Flirt z Melpomeną - Tadeusz Boy-Żeleński (do biblioteki txt) 📖
Krótki opis książki:
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Tadeusz Boy-Żeleński
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Flirt z Melpomeną - Tadeusz Boy-Żeleński (do biblioteki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Tadeusz Boy-Żeleński
jednoaktówka Moliera z 1659 roku. [przypis edytorski]
39. Szkoła żon — komedia Moliera z 1662 roku. [przypis edytorski]
40. Rabelais, François (1483-94–1553) — francuski pisarz, lekarz, były zakonnik; jego satyryczno-fantastyczna epopeja Gargantua i Pantagruel pisana w latach 1532-1564 krytykowała instytucje kościelno-feudalne, dogmaty, średniowieczną metafizykę, budując tym samym podwaliny pod nowoczesną myśl odrodzenia. [przypis edytorski]
41. Balzac, Honoré de (1199–1850) — francuski powieściopisarz zwany ojcem powieści realistycznej; zasłynął cyklem ponad stu trzydziestu utworów pisanych w latach 1829–1847 — Komedią Ludzką — prezentujących krytyczny obraz społeczeństwa. [przypis edytorski]
42. Flaubert, Gustave (1821–1880) — francuski powieściopisarz; uznany za mistrza literatury naturalistycznej, w ramach której sformułował postulat bezosobowości; w 1856 roku zasłynął Panią Bovary opowiadającą o prowincjuszce, która porzuca dziecko, zdradza i doprowadza do bankructwa męża, po czym popełnia samobójstwo. Po publikacji Flaubertowi wytoczono proces, uznając jego książkę za deprawującą. [przypis edytorski]
43. niemoralność — Więcej na temat problemu niemoralności pisarzy zob.: Boy-Żeleński Tadeusz, Jak zostałem literatem, [w tegoż:] Reflektorem w mrok, PIW, Warszawa 1985, s. 40–41. [przypis edytorski]
44. Don Juan — komedia Moliera z 1665 roku. [przypis edytorski]
45. Mizantrop — komedia Moliera z 1666 roku. [przypis edytorski]
46. Ludwik XIV (1638–1715) — król Francji od 1643 roku, z dynastii Burbonów; wprowadził w kraju absolutyzm. [przypis edytorski]
47. Maintenon, Françoise d’Aubigné (1635–1719) — kochanka, potem żona Ludwika XIV, protektorka kleru. [przypis edytorski]
48. Krzywoszewski, Stefan (1866–1950) — pisarz, publicysta i dramaturg, w 1903 roku założyciel czasopisma „Świat”, redaktor „Kuriera Polskiego”, prezes kilku związków kulturalnych, m.in. dyrektor Teatrów Miejskich w Warszawie w latach 1931–1934. [przypis edytorski]
49. imperatyw (z łac.) — nakaz, zasada. [przypis edytorski]
50. transkrypcja — tu: przetworzenie, wykorzystanie materiału historycznego w celach literackich. [przypis edytorski]
51. Dumas, Alexandre, ojciec (1802–1870) — francuski powieściopisarz i dramaturg; brał udział w rewolucji francuskiej z 1830 roku i walce o niepodległość Włoch; autor poczytnych powieści historycznych z wątkami awanturniczymi i romansowymi, np. Trzej muszkieterowie (1844). [przypis edytorski]
52. Il est permis de violer l’histoire à la condition de lui faire un enfant (fr.) — Można gwałcić historię pod warunkiem, że się ją obdarzy dzieckiem. [przypis edytorski]
53. Corneille, Pierre (1606–1684) — ojciec tragedii francuskiej, który doprowadził do odrodzenia teatru, przywrócenia antycznej zasady trzech jedności; jego największe dzieła to Cyd (1636) i Andromeda (1650). [przypis edytorski]
54. prawdop. Sapieha, Kazimierz Nestor (1754–1798) — generał artylerii litewskiej od 1773, jeden z marszałków Sejmu Czteroletniego i twórców Konstytucji 3 maja, uczestnik powstania kościuszkowskiego. [przypis edytorski]
55. Branicki, Ksawery (1730–18189) — hetman wielki koronny od 1774, przywódca opozycji magnackiej, przeciwnik ustanowień Sejmu Czteroletniego, jeden z twórców konfederacji targowickiej. [przypis edytorski]
56. Poniatowski, Józef (1763–1813) — bratanek Stanisława Augusta Poniatowskiego, generał, obrońca niepodległości, zwolennik Konstytucji 3 maja. [przypis edytorski]
57. Pałac Pod Blachą — znajdujący się u podnóża Zamku Królewskiego w Warszawie, rezydencja księcia Poniatowskiego w latach 1798-1813; stanowił pierwszy salon warszawski, miejsce hucznych zabaw arystokracji. [przypis edytorski]
58. pieróg — tu: charakterystyczne nakrycie głowy. [przypis edytorski]
59. Poniatowski, Stanisław August (1732–1798) — ostatni król Polski w latach 1764-1795; przyczynił się do rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju. [przypis edytorski]
60. Kołłątaj, Hugo (1750–1812) — wszechstronny humanista, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 maja. [przypis edytorski]
61. Potocki, Ignacy (1750–1809) — działacz polityczny, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca reform Sejmu Czteroletniego, Konstytucji 3 maja. [przypis edytorski]
62. intermezzo (wł., muz.) — fragment muzyczny o lżejszym i pogodnym charakterze włączony do opery. [przypis edytorski]
63. książę Pepi — przezwisko księcia Józefa Poniatowskiego. [przypis edytorski]
64. Niemcewicz, Julian Ursyn (1758–1841) — pisarz, publicysta, działacz Stronnictwa Patriotycznego. [przypis edytorski]
65. Małachowski, Stanisław (1736–1809) — referendarz wielki koronny, marszałek Sejmu Czteroletniego, przywódca centralnej frakcji Stronnictwa Patriotycznego. [przypis edytorski]
66. Jednowski, Marian (1873–1932) — właśc. Marian Jednoróg; aktor. [przypis edytorski]
67. Szymborski, Wacław (1866–1932) — aktor. [przypis edytorski]
68. Jarszewska, Wanda (1888–1964) — aktorka. [przypis edytorski]
69. Grzymała-Siedlecki, Adam (1876–1967) — dyrektor Teatru im. Słowackiego w latach 1916–1918. [przypis edytorski]
70. poruczyć (z czes.) — powierzyć coś ważnego do zrobienia lub oddać coś w opiekę komuś zaufanemu. [przypis edytorski]
71. konsolidacja (z łac.) — połączenie, zjednoczenie. [przypis edytorski]
72. qui a terre, a guerre (przysł. fr.) — kto ma ziemię, temu grozi wojna. [przypis edytorski]
73. Katerwa, Bohdan (1881–1949) — właśc. Szczepan Jeleński, inżynier, pisarz, autor Śladami Pitagorasa i Lilavati. Rozrywki matematyczne — popularnych pozycji promujących naukę matematyki. [przypis edytorski]
74. Konczyński, Tadeusz (1875–1944) — pisarz, reżyser teatralny, redaktor „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” w latach 1914–1918; pasjonat piłki nożnej i założyciel kilku klubów piłkarskich, w tym do dziś istniejącej Wisły Kraków. [przypis edytorski]
75. Pawlikowski, Tadeusz (1861–1915) — dyrektor Teatru im. Słowackiego w latach 1893–1899 i 1913–1915, później teatru lwowskiego. [przypis edytorski]
76. pierwszy kochanek — tu: aktor wyspecjalizowany w odgrywaniu roli amanta. [przypis edytorski]
77. sumpt (przest.) — koszt. [przypis edytorski]
78. „Grota” — młodopolska kawiarnia artystyczna przy ul. Floriańskiej 45 w Krakowie, otwarta w 1895 roku, obecnie zwana (od nazwiska założyciela Jana Apolinarego Michalika) Jamą Michalika. Miejsce założenia i występów kabaretów Zielony Balonik i Szopka. [przypis edytorski]
79. Krąg interesów — sztuka hiszpańskiego dramaturga Jacinta Benavente’a z 1909, wystawiona w teatrze im. Słowackiego 22 lutego 1919 roku. [przypis edytorski]
80. Trzciński, Teofil (1878–1952) — dyrektor i reżyser teatralny, recenzent m.in. „Czasu”, kierownik Teatru im. Słowackiego w latach 1918–1926 i 1929–1932, także teatrów we Lwowie i Poznaniu; za jego dyrektury na scenie krakowskiej debiutował Witkacy, wystawiono wielokrotnie Fredrę; zasłynął plenerowym spektaklem Odprawy posłów greckich, niekanonicznym ujęciem Kordiana i Dziadów. [przypis edytorski]
81. dyletant (z wł.) — człowiek poświęcający się czemuś w sposób niezawodowy. [przypis edytorski]
82. Trapszo-Krywultowa, Tekla (1873–1944) — aktorka. [przypis edytorski]
83. paskarski — tu: bezwzględnie skupiający się na dochodach, wymiernych korzyściach. [przypis edytorski]
84. commedia dell’arte (wł.) — włoska komedia ludowa z okresu XVI–XVIII wieku, grana przez wędrowne trupy teatralne. Oparta jedynie na zarysie scenariusza (głównym wątku, intrydze, schemacie scenicznym), pozostawiała aktorom wybór szczegółowych rozwiązań artystycznych. [przypis edytorski]
85. lub starych farsach francuskich przechodzących z rąk do rąk, wciąż na nowo kształtowanych, upiększanych, przetwarzanych — np. Mistrz Pathelin z ok. 1465 roku. [przypis edytorski]
86. Grzegorz Dandin — pełen tytuł: Grzegorz Dandyła albo mąż zmieszany; komedia Moliera z 1668 roku. [przypis edytorski]
87. Wesele Figara — pełen tytuł: Szalony dzień, czyli wesele Figara; komedia Pierre’a Beaumarchais’go z 1784 roku. [przypis edytorski]
88. Król — wspólna komedia Gastona Caillaveta i Roberta de Flersa z 1908 roku. [przypis edytorski]
89. Caillavet i Flers — dwaj francuscy dramaturdzy współpracujący w latach 1901–1915. [przypis edytorski]
90. Fredro, Aleksander, hrabia (1793–1876) — komediopisarz, aforysta, pamiętnikarz, często osadzający swe sztuki w środowisku szlacheckim. [przypis edytorski]
91. Zalewski, Kazimierz (1849–1919) — dramatopisarz, krytyk teatralny, tłumacz, od 1875 redaktor założonego przez siebie „Wieku”, współdyrektor Warszawskich Teatrów Rządowych. [przypis edytorski]
92. Bliziński, Józef Franciszek (1827–1893) — komediopisarz i dramaturg, etnograf; wraz z Bałuckim czerpał z twórczości Fredry, czego dowodem jego komedie opisujące środowisko mieszczańskie. [przypis edytorski]
93. Lubowski, Edward (1837–1923) — autor powieści i komedii, te ostatnie wzorował na francuskim dramacie mieszczańskim. [przypis edytorski]
94. Mańkowski, Aleksander (1855–1924) — autor powieści i komedii, głównie dotyczących szlachty z Podola. [przypis edytorski]
95. prawdop. Dobrzański, Stanisław (1848–1880) — pisarz, tłumacz sztuk francuskich, reżyser, aktor w teatrze krakowskim, lwowskim i poznańskim. [przypis edytorski]
96. Bałucki, Michał (1837–1901) — autor powieści tendencyjnych i komedii przedstawiających życie mieszczaństwa w Galicji. [przypis edytorski]
97. Jasieńczyk, Marian (1855–1911) — właśc. Wacław Karczewski; dziennikarz, powieściopisarz naturalistyczny. [przypis edytorski]
98. Augier Émile (1828–1889) — francuski dramatopisarz, członek Akademii Francuskiej, autor komedii obyczajowych i społecznych. [przypis edytorski]
99. Pailleron, Edouard (1834–1899) — poeta i dramatopisarz; w 1868 zasłynął jednoaktówką Le Monde où l’on s’amuse, która zawierała liczne krytyczne aluzje do środowiska akademickiego. [przypis edytorski]
100. Dumas, Alexandre, syn (1824–1895) — francuski pisarz, członek Akademii Francuskiej, autor powieści obyczajowych, komedii moralistycznych; w 1848 zasłynął Damą kameliową, po której powstały komedie, np. Półświatek, Cudzoziemka. [przypis edytorski]
101. Sardou, Victorien (1831–1908) — francuski dramatopisarz, członek Akademii Francuskiej; autor komedii obyczajowych (Pani Sans-Gêne z 1893) i dramatów historycznych. [przypis edytorski]
102. styl warszawskich Rozmaitości — chodzi o styl gry aktorskiej ugruntowany w warszawskim Teatrze Rozmaitości. [przypis edytorski]
103. Koźmianowska epoka w Krakowie — chodzi o lata 1865–1885, czyli mniej więcej czas kierowania teatrem krakowskim przez Stanisława Skorupkę i powstałą wówczas tzw. szkołę gry krakowskiej. [przypis edytorski]
104. uzurpować — zagarniać, przywłaszczać. [przypis edytorski]
105. knedle (z niem.) — okrągłe pierogi z ciasta mączno-ziemniaczanego nadziewane owocami, serem czy mięsem. [przypis edytorski]
106. Hannele — pełen tytuł: Hanneles Himmelfahrt; satyra na stosunki w administracji Gertharta Hauptmanna z 1884 roku. [przypis edytorski]
107. Hauptmann, Gerhart (1862–1946) — niemiecki dramaturg, naturalista; podejmował problematykę społeczną, np. biedę tkaczy śląskich i ich buntu z lat czterdziestych XIX wieku — Tkacze z 1892 roku. [przypis edytorski]
108. szarada (z fr.) — tu: zagadka. [przypis edytorski]
109. sejsmograf — urządzenie, które rejestruje drgania powierzchni Ziemi podczas wstrząsów sejsmicznych. [przypis edytorski]
110. parweniuszostwo — dorobkiewiczostwo. [przypis edytorski]
111. marazm (z gr.) — zastój, bierność. [przypis edytorski]
112. jedna z najwybitniejszych polskich artystek — chodzi o Jadwigę Stanisławę Mrozowską (1880–1966). [przypis edytorski]
113. Kobieta i pajac — powieść Pierre’a Louÿsa z 1898 roku. [przypis edytorski]
114. Louÿs, Pierre (1870–1925) — francuski pisarz, przedstawiciel symbolizmu; twórca zbioru poematów prozą — Pieśni Bilitis (1894). [przypis edytorski]
115. Demon ziemi — sztuka Benjamina Franklina Wedekinda z 1895 roku. [przypis edytorski]
116. Wedekind, Frank (1864–1918) — niemiecki dramatopisarz i poeta, uznany za prekursora ekspresjonizmu, który łączył z realizmem krytycznym; najbardziej popularna sztuka o satyrycznym zabarwieniu to Przebudzenie wiosny z 1891 roku. [przypis edytorski]
117. „czwartki literackie” — nawiązanie to tzw. „obiadów czwartkowych”, tj. spotkań salonu oświeceniowego w Zamku Królewskim, na których poruszano sprawy polityki, kultury, prezentowano lżejszą twórczość literacką. [przypis edytorski]
118. credo (łac.) — zbiór przekonań, dosł. wyznanie wiary. [przypis edytorski]
119. Ibsen, Henrik (1828–1906) — norweski dramaturg, czołowy przedstawiciel nurtu krycznorealistycznego w Skandynawii; jego Komedia miłości z 1862 wywołała skandal ze strony mieszczaństwa. [przypis edytorski]
120. Przybyszewski, Stanisław Feliks (1868–1927) — pisarz, dziennikarz, ekspresjonista i dekadent, czołowy twórca Młodej Polski i jej estetycznego programu — Confiteor z 1899; redagował „Życie” i „Zdrój”. [przypis edytorski]
121. Strindberg, August (1849–1912) — nowatorski pisarz szwedzki; ustanowił nowy język literacki, zaszczepił w Szwecji europejskie prądy literackie (np. naturalizm, ekspresjonizm); autor m.in. Ojca z 1887. [przypis edytorski]
122. Krasicki, Ignacy (1735–1801) — biskup warmiński i arcybiskup gnieźnieński, radaktor „Monitora”, wszechstronny autor oświeceniowy: poematów heroikomicznych, bajek, satyr, komedii, powiastek filozoficznych, encyklopedii, a także pierwszej polskiej powieści (przełomowe Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki z 1776 roku). [przypis edytorski]
123. Zapolska, Gabriela (1857–1921) — właśc. Maria Gabriela Śnieżko-Błocka, z domu Korwin-Piotrowska; pisarka, publicystka, także aktorka; zasłynęła z komedii demaskujących mieszczańską obłudę, np. Moralność Pani Dulskiej oraz Ich Czworo z 1904 roku. [przypis edytorski]
124. dziwotwór — istota dziwaczna, straszydło. [przypis edytorski]
125. Björnson, Björnstjerne (1832–1910) — pisarz, publicysta, mówca i polityk norweski; od komedii Nowożeńcy z 1865 roku dokonał się przełom w jego twórczości, odszedł od estetyki idealistyczno-romantycznej na rzecz realistyczno-społecznej. [przypis edytorski]
126. pierwsze jego utwory w oryginale, tj. po niemiecku — tj.: Zur Psychologie des Individuums. I. Chopin und Nietzsche. II. Ola Hansson (O psychologii jednostek) z 1892, a zwłaszcza poematy prozą: Totenmesse (Msza żałobna) z 1893, Vigilien (Wigilie) z 1894, De Profundis z 1895, Im Malstrom (W Malstrom) z 1896, Satanskinder
Darmowe książki «Flirt z Melpomeną - Tadeusz Boy-Żeleński (do biblioteki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)