Zmysły... zmysły... - Tadeusz Boy-Żeleński (biblioteka nowoczesna TXT) 📖

[przypis autorski]

67. possesorka — zapewne: posiadaczka ziemska. [przypis edytorski]

68. bogdanka (daw.) — kochanka. [przypis edytorski]

69. pessarium occlusivum — diafragma, kapturek dopochwowy (środek antykoncepcyjny). [przypis edytorski]

70. pod ścisłym incognito — ukrywając swoją tożsamość. [przypis edytorski]

71. kontent (daw.) — zadowolony. [przypis edytorski]

72. denuncjacja — doniesienie władzom o popełnieniu przez kogoś wykroczenia. [przypis edytorski]

73. sekrecja — wydzielina. [przypis edytorski]

74. kajecik — zdrobnienie od „kajet” (z fr.: zeszyt). [przypis edytorski]

75. naraz (daw.) — nagle. [przypis edytorski]

76. pustota (daw.) — skłonność do lekkomyślnych żartów. [przypis edytorski]

77. tyrada — gwałtowna a. podniosła wypowiedź, krytykująca kogoś lub coś. [przypis edytorski]

78. La Rochefoucauld, François de (1613–1680) — francuski książę, pisarz i filozof, znany ze swoich pesymistycznych aforyzmów. [przypis edytorski]

79. pasować się (daw.) — walczyć, zmagać się (por. zapasy). [przypis edytorski]

80. śmigły — (zazwyczaj o drzewie) wysoki, smukły. [przypis edytorski]

81. Diderot, Denis (1713–1784) — francuski pisarz, krytyk i filozof, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, autor powiastki filozoficznej Kubuś Fatalista i jego pan. [przypis edytorski]

82. d’Alembert, Jean Le Rond (1717–1783) — francuski filozof, matematyk i fizyk, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. [przypis edytorski]

83. zamtuz (daw.) — dom publiczny. [przypis edytorski]

84. Heine, Heinrich (1797–1856) — znakomity poeta niemiecki, rewolucyjny demokrata. [przypis edytorski]

85. epolety — naramienniki munduru wojskowego. [przypis edytorski]

86. Russeau, Jean Jacques (1712–1778) — francuskojęzyczny pisarz i myśliciel pochodzący ze Szwajcarii, twórca epoki schyłkowego oświecenia, sentymentalizmu, prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]

87. szyldwach (z niem.) — wojskowy strażnik. [przypis edytorski]

88. corpus delicti — łac. przedmiot przestępstwa; dowód rzeczowy. [przypis edytorski]

89. amant (z łac.) — kochanek. [przypis edytorski]

90. na którym nikt z czytelników się nie rozumie — nikt z czytelników się nie zna. [przypis edytorski]

91. Lindsay, Benjamin Barr (1869–1943) — amerykański sędzia i reformator społeczny z Denver w stanie Colorado, przez wiele lat kierujący tam sądem dla nieletnich; propagator pomysłu „małżeństwa na próbę” (companionate marriage). [przypis edytorski]

92. Mazepa — dramat Juliusza Słowackiego, mający za temat zazdrość wojewody o młodą żonę romansującą z królem i z jego sługą. [przypis edytorski]

93. czczy — nic nieznaczący, jałowy. [przypis edytorski]

94. scheda — spadek. [przypis edytorski]

95. matrona — starsza, przeważnie zamężna kobieta, ciesząca się poważaniem. [przypis edytorski]

96. syfilis — choroba przenoszona drogą płciową, inaczej kiła. [przypis edytorski]

97. salwarsan — związek organiczny z domieszką arsenu, pierwszy syntetyczny środek bakteriobójczy i pierwsze skuteczne lekarstwo na syfilis. [przypis edytorski]

98. niepodobieństwo (daw.) — coś nieprawdopodobnego a. niemożliwego. [przypis edytorski]

99. Russell, Bertrand (1872–1970) — brytyjski filozof, matematyk i logik, a także działacz społeczny i eseista, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1950). [przypis edytorski]

100. harakiri — japoński sposób na samobójstwo przez rozprucie brzucha mieczem. [przypis edytorski]

101. stadło (daw.) — małżeństwo. [przypis edytorski]

102. częścią — dziś: częściowo. [przypis edytorski]

103. diatryba — utwór wyrażający protest lub krytykę. [przypis edytorski]

104. enuncjacja — oficjalna deklaracja. [przypis edytorski]

105. onania — onanizm, masturbacja. [przypis edytorski]

106. Cyankali — dramat Friedricha Wolfa z roku 1929, poruszający temat aborcji. [przypis edytorski]

107. komunał — banał, frazes. [przypis edytorski]

108. substytucja — zastępowanie, wymiana czegoś. [przypis edytorski]

109. weksel — dokument zobowiązujący do spłaty długu w określonym terminie. [przypis edytorski]

110. idylla — sielanka. [przypis edytorski]

111. batyst — rodzaj cienkiej, przezroczystej tkaniny lnianej lub bawełnianej. [przypis edytorski]

112. heroina — bohaterka. [przypis edytorski]

113. Feuillet, Octave (1821–1890) — pisarz i dramaturg francuski. [przypis edytorski]

114. Bourget, Paul (1852–1935) — pisarz francuski, autor powieści psychologicznych, członek Akademii Francuskiej. [przypis edytorski]

115. Maupassant, Guy de (1850–1893) — francuski pisarz-naturalista; autor wielu opowiadań wyrażających ostrą krytykę obyczajowości mieszczańskiej. [przypis edytorski]

116. garson (daw.) — kelner lub boy hotelowy. [przypis edytorski]

117. antykwarnia — dziś: antykwariat. [przypis edytorski]

118. puzderko (daw.) — skrzynka, pudełko. [przypis edytorski]

119. Ossowiecki, Stefan (1877–1944) — znany jasnowidz przedwojenny. [przypis edytorski]

120. Diderot, Denis (1713–1784) — francuski pisarz, krytyk i filozof, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, autor powiastki filozoficznej Kubuś Fatalista i jego pan. [przypis edytorski]

121. Lucjan de Rubempre — bohater Straconych złudzeń Balzaka. [przypis edytorski]

122. chanson — francuska odmiana popularnej piosenki. [przypis edytorski]

123. per absurdum (łac.) — przez absurd. [przypis edytorski]

124. Chat-noir (fr.: czarny kot) — paryski kabaret funkcjonujący w latach 1881–1897, skupiający ówczesną bohemę artystyczną. Ważne zjawisko kulturalne, wpłynęło na atmosferę Paryża i całej Europy. [przypis edytorski]

125. Marsylianka — francuski hymn narodowy, powstały w 1792. [przypis edytorski]

126. Poisson, Jeanne Antoinette, Marquise de Pompadour (1721–1764) — wpływowa kochanka króla Francji Ludwika XV, protektorka artystów i autorów Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. [przypis edytorski]

127. Wolter — właśc. François-Marie Arouet (1694–1778), francuski filozof, publicysta i wolnomyśliciel. [przypis edytorski]

128. kostyczny — złośliwy a. uszczypliwy. [przypis edytorski]

129. sestercja — drobna moneta, srebrna lub miedziana, ze starożytnego Rzymu. [przypis edytorski]

130. Diderot, Denis (1713–1784) — francuski pisarz, krytyk i filozof, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, autor powiastki filozoficznej Kubuś Fatalista i jego pan. [przypis edytorski]

131. płochy (daw.) — niestały w uczuciach. [przypis edytorski]

132. Monteskiusz — Montesquieu, Charles Louis (1689–1755), francuski filozof i pisarz, teoretyk prawa. [przypis edytorski]

133. osteologia — dział anatomii, który zajmuje się kośćcem. [przypis edytorski]

134. akwaforta — rodzaj techniki graficznej, polegającej na odbijaniu kopii z płytki wytrawionej kwasem. [przypis edytorski]

135. Marmontel, Jean-François (1723–1799) — fr. pisarz, historyk i filozof, przynależący do Encyklopedystów. [przypis edytorski]

136. Crébillon, Prosper Jolyot de (1674–1762) — dramaturg francuski, autor przesyconych grozą tragedii, osadzonych zazwyczaj w realiach starożytnego Rzymu. [przypis edytorski]

137. dworować (daw.) — żartować, kpić. [przypis edytorski]

138. Helvétius, Claude Adrien (1715–1771) — francuski filozof i literat, jeden z Encyklopedystów. [przypis edytorski]

139. Leclerc, Georges-Louis, Comte de Buffon (1707–1788) — przyrodnik i matematyk, członek Akademii Francuskiej, zajmował się m. in. geologią. [przypis edytorski]

140. Turgot, Anne Robert Jacques (1727–1781) — francuski finansista, twórca teorii postęp. [przypis edytorski]

141. pistol — złota moneta hiszpańska z XVI i XVII w. [przypis edytorski]

142. Restif de la Bretonne, Nicolas Edme (1734–1806) — francuski pisarz pochodzenia chłopskiego, libertyn. [przypis edytorski]

143. Malesherbes, Guillaume-Chrétien de Lamoignon (1721–1794) — francuski polityk piastujący funkcję królewskiego cenzora. [przypis edytorski]

144. szafot — drewniane podwyższenie, służące do ścinania więźniów. [przypis edytorski]

145. deizm — pogląd, wedle którego Bóg jest stwórcą świata, ale nim nie kieruje. [przypis edytorski]

146. agitacja — pozyskiwanie zwolenników. [przypis edytorski]

147. Fréron (1718–1776) — redaktor „Année littéraire”, wróg Woltera. [przypis edytorski]

148. La Tour, Quentin de (1704–1788) — francuski malarz portrecista. [przypis edytorski]

149. Stendhal — właśc. Marie-Henri Beyle (1783–1842), francuski pisarz, żołnierz Napoleona, zafscynowany Włochami prekursor realizmu. [przypis edytorski]

150. wcale (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]

151. krępy — niski i mocno zbudowany. [przypis edytorski]

152. fizjonomia — twarz. [przypis edytorski]

153. Salviati, Lisio del Rosso, Delfante, baron Bottmer — Stendhal miał pasję pseudonimów i kryptonimów, która zresztą dość się tłumaczyła w owej epoce szpiegów, rewizji, przejmowania korespondencji. [przypis autorski]

154. raz na dwa tygodnie wolno mu ją odwiedzić — kiedy obrażona Metylda zabroniła mu nawet pisywać do siebie, wówczas Stendhal, nie mogąc sobie dać rady z nadmiarem swych uczuć, zaczął pisać powieść, nie przeznaczoną do druku, tylko dla niej jedynej. Powieści tej, która jest jego pierwszą powieścią w ogóle, napisał tylko kilka kartek. Siebie odmalował tam pod postacią Polaka, oficera napoleońskiego, nazwiskiem Poloski; jako „czarny charakter” zapowiada się zaborcza przyjaciółka, margrabina Traversi, zakochana w Metyldzie i zazdrosna o nią. [przypis autorski]

155. wyga (pot.) — osoba sprytna i doświadczona. [przypis edytorski]

156. Mérimée, Prosper (1803–1870) — francuski dramaturg, pisarz i archeolog. [przypis edytorski]

157. emfaza — przesadnie emocjonalny sposób wypowiadania się. [przypis edytorski]

158. ateusz — ateista. [przypis edytorski]

159. retrospektywny — dokonywane po fakcie, dotyczący przeszłości. [przypis edytorski]

160. editio castrata (łac.) — wydanie ocenzurowane przez pozbawienie pewnych fragmentów (dosł.: wykastrowane). [przypis edytorski]

161. C’est sacre, car personne n’y touche (fr.) — jest przeklęta, ponieważ nikt jej nie dotyka. [przypis edytorski]

162. miałem sposobność już nieraz mówić — Mózg i płeć, seria trzecia. [przypis autorski]

163. epikureizm — stanowisko filozoficzne, wedle którego źródłem szczęścia jest przyjemność. [przypis edytorski]

164. sensualizm — stanowisko filozoficzne, zgodnie z którym jedynym źródłem poznania są doznania zmysłowe. [przypis edytorski]

165. Racine, Jean Baptiste (1639–1699) — fr. poeta i dramaturg, autor m.in. Andromachy i Fedry. [przypis edytorski]

166. Molier — właśc. Jean Baptiste Poquelin (1622–1673), francuski komediopisarz, aktor i dyrektor teatru. [przypis edytorski]

167. intendentura — zaopatrzenie i kwatermistrzowska obsługa armii. [przypis edytorski]

168. Paweł i Wirginia — dzieło Jacques’a-Henriego Bernardina de Saint-Pierre (1788), opisujące życie zgodne z naturą i taką samą miłość między głównymi bohaterami. [przypis edytorski]

169. naraz (daw.) — nagle. [przypis edytorski]

170. Proust, Marcel (1871–1922) — pisarz francuski, autor cyklu powieści W poszukiwaniu straconego czasu. [przypis edytorski]

171. wiwisekcja — bardzo dokładna analiza (dosł. sekcja żywego organizmu). [przypis edytorski]

172. Montaigne, Michel de (1533–1592) — francuski pisarz, prekursor eseju (Próby). [przypis edytorski]

173. Pascal, Blaise (1623–1662) — francuski filozof i matematyk, po 1654 porzucił nauki ścisłe na rzecz filozofii i teologii. Najważniejszym jego dziełem literackim są Myśli. [przypis edytorski]

174. La Rochefoucauld, François de (1613–1680) — francuski książę, pisarz i filozof, znany ze swoich pesymistycznych aforyzmów. [przypis edytorski]

175. Diderot, Denis (1713–1784) — francuski pisarz, krytyk i filozof, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, autor powiastki filozoficznej Kubuś Fatalista i jego pan. [przypis edytorski]

176. Russeau, Jean Jacques (1712–1778) — francuskojęzyczny pisarz i myśliciel pochodzący ze Szwajcarii, twórca epoki schyłkowego oświecenia, sentymentalizmu, prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]

177. alfons — osoba czerpiąca zyski z cudzego nierządu. [przypis edytorski]

178. ront — obchód terenu przez straże, w celu sprawdzenia porządku i bezpieczeństwa. [przypis edytorski]

179. durzyć się — kochać się w kimś. [przypis edytorski]

180. Coquillards — organizacja złodziei, oszustów i fałszerzy pieniędzy, po polsku zwanych Muszelnikami. [przypis edytorski]

181. obwieś — hultaj, osobnik podejrzany. [przypis edytorski]

182. kaźń — tu: więzienie. [przypis edytorski]

183. skopiec — wykastrowany baran. [przypis edytorski]

184. w rzeczy (daw.) — w rzeczywistości. [przypis edytorski]

185. spiczak — młody jeleń, któremu po raz pierwszy wyrasta poroże. [przypis edytorski]

186. co tyle wody dał mi żłopać — aluzja do popularnej metody torturowania podejrzanych. [przypis edytorski]

187. żywot (daw.) — brzuch. [przypis edytorski]

188. polor — wytworność. [przypis edytorski]

189. Plejada — XVI-wieczna grupa poetów francuskich, promująca pisanie w języku narodowym zamiast po łacinie. [przypis edytorski]

190. Ronsard, Pierre de (1524–1585) — sławny poeta francuskiego renesansu, główny autor należący do grupy