Marzenie i pysk - Tadeusz Boy-Żeleński (czytac .TXT) 📖

45. Zielony Balonik — pierwszy polski kabaret literacki, założony w r. 1905; do jego zespołu dołączył w pewnym momencie Tadeusz Boy-Żeleński. [przypis redakcyjny]

46. prywacja — ograniczenie, obywanie się bez czegoś. [przypis redakcyjny]

47. de Laveaux, Ludwik (1868–1894) — malarz, uczeń Józefa Mehoffera, zmarły na gruźlicę. [przypis redakcyjny]

48. suchotnik — gruźlik. [przypis redakcyjny]

49. mir — szacunek, poważanie. [przypis redakcyjny]

50. newroza — dziś popr.: neuroza. [przypis redakcyjny]

51. jąć (daw.) — zacząć. [przypis redakcyjny]

52. czepiny — oczepiny, obyczaj weselny, polegający na wiązaniu pannie młodej czepca, stanowiącego symbol stanu małżeńskiego. [przypis redakcyjny]

53. tużurek — rodzaj dwurzędowego surduta z ciemnej wełny. [przypis redakcyjny]

54. kierezja — bogato wyszywana sukmana krakowska z obszernym, trójkątnym, haftowanym kołnierzem wykładanym na plecy. [przypis edytorski]

55. Tetmajer, Kazimierz (1865–1940) — czołowy poeta Młodej Polski. [przypis redakcyjny]

56. nirwana — pojęcie buddyjskie, oznaczające wyzwolenie się z cyklu narodzin i śmierci, przez europejskich modernistów interpretowane jako niebyt; słowo to często pojawia się w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera. [przypis redakcyjny]

57. Feldman, Wilhelm (1868–1919) — pochodzący z rodziny żydowskiej krytyk i historyk literatury. [przypis redakcyjny]

58. arendarz (daw.) — dzierżawca; tu: dzierżawca karczmy, szynku. [przypis edytorski]

59. Teka Stańczyka — pamflet polityczny autorstwa Józefa Szujskiego, Stanisława Tarnowskiego, Ludwika Wodzickiego i Stanisława Koźmiana (grupy konserwatystów, nazywanych potem stańczykami), opublikowany początkowo w krakowskim „Przeglądzie Polskim” (1869), a następnie jako osobny druk (1870); pamflet ten miał formę 20 listów pisanych rzekomo przez Stańczyka, błazna Zygmunta Starego i krytykował szlachtę polską za awanturnictwo oraz anarchię, obciążał ją winą za utratę własnej państwowości, równie krytycznie odnosił się do powstań narodowych, proponował zaś jako program pozytywny działanie w ramach struktur politycznych Austro-Węgier. [przypis edytorski]

60. transsubstancjacja (z łac.) — przeistoczenie; w teologii katolickiej przemiana substancji podczas Eucharystii: chleba w ciało, a wina w krew Chrystusa. [przypis edytorski]

61. bałucczyzna — termin utworzony od nazwiska Michała Bałuckiego (1837–1901), komediopisarza, publicysty i autora powieści pozytywistycznych; Radcy pana radcy oraz Gęsi i gąski to tytuły dwóch z szeregu jego komedii, kontynuujących tradycję Fredrowską, pewną dozę krytyki obyczajowej osładzających dobrodusznym humorem. [przypis edytorski]

62. na Szlaku — Pałac na Szlaku mieszczący się przy ul. Szlak w Krakowie; od poł. XIX w. należał do rodziny Tarnowskich. [przypis edytorski]

63. Św. Salomea — właśc. Błogosławiona Salomea, chodzi tu zapewne o rysunkowy szkic do witraża zdobiącego dziś kościół franciszkanów w Krakowie. [przypis edytorski]

64. karotować (z fr. carotter) — naciągać, oszukiwać, wycyganić, wyłudzać. [przypis edytorski]

65. belmera (z fr.) — teściowa. [przypis edytorski]

66. Cichy jubileusz — pisane w r. 1923. [przypis autorski]

67. Sztuka — Towarzystwo Artystów Polskich „Sztuka”, grupa artystyczna działająca w Krakowie w l. 1897–1950, organizująca w kwietniu i maju coroczne wystawy; założycielami „Sztuki” byli wybitni malarze: Jan Stanisławski (pierwszy prezes), Józef Chełmoński, Julian Fałat, Teodor Axentowicz, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Antoni Piotrowski, Włodzimierz Tetmajer, Leon Wyczółkowski, Stanisław Wyspiański. [przypis edytorski]

68. snać a. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

69. tak ważką dla dziejów naszego teatru fizjonomię Tadeusza Pawlikowskiego (...) — weźmy choćby taką kwestię. Pawlikowski znany jest w dziejach teatru polskiego jako człowiek, który stracił duży majątek na teatr (co mu zresztą jedynie przyczyniło glorii). Otóż jeden z bliskich uczestników tej epoki udowadniał mi matematycznie, że Pawlikowski nie stracił grosza na teatrze, który mimo wszystko się opłacał; jedynie wydał swój majątek przy okazji prowadzenia teatru na ów szeroki tryb życia, który starsi i niestarsi nawet aktorzy doskonale pamiętają. Nie obchodzi mnie tu sama ta kwestia; chcę jedynie dać przykład, jak wątpliwe i sporne są najbardziej „murowane” elementy legendy. A, powtarzam, bez tej podszewki życiowego realizmu, wszelka historia jest jedynie bajką dla dzieci. [przypis autorski]

70. platońskie biesiady w łaźni rzymskiej — kiedy raz byłem u Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach, zjawił się tam Lutosławski. Przybył z Krakowa pieszo, w góralskim stroju i tłumaczył nam, iż uznał ten strój za najwłaściwszy, gdyż każda jego część symbolizuje jakąś cnotę, którą człowiek powinien w sobie wyrobić. Ponieważ się chmurzyło, gospodarz odesłał nas wózkiem; gawędziliśmy w drodze, a na rozstaniu Lutosławski zaprosił mnie, abym zaszedł kiedy do Łaźni Rzymskiej, gdzie co poniedziałek o szóstej rano grono ludzi dobrej woli zbiera się, aby rozmawiać o sprawach ducha. Nigdy nie mogłem się zdobyć, aby wstać tak wcześnie, i nie byłem, czego do śmierci nie przestanę żałować. [przypis autorski]

71. Ruy Blas — dramat Victora Hugo (1802–1885), którego akcja rozgrywa się na dworze Hiszpanii w XVII w. [przypis edytorski]

72. etymologia słowa aktor — z łac. ago, agere, egi, actum: działać; actio: działanie, działalność; actor: sprawca, wykonawca. [przypis edytorski]

73. Potrącone przeze mnie zagadnienie, czy powinno się mówić Hedda Gabler czy Gablerówna (...) — [por.] Flirt z Melpomeną, wieczór III. [przypis autorski]

74. nicht spucken — nie pluć (forma gramatyczna stosowana również np. w zakazach urzędowych). [przypis edytorski]

75. La peau de chagrin — Jaszczur, powieść Balzaca z 1831 r. opowiadająca o jaszczurczej skórze (fr. peau: skóra) mającej tę czarodziejską właściwość, że jej posiadacz może spełnić każde swoje marzenie, jednakże z każdym spełnieniem, jaszczur kurczy się nieubłaganie. [przypis edytorski]

76. La peau de chagrin (...) „pot” znaczy garnek — fr. pot: garnek i peau: skóra wymawia się podobnie: [po:]. [przypis edytorski]

77. ob. — skrót od: „obacz” (dziś raczej stosuje się: „patrz”), odsyłającego we wspomnianej kwestii do wyjaśniającego ją obszerniej dzieła. [przypis edytorski]

78. wydanie poezji Asnyka w opracowaniu prof. Eugeniusza Kucharskiego — „Biblioteka Narodowa”, Adam Asnyk: Wybór poezji oraz Eugeniusz Kucharski: Twórczość liryczna Asnyka, Kraków 1924, Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej; [przyp. red. Niniejszy artykuł Boy’a spowodował dość żywą polemikę z prof. Kucharskim; patrz: Brewerie Boy’a]. [przypis autorski]