Śnieg - Stanisław Przybyszewski (biblioteka .TXT) 📖
Śnieg Stanisława Przybyszewskiego to realistyczno-symboliczny dramat wystawiony po raz pierwszy w 1903 r. Prezentuje wątki i postaci typowe dla epoki modernizmu.
Na scenie spotykają się nerwowy wrażliwy dekadent Kazimierz, jego ogarnięty pasją życiową, witalny brat Tadeusz — ofiara nieszczęśliwej niszczącej miłości do kobiety fatalnej (Ewy) — oraz szlachetna i naiwna Bronka (żona Tadeusza). Bronka, chcąc nie chcąc, samą swoją kobiecością i pragnieniem stworzenia domu podcina skrzydła mężowi, który w skrytości ducha tęskni za dawnymi uniesieniami i byłą kochanką Ewą. Akcja dzieje się w ziemiańskim dworku, zimą. Kazimierz i Ewa są gośćmi Bronki i Tadeusza — w realistycznej warstwie dramatu Kazimierz skrycie kocha Bronkę (miłością niespełnioną i idealną), a Ewa Tadeusza (w sposób zaborczy i niszczący). Każde z nich ma interes w tym, aby prawda wyszła na jaw. Jak łatwo się domyślić, finał nie może być szczęśliwy, co od razu można odczytać w warstwie symbolicznej. Prawdę o kondycji bohaterów ukrywa w sposób symboliczny śnieg — wzmianki o jego opadaniu i odgarnianiu wpływają na dynamikę dramatu. Ostatecznie okazuje się, że odkrycie prawdy (odśnieżanie stawu) nie prowadzi do wyzwolenia, chyba że za nie uznamy samobójczą śmierć.
- Autor: Stanisław Przybyszewski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Śnieg - Stanisław Przybyszewski (biblioteka .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Przybyszewski
Powiedz mi tylko, skąd ci nagle ta myśl przyszła, iść tyle dni w taką zawieję, w taki mróz, aby mnie odwiedzić? Tyle lat nie myślałaś o tym, by zobaczyć to dziecko, dla którego od chwili sieroctwa byłaś najlepszą matką, skąd nagle?...
Przerywa i patrzy zdumiona na Makrynę. MAKRYNAO, to nie było nagle. Wychuchałam cię, strzegłam jak źrenicy w oku, byłam dla ciebie taką, że lepszą nie mogłaby być rodzona matka dla dziecka.
BRONKAOd kołyski mnie chowałaś... i gdy byłam taką małą, maleńką — swoim mlekiem mnie karmiłaś — wiesz, Makryna, nic a nic się nie postarzałaś i jesteś taka sama spokojna, dobra i cicha.
MAKRYNASpokojna, dobra i cicha.
BRONKAMakryna, czy pamiętasz, jak ostrożnie wyjmowałaś mnie z kołyski, gdym była niespokojna, i całymi nocami chodziłaś ze mną po pokoju i chuchałaś, i tuliłaś.
MAKRYNAPamiętam cię przed tym, zanim cię do kołyski złożyłam.
BRONKACo ty mówisz?
MAKRYNAZnam cię, zanim na świat przyszłaś. Tuliłam cię, pieściłam, całowałam, by cię do życia ocknąć.
zamyślonaTeraz przychodzę, by te same powieki, które moim pocałunkiem do życia budziłam, zamknąć, zamknąć... ale już nie pocałunkiem, tylko tymi, tymi palcami...
BRONKACzy ja śnię?
MAKRYNACzy ty śnisz? A czymże jest życie? Snem we śnie... To samo światło gwiazdy jakiejś, które cię do życia budzi, wędruje, wędruje błędne i nieświadome swych przeznaczeń ani przeznaczeń ludzi, na których swą łaskę zlewało, gdy na świat przychodzili, a potem wraca po wielu, wielu latach, by zniszczyć życie, które wskrzesiło.
BRONKACzemu ty się mnie lękasz? Chcesz wołać swoich lokai. Może byś mnie stąd wypędzić chciała...? Chwyta Bronkę za rękę.
BRONKAJaka twoja ręka zimna, jaka zimna...
MAKRYNABronka, jak mi teraz swego ojca przypominasz... Wtedy siedział w swojej pracowni, siedział, a nagle jakby piorun weń uderzył, zerwał się...
BRONKACzemu się zerwał?
MAKRYNATwoja siostra się utopiła...
BRONKACo? co? co?
MAKRYNATwoja siostra się utopiła. Sama ją ze stawu wyłowiłam, z takiego samiuteńkiego, jak ten wasz przed oknami. Wzięłam na rękę biedne trupiątko: chuchałam, ogrzewałam, tuliłam, całowałam — nic nie pomogło... Obudziłam ją do życia pocałunkiem, a zgasłe powieki palcami moimi zamykałam... Twój ojciec stał we drzwiach werandy jak słup kamienny, tyś leżała twarzą w trawę wtulona, gdy z tym moim kosztownym ciężarem przeszłam obok ciebie.
BRONKAMakryna, zdaje mi się, że jestem chora, nie rozumiem tego, co mówisz. Na to obudziłaś siostrę moją i mnie pocałunkiem swoim do życia, by potem nam zimnymi palcami powieki zamknąć? Wszak tak powiedziałaś? Nieprawda? A potem mówiłaś, że są takie gwiazdy, które ludzi budzą do życia, idą dalej błędną drogą ciemnych przeznaczeń i wracają znowu, by zniszczyć życie swym własnym światłem wskrzeszone? Tak powiedziałaś? Ach, jakie piękne bajki opowiadasz... O, opowiedz mi tę jedną; czekaj — czekaj... ja taka dziwnie senna... Prawda! Są takie gwiazdy, które rwą, ciągną, szarpią człowieka, trzeba iść za nimi wzwyż ku niebu, w dół ku otchłani; wszerz po wszystkich oceanach, ale trzeba iść za nimi, trzeba...
Tuli się do Makryny.On poszedł za swoją gwiazdą, a ja, Makryno, ja... samiuteńka; wszak weźmiesz mnie na swoje ręce i poniesiesz mnie w swoich ramionach, by złożyć mnie u stóp mojego ojca. Siostrę zobaczę... matkę zobaczę... Makryno, tyś taka spokojna i dobra, i cicha... Och, jaka ja senna... Siedź przy mnie, Makryno...
Słania się, wyciąga się na otomanie. Zamyka oczy.Bronka, co tobie jest?
BRONKAOch, Kaziu, Kaziu, jak to dobrze, żeś przyszedł.
KAZIMIERZBroniu, czy ty spałaś?
BRONKANie wiem, nie wiem, nie wiem. Moja głowa taka ciężka, a ja taka sama, samiuteńka. Tadeusz poszedł z Ewą do lasu, a ja taka sama. Kaziu, czemu ja taka sama?
KAZIMIERZPrzecież Makryna była tu przy tobie?
BRONKAMakryna? Co ty mi mówisz? Makryna? Śniła mi się Makryna, śnił mi się mój ojciec, śniła mi się moja matka... Kaziu, Kaziu, moja matka mi się śniła! Wiesz, jak to było: szłam, szłam, szłam jakimś pustym, stromym ugorem. Wokół w szarym mroku tylko krzyże majaczą, a naraz, na drodze, siedzi jakaś kobieta, nie widziałam, nie słyszałam nic, tylko czułam, że tam moja matka siedzi i tuli do łona jedno zmarłe dziecko. Ha — ha — ha! Kaziu, czemuś ty taki przerażony? Słuchaj — i patrzy, jak drugie dziecko błądzi bosymi nogami poprzez cierniste ścieżki i ścieżyny... z mozołem w górę, w górę. I tak idę i idę, jakby mnie ktoś wlókł przed siebie. A wtem matka moja opuszcza dziecko, które do siebie tuliła i wyciąga do mnie ramiona, a ja już śmiertelnie znużona rzucam się na pierś matki... naraz, naraz, jakby wiatr całun mgły z niej zwiał, i leżę w strasznym, żelaznym uścisku kości i piszczeli trupich... O...!
KAZIMIERZBroniu, Broniu, tyś chora.
BRONKAHa... ha... ha... chora, chora. Co to znaczy być chorą?!
Patrzy na Kazimierza długo, a potem mówi tajemniczo.Kaziu, Kaziu, mówiłeś mi dziś rano, że mnie kochasz. Czy mi się śniło, czy to rzeczywiście prawda, żeś mi mówił, że mnie kochasz?
KAZIMIERZA tak, tak, mówiłem ci i raz jeszcze ci to powtarzam, że cię kocham.
BRONKAAch, jak to dobrze, że ty mnie kochasz. Ty mnie nie opuścisz. Kaziu? Wszak nie?
KAZIMIERZNie.
BRONKAA wiesz ty, dlaczego mnie Tadeusz opuścił?
KAZIMIERZWiem.
BRONKAI ja też wiem. Wszak tak, Kaziu, nieprawdaż?
KAZIMIERZCo?
BRONKAJa byłam śniegiem, takim dobrym białym śniegiem, co tuli biedną ziemię, rozgrzewa ją, czy nie tak, Kaziu?
KAZIMIERZTak... A może byłaś dobrą, kojącą ręką, co przytuliła jakiegoś zranionego ptaka... tak mu było dobrze przy tobie, dopóki był chory, a teraz mu skrzydła nowym pierzem porosły — mięśnie wzmocniały i gotuje się do lotu... gotować się nie potrzebuje, bo już strzepnął swoje skrzydła...
BRONKANie mów, nie mów tego!
KAZIMIERZOtóż właśnie będę o tym mówił. Tadeusz odleci od ciebie z Ewą.
BRONKAZ Ewą? Z Ewą? Kto to jest Ewa? Czym ona jest!
KAZIMIERZKto to jest, czym ona jest? Moim snem, twoją bolesną zmorą, a piekielnym pragnieniem Tadeusza. Tym, otóż tym jest Ewa.
uśmiecha sięJeszcze nie rozumiesz? Więc słuchaj: Ewa jest moim snem, bo potrzebowałem jej na to, by cię ujrzeć w całej twej sile i piękności. Dla ciebie jest Ewa lękiem i przerażeniem, bo czujesz, że cię w czarną otchłań rozpaczy prowadzi, czujesz, że ci porywa Tadeusza, dla którego jest piekielnym pragnieniem jakiejś wielkiej mocy i potęgi, jest niepokojącą tęsknotą, która go zawsze rwała wzwyż — wzwyż ku niebu.
BRONKAPatrz, jam silna, jam dosyć mocna i zimna, by ją i jego zniszczyć, stratować! Ja silniejsza od nich wszystkich. Ja rozszarpię i zabiję ją, bo ja jestem jedyną, jedyną jego tęsknotą!
KAZIMIERZOszczep jego tęsknoty wybiegł poza ciebie.
BRONKAAle, Kaziu, patrz na mnie, patrz! Patrz, jam też młoda, piękna... wieczność całą powtarzał mi to słowo: jakaś ty piękna. Dlaczego jego tęsknota ma wybiec poza mnie?
KAZIMIERZDla mnie jesteś piękną i wielkim a świętym ukojeniem...
BRONKAKusisz mnie?
KAZIMIERZNie, Bronka, nie, już ci dziś rano powiedziałem, że gardziłbym tobą, gdybyś mi była wzajemną, ale ja cię kocham taką piękną, jaką jesteś w całej twojej niemocy i rozpaczy... Coś złego się dzieje w tym domu, a ja chcę ci być bratem, przyjacielem, czym chcesz...
BRONKAKaziu, czy ty naprawdę to mówisz?
KAZIMIERZNie znasz mnie na tyle?
BRONKAZnam cię, Kaziu, znam. Ja jedna, jedyna na świecie, i tyś jeden, jedyny... ciebie nie kocham, ale kocham twoją dobrą, piękną miłość. Powiedz mi, Kaziu, co to znaczy, żem taka senna, taka zmęczona?
KAZIMIERZCałą noc nie spałaś.
BRONKAOch, jak ja go męczyłam i jak on mnie męczył.
KAZIMIERZCo ci mówi!?
BRONKANic, nic, nic. By! dobry, był słodki, był kochany, zrozumiałam tylko, że oszczep jego tęsknoty padł daleko, daleko poza mną.
nagle z krzykiemKaziu, gdzie Tadeusz?
KAZIMIERZPoszedł z Ewą do lasu.
BRONKA nagle, zamyślonaPoprzez lasy, poprzez góry, poprzez morza... Ach, i poprzez Bronkę, poprzez tę jedyną, ukochaną Bronkę, a teraz taką osamotnioną Bronkę, dokąd? dokąd?!
KAZIMIERZNie wiem.
BRONKAKaziu, Kaziu, czy mi się śniło, ale zdaje mi się, że Makryna tu była?
KAZIMIERZOtarłem się o nią w korytarzu.
BRONKATa-a-k? Otarłeś się o nią?... Powiedz, czym ty jesteś?
KAZIMIERZHa... może bratem Makryny, bo nikt ciebie tak nie kochał i nie kocha, jak Makryna i ja.
BRONKATo prawda, to prawda.
KAZIMIERZPrawda, z daleka przyszła Makryna do ciebie, z daleka przyszedłem ja do ciebie, by ci powiedzieć, że cię kocham...
Tak, tak, ty i Makryna.
SCENA VIWielmożna pani, śnieg odmieciony.
BRONKAOch, jak ci jestem za to wdzięczna... Przeręble wyrąbane?
LOKAJTak.
BRONKARybaków kazałeś zwołać?
LOKAJTak.
BRONKAPochodnie przygotowane?
LOKAJTak, wielmożna pani.
BRONKADziękuję. Możesz iść.
Lokaj wychodzi. SCENA VII KAZIMIERZCo to ma znaczyć?
BRONKANic nie ma znaczyć, idę na połów ryb...
badawczoKaziu, idziesz ze mną?
KAZIMIERZPojdę, gdzie chcesz.
Pamiętasz naszą cudowną przejażdżkę po stawie wczoraj i przedwczoraj?
KAZIMIERZPamiętam.
BRONKACoś tak się nagle zamyślił i tak wpatrzył w siną dal, dal śniegu i w te czarne ugory, na których zakiełkuje zielona ozimina, gdy śnieg zniknie...
KAZIMIERZGdy śnieg zniknie...
BRONKAKaziu, ty mnie rzeczywiście kochasz?
KAZIMIERZ.Kocham!
BRONKAAle ty wiesz, że ja tylko Tadeusza kocham?
KAZIMIERZWiem.
BRONKAI tyś taki piękny, że mógłbyś mną gardzić, gdybym ci była wzajemną?
KAZIMIERZ.A tak, gardziłbym tobą, gdybyś mi jednym, jedynym ruchem wzajemność okazała.
BRONKAAle gdybym cię o coś bardzo, bardzo prosiła, czy jesteś w stanie to spełnić?
KAZIMIERZ.Co?
BRONKANawet to?
Wszystko, wszystko.
BRONKAGdzie są łyżwy?
KAZIMIERZNa co łyżwy?
BRONKADla pozoru, dla pozoru...
KAZIMIERZDobrze. Jak chcesz.
BRONKANiech się stanie.
KAZIMIERZHm. Niech się stanie.
BRONKAMa się stać?
KAZIMIERZTak!
uśmiecha sięAle po cóż kazałaś zwoływać rybaków? Na co ludzie? Pochodnie?
BRONKAPrawda, prawda! Przecież to można wszystko tak zrobić, że nikt nie będzie wiedział. Ha, ha, ha, co za głupi pomysł! Gotowi jeszcze człowieka w ostatniej chwili wyratować — ha, ha, ha — och, co za głupią komedyjkę podyktowało mi moje rozżalone serce... Dzwoni.
SCENA VIIICo wielmożna pani rozkaże?
BRONKAPowiedz, że nie będzie dziś połowu ryb. Jutro rano — jutro rano — rozumiesz?
LOKAJA już wszystko przygotowane.
BRONKATo bardzo dobrze. Ale dopiero jutro rano odbędzie się połów ryb — ha, ha, niezwykłych ryb...
LOKAJWięc pochodnie niepotrzebne?
BRONKACzyś mnie jeszcze nie zrozumiał?
LOKAJRozumiem, wielmożna pani. Ale staw już zamieciony.
BRONKABardzo dobrze.
LOKAJPrzeręble wyrąbane.
BRONKAJeszcze lepiej.
LOKAJWięc odwołać?
BRONKAPrzecież ci to już tysiąc razy powiedziałam.
Więc chodźmy!
BRONKAChodźmy! — Tobie przecież wszystko jedno, czy tu, czy tam będziesz się nudził? Śmieje się histerycznie.
KAZIMIERZJak najzupełniej — no a zresztą moją osobą upozoruję jak najpiękniej dziwny, a raczej bardzo zwyczajny wypadek, że dwoje ludzi dostaje się pod przerębel. Śmieją się.
KAZIMIERZNawet testamentu pisać nie potrzebujemy...
BRONKAHa, ha, ha — bez testamentu, bez testamentu... Już jesteś gotów?
KAZIMIERZDawno już.
BRONKAChodźmy, chodźmy... Ogląda się dokoła, żegna pokój wzrokiem — wychodzą.
SCENA XPoszli, już poszli... Moje żniwo... moje żniwo... jedną niosłam na moich rękach... a teraz drugą... drugą...
Podchodzi do otomany, obchodząc z wolna dokoła pokój.Tu siedział ten kochany, biały gołąbek... tu... A ją najwięcej kochałam...
Obchodzi dalej pokój, po kolei dotyka mebli.Tu... tu moja gołębica kryła swoje łzy.
Podchodzi do fotelu.Tu jeszcze dziś rano siedziała Bronka... Bronka... Bronka... I już nie wróci, nie wróci... I ten piękny sokół nie wróci... Tak stać się musiało... Białe widmo jej matki chodzi po pałacu i woła... woła... Nie wrócą
Uwagi (0)