Zmysły... zmysły... - Tadeusz Boy-Żeleński (biblioteka nowoczesna TXT) 📖

zwanej Plejadą. [przypis edytorski]

191. Malherbe, François de (1555–1628) — francuski poeta klasycystyczny. [przypis edytorski]

192. Gautier, Théophile (1811–1872) — francuski pisarz, prekursor parnasizmu, wprowadził do literatury sformułowanie Victora Cousina „sztuka dla sztuki”. [przypis edytorski]

193. Verlaine, Paul (1844–1896) — francuski poeta; typ poety-włóczęgi, alkoholika; jego liryki miały charakter ulotny i melancholijny, wykorzystywały muzyczność, synestezję. [przypis edytorski]

194. Constant, Benjamin (1767–1830) — polityk i pisarz francuski, pochodzący ze Szwajcarii,autor m. in. powiastki Adolf i licznych dzieł z zakresu filozofii politycznej. [przypis edytorski]

195. Panteon — budowla w Paryżu, w Dzielnicy Łacińskiej, miejsce pochówku osób szczególnie zasłużonych dla Francji. [przypis edytorski]

196. markiz de LaFayette (1757–1834) — francuski polityk, liberał i dowódca wojskowy, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. [przypis edytorski]

197. Chateaubriand, François-René (1768–1848) — francuski pisarz, dyplomata i polityk. [przypis edytorski]

198. Splendeurs et miséres de M. de Chateaubriand (fr.) — splendory i nieszczęścia pana de Chateaubriand. [przypis edytorski]

199. Madame de Staël — właśc. Anne-Louise Germaine Necker (1766–1817), francuska publicystka i powieściopisarka, propagatorka pojęcia Romantyzmu, przeciwniczka polityczna Napoleona wydalona przez niego z kraju. [przypis edytorski]

200. Necker, Jacques (1732–1804) — urodzony w Szwajcarii finansista i polityk, minister skarbu Ludwika XIV. [przypis edytorski]

201. impresario — organizator występów, przedstawień itd. [przypis edytorski]

202. pucówka (daw., pot.) — awantura. [przypis edytorski]

203. engagement — tu: angaż. [przypis edytorski]

204. inwektywa — słowna zniewaga. [przypis edytorski]

205. Werter — bohater powieści J.W. Goethego Cierpienia młodego Wertera, romantyczny kochanek, samobójca. [przypis edytorski]

206. termidor — jedenasty miesiąc francuskiego kalendarza rewolucyjnego. [przypis edytorski]

207. rad (daw.) — zadowolony. [przypis edytorski]

208. fizjonomia (daw.) — twarz. [przypis edytorski]

209. in statu nascendi (łac.) — w trakcie narodzin. [przypis edytorski]

210. idylla — sielanka. [przypis edytorski]

211. Lindsay, Benjamin Barr (1869–1943) — amerykański sędzia i reformator społeczny z Denver w stanie Colorado, przez wiele lat kierujący tam sądem dla nieletnich; propagator pomysłu „małżeństwa na próbę” (companionate marriage). [przypis edytorski]

212. rękojmia (daw.) — gwarancja. [przypis edytorski]

213. trąci myszką — jest przestarzały. [przypis edytorski]

214. Jak skończyć z piekłem kobiet — referat wygłoszony na zebraniu dyskusyjnym pod powyższym tytułem, urządzonym przez sekcję Świadomego macierzyństwa (Tow. Służby Społecznej) w czerwcu 1931 w Warszawie. [przypis autorski]

215. Wojciechowski, Jakub (1884–1958) — robotnik, pamiętnikarz, literat. [przypis edytorski]

216. optant — osoba korzystająca z prawa do wyboru obywatelstwa. [przypis edytorski]

217. mendel — 15 sztuk. [przypis edytorski]

218. taksa — opłata. [przypis edytorski]

219. zabałamucony — zakłamany, skomplikowany ponad potrzebę. [przypis edytorski]

220. pastor — duchowny protestancki. [przypis edytorski]

221. rachitis (daw.) — krzywica. [przypis edytorski]

222. celibat — rezygnacja ze stosunków seksualnych. [przypis edytorski]

223. spauperyzowany — zubożały. [przypis edytorski]

224. apanaże — korzyści finansowe związane z zajmowanym stanowiskiem (tu użyte ironicznie). [przypis edytorski]

225. kto będą ci przeciwnicy — dziś popr.: kim będą ci przeciwnicy. [przypis edytorski]

226. progenitura (daw.) — potomstwo. [przypis edytorski]

227. besserwisser (z niem.) — ktoś, kto wie lepiej (często ironiczne a.negatywne). [przypis edytorski]

228. interferencja — tu: wzajemne oddziaływanie. [przypis edytorski]

229. Dichtung und Wahrheit (niem.) — Fakt i Fikcja. [przypis edytorski]

230. Russeau, Jean Jacques (1712–1778) — francuskojęzyczny pisarz i myśliciel pochodzący ze Szwajcarii, twórca epoki schyłkowego oświecenia, sentymentalizmu, prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]

231. erudyta — człowiek wszechstronnie wykształcony. [przypis edytorski]

232. katechumen — osoba przygotowująca się do przyjęcia chrztu. [przypis edytorski]

233. lejbgwardzista — członek gwardii przybocznej. [przypis edytorski]

234. onania — onanizm, masturbacja. [przypis edytorski]

235. pederastia — homoseksualizm. [przypis edytorski]

236. apostazja — odejście od wiary. [przypis edytorski]

237. kwesta — dobroczynna lub okolicznościowa zbiórka pieniędzy. [przypis edytorski]

238. scałkować — tu: scalić. [przypis edytorski]

239. Tartufe — główny bohater Świętoszka Moliera. [przypis edytorski]

240. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

241. kajet (daw., z fr.) — zeszyt. [przypis edytorski]

242. penitent — osoba spowiadająca się. [przypis edytorski]

243. jeśli będzie miał czoło (daw.) — jeśli się odważy, jeśli nie będzie się tego wstydził. [przypis edytorski]

244. apologia — obrona jakiejś sprawy a. osoby, będąca w istocie jej pochwałą. [przypis edytorski]

245. Villon, François — (1431 a. 1432–po 1463) — śrdw. poeta fr., magister Sorbony, członek organizacji złodziejskiej i awanturnik. Jego doświadczenia z paryskiego półświatka i więzień stały się kanwą poematu Wielki Testament (ok. 1461). [przypis edytorski]

246. Chateaubriand, François-René (1768–1848) — francuski pisarz, dyplomata i polityk. [przypis edytorski]

247. intendent — pracownik administracji a. wojskowego zaopatrzenia. [przypis edytorski]

248. palimpsest — pergaminowy rękopis, z którego usunięto pierwotny tekst, by zapisać na nim nowszy. [przypis edytorski]

249. epikurejczyk — zwolennik filozofii, wedle której do szczęścia dąży się poprzez przyjemność. [przypis edytorski]

250. Laclos, Pierre de (1741–1803) — pisarz francuski, autor powieści w listach Niebezpieczne związki. [przypis edytorski]

251. kandyzowany — smażony w cukrze. [przypis edytorski]

252. dandys — mężczyzna charakteryzujący się wyszukanym strojem i zazwyczaj również swobodnymi obyczajami. [przypis edytorski]

253. Conrad-Korzeniowski — właśc. Józef Konrad Korzeniowski (1857–1924), powieściopisarz publikujący po angielsku jako Joseph Conrad, kapitan żeglugi wielkiej. [przypis edytorski]

254. Dymsza, Adolf — właśc. Adolf Bagiński (1900–1975) aktor filmowy i komediowy. [przypis edytorski]

255. Quiproquo — warszawski teatrzyk działający w latach 1919-1931. [przypis edytorski]

256. pandekta — część tzw. Kodeksu Justyniana, napisana na podstawie pism prawników rzymskich. [przypis edytorski]

257. skrypta — dziś popr.: skrypty. [przypis edytorski]

258. dr. Judym — główny bohater Ludzi Bezdomnych Stefana Żeromskiego. [przypis edytorski]

259. auskultować — badać dotykowo. [przypis edytorski]

260. komers — studenckie przyjęcie, zabawa. [przypis edytorski]

261. monokl — pojedyncze szkło korekcyjne. [przypis edytorski]

262. dandysowski — tu: ostentacyjnie elegancki. [przypis edytorski]

263. paltocik — zdrobnienie od „palto”, rodzaj płaszcza zimowego. [przypis edytorski]

264. wokacja (daw.) — powołanie. [przypis edytorski]

265. bak (pot.) — bakarat, rodzaj gry hazardowej. [przypis edytorski]

266. tradycje molierowskie — aluzja do wyśmiewającej lekarzy komedii Moliera Chory z urojenia. [przypis edytorski]

267. animusz — zapał, wigor, odwaga. [przypis edytorski]

268. szlagon — niewykształcony szlachcic z prowincji. [przypis edytorski]

269. Paradis artificiels (fr.) — Sztuczne raje. [przypis edytorski]

270. Quincey, Thomas de (1785–1859) — angielski pisarz, eseista, zasłynął dziełem Wyznania angielskiego opiumisty. [przypis edytorski]

271. O juste, subtil et puissant opium... (fr.) — o sprawiedliwe, subtelne i potężne opium. [przypis edytorski]

272. wszelkiego autoramentu — różnego rodzaju (pierwotnie matafora wojskowa, odnosząca się do rodzaju sił zbrojnych). [przypis edytorski]

273. zróżniczkowanie — dziś popr.: zróżnicowanie. [przypis edytorski]

274. szwoleżer — żołnierz z pułku lekkiej kawalerii; we fragmencie mowa o gen. Tadeuszu Wieniawie-Długoszewskim. [przypis edytorski]

275. Styka, Jan (1858–1925) — malarz i ilustrator, współautor Panoramy Racławickiej. [przypis edytorski]

276. czamara — długie męskie okrycie wierzchnie, podszyte futrem, funkcjonowała jako symbol ruchu powstańczego. [przypis edytorski]

277. Tartufe — główny bohater Świętoszka Moliera. [przypis edytorski]

278. Matejko, Jan (1838–1893) — malarz, autor obrazów o tematyce historycznej, dyrektor i wykładowca Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. [przypis edytorski]

279. Grottger, Artur (1837–1867) — malarz okresu romantyzmu, znany z cyklu rysunków na temat powstania styczniowego. [przypis edytorski]

280. Siemiradzki, Henryk (1843–1902) — malarz, przedstawiciel akademizmu, specjalizujący się w płótnach o tematyce starożytnej i religijnej. [przypis edytorski]

281. Malczewski, Jacek (1854–1929) — wybitny malarz-symbolista, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

282. megalomania —wybujałe, przesadne przekonanie o własnej wartości. [przypis edytorski]

283. pinxit (łac.) — malował. [przypis edytorski]

284. combinavit (łac.) — połączył. [przypis edytorski]

285. Kossak, Wojciech (1856–1942) — malarz, specjalizujący się w obrazach historycznych i batalistycznych, syn malarza Juliusza Kossaka. [przypis edytorski]

286. Boller, Ludwig (1862–1896) — niemiecki malarz-pejzażysta, autor krajobrazu Panoramy Racławickiej. [przypis edytorski]

287. Stanisławski, Jan (1860–1907) — malarz, wykładowca krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. [przypis edytorski]

288. Tetmajer, Włodzimierz (1861–1923) — artysta malarz, działacz ludowy i polityk. [przypis edytorski]

289. hoży — urodziwy i zdrowy. [przypis edytorski]

290. mołodycia (ukr.) — młoda kobieta. [przypis edytorski]

291. rabelesowski — podobny do bohaterów powieści Gargantua i Pantagruel François Rabelaise’a. [przypis edytorski]

292. preludium — tu: wstęp. [przypis edytorski]

293. humbug — rozreklamowane zjawisko a. wydarzenie, które okazuje się oszustwem. [przypis edytorski]

294. Puvis de Chavannes, Pierre (1824–1898) — francuski malarz-symbolista. [przypis edytorski]

295. bachantka — czcicielka Dionizosa, którego kult wiązał się z rytualnym pijaństwem, tańcem i zachowaniem o zabarwieniu erotycznym. [przypis edytorski]

296. Rubens, Peter Paul (1577–1640) — flamandzki malarz epoki baroku. [przypis edytorski]

297. Stary budrys wezwał nie trzech, ale dwóch synów i podzielił między nich królestwo pędzla — aluzja do ballady Adama Mickiewicza Trzech budrysów. [przypis edytorski]

298. Velasquez, Diego (1599–1660) — hiszp. malarz barokowy, związany z dworem Filipa IV; znany portrecista. [przypis edytorski]

299. konterfekt (daw.) — portret. [przypis edytorski]

300. sokolski — tu: charakterystyczny dla Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. [przypis edytorski]

301. łyk (daw., pogardl.) — mieszczanin. [przypis edytorski]

302. Zielony Balonik — pierwszy polski kabaret literacki, założony przez krakowskich poetów, pisarzy i plastyków. [przypis edytorski]

303. Jama Michalikowa — cukiernia A.J. Michalika, miejsce spotkań kabaretu Zielony Balonik. [przypis edytorski]

304. Rondel (daw., pot.) — barbakan krakowski. [przypis edytorski]

305. wyga (pot.) — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]

306. Feliks Jasieński (1861–1929) — krytyk i kolekcjoner sztuki, zafascynowany Japonią. [przypis edytorski]

307. chram (daw.) — świątynia, zwł. pogańska. [przypis edytorski]

308. panoptikum — zbiór osobliwości. [przypis edytorski]

309. a l’artiste — jak artysta, w stylu artysty. [przypis edytorski]

310. Kennst du die Hölle des Dante nicht... — fragment poematu Deutschland ein Wintermarchen (Niemcy. Opowieść zimowa) Heinricha Heinego: Czy znasz piekło Dantego i straszne tercyny? Gdy poeta kogoś tam umieści, nawet bóg go nie uratuje. Żaden bóg, żaden zbawiciel nie wyciągnie go spośród tych śpiewających płomieni. [przypis edytorski]

311. Heine, Heinrich (1797–1856) — znakomity poeta niemiecki, rewolucyjny demokrata. [przypis edytorski]

312. patyna —zielonkawy nalot powstający na powierzchni przedmiotów z miedzi lub jej stopów, również znamię czasu, oznaka dawności. [przypis edytorski]

313. po kądzieli — w linii żeńskiej. [przypis edytorski]

314. weredyk — człowiek, który mówi prawdę, zazwyczaj nieprzyjemną, bez względu na konsekwencje. [przypis edytorski]

315. rankor (daw.) — gniew, żal, złość. [przypis edytorski]

316. karmazyna — bogaty szlachcic (od tkaniny, z której wykonywano kontusz). [przypis edytorski]

317. czynownik — urzędnik w carskiej Rosji. [przypis edytorski]

318. Homer — grecki poeta z VII w. p.n.e., autor dwóch poematów epickich, Iliady i Odysei. [przypis edytorski]

319. Tyrteusz — grecki poeta z VII wieku p.n.e. Swoimi utworami pobudzał męstwo Spartan w czasie wojny, którą prowadzili z Meseńczykami. [przypis edytorski]

320. ingres — uroczyste objęcie urzędu. [przypis edytorski]

321.