Śnieg - Stanisław Przybyszewski (biblioteka .TXT) 📖
Śnieg Stanisława Przybyszewskiego to realistyczno-symboliczny dramat wystawiony po raz pierwszy w 1903 r. Prezentuje wątki i postaci typowe dla epoki modernizmu.
Na scenie spotykają się nerwowy wrażliwy dekadent Kazimierz, jego ogarnięty pasją życiową, witalny brat Tadeusz — ofiara nieszczęśliwej niszczącej miłości do kobiety fatalnej (Ewy) — oraz szlachetna i naiwna Bronka (żona Tadeusza). Bronka, chcąc nie chcąc, samą swoją kobiecością i pragnieniem stworzenia domu podcina skrzydła mężowi, który w skrytości ducha tęskni za dawnymi uniesieniami i byłą kochanką Ewą. Akcja dzieje się w ziemiańskim dworku, zimą. Kazimierz i Ewa są gośćmi Bronki i Tadeusza — w realistycznej warstwie dramatu Kazimierz skrycie kocha Bronkę (miłością niespełnioną i idealną), a Ewa Tadeusza (w sposób zaborczy i niszczący). Każde z nich ma interes w tym, aby prawda wyszła na jaw. Jak łatwo się domyślić, finał nie może być szczęśliwy, co od razu można odczytać w warstwie symbolicznej. Prawdę o kondycji bohaterów ukrywa w sposób symboliczny śnieg — wzmianki o jego opadaniu i odgarnianiu wpływają na dynamikę dramatu. Ostatecznie okazuje się, że odkrycie prawdy (odśnieżanie stawu) nie prowadzi do wyzwolenia, chyba że za nie uznamy samobójczą śmierć.
- Autor: Stanisław Przybyszewski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Śnieg - Stanisław Przybyszewski (biblioteka .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Przybyszewski
Przede wszystkim, powiedz mi, po coś tu przyjechała? Bo przecież chyba nie masz takich zbrodniczych instynktów, by przemocą burzyć szczęście dwojga ludzi, i to człowieka, któremu o mało co życia nie zniszczyłaś.
EWAO mało co... Jaka szkoda, żem cię tak prędko z moich rąk wypuściła.
TADEUSZTyś mnie nie puszczała, ja się sam oderwałem.
EWATak, to prawda. Podziwiałam twoją siłę i wtedy dopiero cię pokochałam...
TADEUSZWiem już, wiem. Ale pozwól tylko, bo mi ustawicznie przerywasz. Odpowiedz mi wreszcie na moje pytanie: po coś tu przyjechała?
EWATo nie wiesz, że Bronka usilnie mnie prosiła? Że może nawet uciekła się do niewinnego kłamstwa, by mnie tu sprowadzić: pisała mi, że jest chora.
TADEUSZNie powinnaś była przyjeżdżać.
EWADlaczego? Przecież mnie ustawicznie wołałeś, przecież ustawicznie za mną tęskniłeś!
TADEUSZJa za tobą tęskniłem, ja ciebie wołałem!? Ależ ja zupełnie o tobie zapomniałem.
EWATyś o mnie nie zapomniał. Cały twój dom jest mną przesiąknięty. Jak tylko przekroczyłam próg twego domu, czułam, że to mój dom, że tu niepodzielnie panuję, że sama jedna wypełniam wszystko naokół.
TADEUSZHa... ha... myślisz o meblach. No, więc ci powiem, że umyślnie starałem się wzorować na twoich pokojach, bo, widzisz, jeżeli na przykład pijak odzwyczaja się od wódki i chce się przekonać, czy się rzeczywiście odzwyczaił, to pomimo wstrętu wypija raz po raz jeden, dwa kieliszki. Jeżeli nie zapragnie całej flaszki, to znak, że się z pęt nałogu wyzwolił. Rozumiesz? Umyślnie tak się urządziłem, by wszystko mi ciebie przypominało...
EWAA jednak...
TADEUSZJednak nigdy o tobie nie myślałem, nawet we śnie mi się nie zamajaczyłaś.
EWANacierpiałeś się, biedaku. W twojej duszy musiała być straszna kłótnia i swar, i rozterka. Mieć wszystkie warunki do szczęścia i być bogatym, mieć wszystko na skinienie, przy tym żonę, która kocha i którą się kocha... A kochasz ty ją rzeczywiście? Możeś ty tylko syt walki i bólu, i cierpień, a teraz przez chwilę śród trupów i rumowisk zdjąłeś bojowy szyszak i ocierasz potem uznojone czoło?
TADEUSZBawiły mnie kiedyś twoje przenośnie, dziś mi już nic nie mówią.
EWATyś tylko dlatego szczęśliwy, by móc spocząć w najzieleńszej z dolin, by góry szturmować...
Odwraca się znowu zamyślona do komina.Ach, jakbym ja cię wtedy kochała.
TADEUSZSłuchaj, Ewa, ty musisz opuścić mój dom. Przestańmy się bawić w domyślniki i niedopowiedziane słówka. Wiesz, jak cię kochałem. Śnieg, biały, miękki śnieg, przyprószył wszystkie wspomnienia, i ból, i walki, i cierpienia, a gdy śnieg zniknie...
EWANo, to i cóż?
TADEUSZTo byłoby źle.
EWADla kogo?
TADEUSZDla ciebie, dla mnie, a przede wszystkim dla Bronki.
EWADla Bronki, dla Bronki. Och, ja ją bardzo kocham...
po chwiliBronka będzie bardzo nieszczęśliwą...
TADEUSZSłuchaj, ale słuchaj dobrze i postaraj się zrozumieć to, co ci powiem. Masz zwyczaj udawać, że nie słyszysz, ale teraz bądź łaskawa poświęcić ten piękny zwyczaj, bo ta zabawka nie na miejscu.
EWASłucham i postaram się zrozumieć.
TADEUSZPrzyznam się szczerze, że jestem rzeczywiście rozdrażniony i zaniepokojony, więcej ci jeszcze powiem, często nawet myślałem o tobie, tęskniłem nawet za tym cierpieniem, któreś mi dawała, być może tęskniłem za tą męką, którą przy tobie przeżyłem, ale teraz zostaw mnie w spokoju. Bronkę kocham, przy Bronce zostanę.
EWAZostaniesz, to ją zamęczysz. Rany w twoim sercu odnowiły się, lecisz w ogień jak ćma, od chwili, jak posłyszałeś mój głos za tą kotarą, runął od razu ten pałac z kart, który tak mozolnie i z takim trudem wybudowałeś, a nazwałeś swoim szczęściem.
ironicznieHe... he... mnie nie okłamiesz. Tobie ciasno tu w tym cichym, ciepłym zakątku. W tobie rwie się wszystko, zapory łamać, światy zdobywać! Tyś ostatni z tego wielkiego, pięknego rodu konkwistadorów, którym głupi zakątek, zwany Europą, nie wystarczał.
TADEUSZPięknie dziękuję za te nowe światy, które mogę zdobyć tym, że wyrżnę jakieś niewinne, głupie stado baranów.
EWATo nie to. Trzeba nasamprzód morze ujarzmić, góry rozkopać, trzeba przejść wszystkie męczarnie i wszystkie rozkosze, by się ten nowy świat przed oczyma odsłonił, a to, że przypadkowo taki konkwistador żelazną nogą nastąpi na jakiś kwiat, cóż to znaczy.
przeciągle i jakby ospaleCóż z tego, że wytnie się, choćby najpiękniejszy las, by oczy swoje nowym i nieznanym jeszcze cudem upoić...
TADEUSZI cóż dalej... dalej...
EWAZ wolna... z wolna...
Nagle śmieje się.Ha... ha... jak się w tobie ustawicznie burzy namiętna, żarna krew konkwistadora.
patrzy na niego i znowu opadaTrzeba naprzód morze ujarzmić, góry rozkopać, żelazną stopą zgnieść jakiś kwiat.
TADEUSZO Bronce myślisz?
O Bronce?
EWAZgadłeś.
Ewo, proszę cię, błagam, zostaw nas w spokoju.
EWAAleż ty już spokoju mieć nie będziesz.
TADEUSZWiem, wiem już o tym, ale Bronka go będzie przynajmniej miała.
EWAWidzisz, Tadeuszu, tyś już oślepł na wszystko, co cię otacza. Czy nie widziałeś, jak cię śledziła niespokojnymi oczyma, jak jej oczy wylękłe jak spłoszone jaskółki spoczywały na mnie i na tobie... Och, ja ją bardzo kocham... Nie widziałeś, jak była podniecona tym nienaturalnym podrażnieniem, jak się ustawicznie zwracała do Kazimierza, jakby u niego pomocy szukać chciała...
Hm... sądzisz więc, żem na to stworzony, by nowe światy zdobywać. Po co?
EWABy żyć pięknie i być pięknym.
TADEUSZA jeżeli się nie umie zdobyć?
EWATo legnie się, i to jest pięknym.
TADEUSZA jeżeli to wszystko jest daremną szarpaniną, bezmyślnym niszczeniem siebie i wszystkiego naokół?
EWAI to jest piękne. Człowiek, który się szarpie i targa, męczy i pragnie czegoś, chociaż nie osiągnie nigdy celu, jest piękny.
TADEUSZA jeżeli pragnie tylko ciszy, spokoju, cichego zakątka, ciepłego kominka?
EWATo dla Kazimierza.
TADEUSZA dla mnie?
EWADla ciebie? — ja — tylko ja — jedyna ja.
TADEUSZDlaczego, dlaczego wtedy, gdym wszystko kładł u twych stóp, wtedy, gdym z tobą i przez ciebie mógł był zdobyć te nowe światy, o których mi teraz mówisz, dlaczegoś mnie wtedy odpychała i odrzucała?
EWABoś nie umiał być moim panem.
TADEUSZA teraz?
EWATeraz cię kocham, kocham za to, żeś chciał o mnie zapomnieć, za to, żeś chciał się przełamać, bo tylko silni umieją się przełamać. Kocham cię całą tęsknotą i lękiem, że nie zechcesz być moim.
TADEUSZTrzeba lampę zapalić. Bronka lada chwila nadejdzie. Gotowa twoje literackie urojenia urzeczywistnić i mnie posadzić, że spędzani z tobą słodkie heures de confidence7.
Zapala lampę. Milczenie. EWADługo się tak po świecie włóczyłeś?
TADEUSZA długo, prawie dwa lata.
EWAPodobno w Afryce byłeś?
TADEUSZByłem, ale tam wszystko, co było do odkrycia, to już Stanley8 odkrył, a ja się zabawiałem polowaniem na tygrysy... Masz rację... ha... ha... ha... Ja jestem stworzony na konkwistadora. Kiedy w moich oczach tygrys dwóch Murzynów rozszarpał, tom doprawdy nie miał uczucia triumfu...
EWATylko?
TADEUSZI... najprostsza myśl przeleciała mi przez głowę, że teraz na mnie kolej przyjdzie.
EWAI nie miałeś broni przy sobie?
TADEUSZNaboje zamokły.
EWAI nie lękałeś się śmierci?
TADEUSZPragnąłem jej. Toć to także piękne — być rozszarpanym przez jakieś królewskie zwierzę.
EWATak, to piękne... Ale słyszę, że Bronka wraca.
Słychać, jak drzwi od przedpokoju się otwierają; głośna rozmowa Bronki z Kazimierzem. SCENA IIAch, gdybyście wiedzieli, co za cudna jazda była. Och, te skry śniegu zmarzłego na lodzie, księżyc, księżyc... ach, jakie to cudowne. Co, Kaziu, sam mówiłeś, że to cudowne.
zwrócona do EwyJutro koniecznie musisz iść z nami, to wszystko jakby dla ciebie stworzone: śnieg, księżyc i Kazio, Kazio. Ha... ha... ha... patrz, Kazio taki znudzony, a nie widziałam człowieka, który by się tak pięknie ślizgał.
KAZIMIERZBronka, jak zwykle, przesadza, wcale tak cudownie nie było. Staw nie był cały zamieciony, a kochana moja bratowa bawiła się tym, żeby brnąć w śniegu po kolana.
BRONKAAch, jak on kłamie, jak on kłamie... O ty niedobry...
nagle do TadeuszaTadziu, możeś niezadowolony, że tak długo pozwoliłam sobie wolności używać? Ale widzisz, kochanie, wiedziałam, że jesteś z moją drogą Ewą, chciałam umyślnie, byście razem zostali, chciałam, żebyś wreszcie po roku zrzucił ten kitel chreczkosieja i z Ewą pobujał tam, gdzie mnie biednej za wysoko.
Tuli się do Ewy.Och, jakaś ty, Ewo, szczęśliwa, tyś całkiem inna niż my wszystkie. Ach, jak cię dobrze pamiętam, wtedy, gdy po moich zaręczynach przyjechałam do ciebie. Słyszysz, Tadziu? Pokój był taki sam, taki samiuteńki, jak ten, w którym teraz siedzimy...
jakby się ze snu budziłaEwa, to dziwne, ten pokój był zupełnie tak samo umeblowany jak nasz.
EWAAleż, Broniu, cóż w tym dziwnego, to chyba już zupełnie przypadkowe.
TADEUSZWidocznie ten sam tapicer urządzał mieszkanie panny Ewy i moje.
BRONKAHm... oczywiście. Pamiętasz, Ewciu, jak siedziałyśmy przy kominku? Patrzyłaś w ogień, a ja ci opowiadałam bez końca, bez końca, nie wiem już nawet, co paplałam, tyś była taka dobra, taka cierpliwa...
Wybucha nagle śmiechem, Tadeusz podchodzi ku niej czule. TADEUSZCo tobie, dziecko kochane, coś ty dziś taka nerwowa?
BRONKAWidzisz, ja bym chciała latać, latać wysoko jak ptak, a tylko tak biję skrzydłami o ziemię i tak tęsknię, i tak pragnę, pragnę się wzbić, a skrzydła jak ołów...
do EwyAch, Ewo, jakaś ty szczęśliwa.
KAZIMIERZWidzisz, nie mówiłem ci, że taki forsowny sport jest niezdrowy? Tyle cię nabłagałem, naprosiłem, nie chciałaś mnie słuchać, a teraz będziesz musiała tę całą romantyczną ślizgawkę odpokutować.
BRONKAOtóż nie, właśnie nie, ja mam dosyć tych nerwowych przypadłości, jestem głupie, rozkapryszone dziecko
Wybucha nagle płaczem, wybiega do przyległego pokoju. Ewa się zrywa, chce iść za nią. TADEUSZNiech pani tu pozostanie, ja ją sam wkrótce uspokoję.
Wychodzi za Bronką. SCENA III KAZIMIERZBronka chyba chora, cały dzień była niespokojna, taka jakaś sztucznie podniecona...
EWA.Sama jestem zdziwiona, nie widziałam jej jeszcze takiej.
KAZIMIERZAle pani zauważyła, że Bronka od wczoraj się zmieniła?
EWAPrzed chwilą powiedziałam to samo bratu pana.
KAZIMIERZZauważyła pani jej niepokój wczoraj podczas wieczerzy i dziś przez cały dzień?
EWAWłaśnie, zdziwiona jestem.
KAZIMIERZI nie przypuszcza pani, co by mogło być przyczyną tej nagłej zmiany?
EWANie.
KAZIMIERZHm... Ale pani zauważyła pewno, że i Tadeusz nieswój, zamyślony, roztargniony...
EWAInnego go nie znałam.
KAZIMIERZAle ja za to: przyjechał wesoły, szczęśliwy, stęskniony za Bronką, dawno go już nie widziałem tak pewnego siły i wiary w siebie i swe szczęście.
EWAWięc co?
KAZIMIERZOtóż nie rozumiem takiego nagłego przełomu.
EWAPan, zdaje mi się, mnie przypisuje winę tej nagłej zmiany humoru?
KAZIMIERZCzy zauważyła pani, że Bronka dziś na śniadanie przyszła z zaczerwienionymi oczyma? Mógłbym przysiąc, że całą noc płakała.
EWAPan sądzi, że ja temu jestem winna?
KAZIMIERZAle gdzież tam, ani mi przez głowę nie przeszło panią o coś posądzać... Otóż tu chodzi zupełnie o co innego... Nie chciałbym, aby pani choć na sekundę myślała, że ja mam zamiar panią badać, ale od wczoraj tak dziwnie i widocznie sytuacja się zmieniła... Czuję w powietrzu jakąś mglistą zagadkę, którą rad bym rozwiązać... Widzi pani, jestem człowiekiem nerwowym, a tacy ludzie nie znoszą parności przed burzą.
EWAParności przed burzą?
KAZIMIERZTak, tak, wszystko jedno jak to nazwiemy, w każdym razie, jest coś w powietrzu, co taka wrażliwa dusza jak Bronka instynktem odczuwa... O, słyszy pani, jak płacze?
Słyszy pani?
EWACicho... cicho...
KAZIMIERZBądźmy szczerzy, ja pani nie znam, ale to, co słyszałem od Bronki i od Tadeusza wystarczy mi, by sobie dość jasne pojęcie o duszy pani odtworzyć.
EWAPanie, nie męcz mnie pan teraz. Ja wiem przecież wszystko, co mi pan chce powiedzieć.
KAZIMIERZNie, nie, pani tego nie wie... Ja
Uwagi (0)