i Węckiego, Warszawa 1853.
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Utwór powstał w ramach konkursu "Współpraca w dziedzinie dyplomacji publicznej 2013", realizowanego za pośrednictwem MSZ RP w roku 2013. Zezwala się na dowolne wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej licencji, o posiadaczach praw oraz o konkursie "Współpraca w dziedzinie dyplomacji publicznej 2013". Publikacja wyraża jedynie poglądy autora i nie może byc utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Wojciech Kotwica, Aleksandra Sekuła.
Okładka na podstawie: Marshall Astor - Food Fetishist@Flickr, CC BY-SA 2.0
ISBN 978-83-288-3957-1
Plik wygenerowany dnia 2021-07-08.
Uwagi (0)