Matka - Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (wypożyczalnia książek .txt) 📖
Dramat Witkacego z roku 1924, który przedstawia relację syna z matką.
Tytułowa matka to Janina Węgorzewska, która musi utrzymywać swojego syna Leona (ma do niego o to pretensję). Ona zajmuje się robótkami ręcznymi. On jest myślicielem, filozofem, tworzy swój własny manifest ideologiczny. W końcu Leon wplątuje się w podejrzane interesy i staje się bogaty. Jednak los bywa okrutny…
- Autor: Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy)
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Matka - Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) (wypożyczalnia książek .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy)
Ach, panie, gorzej jest. Była dyskusja. Pan uciekł. Awantura piekielna.
LEONNo to lepiej dla reklamy.
CIELĘCIEWICZNie, panie, to jest „finish30” z panem. Policja chce pana aresztować. Połowa krzeseł rozwalona, lampy pobite, demolacja kompletna. To kosztuje, panie — to kosztuje.
MATKATo nic, panie dyrektorze. Ja zapłacę moimi robótkami. O — właśnie kończę prześliczny dżemper31. Niech pan siada. Leon podzieli się z panem chętnie swoją porcją. Ja mogę nie jeść wcale, bo to mi zresztą na noc szkodzi.
CIELĘCIEWICZAch, dziękuję — ja tylko na chwilkę.
Wie pan, ja czuję, że pan ma trochę racji, ale też nie rozumiem pana dokładnie. Ale pana nikt nie zrozumiał na sali: największe inteligenty miasta — mieli darmowe bilety — ledwo ich ściągnąłem. Nikt nic nie rozumie: posądzają pana o zupełną blagę. Ja sam nie wiem, wie pan... Ale oburzenie na pana jest straszne. Mówią, że pan chce zniszczyć wszelkie dotychczasowe ideały, że to jest zgniły pesymizm i zupełna anarchia myśli — gorzej: nihilizm zdegenerowanego burżuja. Inni mówią, że to gorsze od komunizmu. Już sam nic nie wiem.
LEONA więc rzeczowej dyskusji nie było?
CIELĘCIEWICZByła formalna rzeczowa bójka. Jakichś dwóch znalazł pan wyznawców — okropne, mówię panu, typy, spod ciemnej gwiazdy — gorsi od najgorszych wrogów. Zbito ich w kwaśne jabłka. Dobrze, że pan uciekł zaraz po swojej przemowie. Z pewnością dostałoby się i panu.
MATKATak — Leonek ma słaby system nerwowy, lepiej, żeby się nie narażał osobiście...
LEONMoże mama pozwoli... A więc wszyscy są idioci? Te słynne pańskie mogoły32 miejskiej inteligencji? Przecież można być przeciwnikiem jakiejś idei rozumiejąc ją, można zwalczać ją rzeczowo. Ale tego boją się ci panowie.
CIELĘCIEWICZPan wybaczy, ale ja też nie bardzo pana rozumiem...
LEONWięc przed odczytem udawał pan, że pan rozumie? Tak?
CIELĘCIEWICZNie chcę z panem więcej mówić, skoro pan jest zdenerwowany. A oto rachuneczek. Proszę: dwa tysiące talarów. Żegnam, żegnam.
No cóż — cieszmy się. Każdy wielki prorok był kiedyś nie uznawany. Wypijmy za ten pierwszy sukces. Im więcej kto jest nie uznany, tym jest większy. Zosieczko, wypijesz ze mną wódki?
LEONCo? Mama pije?
MATKAOd dwóch lat, mój drogi. Czy ty myślisz, że bez tego wytrzymałabym to wszystko? Jestem skończona alkoholiczka.
LEONHa — to jest nowy cios. Ale musimy go wytrzymać. Na jakie dwa lata jestem zarżnięty, ale się nie cofnę.
MATKAJa też — wytrzymam też do końca. Ale jeśli umrę nie w porę, zanim dokonasz twego wielkiego dzieła?
LEONMamo, zjedzmy raz spokojnie tę kolację.
Leon!
LEONJa też zaczynam pić. Okropny dramat można z tego zrobić taki przy dobrej woli. Zosiu, pij także — wieczorek zaręczynowy musi być wesoły.
Ja tylko jednej rzeczy nie pojmuję, że on tak nienawidząc ludzkości w ogóle, a ludzi w szczególności, i będąc tak okrutnym wobec najbliższych — no, co prawda to rozumiem najlepiej — może to wszystko chcieć robić! Jaki jest mechanizm tej psychologii?
LEONTy w ogóle nie rozumiesz ludzi wielkich, moje dziecko. Ale z czasem nauczysz się. A ja się nie cofnę.
MATKAŁatwo ci to mówić. Zosiu, proszę cię, bierz makaron. Nie krępuj się. Ja zupełnie schamiałam w tym wszystkim.
ZOFIAAch, à propos: ja zupełnie zapomniałam, to jest — zapomnieliśmy razem z Leonem, że mój ojciec czeka tam w cukierence na rogu. Ja go chyba przyprowadzę.
LEONAleż oczywiście. Ja nie mogę, jestem zupełnie pijany. Przecież i tak Cielęciewicz miał być na kolacji, więc jedno miejsce jest wolne. Idź, Zosiu, prędko i przeproś ojca, że tak długo czekał.
Mamo, przecież mama wie, że ja to wszystko umiem ocenić — gdyby nie mama, nie dokonałbym niczego.
MATKATak — strasznie dużo dokonałeś: rachunek na dwa tysiące talarów.
LEONMamo, czy mama nie widzi, że na to, aby to wytrzymać, trzeba też piekielnej siły.
MATKANie zaczynajmy tych rozmów. Lepiej zjedz coś — za dużo wypiłeś.
LEONMamo, przecież mama wie, że ja mamę naprawdę bardzo... Mama wie, że ja bez mamy...
MATKATak, tak — bez mamy. Trzymaj się mnie za suknię, bo upadniesz. Wstrętny jesteś.
LEONMamo, ja tego nie wymówię chyba... Ale ja tak bym chciał, żebyśmy się... Żebyśmy się — — — kochali...
Wampir! Wampir! Precz ode mnie! Nigdy nie zbliżaj się do mniej więcej. Możemy się witać i żegnać z daleka. Masz nową ofiarę: tę biedną Zosię.
To jest najgorsze, że nic nie wiadomo, co w tym wszystkim jest prawdą, a co jest blagą, podłą blagą. Jedna przecz jest pewna na świecie, to cierpienie...
Proszę bardzo. Miło mi poznać ojca mojej przyszłej synowej. Niech państwo siadają do stołu. Kolacja skromna. A może przedtem wódeczki? Niech pan nie zwraca na niego uwagi; wypił za dużo z powodu zaręczyn.
ZOFIACha! Cha! Cha! Cha!
Dorota! Dorota!!
Słucham jaśnie panią.
MATKATak mi dobrze u was było w kuchni, moja Doroto — tam się czułam jak u siebie. A tu, nawet gdy siedzę na tym zydelku, wszystko takie jest obce i straszne, jakby nie z tego świata.
DOROTAZdaje się jaśnie pani: wszystko nowe, ładne i wcale nie straszne. Panicz teraz taki dobry...
MATKANie pozwolił mi siedzieć u was w kuchni. A tu mnie tak bardzo źle, tak okropnie, jakby mnie dusiła jakaś obrzydliwa zmora. Coś takiego lepkiego, bez rąk i nóg, leży na mnie. I nie wiem, czy to kadłub bez członków, czy jakie zwierzę. A sama sobie zdaję się taka olbrzymia jak wieża. I chodzę taka duża po tych innych pokojach i patrzę na siebie drugą, też inną, jak biegam jako mała myszka po tych samych pokojach! I potem „pac”! — myszka łapie się w pułapkę i ja się budzę. To mi się tak zdaje kilka razy w dzień.
DOROTAI to nie we śnie?
MATKANie — robię robótkę wszystko jest tak, jak jest, a mimo to tamto się odbywa jakby w innym świecie, który mimo to jest tu. To może jest ta Wielość Rzeczywistości tego Chwistka34, tego filozofa, którego panicz teraz ciągle czyta — marzy mu się logizacja35 przemian społecznych w celu uniknięcia zjawisk cyklicznych — to jest paniczowi, nie Chwistkowi.
DOROTAJa tego nie rozumiem.
MATKAA czy Dorota myśli, że ja to rozumiem? Nic a nic. A on teraz ciągle jeździ. Panicz został agentem handlowym — to jest nie komiwojażer, tylko coś wyższego. Czemu Dorota się śmieje? Dorota nie wierzy?
DOROTAWcale się nie śmiałam. Jaśnie pani się to zwidziało, jak z tą myszką. Nie trzeba tyle pić.
Ee — to ja chyba czystej.
O — tak trochę, to bardzo dobrze robi.
MATKAKiedy inaczej nie widzę nic — takie plamy ruchome z obwódkami zakrywają wszystko po kolei, na co spojrzę. Już dziś po południu nie widziałam nic.
DOROTAPo co jaśnie pani robi robótkę? Przecież panicz teraz tak dużo zarabia, a młoda pani za to nocne pielęgniarstwo to przecie też dużo bierze.
MATKATrzy tysiące talarów tygodniowo. A panicz to jakoś nieregularnie — jak mu się uda z tym handlem. Ach — jak tylko popiję, to coś widzę, a tak, bez wódki, to bym całkiem oślepła. Ale czemu Dorota tak dziwnie mówiła o tych zajęciach dzieci? Jakby Dorocie się coś nie podobało — co?
DOROTAAale — nic a nic nie pomyślałam. Jak mnie się może coś nie podobać? Zajęcie jak każde inne — byle dobrze zarobić. Ale nie odpowiedziała mi jaśnie pani, po co męczyć się tą wieczną robótką? Teraz mogłaby pani odpocząć, kiedy młodzi państwo wzięli się już do roboty prawdziwej. A tak straci pani oczy do reszty.
MATKAO — niech Dorota nie mówi. Już mi zaczynają te koła latać przed oczami. Nic nie widzę. Trzeba popić.
A robię tak sobie — coś tam też jest z tego, mimo że wobec tych dochodów to jest głupstwo. Już panicz mnie tak gnębi tą robotą, żebym ją rzuciła. Muszę prawie po kryjomu przed nim robić, że to niby tylko dla przyjemności. A zresztą, co bym ja robiła? Wszystko takie obce, straszne — ja chyba bym zwariowała, gdybym nic nie mogła robić. Dla mnie odpoczynek to najgorsza męka. A najstraszniejsza to noc. Sama jedna w tym łóżku paradnym — zdaje mi się, że jestem mała dziewczynka, kiedy byłam jeszcze baronówną — wie Dorota przecie, że jestem z bardzo dobrej...
DOROTAAch — już mówiła mi to jaśnie pani dawno. A panicz to zakazał mi mówić do siebie „jaśnie panie” — i młoda pani też.
MATKATrudno — ojciec panicza był stolarzem i śpiewakiem i powieszony był za wielkie zbrodnie. Ale dał mi tyle szczęścia przez te trzy lata, że choćby dlatego nie żałuję całego życia, mimo że ono takie straszne, takie straszne — gorsze od śmierci w torturach. Ja chyba już wariuję, moja Doroto. Ja Dorocie powiem w tajemnicy — ale sama się o tym boję mówić, żeby mi coś w głowie nie pękło — ja się ciągle trzymam, żeby nie zwariować. Ja bez morfiny nie śpię wcale. I coraz więcej muszę pić i całe ciało mam już pokłute.
DOROTAAch — niech jaśnie pani da spokój! Mnie samej niedobrze się robi. Trzeba się otrząsnąć, przestać pić albo pić mniej i nie brać tamtego paskudztwa.
MATKAA to jeszcze sam panicz mi kupuje to wszystko. I nie wiem, czy on to robi dlatego, żebym ja już prędzej skończyła, czy właśnie przez dobre serce, bo widzi, że już inaczej żyć bym nie mogła.
Pójdę już — ja nie mogę tak rozmawiać. Ja wiem, że jaśnie pani ciężko samej, ale ja już nie mogę.
Boże! Boże! Te plamy coraz gorsze.
Ja już nie wiem, czy jestem, czy też to jest jakiś sen okropny poza grobem. A może ja nie wiem, że umarłam, i to już jest kara w piekle czy w czyśćcu za to, że go tak wychowałam i tamtego popchnęłam do zbrodni. Boże — ja tego nie chciałam — chciałam trochę więcej dobrobytu. Moja wina — gdybym go nie męczyła tym, toby się wyrobił na sławnego śpiewaka i nie zginąłby na stryczku. Dla mnie kradł i zabijał, biedaczek, i dał mi tyle szczęścia!
E — trzeba wypić bardzo dużo, to przejdzie.
Cóż słychać dobrego? Pani matka zawsze nad robótką? He, he!
MATKAAch, panie Apolinary — niech pan siada. Jestem bardzo zmęczona.
PLEJTUSI czym to, pani matko, czym?
Ach — nie mówmy o tym, nie mówmy o niczym. Czyż pan nie czuje tego, że pan jest dla mnie jakąś potworną zmorą?
PLEJTUSW ogóle, pani baronowo...
MATKAJuż mówiłam panu sto razy, że nie jestem baronową.
PLEJTUSTak, tak — baronówną. A więc, pani baronówno...
MATKAO nędzo straszna nawet samych najzewnętrzniejszych form tego okropnego życia!...
PLEJTUSNo — chyba na nędzę narzekać nie możemy. Dzieci pracują jak woły. Synek coś ciągle w rozjazdach. Tylko te ciągłe nocne dyżury Zosi, te nocne pielęgniarskie zabiegi, połączone z nocnym kursem introligatorstwa i nocnym plastycznym tańcem dla zdrowia — to mi się mniej podoba.
MATKA
Uwagi (0)