Fraszki - Jan Kochanowski (internetowa wypozyczalnia ksiazek TXT) 📖
Krótki opis książki:
Fraszki Jana Kochanowskiego pierwszy raz zostały opublikowane w 1584 roku. Jest to zbiór ponad 300 utworów ujętych w trzech osobnych księgach.
Nie da się oddzielić życiorysu Jana Kochanowskiego od treści fraszek, które przedstawiają realia życia w XVI-wiecznej Polsce. Ukazany obraz człowieka renesansowego w perspektywie jego wad i zalet, niejednokrotnie wyśmiewanych przez autora, podkreśla różnorodność języka i formy, a ich oszałamiająca ilość — tematyki. Kochanowski pisze fraszki o biesiadach, miłości, filozofii, patriotyzmie, ale także o samych fraszkach, czy własnej twórczości.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jan Kochanowski
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Fraszki - Jan Kochanowski (internetowa wypozyczalnia ksiazek TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jan Kochanowski
o temacie u Kochanowskiego pospolitym (zob. I 7 Na starą). Dowcip polega na sztuczce rymowej, wiersze bowiem parzyste zamiast wyrazu oczekiwanego wprowadzają całe zwroty, rzekomo maskujące drwiny z podstarzałej zalotnicy. Owe wyrazy oczekiwane to: babo, lata, wnuki, dupia, do domu, legaj, szalej, młody, paciorki, stary, za tobą, szydzą, matka. [przypis redakcyjny]
25. Nuremberk — Norymberga. [przypis redakcyjny]
26. Lisi ogon nosił u spodni błazen. [przypis redakcyjny]
27. Chodzi tu o Pogodę (gr. Kairos, łac. Occasio), boginię uosabiającą sposobną chwilę, sprzyjającą porę. Przedstawiano ją z długimi włosami na przedzie głowy, z tyłu nagiej na znak, że kto nie korzysta z chwili (nie chwytając jej jakby za włosy), ten, gdy się od niego odwróci, już jej nie złapie. [przypis redakcyjny]
28. życzył — tu: użyczył. [przypis edytorski]
29. Posadziłeś... nie nagorzej — tj. na miejscu bliskim gospodarza. [przypis redakcyjny]
30. grzebień ołowiany — służył do czernienia siwych włosów. [przypis redakcyjny]
31. mnie też na tym mało — mało mi zależy. [przypis redakcyjny]
32. masz diabła — nic nie masz. [przypis redakcyjny]
33. Wiatrom rozumie (...) — zna zjawiska meteorologiczne. [przypis edytorski]
34. (...) praktykuje komu — ma uczniów, praktykantów, jest mistrzem. [przypis edytorski]
35. pod namiotem żywym (starop.) — pod ludzkim ciałem. [przypis edytorski]
36. duszą kinie (starop.) — przeżyje chwilę ekstazy. [przypis edytorski]
37. z chucią — z chęcią, z ochotą. [przypis edytorski]
38. Bakcha — Bachusa, w mit. gr. boga wina. [przypis edytorski]
39. postawa ukazuje rogi — skłonność do awantur, stąd wyrażenie: rogata natura. [przypis redakcyjny]
40. przecz (starop.) — dlaczego. [przypis edytorski]
41. pospołu (starop.) — razem. [przypis edytorski]
42. zobopólnych (starop.) — wspólnych. [przypis edytorski]
43. Nawracaj — w podwójnym znaczeniu tego wyrazu leży istota fraszki, podrwiwającej sobie z któregoś nuncjusza. [przypis redakcyjny]
44. płacz i tesknica — aluzja biblijna: chodzi o „płacz i zgrzytanie zębów” w piekle (wg Św. Mateusza XXII 13). [przypis redakcyjny]
45. Tuśmy — tu, tj. pod Sokalem w bitwie z Tatarami w r. 1519. [przypis redakcyjny]
46. zygrywać — bawić się. [przypis edytorski]
47. prze Bóg — w imię Boga. [przypis edytorski]
48. snadnie — z łatwością. [przypis edytorski]
49. Fraszka skierowana Jest do stryja poety, Filipa Kochanowskiego. Jako właściciel połowy Czarnolasu gospodarował on w majątku podczas nieobecności Jana Kochanowskiego, a w latach 1562–1563 miał z nim proces. [przypis redakcyjny]
50. Przysłowie łacińskie: „Nie obchodź się ze mną jak z wyrodnym bratankiem”, przytacza Horacy (Satyry II 3, 87). [przypis redakcyjny]
51. przeważne — tu: o bardzo ważnych; o odważnych. [przypis edytorski]
52. Mars... Achilles — tu przywołani jako wyraz tematyki poważnej, wojenno–historycznej: w mit. gr. Mars był bogiem wojny, a Achilles występuje w eposie Homera, Iliadzie. [przypis redakcyjny]
53. rady — rade, z radością, chętnie. [przypis edytorski]
54. Statek tych czasów nie płaci — stateczność jest w tych czasach nieopłacalna. [przypis edytorski]
55. kompas — zegar słoneczny. [przypis redakcyjny]
56. Fraszka Jest przekładem końcowego dystychu epigramatu humanisty węgierskiego Jana z Panonii (1433–1490), skierowanego do Pawła II. [przypis redakcyjny]
57. szeląg — dawna moneta polska. [przypis edytorski]
58. wychod (starop.) — wychodek, toaleta. [przypis edytorski]
59. (...) nie zjem, jeno jaje (...) (starop.) — nie zjem nic, tylko jajko. [przypis edytorski]
60. Fraszka jest okazem tzw. emblematu, obrazka alegorycznego: Kochanowski przełożył ją z Alciata, twórcy tego gatunku (Emblemata, 1531). Inny przekład Niedbałego figura sporządził Rej w Zwierzyńcu (1562, rozdz. IV, nr 22). [przypis redakcyjny]
61. Z rodzynkami przyrządzano zarówno sałatę z młodych pędów chmielu, jak i polewkę piwną, podawaną często na śniadanie. [przypis redakcyjny]
62. Bohaterem tej fraszki jest Piotr Rojzjusz (właśc.: Ruiz de Moroszm, 1571) — z pochodzenia Hiszpan, uczony humanista, poeta i pisarz łaciński, w latach 1541–1550 profesor prawa na Uniwersytecie Krakowskim, dworzanin i doradca prawny Zygmunta Augusta. [przypis redakcyjny]
63. spać się od nas bierze — odchodzi (zabiera się) od nas, aby udać się spać. [przypis edytorski]
64. drzwi puściły — bo je wyważono. [przypis redakcyjny]
65. Febe (Febus) — promienny, jeden z przydomków Apollina, w mit. gr. opiekuna sztuk. [przypis redakcyjny]
66. przeczyść — przeczytać. [przypis edytorski]
67. Anegdota cytowana przez Poggia Braccioliniego w utworze De facto cuiusdam iusto sed bruto. [przypis redakcyjny]
68. Nie powiem o co, zgadniecie to sami — można się domyślać, że propozycja złożona przez gościa była jednoznacznie erotyczna. [przypis edytorski]
69. stateczna (przestarz.) — porządna, przyzwoita. [przypis edytorski]
70. białagłowa (starop.) — kobieta. [przypis edytorski]
71. Chodzi by w raju (...) — tak jak w raju, nago. [przypis edytorski]
72. żyła (starop.) — tu: męski członek. [przypis edytorski]
73. bindasz (starop.) — męski członek. [przypis edytorski]
74. famurały a. femurały (starop.; z łac. femoralia) — gacie, pludry, zarówno męskie, jak i damskie. [przypis edytorski]
75. dobrze żyw (starop.) — ledwie żywy. [przypis edytorski]
76. ono — tu: przyrodzenie. [przypis edytorski]
77. Barzo nierówno pany podzielono — (przyrodzenie) nierówno rozdzielone między mężczyznami; nie każdy mężczyzna jest dobrze obdarzony przez naturę. [przypis edytorski]
78. Nie mył się długo — tu: mył, kąpał się krótko [przypis edytorski]
79. chutniej (starop.) — chętniej. [przypis edytorski]
80. Bekwark (Walenty Greff, 1507–1576) — rodem z Siedmiogrodu, kompozytor i słynny lutnista na dworze Zygmunta Augusta. Pointa fraszki zacytowana została przez Piotra Statoriusza Stojeńskiego w gramatyce, co pozwala stwierdzić, że utwór powstał przed lipcem 1576 (data przedmowy gramatyki). [przypis redakcyjny]
81. Nie każdy weźmie po Bekwarku lutniej — powiedzenie to oznacza: nie każdy został równie szczodrze wyposażony przez naturę. [przypis edytorski]
82. Gospodyni wyraz „legat” (z łac.: poseł), wiąże z polskim „legać”. [przypis redakcyjny]
83. naraczej — najchętniej. [przypis edytorski]
84. jaje — niewarte (wyjedzonego) jajka. [przypis redakcyjny]
85. A kat jej prosi (...) — a kto ja prosi. [przypis edytorski]
86. małpa — ladacznica, kobieta lekkich obyczajów, tu: jako wyzwisko. [przypis edytorski]
87. (...) z podchłopia wyrwała — przyszła od innego mężczyzny lub podchłopię jako młodzieniec, wyrostek. [przypis edytorski]
88. łaźnia (starop.) — określenie dotyczące zarówno miejsca, w którym się kąpano, jak również w drugim znaczeniu: stosunek seksualny. [przypis edytorski]
89. ciągną kota — kara ośmieszająca: winnego przeciągano przez wodę lub błoto, okręcając go powrozem, na którego drugim końcu uwiązywano kota. Stąd później w przenośni: wystawianie na pośmiewisko. [przypis redakcyjny]
90. cześć (starop.) — uczta. [przypis edytorski]
91. małpa (starop.) — ladacznica. [przypis edytorski]
92. zamieszkał — zapomniał. [przypis edytorski]
93. Imiona: Łazicki od łażenia, w sensie nieprzyzwoitym, chodzenia na kobiety;Barzy (czyt. Bar-zy) — szybki, prędki. [przypis redakcyjny]
94. uważyć — rozważyć. [przypis edytorski]
95. pannę całowano, także do końca podawać kazano — zabawa w „podaj dalej”. [przypis redakcyjny]
96. by kąska niemiło — ani trochę nie jest przyjemnie. [przypis redakcyjny]
97. co go mieć nie chcecie — protestanci odrzucali wiarę w czyściec. [przypis redakcyjny]
98. w pytlu hrosza neni — w sakiewce nie ma grosza. Czechizm użyty dla efektu komicznego. [przypis redakcyjny]
99. niech go też mam znamię — niech go poznam. [przypis redakcyjny]
100. nic nie czuć do siebie — nie poczuwać się do niczego. [przypis redakcyjny]
101. Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy — Por.: „Wszystko to marność nad marnościami” (Vanitas vanitatum et omnia vanitas), Księga Koheleta. W tej starotestamentowej księdze Kohelet snuje rozważania nad sensem ludzkiego życia. Próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie o szczęście, ale mu się to nie udaje. Jedyny wniosek, jaki płynie z tych rozmyślań, streszcza się w formule, że wszystko jest marnością, nic nie znaczy i jest skazane na zagładę. Już na samym wstępie czytamy: „Marność nad marnościami, powiada Kohelet, marność nad marnościami — wszystko marność” (Koh 1:2). Kohelet jest przy wszystkich tych, którzy cierpią i nie ma ich kto pocieszyć. Jedyną pociechą — jakże przewrotną — jest to, że (jak mówi Kohelet) smutek jest lepszy niż śmiech, bo przy smutku serce jest dobre i mądre (Koh 7:3-4). [przypis edytorski]
102. Wszystko... minie jako polna trawa — W Księdze Izajasza czytamy: „Wszelkie ciało to jakby trawa, a cały wdzięk jego to niby kwiat polny. Trawa usycha, więdnie kwiat” (Iz 40:6-7). [przypis edytorski]
103. Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom — wsadzą nas do worka jak kukiełki (marionetki) po przedstawieniu. [przypis edytorski]
104. Wieczna Myśli — filozoficzne określenie Boga, obojętnego na sprawy doczesne. [przypis redakcyjny]
105. mięsopust prawy — prawdziwe widowisko karnawałowe (zapustne), w czasie którego między gawiedź uliczną rzucano przysmaki, co wywoływało bójki. [przypis redakcyjny]
106. krotochwile i włosy przypłaci — zabawę przypłaci włosami wydartymi mu w bójce. [przypis redakcyjny]
107. Nazwa wiersza, który daje się czytać na wspak. Fraszka tak odczytana daje sens wręcz przeciwny, zawiera bowiem naganę kobiet. Żart poetycki polega na tym, że w środku wiersza stoi „nie”, które zaprzecza albo drugą, albo pierwszą jego połowę, oraz na podwójnych rymach, końcowych i początkowych. Wiersz czytany na wspak brzmi: Ma rada, sobie nie paniom folgujmy, / Przysada w nich jest nie wiernie miłujmy / Cnota tu za nic nie trzeba godności, / Złota tu pragną nie pragną miłości. [przypis redakcyjny]
108. ciągnąć rzemień — zwrot utarty: wydawać pieniądze ze skórzanego, rzemiennego mieszka. [przypis redakcyjny]
109. Anakreontowi, lirykowi z VI w. p.n.e., mylnie przypisywano autorstwo wydanego w r. 1554 przez paryskiego księgarza–humanistę, Henri Etienne’a, zbioru drobnych poezji greckich, odznaczających się błahą treścią i beztroskim nastrojem (topika miłosna, taniec, piękno, wino. itd.). W rzeczywistości najwcześniejsze spośród owych „anakreontyków”, ogromnie popularnych i często naśladowanych w w. XVI–XVIII, pochodzą z pierwszych lat naszej ery. [przypis redakcyjny]
110. bardony — struny basowe nadające się do pieśni wojennych. [przypis redakcyjny]
111. strony — struny. [przypis edytorski]
112. Meryjona — Merion, jeden z greckich bohaterów w wojnie trojańskiej. [przypis redakcyjny]
113. Sarpedona — Sarpedon, syn Jowisza, król Likii, sprzymierzeniec Trojan w wojnie z Grekami. Zginął w walkach pod Troją. [przypis redakcyjny]
114. odejmować — bronić się przed czymś. [przypis edytorski]
115. prawy wiła — prawdziwy szaleniec. [przypis edytorski]
116. nama — nam (starop. liczba podwójna). [przypis edytorski]
117. sajdak — pokrowiec na łuk i strzały. [przypis edytorski]
118. na rękę wyzwała — wyzwała na pojedynek. [przypis edytorski]
119. zasię — zaś. [przypis edytorski]
120. karacena — rodzaj skórzanej zbroi z żelaznymi łuskami. [przypis edytorski]
121. ciągnie rogi — naciąga łuk; rogi — wygięte końce łuku z nacięciami do cięciwy. [przypis redakcyjny]
122. bełt — strzałę. [przypis edytorski]
123. za pawęzą — pawęż to podłużna tarcza. [przypis edytorski]
124. na górze — tu: na zewnątrz ciała. [przypis edytorski]
125. Andrzej Trzecieski (zm. 1583) — poeta polsko-łaciński, tłumaczpsalmów, działacz reformacyjny. Był on autorem biografii Reja i wierszy na śmierć Kochanowskiego. Pozostawił po sobie bogatą bibliotekę. [przypis redakcyjny]
126. należało — leżało, kryło się. [przypis redakcyjny]
127. mieszkania przyczyny — przyczyny spóźnienia się. [przypis redakcyjny]
128. Musiałem się, jako bóbr, jajcy odkupować — zwrot przysłowiowy, związany z anegdotą myśliwską: ścigany przez myśliwca bóbr odgryza sobie jądra, z których sporządzano cenne lekarstwa. Poeta okupił się zapewne nieprzyzwoitymi fraszkami. [przypis redakcyjny]
129. Do Jakuba Montana (zm. 1580). Włoch, doktor medycyny i filozofii, kanonik krakowski, lekarz biskupa Padniewskiego, później archidiakon lubelski. W kapitule krakowskiej sprawował urząd prokuratora. [przypis redakcyjny]
130. piżmem — lekarz sam przyrządzał
Darmowe książki «Fraszki - Jan Kochanowski (internetowa wypozyczalnia ksiazek TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)